ÇATIŞMA ÇÖZME YAŞAR ÖZBAY GAZİ ÜNİVERSİTESİ yozbay@yahoo.com

MENFAAT ÇATIŞMASINI DÜZENLEME POZİTİF ÇATIŞMA GRUPLARI Menfaat çatışmasının doğasını anlamak Menfaat çatışmasını düzenlemede kullanılacak 5 temel stratejiyi bilmek Görüşmenin doğasını tanımlamak Kullanılan müzakereler için atılacak adımları tanımlama Grup içinde çalışmanın doğasını tanıma Grup içinde çatışma ile olumlu yöntemleri nasıl belirleyeceğini bilmek

Olumsuz Çatışma Grupları Çatışmayı bir bütün olarak görür Çatışmayı bir problem olarak görür Çatışmayı bastırır, kaçar veya kontrol altına alır Çatışmanın yıkıcı olduğuna inanır Çatışma yapmanın değeri olmadığına inanır Çatışma anksiyete ve savunma yaratır Bireyleri KAZANMA hırsına iter

POZİTİF GRUPLAR Farklı çatışma şekillerini tanır Çatışmayı sorunun bir parçası olarak görür Çatışmaya cesaretlendirir ve çatışma için çabalar Çatışmanın yapıcılığını görür Çatışmanın bir çok değeri olduğunu görür Çatışmalar heyecan, ilgi ve odaklanmayı yaratır Bireyler PROBLEM ÇÖZME ye odaklanır

Çatışma… savaş, anlaşmazlık, tartışma, mücadele, kargaşa

BİRLİKTE YAŞAMA SANATI

MENFAAT ÇATIŞMASININ DOĞASI Menfaat çatışmasını anlamak için öncelikle ne istenildiğini, neye ihtiyac duyulduğunu tanımlamak gerekir. İstekler kişiye göre farklılık gösterir. İhtiyaçlar ise yaşamın gerekliliğidir. Her insan yaşamak için suya, yürümeye, aşka, sevgiye, paylaşmaya, güce sahip olmaya, özgürlüğe, eğlenceye ihtiyaç duyar. İhtiyaçlarımızın ve isteklerimizin temelinde amaçlarımız yatar. Amaçlar değerlerimizi tanımlama ve başarıya ulaşmada ideal düzenlemelerdir. İlgilerimiz ise amaçlarımızı başarmada güçlü kazanımlardır. Menfaat çatışması ise kişilerin ihtiyaçlarını, kazançlarını bir diğer insanın engellemeye çalışması veya ihtiyaçlarını gözardı etmesiyle ortaya çıkar. Menfaat çatışması; Ihtiyaç, amaçlar ve değerlerin farklılığından Zamanın, paranın, boşluğun, gücün varlığından ve rekabetten ortaya çıkar

ÇATIŞMA… İHTİYAÇLAR AMAÇLAR DEĞERLER BAKIŞ AÇISI Hayatta kalma Sevme Sevilme Özgürlük Güç Eğlenme

MENFAAT ÇATIŞMASININ DOĞASI Çatışma yıkıcı ve yapıcı olabilir. Çatışmanın yıkıcı olması; Kavga çıkarmak Düşmanlık Şiddet Kalıcı kin oluşturabilir ve üzüntü ve acı ile sonuçlanabilir. Bu tür gruplarda ilişkilerdeki çatışmayı sabote etmek, ilişkiyi kesmek, öğrenmeyi ertelemek, grup amaçlarına bireysel engeller koymak davranışları ortaya çıkabilir. Bütün bunlara rağmen çatışma pek çok pozitif getiriler taşır. Çatışma kişilerin problem çözmeye enerji ve motivasyonlarını odaklamalarını sağlar. Çatışma kişiye nasıl bir değişime ihtiyaç duyduğunu açıklar Böylece sadece istek ve değerler, amaçlarla ilgili çatışırsınız bireylerle değil. Çatışma sizi ve değerlerinizin ne olduğunu tanımlar. Başkalarının değerlerini ve kişilik olarak onları anlamamıza yardım eder. Çatışma güçlü ilişkilerdeki darılmaca, gücenme durumlarını görmemizi ve uyuşmazlıkları çözümlemeyi sağlar. Çatışma depresyonları uzak tutar. Çünkü kızgınlık ve öfkeleri içinizde saklıyorsanız bunları ortaya dökmenizi sağlar.Sonuçta çatışma eğlenceye dönüşür. Çatışmada olma yeni amaçlar edinmeyi sağlar, farklı davranışları motive eder, yeni ilgilere yönlendirir. Eğer çatışma olmazsa hayat sıkıcı olabilir.

GÖRÜŞMEYİ TAMAMLAMADA 6 ADIM Ne istediğini tanımlama Ne hissettiğini tanımlama Istek ve DUYGULARIN altında yatan nedenleri tanıma Bakış açılarını değiştirme Üç görüş/öneri ileri sürme Birinde uzlaşma

Çözümsüzlük… Öğrenilmiş seçimlilik Alternatifsizlik Bilişsel Katılık (RIGID!!!!!!!) Kaybetme korkusu Değişime direnç En optimal iyilik halinin mevcut durum olduğuna inanma

Çatışma Stratejileri… Köpek Balığı (Zorlama) Kaplumbağa (Geri Çekilme) Ayı Tedy (Yapıcı) Tilki (Uzlaşma) Baykuş (Problem Çözme)

Kazan-kaybet müzakeresi Güç kullanımı Yarışmacı Amaç odaklı Zorlama Kazan-kaybet müzakeresi Güç kullanımı Yarışmacı Düşmanlık ve psikmanlık Saldırganlık içerir Kazanma ihtiyacı yüksektir İlişki önemsenmediğinde Değişim beklentisi çok zayıfsa İvedilik sözkonusu ise

Ayı Tedy… Kolaylaştırıcı, yapıcı İlişki odaklı Fedakar Bir karar verme gereği zorunlu ise Kaybetmek ilişkide kalmayı sağlıyorsa

Baykuş Problem çözme Amaçlara ve ilişkiye büyük derecede önem verme Kazan-kazan Olumsuz duygular yaşanmaz Fazla zaman ve enerji ister Öğrenme ve gelişim talep ediliyorsa

Amaçlar ve ilişki odaklı Amaçlarından vazgeçebilirler, başkalarının da vazgeçmesini beklerler Kazan-kaybet veya kaybet-kaybet Kumar oynamak Zaman baskısı yoksa Basit çözüm veya anlaşma olamayacaksa

En büyük kayıp çözümsüzlüktür Kaçınma ve geri çekilme En büyük kayıp çözümsüzlüktür Kaplumbağalar çatışmadan korunmak için kabuğuna çekilirler. Eğer amaçlar önemsiz ve başkalarıyla ilişkilerimizi de korumak çok önemli değilse Olumsuz durumlarda eğer yapacak daha iyi bir şeyiniz yoksa sakin olmak ve çekilmek Duyguları kontrol etmek.

ÇATIŞMA STRATEJİLERİ Çatışma stratejilerini kulanmak için aşağıdaki önemli noktaları iyi bilmek gerekir. A. Eğer çatışma çözmede yetkili iseniz, her bir stratejiyi de uygulamada beceri sahibi olmalısınız. Bir dinazor gibi kendinizi tek bir yolla çözüm getirmeye zorlamayın B.Stratejilerin bazıları diğerlerine ihtiyaç duyduğu gibi tek başına da yeterli olabilir. Çatışma çözümünde bazen düzenleyici, bazen geri çekilen, bazen uzlaşan, bazen de problem çözen olabilirsiniz. C. Stratejilerden biririn diğerine tercih etmek uyumsuzluğa yöneltir. Beş stratejide kendi arasında bağımsız olup, birini seçtiğinizde diğerine göre daha kullanımı yüksek olabilir. D. Kesin görülen stratejiler bazen diğer stratejiler tarafından bozulabilir. Örneğin, Geri çekilmeye çalıştığınızda diğer tartışmacılar sizi kovalar ve geri çekilmenize izin vermeyebilir.Bu nedenle güç kullanarak cevap vermek zorunda kalabilirsiniz. Problem çözme müzakerelerini başlatmaya çalıştığınızda ve diğer tartışmacılar güçle karşılık verdiğinde sizde kazan-kaybet taktiği ile karşılık verebilirsiniz. Eğer süre kısaysa problem çözme görüşmeleri bozulabilir. E. problem çözme veya kazan-kaybet müzakereleri gelecekteki ilişkilerinize bakış bakış açınıza bağlı olarak başlatılır. Çatışma ortaya çıktığında olası kısa vadeli karlar uzun vadeli zararlara göre ağır basabilir. Eğer ilişkilerinizin önemli olmadığını sezerseniz diğer kişilere karşı vazgeçirme, kaçırmaya dönük güç kullanma davranışı ile sadece kazanmaya yönelirsiniz. Olayları ortaya çıkaran diğer insana karşı kızgınsınız veya birbirini etkileyen olaylar sözkonusu olduğundan ilişkileri önemsiz hissedersiniz. Oysa ilişkileriniz önemli hissettiğinizde sizinkiler kadar diğer insanların da amaçlarına ulaşmayı başarmayı hedef alır ve problemi çözersiniz. K

ÇATIŞMA STRATEJİLERİ Çatışma Stratejileri Oyunu Tilki Uzlaştırıcı Risk al-zarlarını salla-şans dile Ayı Tedy kaplumbağa Düzenleyici Geri çekilme Ona kimin daha fazla İstekleri ertele, Ihtiyacı olduğuna karar problem çözmeyi Verir. Ona insanca ver- her iki tarafta isyene Gülme-bazen gülme kadar bekle Problem olabilir.Özür dileme Sana çıkışı bulmana yardım eder köpekbalığı zorlayıcı baykuş asla güç kullanma yüzleştirici tartışma ile yüzleş, görüş istekler için çözümler düşün Eğer bütün bunlar iyi gitmez ve işlemezse bir uzlaşmacıdan yardım iste K

Çatışma Oluşumunu Kontrol Etme ÇATIŞMA STRATEJİLERİ Çatışma Oluşumunu Kontrol Etme Menfaat çatışması ortaya çıktığında genellikle onunla yüzleşme ve çözme tavsiye edilir. Çatışmayı oluşturan durumları Çatışmaya katılanların ilk çıkışlarını anladığında çatışma oluşumunu kontrol edebilirsin. Çatışmayı oluşturan durumlar müzakerelerin başlamasına engel oluşturabilir. İç engeller;olumsuz davranışlar, değerler, korkular, anksiyeteler, tartışmalardan uzak durma, kaçma gibi modeller Dış engeller; mesleki değerler, çatışmadan kaçınma için grup normları, sosyal imajı koruma, birinin kabalığını kötü algılama vb. Fiziksel ayrılıklarda genelde çatışmanın çıkması için engel oluşturabilir. Bu nedenle ; Müzakere engellerinin Çatışmayı ortaya çıkaran nedenlerin bilinmesi gerekir. K