BONO Doç. Dr. Mustafa ÇEKER mceker@cu.edu.tr

BONO Bir borcun ileri bir tarihte ödenmesini güvence altına almak ve borcun varlığını ispat etmek amacıyla düzenlenen kambiyo senedidir. Bonoda, keşideci ve lehtar olmak üzere iki taraf vardır. Ülkemizde daha çok senet denildiğinde bono akla gelir.

ÖRNEK BONO Vade: Tutar: Senet No: 11.08.2006 1.000 YTL 001 İşbu bono karşılığında Levent Can veya emrine 11.08.2006 tarihinde yalnız bin Yeni Türk Lirası ödeyeceğim. Bedeli malen ahzolunmuştur. İhtilaf vukuunda Adana mahkemelerinin selahiyetini şimdiden kabul ederim. Borçlu: Kemal Kaplan (imza) Adresi: Kaplan Ticaret, Mersin

UNSURLARI Zorunlu Unsurlar Alternatif Unsurlar İhtiyari Unsurlar Bono kelimesi Kayıtsız şartsız belirli bir bedeli ödeme vaadi Lehtarın adı ve soyadı Keşide tarihi Keşidecinin imzası Alternatif Unsurlar Keşide yeri Ödeme yeri İhtiyari Unsurlar Vade Bedel kaydı Yetki kaydı Muacceliyet kaydı

BONONUN ÖDENMESİ Bononun asıl borçlusu, “bonoyu düzenleyen”dir. Düzenleyen, poliçedeki keşideciye benzemekle birlikte, keşideciden farklı olarak vade günü bizzat ödeme yapmayı taahhüt etmektedir (TTK.m.688/2). Bu yüzden, bono vade günü ödenmek üzere düzenleyene ibraz edilmek zorundadır. İbraz süresi: Ödeme için ibrazın yapılacağı zaman, senedin vadesine göre değişir. Uygulamada daha çok belirli bir gün vadeli bono düzenlenir. Dolayısıyla bononun ibraz süresi, senet üzerinde vade günü olarak gösterilen gündür. Vade günü bir tatil gününe rastlayacak olursa, ibraz, tatili izleyen ilk işgünü yapılmalıdır.

PROTESTO Bononun ödeme için ibrazı sonucunda iki durumla karşılaşılır. Kendisinden ödeme talep edilen düzenleyen, senette yazılı tutarı ödeyecek olursa, bonodan doğan tüm hak ve borçlar ortadan kalkar. Buna karşılık, senedin ödenmemesi hâlinde, hâmilin başvuru hakkını kullanabilmesi için, poliçede olduğu gibi, protesto işlemini yaptırması şarttır. Protesto, hâmilin, düzenleyen dışında kalan başvuru borçlularını (ciranta ve aval vereni) takip edebilmesi açısından gereken bir işlemdir. Asıl borçluya başvuru için ise, protestoya gerek yoktur. Protesto, kural olarak vadeyi izleyen iki işgünü içinde yapılır. Görüldüğünde vadeli bonolarda ise, protesto işlemi için iki işgünlük süre sınırlaması yoktur.

PROTESTONUN GEREKMEDİĞİ HALLER Hâmilin başvuru hakkını kullanabilmesi için, aşağıdaki 3 hâlde, protesto keşidesine gerek yoktur. Borçlunun iflası Mücbir nedenlerle senedin 30 günden fazla bir süreyle ibraz edilememesi Bonoya protestodan muafiyet kaydı konulmuş olması

PROTESTONUN SONUÇLARI Başvuru Hakkının Kaybedilmesi: Süresi içinde protesto çekilmemesi, protestonun gerekli olmadığı hâller dışında, hâmilin başvuru hakkını kaybetmesine neden olur. Asıl borçlu durumundaki düzenleyenin sorumluluğu ise, devam eder. Devir Şeklinin Değişmesi: Protestodan sonra yapılan ciro, alacağın temliki hükümlerine tâbidir. İtibar Kaybı: Protesto, borçlunun ticari itibarının zedelenmesine de sebep olur. Çünkü bankalar tarafından çekilen protesto işlemleri, Merkez Bankasına bildirilir, buradan da bütün bankalara duyurulur. Senedi protesto olan bir kişinin, bankalardan kredi alması oldukça zorlaşır.

ZAMANAŞIMI Bonodan doğan haklar, aşağıdaki sürelerin geçmesiyle zamanaşımına uğrar: 3 YIL: Hâmilin düzenleyene karşı açacağı davalar vadeden itibaren üç yıllık zamanaşımı süresine tâbidir. 1 YIL: Hâmilin cirantalara karşı açacağı davalar, protesto tarihinden (protestosuz senetlerde vadeden) itibaren bir yıl sonra zamanaşımına uğrar. 6 AY: Bonoyu ödeyen başvuru borçlusunun kendisinden önce gelen kişilere karşı kullanacağı talep hakları, ödemede bulunduğu veya dava yolu ile kendisine başvurulduğu tarihten itibaren altı aylık zamanaşımı süresi içinde işlem yapmak zorundadır.

ÖRNEK OLAY Mahsun Kırmızı, 07.11.2006 tarihinde Hilmi Topal'ın mağazasından 750 YTL.ye bir buzdolabı almış, bedelin yarısını peşin ödemiş geri kalan için arkadaşı Seda Sayın'ın da kefil olarak önyüzünü imzaladığı vadesiz bir bono vermiştir. Bonoda alacaklı olarak "Topal Ticaret" yazılmıştır. Hilmi, bu bonoyu toptancı Özcan Denüz'e tam ciro ile, Özcan ise, beyaz ciro ile Mahir Selim'e devretmiştir. Mahir ise bu bonoyu tahsilat işleriyle uğraşan Alaattin Bakıcı'ya tahsil cirosuyla vermiştir. Buzdolabının defolu çıkması üzerine Hilmi, Mahsun'un 375 YTL.sini iade etmiş, bono kendisinde olmadığı için daha sonra teslim edeceğini bildirmiştir. Vadesi gelen bononun ödenmemesi üzerine Alaattin, Özcan, Mahsun, Seda ve Mahir hakkında icrai takibata başlamıştır.

SORULAR Olaydaki bono geçerli midir? Belirtilen unsurlarını dikkate alarak açıklayınız. Seda'nın bu bonodaki sıfatı nedir? Bu bonoyu ödemekten kurtulabilir mi? Hangi hallerde? Mahsun, satış sözleşmesinin sona erdiğini ve bonoyu ödemeyeceğini Özcan'a karşı ileri sürebilir mi? Bu senedin arka yüzündeki kayıtları sırasıyla yazınız. Bononun vadesiz olması geçerliliğini etkiler mi? Cevabınız olumsuz ise, bu senet ne zaman ödenecektir?