KÂĞIT PROTOTİP KULLANILABİLİRLİK ÇALIŞMASI: HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ AKADEMİK ÖZGEÇMİŞ SİSTEMİ ÖRNEĞİ

Kullanılan sistemin tanıtımı Akademik Özgeçmiş Sistemi(AÖS), akademik personele ait kişisel, mesleki ve akademik çalışmalara ilişkin bilgilerin internetten görüntülenip, akademik personel tarafından internetten bilgilerin girilebildiği dinamik yapıdaki bir sistemdir. Böylece personeller gereksinim duydukları zaman e-posta ve şifrelerini kullanarak merkezi bir kimlik doğrulama ile sisteme giriş yapabilir, kendi web sayfasını oluşturabilir, daha önce oluşturdukları sayfa bilgileri üzerinde güncelleme yapabilir. Gerçekleştirilmesi düşünülen sistem için H.Ü. Eğitim Fakültesi web sayfasının sol tarafındaki menülerde bulunan “Personel“ bağlantısına ek “Akademik Özgeçmiş Bağlantısı “ eklenmiş. Bu bağlantı ile personel sisteme giriş yapabilir.

Kullanılan sistemin tanıtımı Merkezi kimlik doğrulama: Sisteme tanımlanan kullanıcıların, belirli parola, sertifika, gibi yöntemlerle kendisinin tanımlanan kullanıcı olduğunu ispatlaması işidir. HÜ Akademik Personel Veritabanı Eğitim Fakültesi’den AÖS’ine giriş arayüzü AÖS Bilgi Değiştirme Arayüzü Kullanıcı

Kullanılan sistemin tanıtımı Akademik Özgeçmiş Sistemi Kâğıt Prototipi: Kâğıt prototip, web sitesi için düşünülen tasarımın kâğıt üzerinde gösterilmesidir. Bu sayede kullanıcı, web sitesinin kâğıt üzerine yansıtılması ile belirli görevleri tamamlamak için web sitesinin en üst düzeydeki sayfasından (karşılama sayfası) en alt düzeydeki sayfaları arasında gezinim yapabilir. Gerçekleştirilmesi düşünülen sistem için H.Ü. Eğitim Fakültesi web sayfasının sol tarafındaki menülerde bulunan “Personel“ bağlantısına ek “Akademik Özgeçmiş Bağlantısı “ eklendi.

Kullanılan sistemin tanıtımı Akademik Özgeçmiş Sistemi Kâğıt Prototipi: Gerçekleştirilmesi düşünülen Akademik Özgeçmiş Sistemi için kağıt prototip dosyası oluşturuldu ve bu dosya üzerinden katılımcı ile kullanılabilirlik testi yapıldı. Kağıt prototipteki; her bir sayfa web sitelerinde linklerle farklı bilgilere ulaştığımız elektronik sayfaları temsil etmektedir, sayfalarda yer alan bağlantılar altı çizili kelimeler ile sayfanın sol tarafındaki menüde yer almaktadır,

Kullanılan sistemin tanıtımı Akademik Özgeçmiş Sistemi Kâğıt Prototipi: Kağıt prototipteki; katılımcıların prototipte bağlantıların hepsini bir arada görebilmeleri için sayfaların sol tarafına küçük dikdörtgen bilgi kağıtları yerleştirildi. sayfalarda düğme/buton ile başka bir sayfaya geçiş var ise düğmenin yanına baloncuk kullanılarak gidilecek yer belirtildi. sayfadaki açılır kutular sayfa üzerlerine ayrı bir küçük kağıtlar şeklinde eklendi.

Araştırma Süreci -> Araştırma Soruları Kağıt prototipte; Kullanılan menüdeki bağlantı isimleri, web formalardaki değişken isimleri, düğmelerin isimleri uygun mu? Oluşturulan formlar kullanıcılar tarafından kolay ve doğru bir şekilde kullanılabiliyor mu? Sayfaların kategorizasyonu, sıralaması, içeriği uygun mu? Katılımcılar sistemi etkili buldu mu? Katılımcılar sistemi verimli kullandı mı? Katılımcılar sistemden memnun kaldı mı?

Araştırma Süreci -> Yöntemler Çalışmada kullanıcı katılımı ile değerlendirme yapıldı: Alan/Saha değerlendirme biçimi Sesli düşünme-işbirlikçi değerlendirme gözlem tekniği Protokol analizi değerlendirme gözlem tekniği Görüşme sorgu tekniği

Araştırma Süreci -> Uygulama ortamı seçimi Çalışma kullanıcı katılımı ile gerçekleştirildiği için alan/saha çalışmasına gidildi. Katılımcıların kendi çalışma odasında test uygulandı.

Araştırma Süreci -> Hedef Kitle Çalışmanın hedef kitlesi, gerçekleştirilmesi beklenen sistemi kullanacak Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi akademik personelidir. Çalışmayı, Eğitim Fakültesi’nde farklı bölümlerde öğrenim gören ve/veya çalışan 1’i profesör, 2’si doçent doktor, 1’i yardımcı doçent, 2’si doktor, 8’i araştırma görevlisi, 1’i uzman olmak üzere toplamda 15 kişi oluşturur.

Uygulama Süreci Test süreci bir katılımcı bir gözlemci ve bir kameran ile gerçekleşti Test öncesi prototip tanıtıldı Katılımcının sisteme alışması beklendi Görev listesi kullanıcıya önceden verildi Kullanıcı kendini hazır hissettiğinde test başladı Test esnasında gözlemci kullanıcının davranışlarına ilişkin notlar aldı Süreç işbirlikçi olarak gerçekleşti Süreç kamera ile kaydedildi Süreç sonrası kullanıcı ile sistem üzerine sohbet edildi Süreç kullanıcının sisteme ilişkin önerileri yazması ile sonlandı

Ne tür veriler toplandı Nitel veriler toplandı. Video kamera kayıtları Gözlemci notları Kullanıcı öneri notları

Verilerin Analizi Verilerin 1. analizinde videolar tekrar izlendi, gözlemci ve kullanıcı öneri notlarına göre gözlem, yorum ve öneri başlıkları altında ifade edildi. Verilerin 2. analizde her görev için olası izlenecek yol tanımı yapılarak, katılımcıların görevleri gerçekleştirmeleri sırasında bu yolları izleme davranışları incelendi. Problem oluşturan durumları, gerçekleştirme sıklıklarını ve bunlara ilişkin çözüm önerileri ifade eden tablolar oluşturuldu. Bu tabloda önem sırası; 1 - kesinlikle düzeltilmeli 2-düzeltilmesi gerekir 3-düzeltilmesi iyi olur 4-önceki hatalardan sonra düzeltilir

AÖS kâğıt prototipini test etmek için kullanıcılardan yapılması istenilen görevler: Eğitim Fakültesi sayfasına girerek Akademik Özgeçmiş Sistemine giriş yapınız. Fotoğrafınızı güncelleyiniz. Hakemli dergide yayınlanan bir makalenizin bilgilerini giriniz. Yapmış olduğunuz bir projenin bilgilerini giriniz. Üniversite dışında gerçekleştirdiğiniz görev ekleyiniz. Bir konferansta yaptığınızı sunum bilgilerinizi ekleyiniz. Kitap editörlüğü yaptığınız bir yayın yazınız. Yanlış olarak girdiğiniz lisans başlangıç ve bitiş yıllarını güncelleyiniz. Verdiğiniz derslerde yanlış girilmiş olan ders kodu BTÖ754, kredisi 3, adı Türkçe I olan lisans dersine ait bilgilerdeki ders kodunu BTÖ105 olarak değiştiriniz. Özgeçmişinizin önizlemesine bakınız.

Bulgular Sisteme E-posta adresi ve şifresi ile giriş yapılmasının unutulması (2) Eğitim Fakültesi sayfasında Akademik Özgeçmiş Sistemi bağlantısının olabileceği menünün bulunamaması (4) Genel Bilgiler bağlantısı ile Fotoğraf ilişkilendirmesinde zorlanılması (4) Makale girişi için akademik yayınlar bağlantısının kullanılması (4) Katılımcıların tümü tüm yayın indeksi kutularını nasıl dolduracağına karar vermedi, indeksi makale ile karıştırdı (1) Makale yükleme esnasında yayın linki yanında sisteme dosya ekleme alanını sorguladılar (3) Proje bilgilerinin girilmesi için diğer yayınlar sayfasına çoğu katılımcı ulaşamadı ya da geç ulaştı (1)

Bulgular Sunum bilgisi ekleme için yanlış menünün seçilmesi (4) Kitap Editörlüğü eklemede Editörlük/Hakemlik/Yayın Kurulu Üyeliğini seçilmesi (1) Kitap Editörlüğü için editörlük seçimin sorgulanması (2) Lisan bilgilerini güncelleme için farklı menülere ulaşma (3) Lisans bilgilerini güncelleme için yarolan lisan bilgilerinin silinmesi, yeniden eklenmesi (4) Ders kodu güncellemede varolan ders kodunun silinip, yeniden eklenmesi (4) Önizleme bakılması istendiğinde bu terimi anlayamadı (4)

Öneriler Sisteme daha sorunsuz girilmesi için bu anasayfadaki açıklama metinlerinin yazı boyutunun büyütülmesi Sisteme giriş menüsünün bulunması için Akademik Özgeçmiş ayrı bir bağlantı olarak veya Özgeçmişi Düzenle şeklinde değiştirilebilir Kişisel bilgiler menüsü Profil bilgileri olarak değiştirebilir Makale girişi ekranında yayın indeksi değişkenlerinin adı yayın künyesi/yayın bilgisi olarak değişmeli, referans/kaynakça gösterimi gibi örnek format verilmeli, yayın künyesinin her bir alt parçasına bir metin kutusu oluşturulmalı Makale bilgisi girişi ekranında link ifadesi, bağlantı olarak değiştirilebilir, sisteme makale sihirbazla yüklenenebilir

Öneriler Proje bilgilerinin girilmesi için yeni menü eklenmeli Proje bilgileri ve sunum bilgisi ekleme sayfalarında indeks kutusuna bir format geliştirilip, yayın oluşturma sihirbazı ile ekleme yapılmalı Kitap/ Kitap Bölümü menüsüne Kitap editörlüğü ifade getirilmeli, burada editörlük ifadesi eklenmesi için açılan bir kutu eklenip editörlük, yazarlık, kitap bölümü seçimi sağlanması gerekir Editörlük/Hakemlik/Yayın Kurulu Üyeliği menüsü başına Dergi ifadesi eklenmeli Eğitim Bilgileri başlığı Genel bilgiler başlığı altında toplansa iyi olur 19

Uygulama sürecinde karşılaşılan güçlükler Sürecin uygulanması/hazırlanması ve verilerin analizi için yeterli süre olmaması Otantik kullanıcıların bulunmasında zorlanılması, yeterli zaman ayıramamaları Test sürecinin gözlemci ve katılımcının beklendiğinde daha uzun sürede gerçekleşmesi Tüm testlerin ard arda gerçekleşmesi Kullanıcıların ilk kez prototip çalışmasına katılması ve kağıt tabanlı kullanılabilirlik çalışmasında kullanıcıların sürece aşina olmada zorlanmaları Video kamera çekiminde sorunlar yaşanması

Güçlükleri gidermek için takip edilen yöntemler Zamanı verimli kullanmak için sürecin uygulanması, analiz edilmesi ve raporlanması proje üyeleri arasında parçalara ayrıldı. Kullanıcılara sanki gerçek bir sitedeymiş gibi yönergeler verildi Sadece imkanlar dahilinde çekilebilen testler çekildi, diğer testler gözlemci notlarına göre analiz edildi

Uygulama sürecine ilişkin öneriler Sürecin hazırlık ve uygulama kısımlarına yeterli zaman ayrılması, çalışmalara daha önce başlanılması Bu tip bir testin otantik kullanıcıların zaman ayırabilmeleri için sınav dönemi dışında bir zamanda gerçekleştirilmesi Her bir prototip çalışmasına daha uzun süre ayrılması Test süreci öncesi kullanıcılara sürece, kağıt prototip çalışmasına ilişkin daha fazla bilgi verilmesi, alışma sürecinin daha uzun tutulması Testlerin sık sık yapılmaması, gözlemcilerin kullanıcılara tanışmada daha çok zaman ayırmaları Video kameraya ilişkin tedbir alınması

Uygulama sürecinde iyi ve kötü giden olaylar Prototip hazırlanması uzun sürmesine rağmen amaca hizmet eder olması Katılımcı bulunmasında zorlanılmasına rağmen yeterli kullanıcı testi yapılabilmesi Bazı kullanıcıları test sürecinde zorluklar yaşamasına rağmen bazıların süreci çabucak kavraması Araştırma görevlilerin süreci aktif kullanmalarına rağmen çok fazla öneri verememeleri Öğretim üyelerinin süreçte daha yavaş olmalarına rağmen değişken adları menüleri vb. uygunluğunu daha dikkatli incelemeleri

Olanlar üzerine grup yansımaları Prototip değişkenlerinin karar verilmesi için yoğun olarak benzer siteler araştırılıp grupça fikir birliğine varılmaya çalışıldı Hazırlanmış prototip sayfalarında Eğitim Fakültesi anasayfası çizimi unutulmuş, test başlamadan çizildi Birinci test sonrası düğmelerden birinin gideceği sayfanın belirtilmesi unutulmuş, test sonrası bu eksik giderildi İlk çizilen prototipin görselliği yeterli görülmediği için yeniden düzgün çizim yapıldı, bunun için grupça yoğun çaba harcandı Zaman kısıtlı olduğu olduğu için grup ikiye ayrılıp aynı anda farklı yerlerde testin gerçekleştirdi

Olanlar üzerine grup yansımaları Video kameranın pilinin bitmesi nedeniyle bazı çekimlerde gözlemciye bağlı değerlendirme yapıldı Test sonrası süreçte kullanıcı ile gözlemcinin uzun süre sohbet etmesi yüzünde diğer kullanılabilir için alınan randevulara gecikildi Alan yazın tespiti, sürece ilişkin bilgilerin yazılması ve değerlendirmelerin analizi grupta farklı kişilere verilerek zaman problemi aşılmaya çalışıldı, her şey son raporda birleştirildi Grup üyelerinin raporlamaya ilişkin tecrübesizliği nedeniyle süreç beklenildiğinde uzun sürdü, tüm yazılanlar tekrar ve tekrar düzeltildi Grup üyelerinin ortak çalışma zamanı bulmada zorlanmaları, sürecin sarkmasına neden oldu 25

Çıkarılan dersler Kağıt prototip hazırlamak elektronik prototipe oranla daha ucuz ve kolay ama çok da kolay değil Özgeçmiş vb sistemler için kurumun ihtiyacı olan ortak değişkenleri çıkarılması zaman alıcı Prototip dosyası hazırlanırken site haritasına dikkat edilmesi Test sürecinin ve analiz sürecinin zor bir süreç olduğu Prototipte kullanılan kavramların, ifadelerin dikkatli seçilmesi Çalışma süresinin daha etkili kullanılması Sürecin planlanması gerekliliği.

Sorular Acaba daha hızlı nasıl kağıt prototip hazırlanır? Otantik kullanıcılara en iyi nasıl ve ne zaman ulaşılır? Kağıt prototip testi ve değerlendirmeleri analizinde dikkat edilecek başlıca unsurlar nelerdir? Prototipi hazırlanan bu sistem güncellenerek, elektronik hale ne kadar süre meydana getirilir? Maliyeti ne kadar olur? Bu sistemin güncellenmesi yapıldan elektronik prototip hali ile kağıt temelli sonuçlarında benzer sonuçlar elde edilir mi? 27

TEŞEKKÜRLER… 2011-2012 Bahar Dönemi BTÖ 611: İnsan-Bilgisayar Etkileşimi Ders Sorumlusu: Doç.Dr. Hakan TÜZÜN Hazırlayanlar: Adem ÖZGÜR Hatice ÇIRALI Safiye OLGUN TEŞEKKÜRLER…