GELİR VERGİSİNİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI MODEL ÖNERİSİ YABANCI DANIŞMAN GÖRÜŞLERİ VERGİ KONSEYİ 30 Haziran 2006 İSTANBUL

ANDREW MILES İngiliz, Danışman, PwC Kökenli Çeşitli Ülkelerin Maliye Bakanlığı Danışmanı PETER BIRCH SORENSEN Danimarkalı, Akademisyen (Profesör) Özellikle ikili sistem konusunda otorite, IMF heyeti ile Türkiye’de incelemeleri var.

Hiçbir ülkede “vergi sistemi mükemmel” değildir. Bir yerde başarılı olmuş bir politikayı aynen alıp diğer yerde uyguladığınızda başarılı olmayabiliyor. (A. Miles) Başka ülkelerdeki deneyimlere baktığınızda göreceksiniz ki, bu sorunların net bir çözümü yok. Bütün ülkeler önemli bir mücadele veriyorlar. Her ülkeye uygun tek bir sistem bulmak hiç kolay değil. (P.B. Sorensen) Genellikle mevzuatı yazanlar çok küçük bir grup oluyor. Vergi Konseyi bu tabanı genişletti. Mükellefler niye konulduğunu bilmedikleri mevzuata uymak zorundalar. Mükellefler bir sorun getirdiklerinde sorunu, mevzuatı yazanlar da bilmiyorlar. Mevduat yazıldıktan sonra bütün teşkilatın çok iyi eğitilmesi çok önemli. Zannediyorum bu konu Türkiye’de ihmal ediliyor. Kanunların niye yazıldığını hangi amaca hizmet ettiğini teşkilata anlatmak gerekir. (A. Miles) GENEL

Türkiye’de kayıtlı ekonomiye geçiş süreci çok kritik ve daha fazla insanın vergi ağına girmesi, sermaye kaçışının önlenmesi, yabancı sermaye girişine de öncelikler tanınması gerekiyor. Bunun için -vergi oranlarının düşük tutulması, -vergi tabanının genişletilmesi, -istikrarlı bir hukuk ve vergi sisteminin kurulması, -vergi kanunlarının yalın anlaşılabilir hale getirilmesi, -muafiyet, istisna ve özel vergi indirimlerinin kaldırılması gerekiyor. Bunlar yapıldığında vergi tabanı genişleyecek, tahsilat artacak ve vergi kanunları stabil hale gelecektir. (P.B. Sorensen) Vergi sistemini belirli kesim veya faaliyetleri teşvik için kullanırsanız siyasi konjonktür ve siyasetçiler değiştikçe vergi sistemi daha da karmaşık hale gelecektir. (P.B. Sorensen) GENEL

VERGİ SİSTEMLERİ Dünyada global vergi sistemi uygulanan ülke kalmadı. Sermayeye uygulanan vergiler düşürüldü. Global vergi sisteminin pratikte uygulanabilmesi çok zordur. Avrupa ülkeleri düz veya ikili vergi sistemi konusunda seçim yapmak zorunda. Dünyada ikili vergi sistemi uygulamaları son yıllarda gelişmeye başladı. Bu yıl başından itibaren menkul sermayede % 15 sabit vergi getirmeniz ikili vergi sistemine doğru gittiğinizin bir göstergesidir. (P.B. Sorensen) İkili vergi sisteminde amaç vergi oranını düşürüp, her türlü sermaye gelirini yeknesak vergilendirmektir. Tavizler vermeden, muafiyet tanımadan. (P.B. Sorensen)

VERGİ SİSTEMLERİ İsterseniz ikili-düz-global vergi sistemi hangisi olursa olsun sermayenin iki kere vergilendirilmemesi için tedbirlerin alınması gerekiyor. Bir çok ülke son yıllarda vergi reformu yaptı, vergi dilimlerinin sayısını azalttı ki bu da sistemi yalınlaştırıyor. Ancak bunun gelir dağılımı üzerinde olumsuz etkisi olabilir. Dual sisteme geçilmesiyle birlikte Kuzey ülkelerinde öncelikle iki daha sonra üç vergi dilimi devreye sokuldu. (P.B. Sorensen)

GELİR UNSURLARI Gelir kategorilerini farklı şekilde tanımlamak için üç sebep görüyorum: Verginin kapsamını belirlemek, Kazanç tespitini farklılaştırmak, Tahsil yöntemini farklılaştırmak. Farklı vergi oranlarını ve vergi tiplerini uygulamak söz konusu olduğunda iki tip gelir olabilir: Birisi sermaye iradı, Diğeri bütün tür gelirler. Vergi tarifesi de “sermaye iradı ve diğerleri” şeklinde olmalı. (P.B. Sorensen)

GELİR UNSURLARI Siz dört kategori tespit etmişsiniz. Ben olsam sabit oranı menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarına uygularım, ücret ve faaliyet kazançlarına da üniter bir vergi sistemi uygularım. Burada getirilen öneri ile ikili gelir sisteminde fark yok diyenler haklı. Aynı zamanda aktif ve pasif arasında ayrım yapmak sermaye geliri ve diğerleri arasında ayrım yapmaya çok benzer. Serbest meslek kazançlarının hepsi ücretliler gibi vergilendirilirse, ikili vergi sisteminden sapılmış olur. Defter tutan serbest meslek erbabının gelirlerinin bir kısmının sermaye iradı olarak değerlendirilmesi mümkün kılınabilir. (P.B. Sorensen)

TARİFE Birden fazla gelir vergisi dilimi olacaksa kaç dilim olması gerekiyor? Uluslar arası trendde giderek dilimler azalıyor.Uluslar arası trendde giderek dilimler azalıyor. Avrupa’da 2-3 dilim uygulanıyor.Avrupa’da 2-3 dilim uygulanıyor. Dilim sayısı ne kadar azalırsa gelir dağılımı açısından o kadar artar.Dilim sayısı ne kadar azalırsa gelir dağılımı açısından sorunlar o kadar artar. En fazla 3 hatta 2 vergi dilimi olması düşünülmeli.En fazla 3 hatta 2 vergi dilimi olması düşünülmeli. (P.B. Sorensen)

BEYAN ESASI Türkiye daha modern vergi sistemine ilerlemek istiyorsa, yapılması gereken bütün mükelleflerin beyanname vermesi usulüne geçmesidir. (P.B. Sorensen)

TİCARİ KAZANÇ Genel olarak çok küçük kuruluşların muaf tutulması mümkün. Ciroya bakmak gerekiyor. Batı Avrupa’da belli bir muafiyet düzeyi var, en küçük tüccarlar vergi ödemiyorlar. Daha sonra belli ciro düzeyine kadar olan firmalarda nakit akışı muhasebesi uygulanıyor. Cirosu belli bir sınırı aşan kurumlarda muhasebe defterlerinin tutulması şartı getiriliyor. Aynı temel prensipler Türkiye’de de uygulanabilir. (P.B. Sorensen) İkili bir vergi olacaksa, başlangıç noktası olarak ticari geliri istihdam geliri olarak vergilendirebilirsiniz. Ticari gelirin ikili vergi sistemi olarak ele alınmasında sorun yoktur. Elinde menkul kıymetler olanlar sermaye kazancı olarak değerlendirilebilir. (P.B. Sorensen)

TİCARİ KAZANÇ Yatırım indirimleri öyle bir düzenlenmeli ki; Yatırım indirimi yatırımın ömrünü kapsayacak şekilde olmalıdır. Eski türdeki genel yatırım indirimine Avrupa Birliği de izin vermiyor. Belli kriterler koymak zorundasınız. Türkiye’deki gibi %40 gibi bir oran yok. (A. Miles)

ZİRAİ KAZANÇLAR Genel anlamda vergi miktarını artırmak istemiyorsanız; Stopajı azaltabilir veya tarımdaki girdiler üzerindeki vergileri azaltabilirsiniz. Minimum vergi oranı koymak ve daha sonra tam gelir muhasebesine geçirmek gibi iki aşama uygulanabilir. (P.B. Sorensen)

ÜCRETLER Türkiye daha modern bir vergi sistemini hedefliyorsa ücretliler dahil her türlü çalışan için beyan sistemine geçilmesi daha iyi olur. Ücretlilere standart bir vergi indirimi önerilmeli. Bu, sistemi daha basitleştirir ve ücretliler için ayrı bir tarife oluşturma riskini kaldırır. Kısa vadede işveren açısından emek ya da istihdam maliyetini düşürmek istenirse, direkt yöntem, işverenin sosyal güvenlik katkısını azaltmaktır. Bölgesel asgari ücret uygulamaları faydalı olabilir. Temel harcamaların daha düşük olduğu bölgelerde asgari ücret düşürülebilir. (P.B. Sorensen)

MENKUL SERMAYE İRATLARI Saf ikili sistem uygulayan ülkelerde sermaye geliri vergisi kurumlar vergisi ile aynı oranda olabiliyor, o zaman kurumlar vergisinden muaf tutulabiliyor. Bu durumda şirketlere vergilendirilmiş kar payları hesabı tutulması zorunluluğu getirilebilir. Kar payı eğer kurumlar vergisine tabi tutulmuş gelirlerden dağıtılırsa, vergiden muaf tutulabilir. İkili sistem oluştuktan sonra ne yapılacağına bakmak gerekiyor. Kar payları için mevcut uygulamanız AB ile uyumlu, ancak çifte vergileme söz konusu, uzun vadede bunu terk etmeniz gerekiyor. (P.B. Sorensen)