Açık Maden İşletmelerinde Alınması Gereken İş Güvenliği Önlemleri Maden Mühendisliği Bölümü Yrd. Doç. Dr. M. Kemal Özfırat

Açık Maden İşletmelerinde Alınması Gereken İş Güvenliği Önlemleri Açık İşletmelerde “Maden ve Taşocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük, ile bu yönergenin hükümleri uygulanır. Açık işletmelerde alınması gereken iş güvenliği önlemleri 1-Genel hükümler 2- İkmal, Bakım ve Tamirler 3- Çalışmada Uygulanacak Hususlar 4-Manevracı ve Harmancıların Görevleri ve İşaretleşme 5- Patlayıcı Maddelerin Ateşlenmesi olmak üzere 5 ana başlık altında toplanmaktadır.

GENEL HÜKÜMLER Açık İşletme sahalarına görevli ve yetkilerden başka kimsenin girmesi yasaktır. Ancak, müessese müdürü veya yardımcılarından izin alınmak suretiyle refakatçı eşliğinde dışarıdan bir kimsenin ziyareti mümkündür. Görevli ve ehliyetli olmayan şahıslar hiçbir surette herhangi bir işe veya iş makinasına müdahalede bulunamazlar. Yetkisiz ve izinsiz olarak yapılan herhangi bir iş veya hareketten, o iş veya hareketi yapan şahıs, en az o işle görevli olanlar kadar sorumludur. Bütün işçiler, çalışma yerlerinin özelliğine göre, servis yönetimince kendilerine verilen kişisel koruyucu malzemelerini (baret, tulum, gözlük, bot, çizme, eldiven, yüksek gerilim eldiveni, kulak tıkacı, yağmurluk, emniyet kemeri, toz maskesi vs.) kullanmak ve muhafaza etmek zorundadırlar. Kişisel koruyucu malzemelerin kullanılmamasından dolayı doğabilecek iş kazalarının sorumluluğu işçilerin kendilerine aittir. Bütün işçiler kendilerine verilen makina, takım, tezgah ve aletleri usulüne uygun şekilde kullanmak ve korumak zorundadır.

GENEL HÜKÜMLER Açık işletmelerin özelliklerine göre iş kazalarına engel olmak ve işçi sağlığını korumak için servis yöntemleri uygun programlara göre açık işletme personelini eğiteceklerdir. Yönergede açıklanmayan hususları danışmaya zaman müsait ise; ilgili işçi, yetkili şahıs veya nezaretçiler bir üstlerine durumu bildirerek direktif alacaklardır. Acele müdahaleyi gerektiren durumlarda ise birinci planda işçilerin can güvenliğini, ikinci planda ise iş ve mal güvenliğini dikkate alarak kendi inisiyatiflerine uygun doğrultuda hareketlerini tayinle, bir taraftan duruma müdahale ederken diğer taraftan da bir üstünü haberdar edecektir. Bütün işyerlerinde vardiyaların işe başlama ve bitme zamanlarında nezaretçiler, işçilerin başında bulunmaya zorunludurlar. Vardiya terk eden nezaretçi, vardiyayı teslim almaya gelen nezaretçiye işyerindeki güvenlik durumunu bildirmeye, yapılan veya yapılması gereken işler hakkında bizzat bilgi vermeye ve bunları işveren tarafından verilen vardiya çalışma raporuna yazmaya zorunludurlar. Bütün işçiler, çalışma saatlerine uymak zorundadırlar. Vardiyanın sorumlu nezaretçileri bu durumu takip etmekle yükümlüdürler. Bütün işçiler, çalışma saatleri içinde sorumlu olduğu iş makinasının başında veya görev yaptığı sahada bulunmak zorundadır.

GENEL HÜKÜMLER Çalışmaya ara verilen günlerden sonra, işbaşı yapıldığında öncelikle nezaretçiler işyerlerini inceleyerek güvenli çalışma ortamının uygun olması halinde işçilere işbaşı yaptıracaklardır. Nezaretçiler, çalışma için bütün aletleri ve malzemeyi zamanında temin edip işçiye vermekle yükümlüdür. Ancak işçiler alacakları alet ve malzemelerin kusursuz ve sağlam bulunmasına dikkat edeceklerdir. Bütün makina ve tesislerin ilgili operatörlerinden başka kimselerce kullanılması ve herhangi bir yerinin karıştırılması yasaktır. Ateşleme yapılan veya herhangi bir tehlikeli durum arz eden yerlere konulmuş olan nöbetçilere ikaz işaretleri ve levhalarına dikkat edilmeli ve uyulmalıdır. Ateşleme yapılacak sahalarda dekapaj ve cevher aynaları diplerinde, çatlama ve kayma ihtimali olan yerlerde silo ve kırma tesisleri, ekskavatör, yükleyici ve diğer iş makinaları ve araçlarının çalışma ve etki alanları içerisinde durmak, dolaşmak, bir taraftan diğer tarafa geçmek, gerekli izin ve güvenlik önlemlerini almadan çalışmak yasaktır. Gerekli güvenlik önlemlerini almış olan görevli personel bu hüküm dışındadır.

GENEL HÜKÜMLER Her türlü iş makinaları, belirlenen yol, geçit ve çalışma alanları dışında hareket ettirilemez ve bulundurulamaz. Hiçbir iş makinası personel taşıma aracı olarak kullanılamaz. Kamyonların şöför mahaline ancak görev gereği binilebilir. Arızası görülen, normal bakım ve ikmalinin yapılması gereken veya çalışma vardiyası biten iş makinaları, tamir ve park yerlerine çekilir. Bu mümkün olmadığı hallerde dekapaj ve cevher aynaları dekapaj harmanları kenarı ile su toplanması ve basması taban kararması ihtimali olan veya heyelan beklenen sahalar gerisine emin bir yere çekilir veya gerekli güvenlik önlemleri alınır. Arıza veya makinanın çalışmasında sezilen bir olağan dışı durum nedeni ile durdurulmuş olan bir iş makinası yetkili bir kimsenin (mühendis, teknisyen, uzman, ustabaşı, postabaşı veya ustanın) izni olmadan tekrar çalıştırılmaz. Ancak yangın, su baskını ve heyelan gibi ani tehlikeler karşısında makinaların kurtarılması için operatörler ve şöförler müdahale edebilirler. Vardiya aralarında ve her türlü duruşlarda iş makinalarının içerisinde, altında veya yakınında istirahat edilemez. Yakıtla çalışan her türlü motor ve makinalar; egsoz gazlarının insan sağlığına zararlı olabilecek miktarda birikmesi, ihtimali olan yerlerde çalıştırıldığı takdirde kapalı yerlerin havalandırılması sağlanır. Açık işletmelerde çalışanlar, işçi sağlığı ve iş güvenliği bakımından ilgili mevzuatın öngördüğü esaslara ve işverenin bunlara uygun olarak vereceği emir ve talimata uymak zorundadır.

İKMAL, BAKIM VE TAMİRLER Bütün iş makinalarının yağlama, bakım, tamir ve ikmal işleri, bakım katologlarında belirtildiği şekilde veya sorumlu mühendisin vereceği talimata uygun olarak bu işlerle görevli personel tarafından yapılır. Tamir bakım ekipleri, vardiya başında ve tamir bakım esnasında çekiç ve eğe saplarının sağlam, keski başlarının çapaksız olduğunu, anahtar ağızlarının açık veya kırık olmadığını, kriko gibi kaldırma ve çekme makinalarının arızasız ve yapılacak işe uygun olduğunu; eldiven, pense, tornavida gibi elektrik aletlerinin müdahale edilecek voltaja uygun ve sağlam olduğunu ve diğer takım ve malzemenin de niteliklerini kontrol etmekle yükümlüdür. Makinalarla mekanik aletlerin hareket halinde bulunan kısımlarına yağlama, muayene, temizlik veya diğer amaçlarla el, ayak ve vücudun herhangi bir kısmı sokulmaz. Kravat, kol yakası, paça veya etek gibi sarkan giyimle yanaşılmaz. Çalışan personelin; koruyucu malzemelerini kullanmaları ve güvenlik önlemlerini almaları zorunludur. İş makinalarının yağlanması, bakım ve kontrolunda, şöför veya operatöre haber vermeden, hareket ve manevrası durdurulmadan, kepçe ve bıçaklı makinaların kepçe ve bıçakları yere bırakılmadan veya gerekli güvenlik önlemleri alınmadan, şöför veya operatör izin vermeden o makinaya yanaşılmaz veya makinadan inilmez. Herhangi bir iş makinasının periyodik bakımı, vardiya aralarında ve hafta tatilinde veya sorumlu mühendisin belirleyeceği zamanda görevlendirilen ekip tarafından yapılır. Yağcılar tarafından yapılan normal yağlama işleri ancak duruşlarda operatörün iznini almak suretiyle yapılır. Herhangi bir iş makinasının tamir ve bakımı için iki ayrı ekibin (elektrikçi ve makinacı) makinaya müdahalesi gerektiği durumlarda birbirleri ile haberleşmek suretiyle çalışmaları ve işlerinin bittiğini bildirmeleri zorunludur.

İKMAL, BAKIM VE TAMİRLER Bir iş makinasının arızalanması halinde o makinanın operatör veya şöförü makinayı durdurur ve durumu en yakın amirine bildirir. Operatör ve şöförlerin kendi başına arızayı gidermek için bizzat çalışması yasaktır. Ekskavatör, Dozer ve Greyder gibi iş makinalarının kepçeleri, bıçakları ve bunlara benzer ağır ve hareketli parçalar üzerinde yada bunların altında veya yakınında yapılacak çalışmalarda, bu parçalar yere veya sağlam takozlar üzerine indirilerek vites boşa alınıp ve frenler iyice sıkılmadan çalışmaya başlamaz. Herhangi bir tamir bakım işinde işin gereği olarak birden fazla personelin haberleşmesi gerekiyorsa haberleşme ve işaretleşme işi o işte görevli ve yetkili bir uzman, ustabaşı, postabaşı veya usta tarafından yapılır. Basınçlı hava ile çalışan makinaların basınç ölçme manometreleri, emniyet sübapları ve bağlantıları sık sık kontrol edilir. Hava depoları en az yılda bir defa su basıncı ile denemeye tabi tutulur. Deneme için verilen suyun basıncı, depo edilen azami hava basıncının bir buçuk katından az olamaz. İş makinalarının tekerlek gibi dönen veya hareket eden kısımlarını tutan civatalar, bakımlarda kontrol edilip gevşeyenler sıkıştırılır. Tekerlekli araçların lastiklerindeki hava miktarı, belirlenen miktardan eksik veya fazla olamaz.

ÇALIŞMADA UYGULANACAK HUSUSLAR Açık işletmelerde basamak yüksekliği : ekskavatörlerin veya ekskavatör gibi çalıştırılan yükleyicilerin çalıştırıldığı yerlerde basamak yüksekliği ekskavatörlerde bom yüksekliğinden, yükleyicilerde kepçenin azami kalkış yüksekliğinden fazla olamaz. Ayna şevi tehlikesiz duruma getirerek bu yükseklik arttırılabilir. Açık İşletmelerde basamak şev açısı 80-85 derece : genel şev açısı ise jeolojik, tektonik yapıya uygun olarak 32-42 derece olacaktır. Açık İşletmelerde basamak genişliği, atımlardan sonra bile makinaların rahatlıkla ve güvenle manevra yapabilmelerine olanak verecek ve çalışan işçiler için tehlike oluşturmayacak genişlikte olmalıdır. Yükleme-Boşaltma sahaları arasında ağır iş kamyonlarının çalıştığı ana yollar iki kamyonun karşılaştıklarında rahatlıkla ve tehlike oluşturmadan geçebilecekleri genişlikte olmalıdır. Dozerlerin kademe kenarlarında çalışmaları gece yapılmayacaktır. Gündüz yapılan bu tür çalışmalarda ise, yağcılar dozerlerin manevralarına mutlaka nezaret edeceklerdir. Yükleme sahaları, yollar ve boşaltma sahaları uygun malzemeyle tesviye edilecek, lastik tekerlekli iş makinalarının ve araçların lastiklerine zarar verecek kadar iri ve kesici taşlar temizlenecektir. Çalışılan basamak kenarları ve ana yolların iki kenarında set oluşturulacaktır. Bu set tehlikeli durumlarda iş makinalarını tutabilecek yükseklikte olacaktır.

ÇALIŞMADA UYGULANACAK HUSUSLAR Açık İşletme ile ilgili her türlü işlerde görevli bulunan nezaretçiler, görevlendirildikleri iş yerleri ve iş makinalarını kontrol etmek ve tehlike gördükleri durumlarda, tehlike ortadan kaldırılıncaya kadar çalışmayı durdurarak gerekli önlemlerin alınmasını sağlamakla yükümlüdür. Operatörler ve şöförler, vardiya başlarında ve herhangi bir nedenle olan duruşlardan sonra, olabilecek tehlikelere karşı makinaların etrafında herhangi bir kimsenin veya engelin bulunmadığını çalışacakları işyerlerinde kayma, yuvarlanma, çökme gibi tehlikeli olabilecek bir durum olmadığını, makinaların arızasız olduğunu kontrol etmekle yükümlüdür. Operatör ve şöförler, özel talimat ve ehliyetlerinin gerektirdiği kontrolleri yapmadan, hava basınçlı iş makinalarında hava istenilen basınca yükselmeden, frenlerini kontrol etmeden ve kornaya basıp 10-15 saniye beklemeden makinalarını harekete geçiremezler. Taşıma araçlarında, dozer, loder, greyder gibi ileri ve geri manevra ile çalışan iş makinalarında, geri vites ikaz düdüğü ve ön-arka farları ile dikiz aynalarının olması zorunludur. Yükleme boşaltma ve manevra yapılan işyerlerinde, manevracı, harmancı veya o işyerinde kumanda vermeye yetkili bir şahıs kumanda işi ile görevli olmadıkça, yükleme, boşaltma ve manevra işleri yapılamaz. Operatör ve şöförler, çalışma esnasında görevli manevracı ve harmancıları iş sahasında göremedikleri takdirde çalışmayı durdururlar. İş makinalarına tehlikeli olabilecek taraftan binilip inilmez.

ÇALIŞMADA UYGULANACAK HUSUSLAR Operatör ve şoförlere, çalışma sırasında makinalarında usulüne uygun olarak oturur veya dururlar. Operatör ve şoförler manevracı ve harmancıdan anlaşılır şekilde işaret ve kumanda almadan hareket edemezler. Ağır iş kamyonları, yükleme makinasının boşaltma ve operatörünün görüş sahasına girip, durmadan yükleme işine başlanılmaz. Kepçeli makinalarla yapılan yüklemelerde, kepçenin, taşıyıcıların şoför mahalli ve kaportası üzerinden geçirilmesi yasaktır. Kepçe manevraları daima kasa gerisinden veya yanlarından yapılır. Ağır iş kamyonunun şoförü kepçeli makinalarla yükleme yapılırken inip binemez. Yükleme ve manevra sahalarına düşen parçalar, manevracı, harmancı veya görevli kimse tarafından o sahada çalışan bütün operatör ve şoförlere bizzat haber vermeden kaldırma işine başlanamaz. İş makinaları, çalışılan yerin ve makinanın özelliklerine göre emniyet sınırları dışında bir hızla çalıştırılmaz. Hafif araçlar, açık işletme sahasında, her zaman ve her durumda yol öncelik hakkını ağır iş kamyonlarına vereceklerdir. İşletme sahası dışına, Karayolları veya şehir trafiğine çıkarılması gereken iş makinalarına öncü araç verilmesi ve gereken trafik güvenlik önlemlerinin alınması zorunludur. İş makinalarının trafiğe çıkarılması çok acil durumlar hariç gündüz yapılmalıdır.

ÇALIŞMADA UYGULANACAK HUSUSLAR Yol uygun olsa bile araçların karşılaştığı ve insanların bulunduğu yerlerde hız azaltılır. Bir yol üzerinde aynı yönde seyir halinde alan ağır iş kamyonları birbirini geçemez. Aynı yönde çalışan ağır iş kamyonları, herhangi bir arızası yok ise normal seyrinden daha yavaş giderek diğerlerini engelleyemez. Bu gibi hallerde nezaretçiler müdahale edecektir. Ağır iş kamyonları, loder, greyder ve her türlü iş makinası inişlerde vitesten çıkarılmaz. Direksiyonlu iş makinalarında, direksiyon simidi bağlantılarından tutulmaz. Direksiyon simidi, başparmaklar dışta kalacak şekilde tutulur. Vardiya aralarında ve her türlü duruşlarda, iş makinalarının bütün kontrol levyeleri stop durumunda ve frenleri sıkılmış durumda bulundurulur. Elektrik enerjisi ile çalışan iş makinalarını besleyen elektrik nakilleri mümkün olduğu kadar çalışma sahası, yol kayması, yuvarlanma ve göçme ihtimali olmayan yerlerden geçilir veya bulundurulur. Çalışma sahaları içinde, boşaltma ve yükleme yerlerinde elektrik hatlarının yüksekliği ağır iş kamyonlarının ve lastik tekerlekli yükleyicilerin azami yüksekliklerinden fazla olacaktır.

MANEVRACI VE HARMANCILARIN GÖREVLERİ VE İŞARETLEŞME Dekapaj , cevher üretim, toprak döküm, stok, silo ve kriblaj sahalarında çalışan iş makinalarının hareket ve manevraları ile ilgili her türlü işaret ve kumandayı o işyerinde manevracı ve harmancı olarak görevli kimseler verir. Manevracı ve harmancılar manevra işlerini, şoförü veya operatörü görerek ve anlaşılır şekilde verecekleri işaretlerle yaptırırlar. Makinaların çalışma alanı içine izinsiz kimsenin girmesini önlerler. Şöför; kamyonun dolduğunu, Ekskavatör operatörü düdük çalarak bildirmeden aracını hareket ettiremez. Manevracı ve harmancılar amirlerinden izin almadan hiç bir şekilde görev yaptıkları sahalardan ayrılamazlar.

MANEVRACI VE HARMANCILARIN GÖREVLERİ VE İŞARETLEŞME Manevracı ve harmancılar, işaretleşmeyi aşağıda yazılı şekilde yaparlar. Tek veya her iki kolun (avuç içi operatör veya şöföre doğru ve kollar dik olarak) omuzdan yukarıya kaldırılması-----DUR   Tek kolun (avuç içi operatör veya şöföre doğru kol dik olarak) omuzdan yukarıya kaldırılıp öne doğru kısa hareket ettirilmesi-----GERİ GEL Tek kolun (el üzeri operatör veya söföre doğru ve kol dik olarak) omuzdan yukarıya doğru kaldırılıp önden geriye doğru kısa hareket ettirilmesi-----İLERİ GİT Sol kol omuz hizasında sola açılması (avuç içi yere doğru)-----SOLA YANAŞ Sağ kolun omuz hizasında sağa açılması (avuç içi yere doğru)-----SAĞA YANAŞ Bir kolun öne veya yana açılıp (avuç içi yukarıya bakar vaziyette) yukarı doğru kısa hareket ettirilmesi -----KASANI KALDIR Bir kolun öne veya yana açılıp (avuç içi yere bakar vaziyette) aşağıya doğru kısa hareket ettirilmesi ----- KASANI İNDİR

PATLAYICI MADDELERİN ATEŞLENMESİ Maden işletmelerinde ancak Bakanlığın izin verdiği türden patlayıcı maddeler kullanılabilir. Patlayıcı maddeler depolar arasında orijinal ambalajlanda taşınır ve depolarda orijinal saklanır. Patlayıcı maddelerin teslim alınması, taşınması, depolanması, dağıtılması, geri alınması vb.işler, bu amaçla eğitilmiş ve fenni nezaretçi tarafından görevlendirilmiş kimseler tarafından yönergede belirtilen hususlara göre yapılır. Patlayıcı maddeleri; bu amaçla eğitilmiş, fenni nezaretçi tarafından görevlendirilmiş ve en az ilkokul mezunu, yeterlilik belgesine sahip barutçulardan başkasının alması ve ateşlemesi yasaktır. Patlayıcı madde, ateşlenmesinde görev alacak kişilerin ateşleyici yeterlilik belgesi almaları zorunludur. Ateşleyici yeterlilik belgesi, yapılacak sınavda yeterli bilgi ve deneyime sahip oldukları anlaşılan ve yapılacak soruşturmaya göre durumu uygun bulunanlara valiliklerce verilir. Sınav kuralları, valiliklerce bu konuda teknik bilgiye sahip üç kişiden oluşturulur. Üyelerden birinin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Maden Mühendisi iş müfettişi olması zorunludur. Ateşleyici yeterlilik belgesinde, belge sahibinin kimliği kullanabileceği patlayıcı maddelerle, yerler ve iş kolları belirtilir.  

PATLAYICI MADDELERİN ATEŞLENMESİ Maden işletmelerinde ancak Bakanlığın izin verdiği türden patlayıcı maddeler kullanılabilir. Patlayıcı maddeler depolar arasında orijinal ambalajlanda taşınır ve depolarda orijinal saklanır. Patlayıcı maddelerin teslim alınması, taşınması, depolanması, dağıtılması, geri alınması vb.işler, bu amaçla eğitilmiş ve fenni nezaretçi tarafından görevlendirilmiş kimseler tarafından yönergede belirtilen hususlara göre yapılır. Patlayıcı maddeleri;bu amaçla eğitilmiş, fenni nezaretçi tarafından görevlendirilmiş ve en az ilkokul mezunu, yeterlilik belgesine sahip barutçulardan başkasının alması ve ateşlemesi yasaktır. Patlayıcı madde, ateşlenmesinde görev alacak kişilerin ateşleyici yeterlilik belgesi almaları zorunludur. Ateşleyici yeterlilik belgesi, yapılacak sınavda yeterli bilgi ve deneyime sahip oldukları anlaşılan ve yapılacak soruşturmaya göre durumu uygun bulunanlara valiliklerce verilir. Sınav kuralları, valiliklerce bu konuda teknik bilgiye sahip üç kişiden oluşturulur. Üyelerden birinin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Maden Mühendisi iş müfettişi olması zorunludur. Ateşleyici yeterlilik belgesinde, belge sahibinin kimliği kullanabileceği patlayıcı maddelerle, yerler ve iş kolları belirtilir.  

PATLAYICI MADDELERİN ATEŞLENMESİ Bir kişinin taşıyabileceği patlayıcı madde miktarı 10 (on) kilogramı geçemez. Patlayıcı madde depolarında bir patlayıcı madde kayıt defteri tutulur. Deftere patlayıcı maddelerin teslim alınma, dağıtılma ve geri alınmalarına ilişkin bilgilerle birlikte, bu işlerle ilgili, sorumlu ve yetkili kimselerin adı ve sicil numaraları yazılır. Kayıt defterinin hesap dengesi hergün yapılır ve stoklarla karşılaştırıldıktan sonra, depo sorunlusu teslim alan ve teslim eden tarafından imzalanır. Günlük kullanım ihtiyaç depolarına 150 (yüz elli) kilogram dinamit ve 300 (üç yüz ) adet kapsülden fazlası konulamaz. Kapsüller ile diğer patlayıcı maddeler aynı kap içinde bulundurulamaz ve taşınamaz. Patlayıcı maddeler, depolanma ve kullanma yerlerinden başka bir yere götürülemez. Patlayıcı maddelerin, kaybı ve çalınması fenni nezaretlerçi, servis şefine ve görevli mühendise derhal haber verilecek ve sorumlular hakkında gerekli işlem yapılacaktır. Elektrikle ateşleme araçları ve ölçme aletleri en az ayda bir kez muayene edilir ve güvenle çalışır halde tutulur.  

PATLAYICI MADDELERİN ATEŞLENMESİ Birlikte kullanılacak elektrikli kapsüller aynı dirençte olacak, buna olanak yoksa dirençler arasındaki fark +/- 0.25 Ohm’u geçmeyecektir. Ateşleme kabloları olarak, yalnız izole edilmiş elektrik iletkenleri kullanılır. Ateşlenecek kapsül sayısı, manyetonun ateşleyebileceği kapsül sayısının yarısından fazla olamaz. Kapsüller, dinamit kartuşlarına kullanacakları zaman takılır. Donmuş ve bozulmuş patlayıcı maddeler depolarda tutulmaz ve kullanılmaz. Bu nitelikteki patlayıcı maddeler belirlenir. Fenni nezaretçinin emir ve talimatı gereğince, ilgili mevzuat hükümlerine göre yok edilir. Elektrikli kapsül ile yapılan ateşlemelerde, yıldırım düşme tehlikesi var ise patlayıcı maddelerin lağım deliklerine doldurma işlemi yapılmaz. Yıldırım düşme tehlikesi, lağım deliklerinin patlayıcı maddeyle doldurma işlemi sırasında olmuş ise, doldurma işlemi derhal durdurulur. Ateşleme etki alanı dışına çıkılır. Tehlike geçinceye kadar bu alana hiç kimsenin girmemesi için gerekli önlemler alınır. Yol, bina, köprü, elektrik, telgraf, telefon, havai hat vb. sabit tesislere 70 (yetmiş) metre uzaklık içerisinde patlayıcı madde kullanmak yasaktır. Ateşleme sırasında işçilerin ve sözü edilen tesislerin korunmaları için gerekli güvenlik önlemleri alınır.

PATLAYICI MADDELERİN ATEŞLENMESİ Patlayıcı madde depolarında ve ayrıca ateşlemenin her safhasında barutçu ve ateşlemeyle ilgili diğer görevli personel vücutlarındaki statik elektriğin boşaltılması için gerekli önlemleri alırlar. Depolarda; taşıma, hazırlama, teknik amonyum nitrat karıştırma ve lağım deliklerine doldurma işlerinin yapıldığı yerlerde patlayıcı maddelerin yanında ve yakınında ateş yakılmaz, sigara içilmez. Patlayıcı maddelerin taşınması, muhafazası ve kullanılması gereken güvenlik önlemlerinin alınması suretiyle yapılır. Ateşlemede kullanılacak dinamitlerin hazırlanma, demet haline getirilme, kapsüllerinin takılma ve deliğe konma işlerini bizzat barutçu yapar. Teknik amonyum nitratın hazırlanma, karıştırılma ve deliklere doldurma işleri, barutçu veya ateşleme işinde özel olarak görevlendirilmiş nezaretçi gözetiminde AN-FO işçileri ile yapılır. Barutçu, patlayıcı madde konulan yerin ve manyetonun anahtarlarının üzerinde taşır. Teknik amonyum nitratın, organik maddelerle karıştırılma işi mekanik aletlerle yapılacak ise, mekanik aletlerin statik elektrik oluşturmayacak şekilde dizayn edilmeleri, topraklamasının yapılması gereklidir. Bu mekanik aletlerin tahrik motorları bina dışında olacaktır. Patlayıcı madde yüklü araçlar flama, DİKKAT PATLAYICI MADDE ibaresi yazılı levhalarla diğer araçlardan ayrılır. Bu araçlara, barutçu ve izin verilen görevlilerden başka kimseler binemez ve ateşleme ile ilgili olmayan malzeme konulamaz.

PATLAYICI MADDELERİN ATEŞLENMESİ Ateşlemeden önce, tüm ateşleme kabloları ve bağlantıları gözle kontrol edilir. En yakın lağım deliğine 100 (yüz) metre uzaklıktan az olmamak üzere etki alanının dışında ateşlemenin yapılacağı yerden manyetoya bağlanmadan önce kısa devre olup olmadığı kontrol edilir. Ateşleme yapılan alana, patlamamış delik kaldığı ve bu durumdan kuşkulanıldığı takdirde, elektrikle ateşlemede en az 5 (beş) dakika, fitil vb. ile ateşlemede en az 1 (bir) saat geçmeden hiçbir kimse giremez. Kapsül tellerinin uçlarının temizlenmesi, birbirine ve ateşleme tellerine bağlanması ve ateşlemesini bizzat barutçu yapar. Ateşleme yapılacak yerin özelliklerine göre, delinecek derin lağım deliklerinin boyu, delikler arası mesafe ve dilim kalınlığı ile ilgili değerler ve bu deliklere doldurulacak patlayıcı madde miktarları açık işletme yönetimleri tarafından hazırlanacak özel bir talimatta belirtilir. Bu talimatta, Teknik Nitratın hangi organik maddelerle ne oranda, ne şekilde ve nerede karıştırılacağı, deliklere nasıl doldurulacağı, yemleme olarak hangi patlayıcı maddenin ne kadar kullanılacağı, bu patlayıcı maddelere hangi kapsüllerin takılacağı belirtilir. Adi fitil ve kapsüllerin hazırlanması, esas patlayıcı maddelere teması deliklere doldurulması ve ateşlenmesi de, açık işletme yönetimleri tarafından hazırlanacak özel talimat gereğince yapılır.

Açık İşletmelerde Önlemler

Açık İşletmelerde Basamak genişliği üretim makinelerinin ve taşıma araçlarının güvenli çalışacağı genişlikte olmalı Basamak yüksekliği; kazının, el ile yapıldığı işletmelerde 3 m. yi, makinelerle yapıldığı işletmelerde makinenin bom yüksekliğini geçmemeli,

Açık İşletmelerde Basamak şev açısı sağlam arazide 60, çöküntülü ve çürük arazide, kum, çakıl ve dere tortularının olduğu yerlerde 45, kaygan ve sulu arazilerde 30’den fazla olmamalı Basamaklar dik olmamalı, kesinlikle dik basamak altında işçi çalıştırılmamalı

Açık İşletmelerde Basamak diplerinde işçi bulunmamalı, patlayıcı madde ve sandıkları konmamalı Kazı ya da lağımlarla oyularak, kademe alınlarının askıya alınması ve göçertilmesi (ters ıskarpa yapılması) önlenmeli

Açık İşletmelerde Alt basamakta çalışma yapılırken üstte çalışılmamalı, İki çalışma alanı arasında taş ve blok düşmelerine karşı yeterince güvenli bir alan bulunmalı.

Açık İşletmelerde Lağım atımlarından, kar ve yağmur gibi doğal olaylardan sonra kademe yüzeylerinde deneyimli işçiler tarafından çatlak sökümü yapılmalı Yüksekliği 5 m. ve eğimi 30’den çok olan şevlerde, çatlak sökümü vb. çalışmalarda işçilere emniyet kemeri ile baret, emniyet ayakkabısı vb. gibi kişisel koruyucular kullandırılmalı.

Açık İşletmelerde Gürültülü ortamlarda kulaklık kullanımı sağlanmalıdır.

Açık İşletmelerde Görevlilerden başkası ocağa girmemeli, bunun için işletme sahası içinde uygun yerlere UYARI LEVHALARI konmalı, işletme personeli dışındaki kişilerin geçit yolu, ocak sınırı TEL ÇİT ile emniyete alınmalı, yetkililerden başka kişilerin izin almadan işletme sahasına ve işyerine girmesine izin verilmemelidir.

İş makinelerinin kullanımında: İşçilerin İş Makineleri veya Kamyonlara Asılarak Seyahat Etmelerine Mazot İkmalinin Kaldırılan Kepçe Üzerinde Yapılmasına İzin Verilmemeli Damper veya Kepçe kalkık iken altına mutlaka sağlam takozlama yapılmalıdır.

Araç manevra alanlarında : Görevli olmayan İşçilerin araç manevra alanına girmeleri önlenmeli, Manevracı tüm Operatörlerce görülebilecek güvenli bir yerden sevk ve idare etmeli, Yağcılar, Operatörle iyi bir şekilde anlaştıktan ve makine stop ettikten sonra makineye yaklaşmalı, Sürücüler yükleme alanında araçlarından inmemeli, Araçlarını çalışır vaziyette terk etmemeli.

Tumba yerinde: Araçların tumbadan aşağı düşmelerini önleyecek özellikte sağlam set yapılmalı, Göçmelere karşı tumba kenarı dar paletli Loder ile sıkıştırılmalı Tumbacı reflektif şeritli yelek ve pantolon giymeli, tüm sürücüler tarafından görülecek güvenli bir yerde durmalı, Döküm şev açısı emniyetli olarak seçilmeli ve uygulanmalıdır.

Patlayıcı maddelerde: Ateşleme kurallarına uyulmalı, Ateşlemeyi ehliyetli kişiler yapmalı, Fitille ateşlemede 5’den fazla lağım aynı anda ateşlenmemeli Lağım uygun derinlikte delinmeli, Yeterli sıkılama yapılmalı, Uygun yerden ve uzaklıktan ateşleme yapılmalı,

Patlayıcı maddelerde: Ateşleme araçları periyodik kontrollerden geçirilmeli, Patlayıcı madde deposunun etrafı tel örgü ile çevrilmeli, Açık alev yasağı uygulanmalı, Ateşleme sonrası patlamamış lağım kontrolü yapılmalı, İlkel patlayıcı madde (patos) imal edilerek kullanılmamalı,

MERMER OCAKLARI İÇİN BİR ÇALIŞMA

1. Mermer ocak işletmeciliğine iş kazaları açısından bakıldığında bu kazaların büyük bir bölümünün tel kopması; yasalara veya uygulama koşullarına aykırı olarak uygulanan patlayıcı madde uygulaması sonucu ortaya çıkan kazalar olduğu görülmektedir.

Bir Mermer ocağı kaza sayıları (Gümüş ve Akkoyun, …..)

KUM-ÇAKIL OCAĞI UYGULAMASI

2007– 2009Yılları arasında gerçekleşen iş kazaları (Olcaytu, 2011)

Sunum sonu…