SESİN MADDEYLE ETKİLEŞİMİ HÜSEYİN ve EMRE ŞEHİT POLİS İSMAİL ÖZBEK ORTAOKULU 1
SES NEDİR ? Atmosferde canlıların işitme organları tarafından algılanabilen periyodik basınç değişimleridir. Fiziksel boyutta ses, hava katı sıvı veya gaz ortamlarda oluşan basit bir mekanik düzensizliktir. Bir maddedeki moleküllerin titreşmesi sonucunda oluşur. Ses bir enerji türüdür. 2
SESİN MADDEYLE ETKİLEŞİMİ Ses kaynağından çıkan ses dalgaları bir engele çarptığında yani madde ile karşılaştığında ışıkta olduğu gibi maddeden yansıyabilir, madde tarafından soğrulabilir veya maddeden geçebilir. 3
Ses dalgaları madde ile farklı şekillerde etkileşir Ses dalgaları madde ile farklı şekillerde etkileşir. Bir engelle karşılaşan ses farklı oranlarda hem geçirilir gem soğurulur hem de yansıtılır. Bu nedenle odaların ses geçirmesini engellemek için sesi yansıtma oranı düşük, soğurma oranı yüksek cam yünü ve strafor gibi maddeler tercih edilmelidir. Ayrıca duvarların ortasına da ses iletimini azaltmak için ses geçirme özelliği düşük olan hava boşluğu koyulmalıdır. 4
Sesin yayılması bazı yönlerden su dalgalarının yayılmasına benzer Sesin yayılması bazı yönlerden su dalgalarının yayılmasına benzer. Bazı yönleri ise benzemez. Örnek verecek olursak; ses dalgaları da su dalgaları gibi bir noktadan başka bir noktaya doğru dalgalı şeklinde yayılır, kaynaktan uzaklaştıkça zayıflar ve söner. Su dalgaları su yüzeyinde yayılırken, ses dalgaları bir balonun genişlemesi gibi kaynaktan itibaren her doğrultuda yayılır. 5
Ses dalgaları yayılırken ortamdaki madde ile etkileşerek enerjisini kaybeder. Bu nedenle ses dalgalarının şiddeti kaynaktan uzaklaştıkça azalır. Kaynağa en yakın ses en şiddetli sestir. Sesin yayılması için maddesel ortamın olması gerekir. 6
Madde olmayan yerde ses dalgası oluşmaz ve yayılmaz Madde olmayan yerde ses dalgası oluşmaz ve yayılmaz. Bir ses kaynağından çıkan ses dalgaları hava taneciklerinin sıkışıp seyrekleşmesine neden olur. 7
YANSIMA Ses dalgalarının sert bir yüzeye çarptıktan sonra yansıyıp geri dönmesi olayına yankı denir. Bir mağaraya girip bağırınca, bir süre sonra sesimiz bize geri döner. İşte buna yankı denir. Ses dalgalarının yansıdığı yüzey ses kaynağına çok yakın olursa kaynaktan çıkan ses ile yansıyan ses ayırt edilemez. Bu nedenle yankı olabilmesi için ses kaynağı ile engel arasında en az 17 metre mesafe olması gerekir. 8
SES KAYNAKLARI Ses Ses veren her madde bir ses kaynağıdır. Sesler kaynaktan aldığı enerjilerle titreşerek yayılırlar. Titreşen cisimler esnek olup sesi oluşturur. Esnek olan cisimler ses dalgaları meydana getirebilir ve ses dalgalarını iletebilir. 9
Ses mekanik dalga olduğu için yayılması için bir ortama ihtiyaç duymaktadır. Ses dalgaları ortamlarda sıkışma ve genleşme şeklinde boyuna ilerleyen dalgalardır. Ses dalgalarının basıncı olup girişim sunucu vuru oluştururlar. 10
Doğal Ses Kaynakları Doğal sesleri üreten varlıklara doğal ses kaynakları denir. İnsan, hayvan, su, rüzgâr, gök gürültüsü doğal ses kaynaklarıdır. 11
Yapay Ses Kaynakları İnsanların yaptığı ses kaynaklarına yapay ses kaynakları denir. Müzik aletlerinden çıkan sesler, taşıtların çıkardığı sesler, hoparlörün, radyonun ve televizyonun çıkardığı sesler yapay seslerdir. Piyano, araba, Mp3 player, radyo, bağlama, gitar , keman ve flüt yapay ses kaynaklarına örnek gösterilebilir. 12
Ses Kirliliği Ses kirliliği diğer adıyla gürültü kirliliği; İnsanların işitme sağlığını ve algılama gücünü olumsuz yönde etkileyen, kişinin psikolojik ve fiziksel dengesini bozabilen, iş verimini düşüren, çevrenin doğallığını bozan, sanayileşme ve modern teknolojinin gelişmesiyle ortaya çıkmış bir çevre sorunudur. 13
SES KİRLİLİĞİNİ ÖNLEMEK İÇİN; • Düğün, sünnet, v.b. toplu merasimlerde, çevrede bulunabilecek yaşlı, hasta ve bebekleri düşünerek , aşırı gürültülü müzik çalınmamalı ya da kapalı ve ses yalıtımlı mekanları seçilmelidir. • İşyerlerindeki gürültünün dışarı taşmasını önleyecek ses yalıtımlarını yapılmalıdır. • Evlerde kullandığımız TV ve müzik aletlerinin sesini sadece kendi duyabileceğimiz kadar açılmalıdır. • Çevremizdeki insanları rahatsız edecek gereksiz gürültülerden kaçınılmalıdır. 14
• Gereksiz yere korna çalınmamalıdır • Gereksiz yere korna çalınmamalıdır. • Toplumun huzurunu bozacak davranışlardan kaçınılmalı ve insanca yaşamak için herkesin hakkına gösterilmelidir. • Bina içerisindeki ayak sesleri ve benzer gürültüleri önlemek için gerekli tedbirler alınmalıdır. • Gürültünün strese ve de birçok hastalıklara sebep olduğu unutulmamalıdır. 15
SORULAR Aşağıdakilerden hangisi sesin özelliklerinden değildir ? YANKI YAPMA DOĞRUSAL YAYILMA YANSIMA BOŞLUKTA YAYILMA Aşağıdakilerden hangisi doğal ses kaynağıdır ? AY B)RADYO C)GÜNEŞ D)GÖK GÜRÜLTÜSÜ 3) Ses kirliliğini önlemek için ne yapılmamalıdır ? AŞIRI GÜRÜLTÜLÜ MÜZİK DİNLEMEK GEREKSİZ YERE KORNA ÇALMAMAK KAPALI VE SES YALITIMI OLAN MEKANLAR SEÇMEK GEREKSİZ GÜRÜLTÜLERDEN KAÇILMAK 4) Ses dalgalarının bir engele çarparak tekrar kaynağına dönmesine ….…..… denir ? A)YANSIMA B)DAİRESEL YAYILMA C)YANKI D) BOŞLUKTA YAYILMA 1)B 2)D 3)A 4)C 16
SON 17