Bölüm 12 Liderlik

Liderlik Liderlerlik doğuştan gelen bir özellik midir, yoksa öğrenilen bir yetenek mi? Liderliği liderlerin özelliklerini mi yoksa davranışlarını mı inceleyerek anlayabiliriz? Liderlik doğru zamanda doğru yerde bulunmak mıdır? Aynı kişi her türlü durumda iyi lider olabilir mi, yoksa farklı durumlar için farklı özellikleri olan liderler mi gerekir?

Yazılı sistemi uygular Sistemi yazar Yetkisini kullanır Yönetici Lider İşletme amaçları Vizyon Plana göre Amaçlara uygun Kontrol Güven Mantık/IQ Duygular/EQ Düzenlilik Yaratıcılık Yapılması gerekenler Doğru olan Sevk ve idare Yol gösterme İtaat Sorgulama Denetim Yetkilendirme Kitabına uygun Kitaba rağmen Rakamlar Kalite Anlatmak Anlamak Ben Biz Yazılı sistemi uygular Sistemi yazar Yetkisini kullanır Doğruyu objektif bilgiyle savunur -Yetki-inisiyatif kullanır

Liderliği Anlamak Özelliklere dayalı liderlik modeli Davranış modelleri Durumsal modeller Yeni gelişmeler

Liderlik Teorileri - I Özellikler Teorisi “Büyük Adam” teorisi diye de adlandırılır Liderlik çalışmalarının ilk dönemlerinde kişilik psikolojisi olarak ortaya çıkmıştır Liderin sahip olması gereken özellikleri belirleyip liderleri tanımlamıştır Bu teoriye göre “Lider olunmaz, Lider doğulur” Lider kişi; fiziksel, zihinsel ve kişisel özellikleri ile gruptan farklıdır Teori, sadece Lideri incelemiş ancak onu takip eden grup üyelerini teması içine almamıştır.

Liderlik Teorileri – II Davranışçı Liderlik Teorileri Lider ne yapar? Lider, çevredekilere, özellikle izleyicilerine nasıl davranır? Çevresindekilerle ilişkileri, iletişimi ve birlikte çalışma alışkanlıkları nasıldır? Davranışçı Liderlik Teorileri tüm bu sorulara yanıt arayan teorilerdir

Liderlik Tarzının İki Önemli Boyutu Çalışan değer yüksek İşe değer düşük İşe değer yüksek Çalışana değer yüksek Çalışana değer düşük Yüksek Düşük İşe yönelik Çalışana yönelik

Liderlik Teorileri - II . 1 2 3 4 5 6 7 8 9 5.5 Orta Yol 1.9 Klüp Yönetimi 9.9 Takım Yönetimi 1.1 Başarısız Yönetim 9.1 Otorite - İtaat Yüksek Düşük Üretime Yönelik Olma Kişiler Arası İlişkilere Yönelik Olma Blake ve Mouton’un Yönetim Labirenti

Liderlik Teorileri - II (1,1) Başarısız Yönetim Bu tarz liderde ne iş ne insan ilişkileri önemlidir Örgüt – iş gören hedefleri arası uyumsuzluk İş görenler kendi haline bırakılır Önemli olan İşlerin yapılması değil nasıl yapılması gerektiğidir İletişim yukarıdan aşağı doğru tek yönlüdür (9,1) Otorite – İtaat Bu tarz lider, işin zamanında ve eksiksiz bitmesini ister İnsan faktörleri dikkate alınmaz (1,9) Klüp Yönetimi Gruptaki kişilerin ihtiyaçları önemlidir Dostça bir ortam hakimdir Yapılacak işe yeterince önem verilmez Hedefler açık şekilde belirlenmez

Liderlik Teorileri - II (9,9) Takım Yönetimi Hem işe hem işi yapana yeterince önem verilir Örgütün hedefleri ile kişisel ihtiyaçlar arası uyumsuzluk yoktur Yeterince fırsatta insanlar yaratıcılıklarını gösterebilir İki yönlü ve açık bir iletişim vardır Bu tarz başarılı bir liderlik için doğru matris noktası olduğu kabul edilir (5,5) Orta Yol Görevin gerekleri ile iş gören ihtiyaçları arasında ters orantı var Kullanılan yöntem, varolan durumu muhafaza etme yöntemidir Hem biçimsel hem biçimsel olmayan iletişim sistemleri kullanılır Yenilik ve değişikliklere açık değildir

Liderlik Teorileri - II McGregor’un “X” ve “Y” Teorileri Açısından Liderlik “X” teorisine göre; Ortalama özellikteki bir insan çalışmayı sevmez işten kaçar Sorumluluk almayı sevmez Çalışmalar için zorlanmaları gereklidir “Y” Teorisine göre; İnsanlar kendilerini kontrol ederek çalışır Her insan potansiyelini geliştirip aldığı sorumlulukları çoğaltır Yönetici, iş görenlere yaratıcı ve kendilerini gelişitirici bir ortam sağlar McGregor’un “X” teorisine sahip olan lider “Otoriter ve Mücadeleci ” “Y” teorisine sahip olan lider ise “Katılımcı ve Demokratik”

Çalışanınız için en uygun liderlik tarzı nasıl seçilmeli ? Düşük Yüksek İŞ ODAKLI KİŞİ ODAKLI Bağımsız çalışma seviyesi Orta 40 Çalışanın hazır olma seviyesi 10 20 30 Desktek/ Metörlük Koçluk Delege etme Gözetim/emir Paul Hershey Ken Blanchard

Liderlik Teorileri - III M4 M3 M2 M1 Yetkin, istekli ve emin Yetkin, isteksiz ve güvensiz Yetkin değil istekli ve emin Yetkin değil iste- ksiz ve güvensiz Yüksek Görev İlişki Düşük Katılma Satma Delege Etme Söyleme Emredici Davranış Orta Olgun Değil İlişki Davranışı Destekleme

Liderlik Teorileri - III Olgunluk Derecesi 1 (M1) Liderlik Tarzı: Söyleme Düşük derecede destek ve yüksek oranda yol gösterme Lider iş eğilimli bir tarz içindedir Lider izleyenlere tam anlamıyla otoriter bir tavır sergiler Olgunluk Derecesi 2 (M2) Liderlik Tarzı: Satma Olgunluk derecede düşüklük, gayret hakimdir Lider yüksek oranda destek ve yol gösterici konumunda Lider işin nasıl yapılacağını söyler, işgörenin kendini geliştirmesine olanak sağlar

Liderlik Teorileri - III Olgunluk Derecesi 3 (M3) Liderlik Tarzı: Katılma İzleyenler işin nasıl yapılacağını bilmekte, güvenleri tam değil Lider, işin nasıl yapılacağını değil doğru yönlendirme ile ilgilenir Karşılıklı konuşmalar grubun performansını artırır Lider destek sağlayıp, iletişim kuran pozisyonundadır Olgunluk Derecesi 4 (M4) Liderlik Tarzı: Delege etme İzleyenler işin nasıl yapılacağını bilmekte, güvenleri tam İşgörene sorumluluk verilmelidir Liderin görevi gözlem ve takiptir

Dönüştürücü Liderlik

İş Gördürücü Liderlik: Rol ve görev gerekliliklerini açıklayarak izleyicilerine rehberlik ve motive eder. Dönüşümcü Liderler: İzleyicileri üzerinde ve sıra dışı etkileri vardır, izleyicilerin kişisel amaçlarıyla örgütsel amaçları bağdaştırır.

Güç (power) nedir? Güç, başkalarını etkileyebilme yeteneğidir. Bir kimsenin başkalarını, kendi istediği yönde davranışa sevk edebilme yeteneğidir. Güç kavramı daima kişiler arasındaki ilişkileri ifade eder.

Etkileme (influence) nedir? Etkileme, bir kimsenin, başka birinin öneri, istek, arzu, talimat veya emirlerini yerine getirmesidir. Etkileme bir kişinin davranışları ile (talimat vermek, vs.) başka bir kişinin davranışlarını değiştirdiği (talimata göre hareket etmek, vs.) sürecin adıdır.

GÜÇ - ETKİLEME Başkalarını etkilemek kişinin gücünü artırdığı gibi, kişinin gücü arttıkça da başkalarını daha kolaylıkla etkileyecektir.

Otorite (yetki) nedir? Weber'e göre otorite, belirli bir organizasyon mensuplarının istekli ve şartsız olarak üstlerinin talimatına uymalarıdır. H. Fayol ise otoriteyi "emir verme ve itaat bekleme hakkı" olarak tanımlamıştır.

C. Barnard’ın “Kabul Teorisi" Bir kimsenin otoriteye sahip olması, üst kademenin o kimseye belirli hakları vermesi ile değil, fakat o kişinin astlarının, verilen emirlere uyup uymamaları ile belirlenir.

Milgram Deneyleri

GÜÇ KAYNAKLARI French ve Raven Sınıflaması: Zorlayıcı güç (coerceiue power) Yasal güç (legitimate power) Ödüllendirme Gücü (reward power) Benzeşim Gücü ve Karizmatik Güç (referent power) Uzmanlık Gücü (expertise power)

İknanın Pisikolojisi Karşılıkta Bulunma Davet edildiğimizde küçük hediyelerin karşılığı Anket Garson- şekerleme hediyesi Kişiye özel ve beklenmedik Prof. Dr. Cem Tanova

Azlık Concorde uçuşları İlk Furby oyuncak Sadece faydaları değil +neyin sadece sizde olduğu +kaybetmenin maliyeti Prof. Dr. Cem Tanova

Otorite Diplomalar Üniforma Bir başkasının söylemesi Prof. Dr. Cem Tanova

Adanmışlık ve tutarlılık Küçük şeylerin kabul edilmesi Prof. Dr. Cem Tanova

Hoşlanmak Önce sohbet sonra iş Prof. Dr. Cem Tanova

Toplumsal Kanıt Otellerde havlularla ilgili mesajlar Web üzerinden müzik indirme Prof. Dr. Cem Tanova

Etkili İletişimi Engelleyen Faktörler Filtreleme Algıda Seçicilik Duygular Dil Sessizlik İletişim Korkusu Cinsiyet farklılığı Politik olarak doğru iletişim

Kültürel Bağlam Yüksek Bağlam Düşük Bağlam İletişimin sözsüz ve imalarla gerçekleştirildiği kültürlerdir Düşük Bağlam İletişimin kelimelerle gerçekleştirildiği kültürlerdir Çin Kore, Japon, Vietnam, Arap, Yunan, İspanyol, İtalyan, İngiliz, Kuzey Amerika, İskandinav, İsviçre, Alman,