İŞ GÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ Muhammet GÜL 28.10.2013

İŞ GÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ Bir işletmede,fabrikada,iş kolunda yürütülecek iş güvenliği çalışmalarında ve her türlü iş güvenliği problemlerinin çözümünde göz önünde tutulması ve dikkate alınması gereken 10 temel kural vardır. Bu 10 kurallara iş güvenliği temel prensipleri diyoruz. İstenilen olumlu sonuçlar, ancak bu ilkelerin bilimsel bir çalışma çerçevesinde değerlendirilmesi halinde elde edilebilir.

1-Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi İş sağlığı ve güvenliği ilmi, kazaların önlenmesi çalışmasında kaza zincirinin 3.halkası olan TEHLİKELİ HAREKET VE TEHLİKELİ DURUM’u asli faaliyet alanı olarak benimser. Kaza zincirinin 3.halkası olan tehlikeli hareket ve tehlikeli durum zincirin en zayıf halkasıdır. Çünkü 1 ve 2. halkalar insan ile ilgili hususlardır ve iş güvenliği bilimi insan ile uğraşmanın etkili sonuçları olmayacağını kabul eder. Bu nedenle iş güvenliği sorumlularının ilk yapacağı iş TEHLİKELİ HAREKET VE TEHLİKELİ DURUMLARI tespit ederek bunları ortadan kaldırmaya çalışmalıdırlar.

Tehlikeli Hareket Tehlike Durum KAZA ZİNCİRİ Yaralanma «Zarar-Hasar» Kaza Olayı Tehlikeli Hareket Tehlike Durum Kişisel Kusurlar Doğuştan Gelen ve Yetişilen Çevreden Edinilmiş Hususlar «İnsanla İlgili» Tehlikeli hareket ve durumun aynı anda olması gerekir. «İSG’nin Hedefi…» 3

2- İş kazalarının % 88’i güvensiz (tehlikeli) hareketlerden, %10’u güvensiz koşullardan,%2’sı kaçınılmaz (sebebi bilinmeyen) hareketlerden kaynaklanmaktadır.

Güvensiz Koşullar Güvensiz Hareketler GÜVENSİZ HAREKETLER Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma), Gereksiz şekilde hızlı çalışma, Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme, Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma, Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma, Tehlikeli yerlerde çalışma, Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma, KKD kullanmama, GÜVENSİZ KOŞULLAR Uygun olmayan KKD, Koruyucusuz çalışma, Kusurlu alet, makine, techizat kullanma, Emniyetsiz yapılmış alet-makineler Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma Yetersiz havalandırma Emniyetsiz yöntem-şartlar Güvensiz Koşullar Güvensiz Hareketler

3-Kaza sonucu meydana gelebilecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu tamamen tesadüflere bağlıdır. Burada;yapılan çalışmalar ile kazayı hafif atlatmak değil de kazayı meydana getiren sebeplerin ortadan ortadan kaldırılmasının doğru olacağına işaret edilmektedir. Yapılan istatistikler kazaların %50 sinin kolayca önlenebileceğini, %48 inin ancak etüt ve metotlu bir çalışma ile önlenebileceğini, % 2 sinin de önlenmesinin mümkün olmayacağını göstermiştir.

Metotlu Çalışmayla Önlenir OLUŞAN ZARAR Kolayca Önlenir Önlenemez Metotlu Çalışmayla Önlenir %50 %48 %2

4-Ağır yaralanma yada ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29 uzuv kayıplı ve 300 yaralanma meydana gelmeyen olay vardır. (1-29-300 oranı) Bu prensipten,özellikle “kazaya ramak kaldı” olaylarının nedenlerinin çok iyi incelenerek sebeplerinin ortadan kaldırılması gerektiği anlaşılmaktadır. 1-29-300 kuralının önemli bir özelliği de bir işletmede olabilecek kazalar hakkında önceden tahmin yapma olanağını sağlamasıdır. İş kazaları istatistikleri yapılan işyerlerinde önceki yıllara göre elde edilen KAZA SIKLIĞI ve KAZA AĞIRLIĞI oranları değerleri bir sonraki yıl için yaklaşık tahmin olanağı verir.

1-29-300 ORANI Bir toplum kesiminde veya bir çalışma düzenlemesinde, meydana gelen her 330 kazadan 1 tanesi ölüm veya daimi iş görmezlik, 29 tanesi ise bir günden fazla istirahatı gerektiren yaralanma ile sonuçlanır. 300 tanesi ise zarar meydana getirmeyen kazalardır.

Bir Ağır Kazanın Temeli 29 Uzuv Yaralnmalı Olay 1 Ağır Yaralanma / Ölüm 300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak Kala Olay!) 300 29 1 29 300 KAZA 1 TOPLAM KAZALARIN % 0,3’Ü AĞIR YARALANMALAR TOPLAM KAZALARIN % 8,8’İ GEÇİCİ İŞ GÖRMEZLİK TOPLAM KAZALARIN % 90,9’U YARALANMASIZ

Bu prensip, işyerlerinde önemli bir zarara uğramadan geçiştirilen kazaların üzerinde durulması gerektiğini gösterir. Yaralanmasız kazaların, örneğin 10 defa tekerrürü bir sonraki kazanın yaralanma ile sonuçlanacağını, 329 kazadan sonra ise ağır bir kazanın beklenmesi gerektiğini gösterir. 1–29–300 oranının önemli bir özelliği de bir işletmede olabilecek kazalar hakkında önceden tahmin yapma imkânını sağlamasıdır.

Örnek Bir inşaatın yılda ortalama 375 işçi çalıştırmak suretiyle bir senede tamamlanacağı planlanmış olsun. İş bitinceye kadar hangi ağırlıkta kaç kaza olabileceğini tespit edelim: (İnşaat işlerinde Türkiye`de F=100’dür).

KAZA SIKLIK ORANI (F) Kazanın sıklığı belirli bir zaman aralığı içinde meydana gelen ve bir günden fazla işten kalmaya neden olan kazaların sayısı olarak tanımlanmaktadır. “Kaza Sıklık Oranı” çalışan saatlere oranla milyon saatte meydana gelen kaza sayısı olarak aşağıdaki formülle hesaplanır. n : Seçilen zaman aralığında (ay veya yıl) meydana gelen ve bir günden fazla istirahati gerektirmiş olan iş kazaları sayısı; Si : Seçilen zaman ağırlığında (ay veya yıl) tüm işçilerin çalıştıkları saatlerin toplamı. Çalışılan saatlerin toplamı kesinlikle bilinmediği hallerde bir yıl için çalışılan saatler;

kaza olacaktır. (1 günden fazla istirahat gerektiren) 1–29–300 oranı kuralına göre dağılım yapılırsa 3–87–900 bulunan yeni işyerinde bir yıl içinde 990 muhtemel kaza olacak, bunlardan üçü sürekli iş görmezlik, 87si geçici iş görmezlikle sonuçlanacak ve 900 kaza ise hafif geçecektir.

5-Güvensiz hareketlerin nedenleri İşçinin bünyeden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları (dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık) Bilgi ve ustalık yetersizliği Fiziki yetersizlik Uygunsuz mekanik şartlar ve fiziki çevre Görüldüğü gibi insan önce güvesizlikleri oluşturmakta sonra bu koşullar nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına uğramaktadır.

6-Kazalardan korunma metodu MÜHENDİSLİK REVİZYON Tehlikeli Durumların Bilinmesi, Tehlikeli Durumların Analizi, Tedbirlerin Alınması, Tedbirlerin Uygulanması, Gerekli Kontrollerin Sağlanması İş sağlığı ve iş güvenliğine yeni yaklaşımlar sonucu mevzuatımıza giren risk değerlendirmesi kapsamında bu başlıkları şu şekilde sıralayabiliriz. Tehlikelerin tanımlanması, Tehlikelerden kaynaklanan risklerin değerlendirilmesi, Riskleri önlemek veya azaltmak için kontrol tedbirlerinin belirlenmesi, Kontrol tedbirlerin uygulanması, Gerekli kontrollerin sağlanması

İKNA VE TEŞVİK Eğitim ve Öğretim Çalışmaları, Çeşitli Yarışmaların Düzenlenmesi, İkaz Levhaları ve Afişler, Propaganda , Ödüllendirme/ Özendirme ERGONOMİDEN YARARLANMA Yapılacak işe uygun işçi temini ve çalışanları biyolojik özellikleri ile kabiliyetlerine göre makine,tesis ve aletleri geliştirmek şeklinde ergonomi biliminin gerekleri yerine getirilmelidir. DİSİPLİN KURALLARI İş güvenliğini sağlamada en son başvurulacak çözüm yolu disiplin tedbirlerine başvurulmasıdır.

6-Kazalardan korunma metodu-Özet MUHENDİSLİK REVİZYON İKNA VE TEŞVİK ERGONOMİ «İŞ-İŞÇİ UYUMU» Tehlikeli durumların bilinmesi, Tehlikeli durumların analizi, Tedbirlerin alınması, Tedbirlerin uygulanması Gerekli kontrollerin sağlanması, Eğitim ve öğretim çalışmaları, Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi Uyarı levhaları ve afişler, Propaganda, Ödüllendirme ve özendirme, Yapılacak işe uygun işçi temini ve çalışanları biyolojik özellikleri ile kabiliyetlerine göre makine, tesis ve aletleri geliştirmek, DİSİPLİN KURALLARI İş güvenliğini sağlamada en son başvurulacak çözüm yolu, disiplin tedbirlerine başvurulması,

7- Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, maliyet, kalite kontrolü metotları benzerlik ve paralellik arz eder. İş sağlığı ve güvenliğini sağlama metotları ile verimlilik, kalite çalışmalarında kullanılan yöntemler arasında tam bir paralellik vardır. Bu yaklaşım özellikle Yönetim Sistemleri arasında oluşturulan benzerlikte de çok açık bir şekilde ortaya konulmuştur.

8-İş güvenliği ile ilgili çalışmalara, konulacak kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey yöneticileri katılmalı ve sorumluluğa ortak olmalıdırlar. İSG çalışmaları, sadece işyerinde bu amaçla görevlendirilen personelin gayret ve çabaları ile sınırlı olmamalıdır. Özellikle üst düzey yöneticilerin İSG çalışmalarına ilgi duymaları ve destek olmaları, diğer çalışanların İSG çalışmalarına pozitif katkısını artıracağı gibi,Üst düzey yöneticilerin kendi koydukları kurallara örnek teşkil edecek şekilde uymaları da teşvik edici bir neden olacaktır.

9-Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan korunmada en önde gelen personeldir. Bu prensipte;işyerinde işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş güvenliğini sağlama çalışmalarında ki önemi ile eğitim, ikna,teşvik ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede yoğunlaştırılması gerektiğine işaret edilmektedir.

Güvenli bir işletmede üretim artıp maliyet düşecektir. 10-İş sağlığı ve güvenliği çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasında itici rol oynayan iki mali faktör vardır. Güvenli bir işletmede üretim artıp maliyet düşecektir. Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin yaklaşık 5 ( beş) katı olacaktır.

İŞ GÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ ÖZET SN İŞ GÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ 1 Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi 2 İş kazalarının %80’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir 3 Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu tamamen tesadüfe bağlıdır 4 Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29 uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır 5 Tehlikeli hareketlerin nedenleri 6 Kazalardan korunma metodu 7 Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları benzerlik ve paralellik arz eder 8 İG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı 9 Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan korunmada en önde gelen personeldir 10 İG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör var

glmuhammet@gmail.com http://www.yarbis.yildiz.edu.tr/mgul