TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ,FİZYOLOJİSİ VE EMBRİYOLOJİSİ DR.FULYA SAVRAN DOÇ.DR.ÖZGÜR YİĞİT

TÜKRÜK BEZLERİ Majör tükrük bezleri Parotis Submandibuler Sublingual Minör tükrük bezlerİ Üst solunum yoluna yerleşmiş sayıları 600-1000 kadar olan bezlerdir.

TÜKRÜK BEZLERİNİN EMBRİYOLOJİSİ Majör ve minör bezler aynı gelişim şekline sahiptirler. 6.-8. Gestasyon haftalarında gelişir. Oral ektodermden mezenkimal yüzeye doğru gelişirler. Ağız boşluğunu döşeyen epitelin proliferasyonu ile oluşan solid hücre kümeleri mezenkim içine doğru yönelerek bez taslağını oluşturur.

TÜKRÜK BEZLERİNİN EMBRİYOLOJİSİ

TÜKRÜK BEZLERİNİN EMBRİYOLOJİSİ Parotis gland Gelişimi ilk başlayan glanddır. Lenfatik sistemden sonra geliştiği için, bez içinde lenf nodu vardır. Sıklıkla bu lenf nodları içinde tükrük epitelyal hücreleri bulunur.(wharton tm?) Yanak epitelinin iç yüzeyinin invajinasyonu ile oluşur. Parotis taslağı posteriora doğru ilerlerken fasial sinir anteriora doğru ilerler.

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ PAROTİS Cilt altında Gergin bir bağ dokusu ile çevrili Kapsüllü(Derin Servikal Fasyanın Superfisial tabakası) Retromandibuler-preauriküler yerleşimli En büyük tükrük bezi

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ PAROTİS N. Facalis bezi derin ve yüzeyel olmak üzere iki parçaya ayırır. Üst bölümü, medialden mandibula ramusu, arkadan dış kulak yolu ve üstten zigomatik ark ile çevrilidir. Alt bölümü, çene köşesi ile mastoid çıkıntı arasındadır. Aşağıda sınır, SCM ön kenarı ve digastrik kas arka karnıdır.

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ PAROTİS Yüzeyel ♦ Kondiler Uzantı: temporomandibular eklemin yanındadır. ♦ Meatal Uzantı : dış kulak yolu insisurasının medialindedir. ♦ Posterior Uzantı : mastoid ve sternomastoid kas arasında uzanırlar. Derin ♦ Glenoid Uzantı : temporal kemiğin timpanik komşuluğunda ♦ Submandibular Uzantı : stilomandibular ligamanın üstünde anteromediyale doğru uzanır.

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ PAROTİS Parotis bezi kanalı(stenon kanalı) 6 cm boyunda ve 5 mm çapındaddır. Bezin ön kenarından çıkar ve massetter kasını çaprazlar ve bukkinatör kas ile bukkal mukozayo delerek 2. üst molar diş hizasında ağız boşluğuna açılır. Lokalizasyonu tragus –philtrium

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ PAROTİS

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ PAROTİS Parotis abselerinde horizontal insizyon!! Vertikal insizyon fasyal sinir ve stenon kanalına zarar verebilir. Arcus zygomaticus Parotis gland Stenon kanalı Bussinatör kas Massetter kas scm

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Parafarengeal alan Ters Piramit şekilli Taban: Kafa tabanı Apeks: Hyoid kemik kornu majus Medial: Parafarengeal duvar Lateral: Mandibular ramus & Med.Pterigoid Kas

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Parafarengeal alan Derin parotis lobu parafarengeal alan komşuluğunda olduğundan, parotis tümörleri ağız içinde yumuşak damak ve tonsiller fasyayı anteromediale iter. Stilomandibuler ligament parotisi submandibuler glanddan ayırır.

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ PAROTİS Arterleri . A. Karotis Eksternadan gelir. A. Temporalis Superficialis A. Transversa faciei Venöz drenajı V. Jugularis Eksterna ve İnterna ile sağlanır. Lenf drenajı, yüzeyel ve derin servikal lenf düğümleri ile olur.

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ PAROTİS Parotis gland içinde önemli sayılacak miktarda lenf düğümü vardır. Periparotid lenf nodları Glandın drenajı Yüz ,saçlı deri Dış kulak kanalı, orta kulak Nazofarenks ve yumuşak damak drenajını sağlar

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ PAROTİS Sempatik lifler karotid pleksustan Pregangliyonik parasempatik lifler n. Petrosus superficialis minör ile otik gangliona gelir ve buradan kalkan postganglionik lifler n. Aurikulatemporalis ile beze ulaşır.

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Facial Sinir Facial sinir stilomastoid foramenden temporal kemiği terk eder. Bezi 2 cerrahi bölgeye ayırır Yüzeyel Derin 3 motor dal verir Postaurikuler kas Stilohyoid kas Digastrik kas arka karın

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Facial Sinir Temperofasial dal Servicofasial dal 5 Terminal dal Temporal dal Zigomatik dal Bukkal dal Marjinal mandibular dal Servikal dal

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Facial Sinir

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Facial Sinir

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Facial Sinir

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Facial Sinir

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Facial Sinir Lokalizasyonu Tragal pointer(1-1.5 cm altında) Timpanomastoid sütur(6-8 mm medialinde) Digastrik kas Posterior karın(üstünde) Stiloid çıkıntı(tabanının posterolateralinde)

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ N. Fasialis N. Aurikularis Magnus N. Aurikulotemporalis V.Fasialis Posterior & dalları V.Temporalis Superfisialis V. Maksillaris interna V. Aurlkularis Posterior V. Jugularis Eksterna A. Karotis Eksterna A. Maksillaris İnterna A. Temporalis Superfisialis Yüzeyel Orta Derin Nöral kompartman Venöz kompartman Arteryel kompartman

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ A.Tempralis Superficialis N. Aurikulotemporalis V.Tempralis Superficialis N. Facialis R. Bukkalis N. Aurikularis Magnus V.Retromandibularis V.Jugularis Eksterna V.Facialis R. Marjinalis Mandibula

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Submandibuler Gland Ağız tabanında Korpus mandibula iç tarafında Aşağıda submandibular üçgene doğru uzanır Bezin esas kısmı milohiyoid kas inferiorundadır ve superficial servikal fasya ile kaplıdır. Milohyoid kas anterior sınır etrafında c şeklini oluşturur.

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Submandibuler Gland Arkada , stilomandibuler membran, submandibular bezi parotisten ayırır. Bez yüzeyel ve derin iki lobu vardır.

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Submandibuler Gland

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Submandibuler Gland

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Submandibuler Gland

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Submandibuler Gland

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Submandibuler Gland

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Submandibuler Gland

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Submandibuler Gland Submandibular bez kanalı(wharton) yaklaşık 5 cm uzunluğunda ve N. Lingualis ve N. Hypoglosus arasında derin loptan çıkarak lingual frenilumun iki yanında ağız boşluğuna açılır.

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Submandibuler Gland

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Submandibuler Gland Arterleri: A. Lingualis ve A. Facialis Venöz drenajı: V. Facialis Anterior Lenf drenajı: submandibuler lenf bezlerine ve oradanda juguler lenf bezlerine olur.

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Submandibuler Gland Sempatik: superior servikal ganglion Parasempatik:pregangliyonik parasempatomimetik lifler korda timpani yolu ile lingual sinirle birlikte submandibüler gangliyona gelir. Buradan kalkan postgangliyonik lifler aynı sinirle beze ulaşır

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Submandibuler Gland N. Facialisin marjinal mandibuler dalı, derin servikal fasyanın yüzeyel tabakası içinde seyreder ve hyoid kemiğe kadar aşağıya uzanabilir.

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Submandibuler Gland

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Sublingual Gland En küçük majör bezdir. Mandibula & Genioglossus arasında, İnferiorda mylohyoid kasla sınırlıdır.

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Ağız tabanında üzeri sadece mukoza ile kaplıdır. Kapsül yok. Bezin doğrudan ağız tabanına veya submandibular bezin kanalına açılan, 8-20 adet kanalı vardır.(Bartholin kanalları/Rivinus kanalları)

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ Sublingual Gland Beslenmesini A.V. Lingualis sağlar. Sempatik innervasyonu Servikal zincir gangliyonları ile parasempatik innervasyon ise Submandibular gangliyon sağlar.

TÜKRÜK BEZLERİNİN ANATOMİSİ

TÜKRÜK BEZLERİNİN MİKROANATOMİSİ SEKRETUAR ÜNİTE Dallanan kanal sistemi Birleştirici kanal Salgı kanal Boşaltıcı kanal Salgı yapan üniteler Seröz(piramidal şekilli, geniş tabaları ile bazal lamina üzerine otururlar) Müköz(kübik ve prizmatik, glikoprotein içerirler) Miks Miyoepitelyal (kasılarak tükrük salgısını artırırlar)

TÜKRÜK BEZLERİNİN MİKROANATOMİSİ Birleştirici kanal : HCO3’u sekrete, Cl’u absorbe eder Salgı kanalı : K’u sekrete, Na’u absorbe eder, hipotonik salgı olur Boşaltıcı kanallar tükrük modifikasyonu yapmazlar

TÜKRÜK BEZLERİNİN FİZYOLOJİSİ Tükrük salgısında sempatik ve parasempatik sistem etkilidir. Parasempatik uyarı:esastır Sempatik uyarı:tükrük yapısını belirler. Tükrük salgısı 7.ve 9. CN yolu ile beyin sapından superior ve inferior salivatör çekirdeklerden gelen parasempatik sinyaller ile kontrol edilir.

TÜKRÜK BEZLERİNİN FİZYOLOJİSİ Günlük tükrük sekresyonu 1000-1500 ml arasındadır. Bazal salınım hızı 0.5 ml/dk iken uyarılma ile bu salgı 7 ml/dk olur. Tükrük 2 çeşit protein içerir: Pityalin (amilaz):nişasta sindirimi Müsin:kayganlaştırıcı ve koruyucu Parotis :seröz Submandibular:seröz-müköz Sublingual :müköz-seröz

TÜKRÜK BEZLERİNİN FİZYOLOJİSİ Unstimüle faz Submandibular (%69)‏ Parotis (%26)‏ Sublingual (%5)‏ Stimüle faz Parotis (%69)‏ Submandibular (26)‏

TÜKRÜK BEZLERİNİN FİZYOLOJİSİ Tükrük Salgısının Bileşimi

TÜKRÜK BEZLERİNİN FİZYOLOJİSİ Tükrükte K ve HCO3 yüksektir. Na ve Cl oranı plazmadan düşüktür. Tükrük salgısı 2 aşamalıdır. Asinüsler:amilaz, müköz den oluşan primer salgı Tükrük kanalları: tükrüğün iyon içeriği değişir.

TÜKRÜK BEZLERİNİN FİZYOLOJİSİ Tükrük Fonksiyonu İçerdiği lizozim ve Ig A ile ağız mukozası ve üst solunum yolları için koruyucu görev üstlenir. Tükrük besinleri ıslatır ve içerdiği amilaz ile nişastanı parçalanmasını sağlar. Konuşmayı kolaylaştırır.

TÜKRÜK BEZLERİNİN FİZYOLOJİSİ Tükrük Fonksiyonu Dişleri korunmasını sağlar. Papilları yıkayarak tat alma duyusunun korunmasını yardımcı olur. Tükrük ; üre, iyot, florür ve birçok antibotiklerin atılma yeridir.

KAYNAKLAR Otorinolaringoloji, Baş ve Boyun Cerrahisi, John Jacob Ballenger, James B. Snow,2000 Kulak Burun Boğaz Hastalıkları ve Baş –Boyun Cerrahisi; Can Koç,2004 Kulak Burun Boğaz Hastalıkları ve Baş –Boyun Cerrahisi; Onur Çelik,2002 Otolaringoloji Temel Bilgiler; Allen M.Seiden,2003 Türkiye Klinikleri(Tükrük Bezi Özel Sayısı);Cilt 3,Sayı 36,2007

TEŞEKKÜRLER……