1 T.C. Yükseköğretim Kurulu Projenin ülkemizdeki; Akademik Organizasyonu için Yükseköğretim Kurulu’na, Finansal Destekleri için Avrupa Komisyonu’na Finansal Organizasyonu için Ulusal Ajans’a teşekkür ederiz. Miraç AKÇAY Süheyda ATALAY Naci CANGÜL İlker ÇARIKÇI Emin Yaşar DEMİRCİ Gonca BAYRAKTAR DURGUN Kerim EDİNSEL Nejat ERK Ramazan GÖZEN Zafer GÜL Reşat KASAP Emin KÖKTAŞ Önder KUTLU Selda ÖNDEROĞLU Lerzan ÖZKALE (Öğrenci Temsilcisi) BOLOGNA SÜRECİ ULUSAL TOPLANTISI - YETERLİKLER -

2 Avrupa Yükseköğretim Alanı için Yeterlikler Çerçevesi Ulusal Yeterlikler Çerçevesi Sektörel Yeterlikler Program Yeterlikleri Öğrenme Çıktıları ve Yetkinlikler 1.Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: 2/3 düzeyli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi Düzeyler arası geçiş Ulusal yeterlikler Çerçevesi

3 DERECE SİSTEMİMÜKEMMEL (4.67)ÇOK İYİ (4.33) İkili Sistemin Uygulama DüzeyiMÜKEMMEL (5) 1 den 2’ ye GeçişÇOK İYİ (4)MÜKEMMEL (5) İkili Sistemdeki Öğrenci OranıMÜKEMMEL (5)- Ulusal Yeterlikler Çerçevesi-İYİ (3) BERGEN-2005LONDRA-2007 Bologna Süreci Değerlendirme Raporlarında Türkiye’nin Performansı

4 1.Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: 2/3 Düzeyli(Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi Düzeyler arası geçiş Ulusal yeterlikler Çerçevesi Ülkemizde Bologna Süreci ile uyumlu 2/3 aşamalı yükseköğretim sistemi hali hazırda mevcut: Lisans Lisansüstü - Master - Doktora

5 1.Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: 2/3 düzeyli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi Düzeyler arası geçiş Ulusal yeterlikler Çerçevesi Düzeyler arası geçiş belirli bir mevzuat çerçevesinde uygulanabilir durumda: Mevzuat daha fazla şeffalaştırılmalı Çok disiplinli alanlara geçiş süreçlerinde daha açık süreçler belirlenmeli Üst düzeylere geçişi olmayan disiplinler tanımlanmalı ve geçişe engel sorunlar ortadan kaldırılmalı

6 Yeterlik: Bir eğitim düzeyini başarı ile tamamlayan bir kişinin neleri bileceğinin, neleri yapabileceğinin ve nelere yetkin olacağının tanımıdır. Yeterlikler çerçevesi bunları organize eden ve sınıflandıran yapıdır. Yükseköğretim Yeterlikleri Mesleki Yeterlikler: tarihinde 5544 sayılı Kanunla Mesleki Yeterlilikler Kurumu Kanunu 1.Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: 2/3 düzeyli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi Düzeyler arası geçiş Ulusal yeterlikler Çerçevesi

7 Yükseköğretim sistemleri arasında uluslararası ilişkilendirmeyi sağlamak (saydamlık), Yükseköğretim sistemlerinin birbirini tanımasını kolaylaştırmak (tanınma) Öğrenenlerin ve mezunların hareketliliğini artırmak (hareketlilik) AVRUPA YETERLİKLER ÇERÇEVESİ 1.Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: 2/3 düzeyli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi Düzeyler arası geçiş Ulusal yeterlikler Çerçevesi

8 1. Avrupa Yükseköğretim Alanı için Yeterlikler Çerçevesi (The overarching framework for qualifications of the EHEA) “QF - EHEA”: Bologna Süreci-Bergen Kararı 2. Yaşam Boyu Öğrenim için Avrupa Yeterlikler Çerçevesi (European Qualifications Framework for Lifelong Learning) “EQF-LLL”: Avrupa Birliği Tavsiye Kararı (22 Nisan 2008 AP ve AB Konseyi Başkanları imzası) 2010’da ulusal yeterliklerin, 2012’de sertifika ve diplomaların EQF’e uyumu kararı İki çerçevenin yaklaşımı benzerdir. AVRUPA YETERLİKLER ÇERÇEVESİ (Şemsiye Çerçeve)

9 EQFDüzey 1 EQF Düzey 2 EQF Düzey 3 EQF Düzey 4 EQF Düzey 5 EQF Düzey 6 EQF Düzey 7 EQF Düzey 8 Kısa Düzey (Önlisans) Birinci Düzey (Lisans) İkinci Düzey (Yüksek Lisans) Üçüncü Düzey (Doktora) QF-EHEA EQF-LLL AVRUPA YETERLİKLER ÇERÇEVESİ ??? Yükseköğretim Düzeyleri İlk Ve Orta Öğretim Düzeyleri AKTS

Düzeyler Diploma Profil Düzey Tanımlayıcıları Öğrenme Çıktıları Öğrenim Yükü Krediler(AKTS) Yeterlikler Çerçevesi Ana Unsurları: YETERLİKLER ÇERÇEVESİ Amaçlar: Şeffaflık, Tanınma, Hareketlilik KALİTE GÜVENCESİ AVRUPA YETERLİKLER ÇERÇEVESİ

11 ULUSAL YETERLİKLER ÇERÇEVESİ NEDİR? Ülkelerin toplumsal, kültürel ve ekonomik gerçeklerine en yakın tanımları ve yaklaşımları içeren, Yükseköğretim kurumları tarafından kabul gören ve uygulanabilen, Ulusal ve Uluslararası paydaşlarca tanınan ve ilişkilendirilebilen derecelerin verilebileceği bir sistem. 1.Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: 2/3 Düzeyli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi Düzeyler arası geçiş Ulusal yeterlikler Çerçevesi

12 ULUSAL YETERLİKLER ÇERÇEVESİ NEDEN? Uluslararası alanda o ülkenin yüksek öğretim sisteminin –şeffaflığı –tanınması –öğrenenler ve mezunlarının hareketliliği için bir araçtır. Ulusal Yeterlikler Çerçevesi, o ülke yükseköğretim kurumlarının uluslararası çekiciliğini artıracaktır. 1.Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: 2/3 Düzeyli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi Düzeyler arası geçiş Ulusal yeterlikler Çerçevesi

13 EQF Düzey 1 EQF Düzey 2 EQF Düzey 3 EQF Düzey 4 EQF Düzey 5 EQF Düzey 6 EQF Düzey 7 EQF Düzey 8 Ülke A Ülke B Yeterlik ULUSAL YETERLİKLER ÇERÇEVELERİNİN İLİŞKİLENDİRİLMESİ 1.Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: 2/3 Düzeyli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi Düzeyler arası geçiş Ulusal yeterlikler Çerçevesi

Yeterliklerin hedef ve seviyeleri öğrenim çıktıları ile ifade edilmeli. Paydaşlar için fayda ve roller gösterilmeli. Müfredat geliştirmeye yardımcı olmalı. Erişim ve sosyal kapsamın geniş tutulması sağlanmalı. Toplumun değişen dünyada değişen ihtiyaçları karşılanmalı. Uluslararası alanda da anlaşılır olmalıdır. ULUSAL YETERLİKLER ÇERÇEVESİ Hazırlanırken nelere dikkat edilmeli?

15 Hazırlama Süreci Sürecin organizasyonu Taslak metnin hazırlanması Paydaşlarla tartışma ve nihai metnin oluşturulması Ulusal otorite onayı Uygulama ile ilgili hazırlık süreci, idari yapılanmanın oluşturulması, ilgili yasal düzenlemeler, self-certification ve akreditasyon Eğitim-öğretim programları seviyesinde uygulama 1.Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: 2/3 düzeyli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi Düzeyler arası geçiş Ulusal yeterlikler çerçevesi

TÜRK YÜKSEKÖĞRETİM ULUSAL YETERLİKLER ÇERÇEVESİ HAZIRLAMA SÜRECİ TAKVİMİ UYÇ Oluşturma Aşamaları Tamamlama Tarihi Karar alınması (Decision to start) Nisan 2006 Gündemi oluşturmak (Setting the agenda) 2006 Sürecin organizasyonu (Organising the process) Çerçevenin tasarımı (Design framework) Kasım 2008 Paydaşlardan görüş alınması (Consultation) Aralık 2008 Çerçevenin onaylanması(approval) Mart 2009 İdari organizasyon (Administrative set-up) Mayıs 2009 Uygulama (Implementation) – Pilot Uygulama Aralık 2010 –Tüm Kurumlarda Uygulama Aralık 2012 Yeterliklerin UYÇ’ye dahil edilmesi (Inclusion of qualifications) Çerçevenin Avrupa Yeterlik Çerçeveleri ile uyumluluğunun belgelendirilmesi (Self-certification) UYÇ Web sitesinin oluşturulması ve yayınlanması (NQ web page) 2009

17 DOKTORATIPTA UZMANLIK SANATTA YETERLİLİK TEZLİ YÜKSEKLİSANSTEZSİZ YÜKSEKLİSANS FAKÜLTE YÜKSEKOKUL & KONSERVATUVAR LİSANS İÇERİSİNDE ÖNLİSANS MESLEK YÜKSEKOKULLARI YÜKSEKÖĞRETİM DÜZEYLERİ VERİLEN DERECELER / YETERLİKLER Doktora QF-EHEA: 3. Düzey EQF-LLL : 8. Düzey Yükseklisans QF-EHEA: 2. Düzey EQF-LLL:7.Düzey Lisans QF-EHEA: 1.Düzey EQF-LLL : 6. Düzey Önlisans QF-EHEA: Kısa Düzey, EQF-LLL : 5. Düzey ULUSAL YETERLİKLER ÇERÇEVESİ DÜZEYLERİ VE FARKLI ÖĞRENME ÇIKTILARI OLAN YETERLİKLER

18 TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİM ULUSAL YETERLİKLER ÇERÇEVESİ (TYUYÇ) LİSANS Düzey Tanımlayıcıları ( Öğrenme Çıktıları) TYUYÇ DÜZEYİ BİLGİ - Kuramsal - Uygulamalı BECERİLER - Kavramsal/Bilişsel - Uygulamalı KİŞİSEL VE MESLEKİ YETKİNLİKLER Bağımsız Çalışabilme ve Sorumluluk Alabilme Yetkinliği Öğrenme Yetkinliği İletişim ve Sosyal Yetkinlik Alana özgü ve Mesleki Yetkinlik 6 LİSANS _____ EQF-LLL: 6. Düzey _____ QF-EHEA: 1. Düzey - Ortaöğretimde kazanılan yeterliklere dayalı olarak alanındaki güncel bilgileri içeren ders kitapları, uygulama araç –gereçleri ve diğer bilimsel kaynaklarla desteklenen ileri düzeydeki kuramsal ve uygulamalı bilgilere sahip olmak - Alanında edindiği ileri düzeydeki kuramsal ve uygulamalı bilgileri kullanabilmek, - Alanındaki kavram ve düşünceleri bilimsel yöntemlerle inceleyebilmek, verileri yorumlayabilmek ve değerlendirebilmek, sorunları tanımlayabilmek, analiz edebilmek, kanıtlara ve araştırmalara dayalı çözüm önerileri geliştirebilmek. - Uygulamada karşılaşılan ve öngörülemeyen karmaşık sorunları çözmek için bireysel ve ekip üyesi olarak sorumluluk alabilmek, - Sorumluluğu altında çalışanların mesleki gelişimine yönelik etkinlikleri planlayabilmek ve yönetebilmek - Edindiği bilgi ve becerileri eleştirel bir yaklaşımla değerlendirebilmek, öğrenme gereksinimlerini belirleyebilmek ve öğrenmesini yönlendirebilmek. - Alanıyla ilgili konularda ilgili kişi ve kurumları bilgilendirebilmek; düşüncelerini ve sorunlara ilişkin çözüm önerilerini yazılı ve sözlü olarak aktarabilmek, - Düşüncelerini ve sorunlara ilişkin çözüm önerilerini nicel ve nitel verilerle destekleyerek uzman olan ve olmayan kişilerle paylaşabilmek, - Bir yabancı dili kullanarak alanındaki bilgileri izleyebilmek ve meslektaşları ile iletişim kurabilmek (“European Language Portfolio Global Scale”, Level B1) - Alanının gerektirdiği düzeyde bilgisayar yazılımı ve donanımı bilgisi ile birlikte bilişim ve iletişim teknolojilerini kullanabilmek (“European Computer Driving Licence”, Advanced Level). - Alanı ile ilgili verilerin toplanması, yorumlanması, duyurulması ve uygulanması aşamalarında toplumsal, bilimsel ve etik değerlere sahip olmak, - Sosyal hakların evrenselliğine değer veren, sosyal adalet bilincini kazanmış, kalite yönetimi ve süreçleri ile çevre koruma ve iş güvenliği konularında yeterli bilince sahip olmak. Tablo

19 TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİM ULUSALYETERLİKLER ÇERÇEVESİ (TYUYÇ) YÜKSEK LİSANS Düzey Tanımlayıcıları TYUYÇ DÜZEYİ BİLGİ - Kuramsal - Uygulamalı BECERİLER - Kavramsal/Bilişsel - Uygulamalı KİŞİSEL VE MESLEKİ YETKİNLİKLER Bağımsız Çalışabilme ve Sorumluluk Alabilme Yetkinliği Öğrenme Yetkinliğiİletişim ve Sosyal Yetkinlik Alana özgü ve Mesleki Yetkinlik 7 YÜKSEK LİSANS _____ EQF-LLL: 7. Düzey _____ QF-EHEA: 2. Düzey - Lisans yeterliklerine dayalı olarak, aynı veya farklı bir alanda bilgilerini uzmanlık düzeyinde geliştirmek ve derinleştirmek, - Alanı ile ilgili disiplinler arasındaki etkileşimi kavramak. - Alanında edindiği uzmanlık düzeyindeki kuramsal ve uygulamalı bilgileri kullanabilmek, - Alanındaki bilgileri farklı disiplin alanlarından gelen bilgilerle bütünleştirerek yeni bilgiler oluşturabilmek; uzmanlık gerektiren sorunları bilimsel araştırma yöntemlerini kullanarak çözümleyebilmek. -Alanındaki bir sorunu, bağımsız olarak kurgulamak, çözüm yöntemi geliştirmek, çözmek, sonuçları değerlendirmek ve gerektiğinde uygulayabilmek, - Alanındaki uygulamalarda karşılaşacağı öngörülmeyen karmaşık durumlarda, yeni stratejik yaklaşımlar geliştirebilmek ve sorumluluk alarak çözüm üretebilmek. - Alanıyla ilgili bilgileri eleştirel bir gözle değerlendirebilmek, öğrenmeyi yönlendirebilmek ve ileri düzey çalışmaları bağımsız olarak yürütebilmek. - Alanındaki güncel gelişmeleri ve kendi çalışmalarını, alanındaki ve dışındaki gruplara, yazılı, sözlü ve görsel olarak sistemli biçimde aktarabilmek, - Sosyal ilişkileri ve bu ilişkileri yönlendiren normları eleştirel bir bakış açısıyla incelemek, bunları geliştirmek ve gerektiğinde değiştirmek üzere harekete geçebilmek, - En az bir yabancı dilde sözlü ve yazılı iletişim kurabilmek (“European Language Portfolio Global Scale”, Level B2), - Alanının gerektirdiği düzeyde bilgisayar yazılımı ve donanımı bilgisi ile birlikte bilişim ve iletişim teknolojilerini kullanabilmek. - Alanı ile ilgili konularda strateji, politika ve uygulama planları geliştirebilmek ve elde edilen sonuçları, kalite süreçleri çerçevesinde değerlendirebilmek, - Alanı ile ilgili verilerin toplanması, yorumlanması, duyurulması aşamalarında toplumsal, bilimsel ve etik değerleri gözeterek bu değerleri öğretebilmek ve denetleyebilmek, - Alanında özümsedikleri bilgiyi ve problem çözme yeteneklerini, disiplinler arası çalışmalarda uygulayabilmek. Tablo 8. Türkiye Yükseköğretim Ulusal Yeterlikler Çerçevesi 7. Düzey (Yüksek Lisans) Tanımlayıcıları (Öğrenme Çıktıları)

20 TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİM YETERLİKLER ÇERÇEVESİ (TYUYÇ)DOKTORA Düzey Tanımlayıcıları TYUYÇ DÜZEYİ BİLGİ - Kuramsal - Uygulamalı BECERİLER - Kavramsal/Bilişse l - Uygulamalı KİŞİSEL VE MESLEKİ YETKİNLİKLER Bağımsız Çalışabilme ve Sorumluluk Alabilme Yetkinliği Öğrenme Yetkinliği İletişim ve Sosyal Yetkinlik Alana özgü ve Mesleki Yetkinlik 8 DOKTORA _____ EQF-LLL: 8. Düzey _____ QF-EHEA: 3. Düzey - Yüksek lisans yeterliklerine dayalı olarak alanındaki güncel ve ileri düzeydeki bilgileri özgün düşünce ve/veya araştırma ile uzmanlık düzeyinde geliştirmek, derinleştirmek ve bilime yenilik getirecek özgün tanımlara ulaşmak, - Alanıyla ilgili çeşitli disiplinler arasındaki etkileşimi kavramak; yeni ve karmaşık fikirleri analiz, sentez ve değerlendirmede uzmanlık gerektiren bilgileri kullanarak özgün sonuçlara ulaşmak. -Alanındaki yeni bilgilere sistematik bir biçimde yaklaşabilmek ve alanıyla ilgili araştırma yöntemlerinde üst düzeyde beceri kazanabilmek, - Bilime yenilik getiren, yeni bir bilimsel yöntem geliştiren ya da bilinen bir yöntemi farklı bir alana uygulayabilmek, özgün bir konuyu araştırabilmek, kavrayabilmek, tasarlayabilmek, uyarlayabilmek ve uygulayabilmek, -Yeni ve karmaşık fikirlerin eleştirel analizini, sentezini ve değerlendirmesini yapabilmek. - Bilime yenilik getiren, yeni bir bilimsel yöntem geliştiren ya da bilinen bir yöntemi bir alana uygulayan yayınlanabilir özgün bir çalışmayı ortaya koyarak, bilime katkıda bulunmak, - Alanı ile ilgili bir bilimsel makaleyi ulusal ve/veya uluslar arası hakemli dergilerde yayınlayarak alanındaki bilginin sınırlarını genişletebilmek. - Özgün ve disiplinler arası sorunların çözümlenmesini gerektiren ortamlarda liderlik yapabilmek - Yaratıcı ve eleştirel düşünme, sorun çözme ve karar verme gibi üst düzey zihinsel süreçleri kullanarak alanı ile ilgili yeni fikir ve yöntemler geliştirebilmek. - Sosyal ilişkileri ve bu ilişkileri yönlendiren normları eleştirel bir bakış açısıyla incelemek, bunları geliştirmek ve gerektiğinde değiştirmeye yönelik eylemleri yönetebilmek, - Uzman bir topluluk içinde özgün görüşlerini savunmada yetkinliğini gösteren etkili bir iletişim kurabilmek, - En az bir yabancı dilde, ileri düzeyde yazılı, sözlü ve görsel iletişim kurabilmek ve tartışabilmek (“European Language Portfolio Global Scale”, Level C1). - Akademik ve profesyonel bağlamda teknolojik, sosyal veya kültürel ilerlemeleri tanıtarak, bilgi toplumu olma sürecine katkıda bulunmak, - Sorun çözmede stratejik karar verme süreçlerini kullanarak işlevsel etkileşim kurabilmek, - Alanında ve iş yaşamında karşılaşılan toplumsal, bilimsel ve etik konularda çözüm üretebilmek ve bu değerlerin gelişimini destekleyebilmek. Tablo 9. Türkiye Yükseköğretim Ulusal Yeterlikler Çerçevesi 8. Düzey (Doktora) Tanımlayıcıları (Öğrenme Çıktıları)

21 SONUÇ Öğrenci Merkezli Eğitim son yıllarda Bologna Sürecinde ortaya çıkan en önemli gelişmelerden birisidir. Üniversitelerin, oluşturulacak Ulusal Yeterlikler çerçevesi ve Sektörel Yeterliklere göre tüm programları için “program çıktıları”nın tanımlamaları gerekmektedir. Bunun için her bir ders için “öğrenme çıktıları” belirlenmelidir. 1.Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: 2/3 düzeyli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi Düzeyler arası geçiş Ulusal yeterlikler Çerçevesi

ÖĞRENME ÇIKTILARI (Learning Outcomes) Öğrenme çıktıları, öğrenim sürecinin tamamlanmasının ardından, başarılı olmuş bir öğrencinin ne bileceğini, ne anlayabileceğini ne yapabileceğini ifade eden yetkinliklerdir. Öğrenme çıktıları, öğretenin amacından ziyade öğrenenin başarısı ile ilgilidir. Bu nedenle dersin amaçları ile öğrenim çıktıları aynı değildir.

Avrupa’da Yüksek Öğretim Yapılarının Ayarlanması (Tuning Projesi) ‘Tuning Educational Structures in Europe’ 2000’de başladı gelişerek devam ediyor…. Projenin amacı: Değişik disiplinlerde, lisans+yüksek lisans programları için - genel ve - ilgili alana özgün yetkinliklerin belirlenmesi. Projenin İlkesi: Ülkelerdeki farklı eğitim yapıları ve programların çeşitliliği ve otonomileri göz önüne alınarak uyumlu hale getirilmesi.

Program Tasarımı ve Planlaması İçin Tuning Yaklaşımı Tuning Yaklaşımının Özellikleri: Öğrenci merkezli, öğrenme çıktıları odaklı müfredat hazırlanması. Akademik ve mesleki profillerin tanımlanması. Öğrenme çıktılarının tanımlanması. Genel ve alana özel yetkinliklere odaklanılması ve bunların belirlenmesi.

ÖDEVİMİZ Avrupa Yeterlikler Çerçevesi - Ulusal Yeterlikler Çerçevesi - Sektörel Yeterlikler - Program Yeterlikleri - Ders Öğrenme Çıktıları (çalışmanın önemi: sadece tanımlamak değil, uygulamak) Her Eğitim-Öğretim Aktivitesinin içeriğinin, değerlendirilmesinin gözden geçirilmesi, Öğrenci iş yükü (ECTS)nün temel alınması.

26 İlginiz için teşekkür ederim..