Sağlık İşletmelerinde Finansal Sürdürebilirlik Memet ATASEVER T.C Sağlık Bakanlığı SGB Başkanı

Sunum İçeriği 1- Giriş 2- Sağlık Göstergelerindeki İyileşmeler 3- Sağlık İşletmelerinde Finansal Yönetim 4- Finansal Yönetimde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 5- Sonuç

Giriş Sağlık kurumlarının da bir işletme olması nedeniyle, modern işletmecilik kurallarına göre yönetilmelidir. İyi yönetilen sağlık kurumları, insanların sağlık ihtiyaçlarını daha iyi bir şekilde yerine getirme imkanına kavuşurlar.

Sağlık Göstergelerindeki İyileşmeler

Muayene Sayıları Sağlık Kuruluşu 2009 % 2010 2011 Öngörü % %  Birinci Basamak 197.704.326 %37 199.293.303 230.000.000 %39 Hastane 228.279.139 %44 235.172.924 250.000.000 %42 Sağlık Bakanlığı Tesisleri Toplamı 425.983.465 %81 434.466.227 480.000.000 Özel Sağlık Kuruluşları 82.023.883 %15 83.903.866 90.000.000 Üniversite Hastaneleri 19.364.865 %4 20.098.754 25.000.000 TÜRKİYE TOPLAMI 527.372.213 %100 538.468.847 595.000.000 Kişi Başı Hekime Müracaat Sayısı (Yıl) 7,3 8,0

Doğumda Beklenen Yaşam Süresi Orta ve üst gelir grubunda olan ülkelerde ‘Doğumda Beklenen Yaşam Süresi’ 71 yıl olup aynı gelir grubunda olan ülkemizde bu süre 74 yıldır ve ortalamanın üstündedir.

Bebek Ölüm Hızı (binde) Ülkemizde ‘Bebek Ölüm Hızı’ 8 yılda yaklaşık % 64 azalarak binde 10’ a düşmüştür. Kaynak: DSÖ 2010 İstatistik Yıllığı

Anne Ölüm Hızı (yüzbinde) OECD ülkelerinin 23 yıl sonunda ulaştığı ‘Anne Ölüm Hızı’oranına, ülkemiz uyguladığı “Sağlıkta Dönüşüm Programı” neticesinde 8 yılda ulaşmıştır. Kaynak: OECD Health Data 2009, Sağlık Bakanlığı

Rutin Aşılama Hızı DSÖ 2010 yılı raporuna göre üst gelir grubunda bulunan ülkelerin ortalaması % 95 olup Ülkemiz bu ortalamanın üzerine çıkmıştır.

Kızamık Vaka Sayısı ve Aşılama Oranları Ülkemizde 2008 yılında bu tarafa yerli kızamık vakası görülmüyor.

Sıtma Vaka Sayısı Sıtma Hastalığı 2010 yılı sonu itibariyle sıfıra düşmüştür. Bu hastalıkla ilgili eliminasyon dönemine girilmiştir.

DSÖ Avrupa Bölgesi ve Türkiye TB İnsidansları (yüzbinde) 2002 yılında yüzbinde 40 olan Tüberküloz sayısı 2009 yılında 29’ a düşmüştür. Bu oran Dünya Sağlık Örgütü Avrupa bölgesi ortalamasından daha düşük bir orandır.

Sağlık Kuruluşlarında Müracaat Başına Gerçekleşen Ortalama Maliyetler (Ayaktan ve Yatan Hasta Ortalaması) -TL

Faiz Dışı Genel Kamu Harcamaları ve Kamu Sağlık Harcamaları Artış Eğilimleri Kaynak: * Maliye Bakanlığı Kaynak: ** DPT

Vatandaşın Finansal Riskten Korunması İlaç ve Tedavi Masraflarını Kendi Karşılayanların Oranı (%) Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yapılan “Yaşam Memnuniyeti Araştırması” na göre hastalandığında ilaç ve tedavi masraflarının genellikle kendisi tarafından karşılandığını belirten bireylerin oranı 2003 yılında %32,1 iken 2010 yılında %11,7 olmuştur. Kaynak: TÜİK , Yaşam Memnuniyet Araştırması, 2010

Kamu Hizmetlerinden Memnuniyet (%) Kaynak: TÜİK , Yaşam Memnuniyet Araştırması, 2010

Sağlık Kuruluşlarından Memnuniyet (%) Kaynak: TÜİK , Yaşam Memnuniyet Araştırması, 2010

Sağlık İşletmelerinde Finansal Yönetim

İşletmecilik Anlayışı İşletme: İnsan ihtiyaçlarını karşılamak için mal ve hizmet üreten organizasyonlardır. İşletme, belirli amaçların gerçekleştirilmesi doğrultusunda çalışan sosyal bir varlıktır. - İşletme bir organizasyondur, - İşletmeler ekonomik bir birimdir, - İşletmede amaç mal ve hizmet üretmektir, - İşletme teknik bir çalışma birimidir. Gerek özel sağlık kuruluşları ve Üniversite hastaneleri gerekse Sağlık Bakanlığı hastaneleri birer sağlık işletmesidir.

Sağlık İşletmeleri: Hasta odaklı sağlık hizmeti sunan, Gelirleri ile giderlerini karşılayabilen, Verimlilik ve etkililik ilkelerine göre yönetilen, İşletmeler olmalıdır.

İşletme Bütçeleri Bütçe: Bir mali yılda gelir ve gider tahminlerinin yapıldığı mali tablolardır. Bütçenin Fonksiyonları; Yönetim fonksiyonu, Kontrol fonksiyonu, Planlama fonksiyonu, Temel Bütçe İlkesi; gelir ve giderin denk olmasıdır.

Muhasebenin Önemi Muhasebe: İşletmelerin dilidir. Bir işletmenin performansı, mali yapısı ancak sağlıklı muhasebe işlemleri sonucu oluşan mali tablolar ile değerlendirilebilir.

Gelir Gider Dengesi Finansal Sürdürülebilirlik İçin Temel İlke = Gider Bu dengenin sağlanması, mali sorunların sağlıklı tespit edilmesi ve alınacak tedbirlerle çözülmesi ile mümkün olacaktır.

Yıllar İtibariyle İşletmelerimizin Gelir ve Gider Durumu   2008 2009 2010 Net Gelir 11.069 13.128 13.901 Gider 11.508 13.078 14.410 Fark -439 50 -509

Sağlık İşletmelerinde Yeni Gelirler A- Kurumlarımızda Yer Alan Ticari Alanların Kiraya Verilmesinden Elde Edilecek Gelirler: 209 sayılı Kanuna eklenen madde iel; “Bakanlık sağlık kurum ve kuruluşlarının 31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 70 inci maddesinde belirtilen mal ve hakların kiralanması...” hükmüne yer verilerek mal ve hakların kiralanmasından elde edilecek gelirlerin isletme döner sermayesine gelir kaydedebilmesinin yolu açılmıştır. B- Sağlık Turizmi Gelirleri: 2011/ 4 sayılı Sağlık Turizmi ve Turistin Sağlığı Kapsamında Sunulacak Sağlık Hizmetleri hakkındaki genelgemiz ile yurt dışında yaşayanlara ve ülkemizi ziyaret eden turistlere birçok hastanemizde sağlık hizmeti sunma iş ve işlemleri ile ilgili, sunulan hizmetin ücretlendirilmesi hususları düzenlenmiştir.

Finansal Yönetimde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

A- Optimal Stok Yönetimi Etkin bir stok yönetimi için Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan düzenlemelere uyulmalıdır. Azami stok miktarı uygulamasına dikkat edilmelidir. İhtiyaç tespit komisyonları etkin çalıştırılmalıdır. MKYS uygulamaları satınalma birimlerince etkin kullanılmalıdır. Stok ve ihtiyaç fazlası malzemelerin ihtiyacı olan kurumlara devri devam etmelidir. Mal alımlarının çerçeve anlaşmalar ve toplu mal alımları yöntemiyle yapılmalıdır.

Yıllar İtibariyle Stok Düzeyleri Grafiği

B-Finansal Analiz ve Denetim Döner Sermayeli İşletmelerin Risk Değerleri ÖLÇÜT KURUM DERECE Toplam net borcunun/ortalama tahakkuka oranı 2 ve üzeri olan kurumlar 1 1.DERECE Toplam net borcunun/ortalama tahakkuka oranı 1,5 ile 2 arası olan kurumlar 43 2.DERECE Toplam net borcunun/ortalama tahakkuka oranı 1 ile 1,5 arası olan kurumlar 122 3.DERECE Toplam net borcunun/ortalama tahakkuka oranı 0,5 ile 1 arası olan kurumlar 235 4.DERECE Toplam net borcunun/ortalama tahakkuka oranı 0,5 ve altı olan kurumlar 641 5.DERECE Toplam Kurum Sayısı 1.042   Geçmişe ait finansal verilerin, işletmenin performansını ölçme amacıyla değerlendirilmesi ve elde edilen veriler ışığında planlamaya yardımcı olmak üzere analizler yapılmalıdır.

Yıllar İtibariyle Riskli Kurum Sayıları Kurumların finansal risk dereceleri önemli ölçüde iyileşmiştir.

C- Hizmet Alımları Hizmet alımı yöntemi ile istihdam edilecek personelin ücret ve sayısında belirlenen standartlara dikkat edilmelidir. Tıbbi hizmet alımlarında, kadrolu personel durumu göz önünde bulundurularak hastane rollerine uygun tıbbi hizmet alımları planlanmalıdır.

C- Hizmet Alımları C. FTR, MR, BT, LAB. Hizmet alımlarında hizmet maliyet bileşenleri de dikkate alınmalıdır. D. Hizmet alımlarında kurum imkanları daha efektif kullanılmalıdır.

Hizmet Alımlarında Maliyetlerinin Düşürülmesi Hizmet Alımı İle Çalıştırılan İşçi Sayısı Firma Kâr Oranları 3,05 Genelge Öncesi ve Tedbirsiz İşçi Sayısı “Hizmet Alım Yöntemi” ile yapılan alımlarda işçi sayılarına ve ücretlerine standartlar getirdik, firma kar oranlarını düşürdük.

D- İlaç ve Tıbbi Malzeme Tüketimleri için; Kurumlarda rasyonel ilaç ve tıbbi malzeme kullanımı ile ilgili düzenleme yapılmalı, tüketimler analiz edilerek gerekli tedbirler alınmalıdır. 15 Tem.11 15 Tem.11 Tüketim Grubu 2008 2009 2010 15.Nis.11 Azalış Oranı İlaç Stoğu 355 275 214 201 43% Tıbbi Malzeme Stoğu 437 408 338 319 27% 15 Tem.11

D- Personel Giderleri Personel ihtiyacının, hizmet alımı kapsamındaki personel de dikkate alınarak sağlıklı belirlenmelidir. Aile Hekimliğine geçen illerde atıl durumda bulunan personelin ihtiyacı olan sağlık kurumlarına kaydırılarak personel ihtiyacının karşılanması. Personel etkili ve verimli bir şekilde kullanılmalıdır.

Sağlık Bakanlığı Personel Sayısındaki Net Değişim (Bin) Kadrolu : 245 Hizmet Alımı : 11 Kadrolu : 334 Hizmet Alımı: 118 Kadrolu : 343 Hizmet Alımı: 119 Kadrolu : 367 Hizmet Alımı : 120 2002 2009 2010 2011 487 452 462 256 Son dokuz yılda personel sayısının artış oranı %90 oldu. 2010 yılında personel sayısındaki net değişim 10 bin civarında iken 2011 yılında bu değişim 25 bin’dir.

Gelirlerin Ne Kadarı Personel Harcamalarına Gitmektedir. Gelirlerin Gider Kalemlerine Dağılımı Sağlık Bakanlığı toplam gelirinin %68’i personel giderlerine harcanmaktadır. Sağlık hizmet sunumunun en önemli unsuru sağlık personelidir. Son yıllarda personel istihdamında sağlanan artışa rağmen kurumlarımızda halen önemli sayıda personel açığı vardır.

Diğer Hususlar Yüksek maliyetli tıbbi cihaz satınalma yerine , ihtiyaçların hizmet satın alma veya karşılıklı hizmet temini yöntemiyle karşılanmalıdır. Tıbbi cihaz bakım onarım sözleşmelerinde maliyet düşürücü çalışmalar yapılmalıdır. Sağlık hizmeti sunumuna yönelik olmayan malzeme alımlarında tasarruflu davranılmalıdır. Yatırım ihtiyaçları konusunda hayırseverlerden daha çok faydalanılmalıdır.

Enerji yönetimi konusunda daha hassas davranılmalıdır. Diğer Hususlar Yeni açılacak ek üniteler ve semt poliklinikleri için etkinlik analizi yapılmalıdır. Enerji yönetimi konusunda daha hassas davranılmalıdır. Bilişim teknolojisinden daha fazla faydalanılmalıdır.

Sonuç: Sağlık sektöründe ihtiyaç duyulan sağlık hizmetlerinin etkin ve verimli bir şekilde arz edilebilmesi için; finansman ve organizasyon yönetiminin büyük etkisi olduğu unutulmamalıdır. Kurumlarımızın dönemsel planlamalarını yapmalarının, kaynaklarını etkin ve verimli bir şekilde kullanmalarının finansal sürdürülebilirlik için olmazsa olmaz olduğu unutulmamalıdır.