ETKİLEŞİM TASARIM TEMELLERİ Ders Adı : BTÖ-411 İnsan Bilgisayar Etkileşimi Ders Sorumlusu : Yrd. Doç. Dr. Hakan TÜZÜN Hazırlayanlar : Serap TEKELİOĞLU Mustafa BAYRAM Yeliz KUŞKAYA Zafer YILMAZ Volkan ULUÇINAR Adem ÖZGÜR 2009 – 2010 Öğretim Yılı Bahar Dönemi Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü 06532 Beytepe/ANKARA

İçindekiler… Tasarım Tasarım Süreci Senaryolar Navigasyon Tasarımı Yerel yapı Global yapı Ekran Tasarımı ve Yerleşimi Affordances Tekrarlama ve Prototipleme

TASARIM

Tasarım

Tasarım Nedir? Tasarlama sözcüğü, İngilizce ve Fransızca da ki “design” kelimesi karşılığı olarak kullanılmaktadır. Tasarım; hedefleri sınırlılıklar dahilinden gerçekleştirmektir. Tasarım; bir amaca yönelik düşünsel üretimdir. Tasarım, zihinde canlandırılan biçimdir.

Tasarım Tasarım işinde ; Faklılıkları bulma Hayal kurma Sorgulama Yaratıcı düşünme Eleştirel düşünme Akıl yürütme gibi üst düzey zihinsel süreçlerin tasarım yapmada önemli bir yeri vardır.

"Doğal olarak meydana gelmemiş her şey aslında bir şekilde tasarlanmıştır.."

Tasarım Öğeleri Hedef Tasarımın amacı ne? Bilgisayar geliştirmek Kim için? Görme engelliler için Ne istiyorlar? Rahat bir şekilde kullana bilecekleri bilgisayar

Tasarım Öğeleri Sınırlılıklar Hangi materyali kullanmalıyız? Magneclay( yağ bazlı madde), Braille alfabesi, Ses cihazı.. Standartlarımız neler? 9 düğme(braille alfabesi) , Hareketli yüzey,2D-3D Görüntü… Süre ve maliyet? ??? Yıl ??? $

Tasarım Öğeleri Ödünler Hedefler ya da sınırlılıkların karşılanması için hangilerinden vazgeçilecek? Tasarımı gerçekleştirmek için imkanlar neticesinde bazı hedeflerden ödün vermek zorunda kalabilirsiniz.

Materyallerinizi anlayın Tasarımın Altın Kuralı Materyallerinizi anlayın İnsan; Psikolojik Sosyal Fiziksel Bakış açıları İstekleri Hataları Bilgisayar; Kısıtlılıkları Kapasitesi Araçları Özelliklerini Artılarını

Hatasız Kul Olmaz… İnsanlar hata yapabilirler ancak sistemler bu hataları ve bu hataların sonuçlarını azaltıcı yönde tasarlanmalılardır. İnsanların hatalarının sebepleri ayrıntılı olarak incelenir ve bilinirse buna uygun tasarımlar yapılarak bunların oluşmaları aza indirgenebilir.

TASARIM SÜRECİ

Tasarım Süreci… Senaryolar İçerik analizleri Ne isteniyor? Yönergeler Görüşmeler Ethnography Elimizde ne var? Ne isteniyor? Yönergeler ilkeler Diyalog işaretlemeleri Kesin belirleme Bulguların değerlendirilmesi Senaryolar İçerik analizleri Ne isteniyor? Analizler Tasarım Gerçekleştir ve harekete geçir Ön ürün

Basamaklar… İhtiyaçlar Ne var? Ne isteniyor?… Analizler Düzenleme ve anlama Tasarım Ne yapılacak nasıl kararlaştırılacak Tekrarlama ve Ön Ürünler Gerçekten neye ihtiyaç olduğunu bulmak! Uygulama ve Harekete Geçirme

…ancak bunların hepsini nasıl yapabilirim!! Sınırlı zaman  “trade-off” tasarlayın kullanılabilirlik? Problemlerin bulunması ve çözümü? Ne çözeceğine karar vermek? Muhteşem sistemler kötü tasarlanır İyiye  tasarıma fazla emek harcamak

KULLANICI MERKEZİ Kullanıcılarınızı bilin Kişilikleri Kültürleri

Kullanıcılarınızı Bilin Onlar kim? Muhtemelen siz değilsiniz! Onlarla konuşun Onları izleyin Hayal gücünüzü kullanın

Kişilik… Temsil edebilecek bir kullanıcı kullanın. Ahmet ne düşünür? Ayrıntılar sorundur Onu gerçek yapar.

Kültürel Araştırma… Doğrudan inceleme Bazen zordur evde Psikiyatrik sabırlar, … Araştırma paketleri Cevaplama öğeleri Duvardan dinlemek için bardak, kamera İnsanlara kendi dünyalarını açmaları için verilenler onlara ne anlamlı geliyorsa onu kaydederler.

SENARYOLAR

Senaryolar… Tasarım için hikayeler Diğerleri ile etkileşime geç Diğer modellere geçerliğini denetle Dinamikleri anla Doğrusallık Zaman doğrusaldır- hayatımız doğrusaldır Ancak alternatifler göstermez

Senaryolar… Senaryolar – Sisteme Doğru Doğrusal Bir Yol Avantaj Hayat ve zaman doğrusaldır Anlamak kolaydır (hikayeler doğaldır) Somuttur Dezavantaj Seçenek yoktur, dallanmalar yoktur, özel koşullar yoktur. İstemeden yapılan hareketleri kaçırır. Öyleyse Birden fazla senaryo kullanın Birden fazla yöntem kullanın

Senaryolar… Scenario for proposed movie player

NAVİGASYON…

Basamaklar… Araçlarını belirle Butonlar, yazılar, menüler Ekran ve Pencereler(Mantıksal gruplama) Navigasyon tasarımı uygulaması Dış ortamlar

Web siteleri… Araçları belirleme Elemanlar, taglar, etiketler Ekran ve Pencereler Benzer menülerin gruplanması Navigasyon Sitenin yapılandırılması Dış ortamlar Web tarayıcı, dış linkler

Fiziksel araçlar… Araçları belirleme Butonlar, numaralar, renk, ışık Ekran yerleşimi Navigasyon tasarımı Aracın modları Ortam Gerçek dünya

Başlarken düşünün? Bu uygulamayı kim kullanacak? Nasıl düşünebilirler? Bununla ne yapacaklar?

Yapılanma üzerine düşünün Yerel yapı Bir sayfanın yapılanması üzerine Genel yapı Sitenin yapısı, sayfalar arası geçiş Kapsamlı durum Diğer uygulamalarla ilişki

Bir sayfanın yapılanması üzerine… Yerel Yapı Bir sayfanın yapılanması üzerine…

hedef başlangıç

Dört olgu üzerinde durun Nerede olduğunu bilme Neler yapabileceğini bilme Nereye gidiyor olduğunu bilmek veya neler olacağını Neler yapmış olduğunu ve nereye gelmiş olduğunu bilmek

Linkleri devam ettirin Neredesin? - Ekmek kırıntıları Ana menü İkinci menü web sitesi Bu sayfa Linkleri devam ettirin

Modlar… Yanlışlıkla aramaları engellemek için kilitleyin… Kilidi kaldırmak için - ‘c’ + ‘yes’ tuşlarına basın Birçok defa yapılır. Eğer kilit unutlursa Cepte “yes” tuşuna basarsa Telefon rehberine gider Telefon rehberinde… ‘c’ – rehberi sil? ‘yes’ – Onayla

Sitenin yapısı sayfalar arası geçiş Global yapı Sitenin yapısı sayfalar arası geçiş

Hiyerarşik… Sistem Bilgi ve Yardım Yönetim Mesajlar Kullanıcı Ekle Kullanıcı Kaldır

Uygulamanın kısımları Ekranlar ya da ekran grupları Tipik fonksiyonel dağılım Sistem Bilgi ve Yardım Yönetim Mesajlar Kullanıcı Ekle Kullanıcı Kaldır

Yönlendirme hiyerarşisi Derinlik zordur! Miller’ in 7 ± 2 kuramı Kısa süreli bellek, menü boyutu değil En Uygun? Her ekranda birçok öğe Ancak ekran içerisinde yapılandırılmış

Ağ Diyagramları Ana Ekran Kullanıcı Kaldır Onayla Ekle

Ağ Diyagramları Ne neye öncülük eder? Ne ne zaman olacak? Dallanma ve döngüler içerir? Hiyerarşi dışında, daha fazla görev… Ana Ekran Kullanıcı Kaldır Onayla Kullanıcı Ekle

Diğer uygulamalarla etkileşim Kapsamlı Durum Diğer uygulamalarla etkileşim

Stil konuları Platform standartları, tutarlılık

Fonksiyonel konular Kes, kopyala, yapıştır…..

Navigasyon konuları Uygulamalar arası geçiş Gömülü uygulamalar(hava durumu) Farklı uygulamalara erişim(E-posta, ikonlar..)

Ekran Tasarımı ve Yerleşim

Ekran tasarımı ve Yerleşim Temel İlkeler Gruplandırma, Yapılandırma, Sıralama Hizalama Beyaz Alanın Kullanımı

Gruplama ve yapılandırma Mantıksal  Fiziksel Ödeme ayrıntıları: İsim Adres: … Kredi Kart no Dağıtım ayrıntıları: isim Dağıtım zamanı Sıralama ayrıntıları: öğe sayı fiyat/öğe fiyat 10 kutu 7 3.71 25.97 …… … … …

Grup ve Öğelerin Sıralanması -Süsleme Mantıksal öğeleri gruplamak için kutuları kullanın. Başlık ve önemli yerleri belirtmek için fontları kullanın. ABCDEFGHIJKLM NOPQRSTUVWXYZ

Grup ve Öğelerin Sıralanması -Hizalama - metin Yazılarınızı soldan sağa doğru yani;  sol tarafa hizalayın. Biraz sıkıcıdır ancak okunur. Ayşe KULİN, Umut Hayat akan bir sudur. Alfa Yayınları 2008 Ayşe KULİN, Umut Hayat akan bir sudur. Alfa Yayınları 2008 Özel efektler için iyidir ama ayırt etmek zordur.

   Grup ve Öğelerin Sıralanması -Hizalama - isimler Soyadlarını ayırt etmeyi kolaylaştırın. Özgür, Muhittin Sonses, Şaziye Kaygusuz, Rüknettin Sıtkısıyrılmış, Bediha Tehlike, Hayati  Muhittin Özgür Şaziye Sonses Rüknettin Kaygusuz Bediha Sıtkısıyrılmış Hayati Tehlike  Muhittin Özgür Şaziye Sonses Rüknettin Kaygusuz Bediha Sıtkısıyrılmış Hayati Tehlike

Grup ve Öğelerin Sıralanması -Hizalama - numaralar 532.56 179.3 256.317 15 73.948 1035 3.142 497.6256 Sayılardan hangisi en büyük?

Grup ve Öğelerin Sıralanması -Hizalama - numaralar Görsel olarak: uzun numara = büyük numara, Ondalık sayıları sıralayın ya da sayıları hizalayın. 627.865 1.005763 382.583 2502.56 432.935 2.0175 652.87 56.34

Grup ve Öğelerin Sıralanması -Çok sütunlar Aralıkları ayırmak zordur. bisküvi 75 şekerleme 120 çikolata 35 meyveli sakız 27 meyve suyu 85

Grup ve Öğelerin Sıralanması -Çok sütunlar İkili satır renkleri satır. bisküvi 75 şekerleme 120 çikolata 35 meyveli sakız 27 meyve suyu 85

Grup ve Öğelerin Sıralanması -Çok sütunlar Çizgisel yolları kullanın. bisküvi 75 şekerleme 120 çikolata 35 meyveli sakız 27 meyve suyu 85

Grup ve Öğelerin Sıralanması -Çok sütunlar Ya da “adi” hizalama yapın. bisküvi 75 şekerleme 120 çikolata 35 meyveli sakız 27 meyve suyu 85

Boşluk Kullanımı -Dağıtmak için boşluk

Boşluk Kullanımı -Karmaşık yapılar için boşluk

Boşluk Kullanımı -Vurgulamak için boşluk

Fiziksel kontroller Öğelerin gruplanması; Buz çözme ayarları Yiyecek modu Pişirme zamanı

Fiziksel kontroller 1 2 3 4 Öğelerin gruplanması Öğelerin sıralanması 1- Isıtma tipi 2- Sıcaklık 1 3- Pişirme zamanı 4- Başlat 2 3 4

Fiziksel kontroller Öğelerin gruplanması Öğelerin sıralanması Süsleme Farklı işlevler için farklı renkler İlişkili butonların çevresine çizgi

içindeki yazının ortalanması Fiziksel kontroller Öğelerin gruplanması Öğelerin sıralanması Süsleme Hizalama Butonların içindeki yazının ortalanması

Fiziksel kontroller Öğelerin gruplanması Öğelerin sıralanması Süsleme Hizalama Boş alan Gruplamaya yardım etmek için aralıklar

AFFORDANCES TEKRARLAMA ve PROTOTİPLEME

Affordances(Sağlarlık) Bir nesnenin, kendisiyle bir şeyler yapılabilmesini sağlayan vasıfları anlamına geliyor. Örneğin camı kırabilirsiniz ya da kahve bardağını sapından tutup kaldırabilirsiniz. Elmayı ısırabilirsiniz ya da tutup atabilirsiniz. Sandalyeye oturabilirsiniz yada üzerine çıkıp bozulan ampülü değiştirebilirsiniz. Affordance‘ da belirleyici olan, nesneyle ne yapılabileceğini sadece sezgisel olarak anlayabiliyor olmamızdır. (Uyarıcı, bilgilendirici, anlamayı kolaylaştıran bir metin veya sözcük olmaksızın)

Affordances(Sağlarlık) Bir bakıma güdüleme görevi de yapıyor. Ne algılıyorsan onu yapma eğiliminde oluyorsun. Örneğin;Yerdeki bir taş, bir fareye, bir kediye ve bir insana değişik sağlarlıklar (affordances) sunar. Taş fareye saklanılabilirlik sağlarlığını sunarken, aynı taş insan için fırlatılabilirlik sağlarlığı sunar. Bir nesne, değişik etmenlere değişik olanaklar sunar.

Affordances(Sağlarlık)

Tekrarlama ve Prototipleme Prototip: Detaylandırma ve seri üretim aşamasına geçmeden önce üretilen örnek ürün. (Model) Özellikle kompleks ürünler için şarttır.

Tekrarlama ve Prototipleme

Tekrarlama ve Prototipleme Olana kadar… Yılmak yok ! prototip değerlendir tasarım Yeniden tasarla oldu! tamam?

Tekrarlama ve Prototipleme Neden Prototipleme Yapılır? Ürünün görsel ve işlevsel kontrolleri yapılır. Olabilecek tasarım hataları teşhis edilir. Birden fazla komponent içeren ürünlerin birbirlerine geçme detayları ve parçaların uyumu kontrol edilebilir. Prototipler, tasarım ekibi, imalat ekibi ve pazarlama ekibi arasındaki iletişimi ve ortak çalışma verimliliğini arttırır. Prototipin son hali seri üretimin yapılması için kalıp olur.

Kaynakça… Kitap Kaynakları… Human-Computer İnteraction İnternet Kaynakları… http://www.plastosel.com/ug-objet-prototip.html http://end.aytasarim.com/index.php?option=com_content&task=view&id=49&Itemid=1 http://www.zecinteraktif.com/e-destek/sistem-ve-yazilim/yazilim-gelistirme-ve-prototip-235.html http://www.zaplat.com/etiket/prototip http://tr.wikipedia.org/wiki/Prototip http://www.comp.lancs.ac.uk/~dixa/teaching/rome2003/docs/rome-ch05.pdf