Doç. Dr. Haluk İnce İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı OLAY YERİ İNCELEMESİ Doç. Dr. Haluk İnce İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı

Dersin amacı Olay yeri incelemesinin adli tıp uygulamasındaki önemini, olay yeri inceleme yöntemlerini öğretmek. Öğrenim Hedefleri; Olay Yeri İncelemesini tanımı Olayın çözümünde sağladıklarını Olay yeri incelemesinin kurallarını Kim-kimler tarafından yapıldığını bilmek,

OLAY YERİ İNCELEMESİ Hukuki esasları nedir? Olay yeri incelemesini hangi kurumlar ve kişiler yapmaktadır/yapmalıdır? Adli Tıp uzmanları ve adli bilimcilerin olay yeri incelemesinden bekledikleri nelerdir? Sorunlar nedir? Çözüm önerileri nelerdir?

OLAY YERİ İNCELEMESİ (KEŞİF)  OTOPSİ LABORATUVAR İNCELEMELERİ *Histopatolojik incelemeler *Toksikolojik incelemeler *Biyolojik incelemeler *Fiziksel incelemeler *Özel (olaya bağlı) incelemeler

Olay Yeri İncelemesi  Öncelikli kural Olay yeri koruma altına alınmalı  Olay yeri incelemesi gecikmeden yapılmalı  İncelemenin yapılmaya başladığı gün, saat, hava durumu kaydedilmeli.

Kanıtlar ve Olay Yerinin İzolasyonu

Gereçler - Aletler “Alet işler, el öğünür!”  Araç ve gereçler (defter , kalem, eldiven, maske, galoş önlük , lastik çizme, el feneri, büyüteç, mezura, metrik kartonlar, termometre, plastik kavonoz ve torbalar, tüp ve şişeler , swap çubukları, selobant, zarf, etiket makas, bıçak, bistüri, penset , lam, lamel, tespit solüsyonları Araç ve gereçlerin temini ve standardizasyonu halen en önemli sorunlardan biri! “Alet işler, el öğünür!”

Fotoğraf, Kroki, Video Olay yerine giden yollar Olay yerinin çevresi Olayın meydana geldiği binanın adres saptanacak şekilde çekimi Ölümün meydana geldiği ortam Ceset; etrafındaki objeler ile ilişkili gösterilecek şekilde olmalı; bulgular numaralandırılmalı.

Use of LUMINOL

Lockerbie air disaster

Ölüm olgularında amaç Postmortem bulguların belirlenmesi Ölüm nedeninin araştırılması Orijin (kaza/cinayet/intihar) araştırılması Ölüm zamanının belirlenmesi Kimlik tespiti (İdentifikasyon) Kanıtların tespiti; kanıt ve materyalin toplanması, gönderilmesi.

Ölü muayenelerinde kurallar Ölü muayenesi olay yerinde ve otopsi salonunda olmak üzere 2 kez yapılmalıdır. İklim şartları, ışık v.b koşullar elverişli değilse uygun bir ortama taşınmalıdır. İncelemeler sırasında kanıtların bozulmamasına özen gösterilmelidir. Cesetle birlikte elbiseler diğer kanıt değeri olan materyal de incelemeler gönderilmelidir. Adli soruşturma evrakı (hastane kayıtları ve yakınlarının ifadesini içeren) gönderilmelidir.

Kimlik Tespiti (identifikasyon) Cesedin durumu önemli Dıştan fiziksel özellikleri, yüzü belirgin; ileri derecede çürümüş, yüzü belirgin değil; iskeletleşmeye başlamış veya tamamen iskeletleşmiş olabilir. Adli /tıbbi kimlik tespiti kavramı Fotoğraflama / video çekimi Tıbbi incelemeler

Postmortem Bulgular Soğuma (algor mortis) Ölü lekeleri (livor mortis) Ölü sertliği (rigor mortis) Çürüme (pütrefaksiyon) Sıvı kaybı  parşömenleşme Kanın koagilasyonu/hemolizi Vücut sıvılarındaki biyokimyasal değişimler Ayrıntılı olarak belirtilmeli. Postmortem interval belirlenmesi esas alınmalı

CMUK madde 83-89 83. (Keşif) 84. (Hüviyet Tanığı) 86. (Ölünün Kimlik Tayini ve Muayene) 87. (Otopsi) 88. (Yeni Doğmuş Çocuğun Ölüsü Üzerindeki Tetkikler) 89. (Zehirlenme Şüphesi Üzerine Yapılacak İşlem)

CİNAYET OLAYLARINDA Olay yerine en seri şekilde ulaşılır Olay yeri güvenlik şeridi ile koruma altına alınır. Meraklı kalabalık olay yerinden uzaklaştırılır.

Maktulün yakınları (varsa) veya görgü şahitlerinden olayla ilgili ilk bilgiler alınır ve uzman ekibe bilgi verilir. Şüpheli var ise muhafaza altında tutulur. Birden çok tanık varsa birbiriyle konuşmalarına engel olmak için ayrı tutulmalıdır. Olay yerinde ve çevresinde biyolojik ve kimyasal deliller koruma altına alınır. (Kan, kıl, sigara izmariti, kırtasiye malzemesi v.b).

DNA profili elde edebilmeyi etkileyen faktörler Örneğin miktarı Örneğin bozunması yani degradasyonu Örneğin saflığı

Çıplak elle olay yerinde herhangi bir yere dokunulmaz Çıplak elle olay yerinde herhangi bir yere dokunulmaz. (İhtiyaç halinde maske, bone, galoş ve tulum kullanılır.). Olay yerinde tabanca, kovan, mermi çekirdeği, fişek araştırması yapılarak koruma altına alınır, yerleri değiştirilmez bir araya toplanmaz. Tabancaya müdahale edilmesi gerekiyorsa, bu iş için tabancanın kapak takımı üzerindeki tırtıllı yüzeyden tutularak muhtemel parmak izlerinin ve barut artıklarının zarar görmesi veya kaybolması önlenir.

Ölen şahıs ve tabanca ile teması olabilecek kişilerin el swabı alınacağından şahısların elleri yıkattırılmaz Mermi çekirdeği isabeti vücudun elbise olan bölümünde ise üst kısmında kalan giysi atış mesafesi tayini için alınacağından sağlık görevlilerin müdahalesi esnasında bu kısmın kesilmesi izin verilmemeli, görevliler ikaz edilmelidir.

Ölüm olayı şüphe arz ettiğinde ölen şahıs ve şüphelilerden (Kan, Kıl, Giysi lifi) doku araştırması yapılacağından şüphelilerin elleri yıkattırılmaz, giysileri değiştirilmez. Maktulün bulunduğu konum (yüzüstü, sırtüstü vb.) bozulmaz. Müdahale edilmesi gereken durumlarda ilk hali tespit edilir, uzman ekibe bilgi verilir Kapalı alan ise olay yeri kilitlenerek muhafaza edilir.

Gasp Olaylarında; Olayda oto var ise yerinden hareket ettirilmez. İçi karıştırılmaz Oto üzerinde kan, kıl, barut gibi deliller varsa muhafaza edilir. Teması olabilecek kişilerin el swabı alınacağından şahısların elleri yıkattırılmamalıdır.

Ateşli Silah Yaralanması Olay yeri incelemesi bulguları  Silahın nerede ve ne şekilde bulunduğu  Silahın modeli, kalibresi, seri numarası  Emniyetinin açık olup olmadığı, boş kovanlarının nerede bulunduğu ve sayısı,

Silahın üzerindeki parmak izi, doku parçaları, barut izi Olay yerinin birkaç cepheden fotoğraflanması Parmak izi alınması gerekiyorsa öncelikle swaplar alınmalıdır. Elbiseler yıkanmadan, kurutulduktan sonra labarotuvara gönderilmelidir.  Olay yerinde kesinlikle sigara içilmemelidir!

Olayla ilgili ilk bilgiler alınır ve uzman ekibe bilgi verilir. Çıplak elle olay yerinde herhangi bir yere dokunulmaz. İhtiyaç halinde maske, bone, galoş ve tulumlar kullanılır. Olay yerinde tabanca, kovan, mermi çekirdeği, fişek araştırması yapılarak koruma altına alınır, yerleri değiştirilmez, bir araya toplanmaz.

Tabancaya müdahale edilmesi gerekiyorsa , bu iş için tabancanın kapak takımı üzerinde tırtırlı yüzeyden tutularak muhtemel parmak izleri ve barut artıkları yok edilmemelidir. Tabanca ile teması olabilecek kişilerin el swabı alınacağından şahısların elleri yıkattırılmamalıdır.

Biyolojik Delillerin Toplanmasında Öncelikle Dikkat Edilecek Hususlar Olay mahalline giren ekip mutlaka eğitimli ve bilinçli olmalı, Gerekli eğitimi ve ekipmanı olmayan kimse olay yerine girmemeli, deliller ellenmemeli, Olay yerinin güvenliği ve izolasyonu mutlak sağlanmalı,

Basılan dolaşılan yerlere dikkat etmeli, mümkünse tek bir hat kullanılmalıdır, Kesinlikle tek kullanımlık yeni bir eldiven kullanılmalı ancak eldivenle dahi deliller ellenmemeli çünkü delilden eldivene bulaşabilecek gözle görülmeyen zerrecikler diğer delil ellenildiğinde ona transfer olacak ve dolayısıyla kontaminasyon dediğimiz karışmaya neden olacaktır. Bu nedenle gerekirse eldivenler değiştirilmelidir, temiz el değmemiş kağıtlar da yardımcı olarak kullanılabilir.

Makas ve pensler birden fazla olması, kullanılmadan önceden dezenfekte edilmeli, pens veya makas delile temas ettiğinde değiştirilmeli veya tekrar dezenfekte edilmeli, Deliller olay yerinde temas halinde olsalar dahi ayrı ayrı paketlenmelidir, kesinlikle birbiriyle temas ettirilmemelidir,

Nemli ve ıslak lekeler kurutulduktan sonra paketlenmelidir, Delil torbası veya zarfının üzerine delilin ne olduğu, nereden alındığı, alındığı tarih gibi bilgiler mutlaka yazılmalıdır, Maktul, mağdur veya var ise ,şüphelilere ait mukayese kıl veya kan örnekleri mutlaka alınmalıdır.

Olay Yerinde Bulunabilecek Biyolojik Deliller Kan Kıl Tükürük-(Genellikle sigara izmaritlerine bulaşmış olarak bulunur) Burun akıntısı (Mendil veya giysiler üzerinde bulunabilir)

Ter (Kontaminasyona ve bakteriyal bozulmaya açık olduğundan genellikle iyi netice vermez) Meni (Tecavüze uğrayan kişinin giysileri üzerinde veya peçete, prezervatif üzerinde olabilir) Vajinal swap veya Anal swap (Tecavüze uğrayan şahıstan alınır) Penil swap (Şüpheliden alınması büyük önem taşır)

Doku parçası Tırnaklar (Boğuşma nedeniyle mağdur veya maktulün tırnaklarında doku ve ya kan bulanabilir) Dışkı (Kontamisyona ve bakteriyal bozulmaya çok açık olduğundan genellikle sağlıklı sonuç alınmaz) Kepek ve deri döküntüleri

Örnek Alınması Deri Kumaş Sert yüzeyler Canlı / Ceset Swap (sürüntü) / Bant / Kazıma Kumaş Doğal / Sentetik Sert yüzeyler Düzgün yüzeyli / Düzensiz yüzeyli Cilalı / Cilasız

Delillerin Bulunabileceği Yerler Olay mahallinde ve çevresinde bulunan deliller, Maktulün veya mağdurun üzerinde bulunan deliller, Maktul veya mağdur ile ilgili mekanlarda bulunan deliller (Arabası , evi, işyeri vs..)

Maktule veya mağdura ait mukayese örnek, Şüphelilerin üzerinde bulunan deliller, Şüpheliyle ilgili mekanlarda bulunan deliller, Şüpheliye ait mukayese örnekler.

Biyolojik materyalin toplanması/gönderilmesi Steril koşullar gerekli Bulguların önceden fotoğrafları çekilmeli Şekil, boyut ve diğer özellikleri belirlenmeli Çabuk ve uygun bir şekilde gönderilmeli Laboratuvarın olanakları ve yapılması gereken yöntemler önceden bilinmeli Yalnızca ölünün üzerinde ve bulunduğu ortamda araştırılmamalı!

Materyal küçük ve hareketli cisimler üzerinde ise, Cisim küçükse birlikte gönderilmeli İşaretlemeler lekenin üzerine gelmeyecek şekilde yapılmalı Leke herhangi bir yere sürtünmemeli Kontaminasyon önlenmeli Çabuk laboratuvara gönderilmeli Aşırı ısıdan , nemden korunmalı

*Büyük ve hareketsiz cisimler üzerinde ise; --Fotoğrafı çekilmeli (cetvelle) --Şekil , lokalizasyon ve boyutları kaydedilmeli --3 mm den büyükse kazınarak temiz bir kağıda alınmalı --Leke olmayan yerden de örnek alınmalı --Sıvı örnekler cam şişelerde , +40 Cde saklanmalı

Olay Yerini İncelerken Kullanılan Ekipman: Fotoğraf Makinası: Delillerin alındığı yerleri ve olay mahallinin fotoğrafları çekilmeli, El Feneri: izlerin tespit edilmesinde kullanılır. Ultra Violet Işık Kaynağı: Gözle görülemeyen kan ve menilerin görülmesinde kullanılır.

Makas-Pens: Delillere el değmeden toplamak için kullanılır, Tek Kullanılmak Eldivenler: Delillerden bulaşabilecek hastalıklardan koruduğu gibi, görevliden delile aktarılacak kontaminasyonu engeller, Temiz kağıtlar ve poşetler, Delil toplama poşetleri ve zarfları :Üzerine mutlaka bilgi yazılmalı,

Serum fizyolojik :Kuru kanların toplanmasında kullanılabilir, Pamuk ve temiz renksiz pamuklu bez:Şüpheli lekeleri toplamak için, Temiz jilet :Gerekli numuneleri kesmek veya kazımak için, Baş bonesi, maske ve ayak poşeti. %05’ lik klor solüsyonu ile 10 dk. Dekontaminasyon %05’lik klor solüsyonu ile 20 dk. dezenfeksiyon