Ramazan Savranbaşı (PhD) Celal Bayar University, Manisa-Turkey Elit Güreşçilerin Model Antrenmanlarında Performans Kontrolünde Fizyolojik Gösterge Olarak Kan Laktat Ölçümleri Ramazan Savranbaşı (PhD) Celal Bayar University, Manisa-Turkey

Performans (verim) böyle bir sürecin sonunda oluşur. GİRİŞ Amaçları ve kapsamı doğru saptanmış, planlı ve programlı bir antrenman süreci organizmada morfolojik, fonksiyonel ve biyokimyasal uyumlar sağlayarak organizmanın fonksiyonel potansiyelinin istenilen düzeye çıkarılmasını neden olur. Performans (verim) böyle bir sürecin sonunda oluşur.

Yüklenmenin organizmanın kapasitesine göre dikkatli hazırlanması gerekmektedir. Ancak, organizmanın o andaki kritik eşiğinin çok üstünde olan yüklenmeler organizmanın dengesini bozar yani sürantrenmana neden olur.

Diğer taraftan organizmanın kapasitesinin altında kalan yüklenmeler ise organizmada uyuma neden olmazlar ya da potansiyelinde herhangi bir değişikliğe katkıda bulunmazlar. Antrenman bilimci Harre (1978), antrenmanda yüklenmeden söz edilebilmesi için hareket uyarımlarının (yüklenmenin) etkinlik sağlayacak ölçütlerde olması gerektiğini önemle belirtir.

Antrenman dönemlerinin planı büyük ölçüde antrenmanın yüküne dayandırılır. Özellikle hedeflenen performansa yaklaşıldığı dönemde (Avrupa, Dünya ve Olimpiyat şampiyonaları öncesi kamplar) haftalık ve günlük antrenman yüklenmeleri optimum (en uygun) düzeyde olmalıdır.

Antrenörün ustalığı bu dönemde büyük bir rol oynar. Bu dönemdeki çalışmaların içeriği ve kapsamı bakımından; minder çalışmaları, müsabaka tipi güreş antrenmanlarının yüklenme ve dinlenme ilkeleri son derece önemli ve hassas bir konudur. Antrenörün ustalığı bu dönemde büyük bir rol oynar.

Şüphesiz, antrenman biliminin temel ilkelerinden hareketle, gözlem, tecrübe ve sezgi ile antrenmanın yükünü ve gelişmesini saptamak belirli ölçüde olanaklıdır. Ancak, tahmin yoluyla antrenmanda yüklenme ve dinlenme ilkelerine ölçü koymanın göreceli olması nedeni ile hedeflenen performans tesadüfe bağlı kalacaktır.

Oysa günümüzde hiçbir yatırım ve emek tesadüfe, ya da şansa bırakılamaz. Bu nedenle yapılan yüklenmelerin kontrolü kaçınılmazdır.

Güreşin Fizyolojik Temelleri

WRESTLING

Bir sportif olgu olarak güreş sporunun özelliklerini tanımladığımızda; vücut ağırlığı kategorilerine göre yapılan sıklet sporu, bireysel spor, ikili mücadele sporu (combat), teknik-taktik spor gibi değişik spor sınıflandırmalarında yer alır. Bu nedenle güreş birçok spor dalının temel özelliklerini bir arada bulundurur.

Güreş üst düzeyde kassal kuvvet, süratli reaksiyon zamanı, nöromusküler koordinasyon, statik ve dinamik mükemmel bir denge, yüksek bir anaerobik ve aerobik kapasite gerektirir. Güreşte antrenmanların amacı ve içeriği bu özellikleri geliştirmek olmalıdır.

Güreş sporunun bireysel oluşu nedeni ile antrenmanda yüklenmenin her sporcuya göre ayarlanması zorunluluk arz eder.

. Özellikle hazırlığın son aşamasında her güreşçinin fizyolojik kapasitesi saptanarak, yüklenmeler elde edilen bulgulara göre hesaplanmalıdır.

Güreşte son kural değişiklikleri sonucu; uzatmalar dahil Greko-Romen güreş süresi (2'+2'+2') = 6’ dk olmuştur.6 dakikalık bir mücadele sürecinde, aynı amaçları taşıyan, stratejisi belli olmayan, sürekli değişen bir hareket tablosu çizen bir rakibe karşı yüksek ve yoğun bir tempoda efor sarf edebilmek için mükemmel bir düzeyde ANAEROBİK kapasiteye sahip olmak gerekir

Güreşte anaerobik kapasitenin her iki safhası da kullanılmaktadır. (alaktasid -laktasid anaerobik).

Gözlemlerimiz sonucu ''alaktasid kapasitenin'' de fizyolojik kapasite yönünden büyük ölçüde belirleyici rolü ortaya çıkmaktadır.

Örnek vermek gerekirse; Greko- Romen ‘de 1 dakikalık güreşten sonra kur’a atışı sonucu künde tutuşu, serbestte ise puan alınmadığında 30 saniyelik bacak tutuşu uygulaması olmaktadır .

Bu uygulama genellikle maçın kaderini belirlemektedir.

Bu nedenle bu kapasitenin geliştirilmesi çok önemlidir.

Diğer taraftan uzatma devresi antrenmanın yüklenme ilkelerine yeni bir boyut getirmiştir.

Ancak konu ile ilgili araştırma bulguları bulunmadığı için literatür bilgi birikimi henüz oluşmamıştır.Bu konu araştırılmaya muhtaçtır.

Bütün bu açıklamalardan sonra bir özet yapmak gerekirse; güreşçilerin hazırlıklarının son aşamasında (özellikle Milli takım kamplarında) antrenman yükünün optimum olabilmesi için yüklenme – dinlenme boyutu haftalık, günlük olarak saptanması ve gelişmenin kontrolü yapılmalıdır.

Günümüz güreşinde müsabaka döneminde yüklenmelerin karakteri %90 civarında anaerobik yüklenme tiplerinden oluşur .

Yüklenmelerin %90'ını oluşturan bu anareobik kapasiteyi doğrudan ölçen en objektif test kan laktik asit konsantrasyonunun saptanması ile yapılmaktadır.

Böyle bir yöntemle elde edilen bulgular (antrenman ve hazırlık müsabakaları koşullarında) bize; güreşçinin anaerobik kapasitesinin durumu, yüklenme ve toparlanma süresi ve gelişmesi hakkında daha sağlıklı verileri ortaya koyar. Böylelikle önceden planlanan antrenman programının uygulamada yönlendirilmesi, olası hataların düzeltilmesi konusunda daha güvenilir sonuçlar verir.

Fizyolojik Parametre Olarak Kan Laktat Konsantrasyonun Fizyolojik Temelleri.

Laktik asit, efor şiddeti kasta bulunan oksijenin kullanılmasına (aerobik kapasitesine) yetişemeyecek kadar yüksek olduğunda glükozdan elde edilen yan üründür. Glikoliz aerobik olarak sürdürüldüğünde ise ara ürün pirüvat olmaktadır. Laktat, laktik asitten (C2H5OCOOH) oluşan bir tuzun iyonudur (C2H5OCOO-). Laktik asit H+ iyonunu verip yerine Na+ veya K+ iyonu ile birleşerek laktat tuzunu oluşturur.

ATP üretimi iki temel yoldan elde edilir: anaerobik ve aerobik sistem.

ATP-CP sistemi-anaerobik (alaktasit) - Oksijen kullanılmaz. Glikolitik sistem - anaerobik (laktasit) - Oksijen kullanılmaz. Oksidatif sistem-aerobik - Oksijen kullanılır.

Güreş’te kas kasılmalarını analiz ettiğimizde; kasılma tiplerinin daha çok izometrik ağırlıklı olarak izometrik ve izotonik kasılmalar olduğu gözlenir. Rakip tarafından sürekli uyarılan ve tüm kas gruplarını kasılmaya sevk eden bir ortam oluşmaktadır. Bu nedenle anaerobik ortam kaçınılmazdır. Bu durumda 2 dakikalık güreş periyotları güreş kuralları gereği alaktasid ve laktasid anaerobik bir ortamla örtüşmektedir..

Kan laktat konsantrasyonu yüklenmede ya da müsabakada hangi enerji sisteminin etkin olduğunu belirten mükemmel bir göstergedir. Yüklenme sonrası yapılan ölçümlerle organizmanın toparlanma durumunu gösteren diğer testlerin yanında kan laktat konsantrasyonu daha objektif bir kriterdir.

Güreş’te Model Antrenman Nedir?

Spor bilimi gelişimi öncesi dönemleri incelediğimizde modern antrenman temellerinin izlerini görmek mümkündür. Asırlar önce hatta mitolojide güreşçilerin kuvvet ve dayanıklılık gibi bio-motorik özelliklerini güreş dışında değişik yöntem ve araçlarla geliştirdikleri tarihsel dökümanlar ve öykülerde açıkça görülmektedir. Ayrıca, teknik ve taktik gibi psiko-motorik özelliklerin ise müsabaka veya buna tıpa tıp benzer formatta geliştirildiğini, hatta bu anlayışın günümüzde bazı antrenörlerce abartıldığını bile söyleyebiliriz.

Modern antrenman biliminin işaret ettiği en önemli noktalarından biri de antrenman programlarının içerik ve kapsamının o spor dalının kurallarının ön gördüğü müsabaka karakterine göre düzenlenmesi gerektiğidir. Bu noktadan hareketle, özellikle elit düzeyde güreşçilerin müsabaka dönemindeki antrenmanlarının içeriğinde müsabakaya ve ilgili koşullara benzer yüklenmeler büyük yer tutar. Bu dönemde hazırlık döneminde kazanılmış temel bio-motorik özellikler müsabaka koşullarında psiko-motorik özellikler ile kombine edilerek geliştirilir. Model antrenmanın hedefleri, yöntemleri ve içeriği müsabakaya benzer biçimdedir. Model antrenmanlar güreş gibi bireysel sporlarda sporcunun yeteneklerine uygun bir model olarak tercih edilir.

Bunun ileri düzeyde uygulaması ise hazırlık müsabakalarıdır Bunun ileri düzeyde uygulaması ise hazırlık müsabakalarıdır. Gerek antrenmanda uygulanan müsabakaya benzeyen müsabaka modeli yüklenmeleri, gerekse hazırlık müsabakalarını düzenlemek hassas bir iştir. Performans elde etmek için güvenilir bir kontrol mekanizması gerekir.

Fizyolojik Paramertre Olarak Kan Laktat Ölçümlerini Model Antrenmanda Nasıl Kullanabiliriz ?

Kuşkusuz yaşamımızın her alanında belirlediğimiz hedeflere ulaşabilmek için plan ve programa ihtiyaç vardır. Ancak başlangıçta teorik olarak belirlediğimiz hedeflere ulaşabilmek için uygulamalarımızın kontrolü de gereklidir.

Birçok alanda olduğu gibi sporda da performansı garanti edebilecek sihirli bir formül henüz keşfedilmiş değildir. Ancak performansı oluşturan koşullar bilinmektedir. Aynı şekilde bu koşulları kontrol eden sihirli formül de henüz keşfedilmiş değildir.

Performansı belirleyen koşulları uygulamada; sporcunun anaerobik kapasitesinin seviyesi, antrenman ve müsabaka koşullarında yüklenme ve dinlenme ilişkisi ve bunlara verdiği tepki, gelişimi gösteren parametrelerin kontrolü önümüzü görmemize yardımcı olurlar. Ne var ki, bilime pek fazla ilgi duymayan bazı antrenörler bu tür kontrol testlerini ve bunlara dayalı yorumları reddederek bunların performansın sihirli formülü olmadığını söylemeye çalışırlar. Spor bilimlerinde hiçbir test tek başına performans hakkında kesin bir sonuç vermeyebilir.

Kan laktat konsantrasyonu testleri antrenman ve müsabaka koşullarında yüklenme ve dinlenme aralıklarında güreşin doğasına uygun olarak yapılabilir.

Özellikle elit güreşçilerin müsabaka döneminde;

Antrenman koşullarında müsabaka tipi yüklenmelerde,

Hazırlık müsabakalarında,

Kulak memesi ya da parmak ucundan kan örnekleri alınarak yapılan laktat konsantrasyonu ölçümleri, antrenmanda yüklenme ve dinlenmelerin arasındaki oranların saptanmasında kriter olmasının yanında, genel planda yüklenmeler sonucu meydana gelen gelişmelerin düzeyini de gösterir. Elde edilen bulgular aşağıdaki konuları aydınlatır:

a) Antrenmanda öngörülen yüklenmenin amacına ulaşıp ulaşmadığını b) İki ya da daha fazla yüklenmeler arasındaki sürenin belirlenmesini, c) Antrenmanlardaki yüklenmelerin sonrasında elde edilen gelişmenin düzeyini, d) Müsabaka ve antrenmandaki yüklenmelerin arasındaki düzeyin farklılığını, e) Müsabakalar esnasında dinlenme (toparlanma) düzeyini.

Elit Türk Güreşçilerinin Antrenman Ve Müsabaka Dönemlerinde Kan Laktat Ölçüm Sonuçları

. Elit Türk güreşçilerinde laktat araştırmaları 16 yıl önce başlamıştır. Çalışmalar daha çok müsabaka döneminde antrenmanda yapılan müsabaka modeli yüklenmelerde ve müsabakalar sırasında yapılmıştır. Bu çalışmalarda kan laktat testleri ile güreşçilerin antrenman ve müsabaka düzeyleri karşılaştırılmıştır. Dünya şampiyonası ve Olimpiyat oyunları öncesi son kamp çalışmalarında yapılan bu araştırmalar laktat testlerinin pratikte uygulanması ve sporcuların anaerobik kapasitesi ve gelişmeleri hakkında bilgi birikimi sağladı. Özellikle antrenman koşullarında yapılan müsabaka modeli yüklenmelerin müsabaka düzeyine ulaşıp ulaşmadığı analiz edildi. Bulgular bazı güreşçilerin şampiyona öncesi durumlarını önceden tahmin edebilmemize olanak sağladı.

DR.Ramazan Savranbaşı YERLİKAYA

Pratikte elde ettiğimiz deneyimlerimiz sonucunda: Kan örneği vermede sporcuların, hatta antrenörlerin psikolojik olarak fazla istekli olmadıklarını, hatta örnek vermekten kaçındıklarını gözlemledik.

Bu tür testlerin uygulaması titizlik gerektirmektedir Bu tür testlerin uygulaması titizlik gerektirmektedir. Antrenör ve sporcuyu rahatsız etmemelidir.

Testin amaçları ve yararları hakkında sporcu ve antrenör ikna edilerek inandırılmalıdır.

Hijyene azami dikkat edilmelidir.

Test sonuçları antrenör ile paylaşılmalı, sporcuya da bilgi verilmelidir. Dışarıya bilgi sızdırılmamalıdır.

Teklif antrenör ve sporculardan geldiğinde test uygulamaları daha başarılı olmaktadır.

Teknolojik olarak bu tür testlerin uygulamasında çok değişik alternatifler vardır.

Sonuç olarak; kan laktat testleri güreşte önemli (Uluslar arası, Avrupa ve Dünya Şampiyonaları ile Olimpiyatlar) müsabakalar öncesi yapılan antrenmanlarda ve müsabakalar sırasında antrenmanların anaerobik kapasite yönünden gelişimini gösteren çok önemli bir göstergedir.

THE COMPARISON OF TURKISH NATIONAL GRECO- ROMAN AND FREE STYLE MEN WRESTLING TEAM’S LACTATE LEVELS WITH HAMZA YERLİKAYA’S LACTATE LEVELS.

TURKISH NATIONAL GRECO-ROMAN WRESTLING TEAM’S LACTATE LEVELS DURING INTERNATIONAL VEHBİ EMRE TOURNAMENT 2006. İZMİR /TÜRKİYE

TURKISH NATIONAL GRECO-ROMAN WRESTLING TEAM’S LACTATE LEVELS DURING INTERNATIONAL VEHBİ EMRE TOURNAMENT 2006. İZMİR /TÜRKİYE

TURKISH NATIONAL FEMINE WRESTLING TEAM’S LACTATE LEVELS DURING INTERNATIONAL VEHBİ EMRE TOURNAMENT, 2006. İZMİR /TÜRKİYE

TURKISH NATIONAL FEMINE WRESTLING TEAM’S LACTATE LEVELS DURING INTERNATIONAL VEHBİ EMRE TOURNAMENT, 2006. İZMİR /TÜRKİYE ?

THE COMPARISON OF TURKISH NATIONAL GRECO- ROMAN AND FREE STYLE MEN WRESTLING TEAM’S LACTATE LEVELS WITH DIFFERENT COMPETITION RULES

İLGİNİZE TEŞEKKÜRLER.