Yeme Bozuklukları

Anareksiya Nervoza Blumia Nervoza BTA Yeme Bozuklukları Yeme bozuklukları beden ağırlığıyla aşırı uğraş ve yeme davranışlarında değişikliklerle karekterizedir. Özellikle genç kadınlarda görülür.

Anoreksiya Nevroza 12-18 yaşları arasında başlar Kilo alma korkusu yüzünden bilinçli olarak aşırı zayıf kalma çabalarıyla giden bir bozukluktur. Genç kadınlar arasında yaygınlık %0,3 Yüksek ve orta sosyokültürel düzeyde daha sık görülür. Ergenlik dönemi hastalığı

Genellikle okul başarıları yüksek mükemmelliyetçi gençlerdir. İlk olarak kalabalıkta yemek yememe, sofraya oturmama, sıkı diyet yapma gibi kaçınmalarla başlarken yiyeceklere aşırı ilgi, başkaları için yemek hazırlama, yemek tarifleri toplama davranışları ve beslenme konusunda ayrıntılı bilgi sahibi olması dikkat çeker. Aybaşlarının başlaması veya kesilme tanıda yardımcıdır.

Olması gereken kilodan % 15 eksiklikgösterir. En tipik özelliği aşırı zayıflamaya rağmen şişman olduğu veya şişmanlayacağı korkusuyla yemekten kaçınmasıdır. Aşırı zayıflığa rağmen canlı ve hareketlidir. Kısıtlayıcı ve Bulimik tipleri vardır. Birçok organ fonksiyonunda bozukluklar ve hayati risk olabilir. Deprsyon, okb ve sosyal fobi ektanı olarak görülebilir.

Ruhsal bozukluklar içinde en ölümcül hastalıktır. İyileşme oranları oldukça düşüktür. Hastaların yaklaşık % 30’ unda belirgin bir iyileşme görülmeyebilir. Tanın konulmasından iyileşmeye kadar yıllar geçebilir (5-6 yıl) İyileşme nüks dönemleriyle seyredebilir.

Dinamik açıdan klasik olarak ağır cinsel çocuksuluk, gebe kalmaya karşı aşırı korku anneden ayrılmaya, bireyleşmeye karşı aşırı korku gibi çatışmalar tanımlanır. Cinsel kimlik ve çekicilik kazanmaya karşı direnç vardır. ( benzer bir direncin obezite de olduğu varsayılabilir yağların karşı cinsi uzak tutan bir bariyer olarak işlev gördüğü yorumları yapılmaktadır) Entelektüel başarı ön planda tutulup cinsellikle ilgili her şeyden kaçınma vardır. (istek, güzellik, aybaşı görme)

Psikoterapi Uygulamaları Temel hedef hastanın biçimi ve ağırlığına ilişkin düşüncelerini değiştirmektir. Tedavide ilk aşamalardan biri hastanın kilosunun sağlıklı bir düzeye gelmesi gereksinimine, hastayı inandırmaktır. Bu sıklıkla zor bir iştir çünkü kendi istekleri ile tedaviye gelmez ve kilo almayı gereksiz bulur. Bu gibi durumlarda hastanın rahatsızlık hissettiği, açlığa ikincil olması muhtemel ve dolayısıyla kilo alma ile geri dönüşümü olabilen olaylar üzerinde tartışmak yararlıdır.

Kilo restorasyonunun, tedavinin küçük bir kısmı olmasına rağmen fizik sağlığını kazanması ve psikolojik tedavilerden etkin bir şekilde yararlanması açısından gerekli olduğu açıklanmalıdır.  

Bazen sık görüşmeler programlanarak başlangıçta kilo almanın başlaması sağlanır. Örneğin 2-3 hafta süre ile haftada iki görüşme. Hastalar yedikleri besinleri gözlemlemelidir (monitor) ve düzenli öğün ve öğün aralıkları şeklinde yemeleri istenir. Haftada 0,5 kg. en uygun minimum artıştır. Kilo alma terapist tarafından gözlemlenir. Her tedavi görüşmesinin başlangıcında hastalar tartılır. Yine enerjiden yoğun ilave yiyecekler gerekebilir. Tedavinin başlangıcında istenilen kilo artışı oranını başarmak için gereken kalori gereksinimi ampirik olarak belirlenir. Tedavi süreci bilişsel yaklaşım çerçevesinde yürütülmelidir.

Yeme alışkanlıklarının düzenlenmesi: Hasta yediklerini gözlemlemeli ve bu gözlem kağıtlarını terapi oturumları sırasında hasta ve terapist dikkatle incelemelidir. Her görüşmede belirli ödevler saptanarak bitirilmeli ve bir sonraki görüşmede yeniden gözden geçirilmelidir. Tedavinin ilk safhalarında, yeme alışkanlıklarının yakından gözlemlenmesi ve tamamen yapılandırılmış özgün planların önerilmesi önemlidir. Sağlıklı vücut ağırlığı sürdürülüyorsa, bu sınırlamalar yavaş yavaş gevşetilir.

Aile üyeleri hastaların başarmaya çalıştıkları belirli hedefler konusunda bilgilendirilmeli ve terapide destekleri alınmalıdır, Sıklıkla hastanın yemesi aile içinde önemli bir çatışma alanı olacaktır. Genç hastalarla aile oturumları yapılarak hastaların yeme sorumluluğu ebeveynlerine emanet edilir. Yaşça daha büyük hastalarda değişme sorumluluğu hastalardadır ve başkalarından ne kadar yardım isteyeceklerine kendileri ve terapistleri karar verir.

Hastalara diyet yapmamayı öğrenmelerini sürekli hatırlatmak önemlidir. Bu bütün hastalara uygulanmasına rağmen aşırı yeme epizodları olan hastalar için özellikle vurgulanmalıdır.  

Ağırlık kontrolü tedbirlerinin değiştirilmesi: Kusma, purgatif, diüretik kullanmanın yan etkileri vurgulanmalıdır. Dereceli ödevler vererek, hastalar sonradan kusmadan yemeyi öğrenmelidir. Purgatif, diüretikler için hasta ile önce işbirlikçi bir terapödik ilişki kurmalı ve hastaya bu ilaçları almaması önerilmelidir. Çoğunluk hemen bırakabilir, kalan azınlığa dereceli geri çekilme programı verilir. Hastaneye yatan hastalara tedavinin başlangıç fazlarında aşırı egzersiz yapmalarına izin verilmez. Egzersiz yapma dürtülerini incelemeli ve sadece keyif için, biçim ve ağırlığı değiştirme amacı olmadan egzersiz yapılmalıdır.  

Bilişsel yeniden yapılandırma prosedürleri kullanılarak düşünceler, tutumlar ve bunlarla ilişkili mantık hataları tanımlanabilir ve sorgulanabilir. Sorun çözme eğitimi verilmesi bazen yararlıdır çünkü sadece gündelik yaşamda karşı karşıya geldikleri birçok seçim ve kararlarla uğraşmalarına yardımcı olmaktan başka, genel kendini kontrol etme duygusunu da arttırır.

Genellikle hastalar kendilerine daha az değer verirler Genellikle hastalar kendilerine daha az değer verirler. Değerlerini ölçecekleri tek yol biçim ve ağırlıklarıdır. Bu şekilde kendini değerlendirmeyi sorgulamak için bilişsel teknikler kullanılabilir. Ayrıca kendilerini yetersiz ve etkisiz görme eğilimlerini de tanımlamak için kullanılmalıdır. Beden imajının hatalı algılanmasıyla düşünceler de üzerinde durulması gereken sorunun bilinç düzeyinde çıkış noktası olan oldukça önemli bir çalışma alanıdır.

Yeme alışkanlıklarını katı bir şekilde değiştirme çabaları ve kilo alma için kandırma taktikleri uygun değildir, hastayı demoralize eder, intihar riskini artırabilir. Uygun terapötik yaklaşım tehdit edici olmamalı, ve hastanın kendine saygısı ve değerini yükseltmeyi amaçlamalıdır. Uzun süreli bir tedavi süreci gerekir

Bulumia Nevroza Dönem dönem aşırı yeme, kilo alma ve bir yandan da kilo almayı durdurma çabalarıyla giden bir bozukluktur. Yeme nöbeti başlayınca bütün çabalarına rağmen yeme tutkusunu durduramaz. Kilo almayı önlemek için kusma, iştah kesici, idrar söktürücü ilaçlar kullanılır. Beden ağırlığı, güzellik, çirkinlikle ilgili aşırı uğraş vardır.

Temel patoloji yemeyi durduramamadır. Kilosu normal veya normalin üstündedir. Sıklığı %1

Psikoterapi Uygulamaları: BDT’ de temel çalışma alanları: Bilişsel yeniden planlama Düşünce ve davranışların, hasta tarafından tutulan notlarla gözlemlenmesi Düzenli yeme biçimi oluşturmak üzere kendini kontrol önlemlerinin kullanımı Diyet yapmayı yok etmek için düzenlenen çeşitli diğer önlemler

Bilişsel yeniden yapılandırma amacıyla hastayla: Diyet yapmanın şüphesiz tıkınırcasına yemeye bir yanıt olmasına rağmen psikolojik ve fizyolojik mekanizmalarla tıkınırcasına yemeyi sürdüreceği Zorlayarak kusma ve daha az olmak üzere purgatif ve diüretik kötüye kullanımının tıkınırcasına yemeyi arttıracağı Biçim ve ağırlıkla aşırı ilgilenme özellikle kendine verilen değeri biçim ve ağırlık açısından düşünme, aşırı diyet yapmaya neden olacağı ve böylece yeme sorunu devam etireceği Biçim ve ağırlığa ilişkin aşırı ilgi sıklıkla uzun süre devam eden yetersizlik ve değersizlik düşünceleriyle birlikte olduğu anlatılır.

Gözlem ve kayıt tutma : Hastaya yemek yemesini nasıl gözlemleyeceği gösterilmelidir. Mantığı açıklanmalıdır. Gözlemenin amacı, yeme alışkanlıklarına ilişkin ayrıntılı bilgi sağlamaktır. Bu tedavi için önemlidir. Başlangıçta yenilen herşeyi yazmak sıkıcı gelebilir veya anlamsız bulunabilir. Her gün ayrı kağıtlara notlar alınmalıdır.

Her tedavi görüşmesi gözlem kağıtlarının gözden geçirilmesini içerdiği için görüşmeye getirilmelidir. İçeriğinde: Yiyecek veya sıvının alındığı zaman kaydedilir (saat olarak). Gün boyunca alınan bütün yiyecek ve içecekler kaydedilir. Her bir item (madde) mümkün olduğunca alınır alınmaz kaydedilmelidir. Birkaç saat sonra ne yediğini hatırlamak güç olabilir. Kaloriler yazılmamalıdır. Yemek yenilen yer. Yemenin aşırı olduğu düşünüldüğünde yanlarına yıldız konulur. Tıkınma dönemlerinde bütün yedikleri kaydedilmelidir. Kusma, laksatif, diüretik alınan epizodlar kaydedilir. Yeme davranışı etkilediği düşünülen düşünce ve duyguların kaydedildiği bir günlük olarak kullanılır.

Terapist hastaya diyet yapmanın aşırı yemeyi kolaylaştıracağını önemle belirtmelidir. Amaç hastanın diyet yapmamayı öğrenmesidir.  

Hastaya düzenli yeme paterni önerilmelidir. Günde 2-4 öğün ve öğünler arasında en az 3 saat olacak şekilde planlanmalıdır. Bu zamanlar arasında hasta yememek için elinden geleni yapmalıdır. İlk önce yemelerinin en bozulmuş olduğu günün bölümüne yoğunlaşmalı, sonra yavaş yavaş bütün günü kapsayana kadar yeme kalıbını yaymalıdır.

Yerken başka hiçbir aktivite ile uğraşılmamalıdır. Evde bir odada ve bu odada belirli bir yerde yemek yemelidir. Yemek yerken yiyecek kaynağı sınırlandırılmalıdır. Tabakta yemek bırakmayı denemesi önerilmelidir ve bırakılan yiyecek atılmalıdır. Sorun olan yiyecekler mümkün olduğu kadar az bulundurulmalıdır. Alışveriş ve listesi tokken yapılmalıdır.

Kusmanın durdurulmasından ziyade yeme alışkanlığının değiştirilmesine çaba harcanmalıdır. Hasta aşırı yemeği bırakırsa, kusma devam etmeyecektir. Ardından kusabileceği varsayımı ile ne yiyeceğine asla karar vermemelidir. Haftada bir defa tartılmaları önerilmelidir.

Tedavi özetle; değerlendirme ve teşhisini konulup BDT planlanmasının ardından, BDT’ nin nasıl işlev göreceğinin hastaya anlatılmasıyla başlar. Hastanın yeme davranışı günlük ve saatlik olarak takip edilir. Diyet yapması önlenerek tıkınırcasına yeme dürtüsü önlenir. Bilişsel distorsiyonlar sabırla ve genellikle sokratik sorgulama yöntemleriyle ortaya konur ve daha gerçekçi ve sağlıklı olan bilişlerle değiştirilmeye çalışılır.