AİLE HEKİMLİĞİ ANABİLİM DALLARININ AİLE HEKİMLİĞİ UYGULAMASI VE EĞİTİMLERİNİN BUGÜNÜ VE GELECEĞİ İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELERİ, GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ 4. GRUP ÇALIŞMA RAPORU Prof. Dr. Rengin ERDAL, Prof. Dr. Erol SEZER, Prof. Dr. Nafiz BOZDEMİR, Doç. Dr. Ayşe PALANDUZ, Y. Doç. Dr. Ayşe ÇAYLAN

I. MEVCUT AİLE HEKİMLİĞİ UYGULAMASININ OLUMLU YÖNLERİ Aile Hekimliği uygulaması ile sağlık hizmetlerinde birinci basamağa verilen önem artmaktadır. Aile Hekimliği uygulaması ile kapsamlı, sürekli, kesintisiz, bütüncül hizmet sağlanmaktadır. Birinci basamakta çalışan hekimlerin ellerine geçen ücret artmıştır. Birinci basamakta çalışan hekimlerin hekimlik hizmeti üretme süresi ve klinik açıdan verimlilikleri artmıştır.

I. MEVCUT AİLE HEKİMLİĞİ UYGULAMASININ OLUMLU YÖNLERİ Vatandaşın hekime ulaşma olanağı ve sağlık hizmetleri ile ilgili memnuniyetleri artmıştır. Vatandaşın laboratuar hizmetlerinden yararlanma olanağı artmıştır. Kayıtların elektronik ortamda yapılması önemli bir avantajdır. “İkinci Aşama Uyum Eğitimi” adıyla hekimlerin eğitilmeleri olumludur.

II. Mevcut Aile Hekimliği uygulamasının olumsuz yönleri ve uygulamadaki sorunlar, aksaklıklar Aile Hekimliği Anabilim Dalları Aile Hekimliği Uygulaması’na entegre değil. Aile Hekimlerinin hekimlik hizmetinin kalitesine önem verilmiyor, kalite ölçülmüyor, denetlenmiyor. Aile Hekimlerine bağlanan nüfus sayısı yüksek olduğu için günlük hasta sayısı yüksek. Sevk zinciri getirildiğinde bu sayı daha da artacak.

II. Mevcut Aile Hekimliği uygulamasının olumsuz yönleri ve uygulamadaki sorunlar, aksaklıklar 1. basamakta çalışan hekimler tıp fakültelerinde aldıkları eğitimden kaynaklanan sorunlar nedeniyle yetersizlik yaşıyorlar. İkinci aşama uyum eğitiminin varlığı olumlu olsa da bunu sürekli mesleki eğitim izlemezse eksik kalacaktır. Mevcut uygulamada sürekli mesleki eğitim özendirilmemiş. İlaç kullanımında kısıtlamalar var.

II. Mevcut Aile Hekimliği uygulamasının olumsuz yönleri ve uygulamadaki sorunlar, aksaklıklar Mevcut kayıt sistemi yetersiz. Hastanın klinik verileri ayrıntılı olarak yer almalı ve program geri bildirime olanak sağlamalı. Olumlu performans eksik. Aile Sağlığı Merkezleri için özel elemanlar eksik: Diyetisyen, fizyoterapist, sosyal hizmet uzmanı, psikolog, diş hekimi, özel amaçlı eğitim almış hemşire (diyabet, hipertansiyon, kronik hastalık, sigara bırakma,…) gibi

III. Mevcut Aile Hekimliği uygulamasının olumsuz yönleri, uygulamadaki sorunlar, aksaklıklarla ilgili çözüm önerileri Aile Hekimliği Anabilim Dalları Aile Hekimliği Uygulaması’na entegre olmalı ve onlara bağlı ASM’ler oluşturulmalı. Aile Hekimliği Anabilim Dallarındaki öğretim üyelerine Aile Hekimlerinin hekimlik hizmetlerinin kalitesinin ölçme ve değerlendirmesinde yer verilmelidir. Aile Hekimliği Anabilim Dallarına Aile Hekimliği uygulamasının geliştirilmesi, hizmet kalitesinin yükseltilmesi konusunda proje üretme ve uygulama olanağı sağlanmalıdır.

III. Mevcut Aile Hekimliği uygulamasının olumsuz yönleri, uygulamadaki sorunlar, aksaklıklarla ilgili çözüm önerileri Birinci basamakta hekim başına düşen nüfus azaltılmalıdır. Birinci basamakta çalışan Aile Hekimliği Uzmanı oranı hızla arttırılmalıdır. Uzmanlık eğitimi teşvik edilmelidir. Bu amaçla Aile Hekimliği uzmanlarına yapılacak ödemelerin uzman olmayanlara yapılacak ödemeden farkı arttırılmalı, aile hekimliği uzmanlarına mecburi hizmet kaldırılmalıdır.

III. Mevcut Aile Hekimliği uygulamasının olumsuz yönleri, uygulamadaki sorunlar, aksaklıklarla ilgili çözüm önerileri Sürekli mesleki eğitim etkinlikleri kurgulanmalı, Aile Hekimliği Anabilim Dalları burada etkin görev almalıdır. Kayıt sistemi hekime klinik destek sağlayacak şekilde geliştirilmeli. Kayıt sisteminin geliştirilmesinde bu hizmeti veren Aile Hekimliği Anabilim Dalları danışman olarak yer almalı. İlaç kullanımında kısıtlamalar kaldırılmalı ancak kötüye kullanımı engelleyecek önlemler alınmalı.

III. Mevcut Aile Hekimliği uygulamasının olumsuz yönleri, uygulamadaki sorunlar, aksaklıklarla ilgili çözüm önerileri Olumlu performans hayata geçirilmeli. Buna özellikle kronik hastalık takibinde yer verilmeli. Örnek: izlenen diyabetli hastaların HbA1c düzeyleri A ve B grubu ASM’lerde ekibe diğer ASM’lere de hizmet verecek yeni elemanlar kazandırılmalı: Diyetisyen, fizyoterapist, sosyal hizmet uzmanı, psikolog, diş hekimi, özel amaçlı eğitim almış hemşire gibi…

IV. Sorunların çözümünü kolaylaştıran durumlar, fırsatlar ve olanaklar Ülkemizdeki tıp fakültelerinin çoğunda Aile Hekimliği Anabilim Dallarının bulunması ve öğretim üyelerinin sayısının giderek artması, Sağlık Bakanlığı’na bağlı Eğitim ve Araştırma Hastaneleri’nde Aile Hekimliği Klinik Şefliklerinin açılması, Sağlık Bakanlığı, Aile Hekimliği Anabilim Dalları ve çalışan hekimlerin motivasyonu,

IV. Sorunların çözümünü kolaylaştıran durumlar, fırsatlar ve olanaklar Bu alanda görev yapan sivil toplum kuruluşlarının (TAHUD, Aile Hekimliği Akademisi,…) faaliyetleri, kongrelerin düzenlenmesi, Bazı Aile Hekimliği Anabilim Dallarının tıp fakültesi hastanesi dışında 1. basamak polikliniklerinin olması, aktif olarak 1. basamak hizmetinin verilmesi.

IV. Sorunların çözümünü zorlaştıran durumlar Aile Hekimliği Anabilim Dalları Aile Hekimliği Uygulamasına entegre olamadı. Aile Hekimliği asistan kadroları az. Aile Hekimliği asistanlığı cazip değil. Uzmanlık eğitimin külfetine katlanmadan Aile Hekimliği Uygulamasında yer almak ekonomik olarak avantajlı. Sürekli Tıp Eğitimi planlanmamış, özendirici önlemler yok.

V. Uzmanlık eğitimi için gerekli finansman ve personel ihtiyacı gibi sorunlara çözüm önerilerimiz Aile Hekimliği asistan kadroları arttırılmalı. Aile Hekimliği asistan kadroları rektörlük veya YÖK tarafından başka anabilim dallarına tahsis edilememeli. Aile Hekimliği Anabilim Dallarına özgü öğretim üyesi kadroları açılmalı. Aile Hekimliği Anabilim Dallarında Aile Hekimliği uzmanları için mecburi hizmet kadroları oluşturulmalı. Bu kadrolara atananlar ücret yönünden mağdur edilmemeli.

V. Uzmanlık eğitimi için gerekli finansman ve personel ihtiyacı gibi sorunlara çözüm önerilerimiz Aile Hekimliği uzmanlığı özendirilmeli. Asistanların 1. basamak uygulamaları sırasında alacakları ücret diğer uzmanlık dallarının asistanlarınınkinden fazla olmalı. Bunu mümkün kılabilmek için uzmanlık öğrencileri hastane rotasyonlarını tamamladıktan sonra Anabilim Dallarına bağlı ASM’lerde sözleşme ile çalışmalı ve kendilerine Aile Hekimliği Ödeme ve Sözleşme Yönetmeliğindeki ücretler ödenmeli. Tıp Fakültelerindeki aile hekimliği asistanları ile Eğitim ve Araştırma Hastanelerindeki asistanların gelirleri (maaş + döner sermaye) eşitlenmeli.

V. Uzmanlık eğitimi için gerekli finansman ve personel ihtiyacı gibi sorunlara çözüm önerilerimiz Geçiş döneminin biteceği tarih kesin olarak resmen ilan edilmeli, TUK’a bildirilmeli ve ÖSYM kılavuzu gibi resmi evraklara kaydedilmeli Gelecekte ihtiyaç duyulacak sağlık insan gücü planlanmalı, bu plana uygun olarak istihdam sağlanmalı.

VI. Aile Hekimliği Eğitimlerinde Aile Hekimliği Anabilim Dallarının Yeri A. Geçiş dönemi eğitimi: 2011 yılından itibaren Aile Hekimliği uygulamasına katılacak hekimlere 1. aşama uyum eğitimi Aile Hekimliği Anabilim Dalları tarafından verilmeli. Aile Hekimliği Anabilim Dalları 2. aşama uyum eğitimlerinde de rol almalı.

VI. Aile Hekimliği Eğitimlerinde Aile Hekimliği Anabilim Dallarının Yeri B. Mezuniyet öncesi eğitim: 1. aşama uyum eğitimi 2011 yılından başlayarak 6. sınıfa kaydırılmalı ve bu eğitim görevi Aile Hekimliği Anabilim Dallarına verilmeli. Mezuniyet öncesi eğitimin bileşenleri Aile Hekimliği Disiplini ile ilgili temel ilkeler, birinci basamakta hastaya yaklaşım ve 6. sınıflar için ASM’lerde yapılacak staj olmalıdır.

B. Mezuniyet öncesi eğitim: VI. Aile Hekimliği Eğitimlerinde Aile Hekimliği Anabilim Dallarının Yeri B. Mezuniyet öncesi eğitim: Tıp Fakültelerinin 6. sınıfı Aile Hekimliği dönemi olarak adlandırıldığı için 6. sınıf eğitim koordinatörleri Aile Hekimliği Anabilim Dalı öğretim üyelerinden seçilmelidir. Tıp Fakültesi öğrencilerinin 6. sınıfta yapacakları Aile Hekimliği stajları için Halk Sağlığı Anabilim Dalları ile yapılan protokole benzer protokoller yapılmalıdır. Öğrencilerin gönderileceği ASM’lerin sayısı gönderilecek öğrenci sayısı ile uyumlu olmalı ve Aile Hekimliği uzmanlarının çalıştığı ASM’ler tercih edilmelidir.

VI. Aile Hekimliği Eğitimlerinde Aile Hekimliği Anabilim Dallarının Yeri C. Uzmanlık eğitimi: Uzmanlık eğitiminin niceliği arttırılırken nitelikten ödün verilmemeli. Hastane rotasyonlarını tamamlayan asistanlar burada sözleşme ile nüfus bağlanarak çalıştırılmalı ve kendisine Aile Hekimliği Ödeme ve Sözleşme Yönetmeliğinde tanımlanacak ücretler ödenmeli. Böylece diğer dallardaki uzmanlık öğrencilerinden biraz fazla gelirleri olacak ve aile hekimliği uzmanlık eğitimi özendirilecektir.

VI. Aile Hekimliği Eğitimlerinde Aile Hekimliği Anabilim Dallarının Yeri C. Uzmanlık eğitimi: Aile Hekimliği uygulamasındaki tıpta uzmanlık öğrencilerinin hekimlik hatalarındaki sorumluluğu tanımlanmalı, uzmanlık öğrencileri buna karşı sigortalanmalı ve sigorta giderlerinin karşılanacağı bir kaynak temin edilmeli.

VI. Aile Hekimliği Eğitimlerinde Aile Hekimliği Anabilim Dallarının Yeri D. Sürekli Tıp Eğitimi: Aile Hekimliği uygulamasında “Sürekli Tıp Eğitimi” tanımlanmalı, planlanmalı ve özendirilmelidir. Aile Hekimliği Anabilim Dalları, TAHUD ve Aile Hekimliği Akademisi bütün aşamalarda etkin rol oynamalıdır.