Eti Maden İşletmeleri ETİ MADEN REACH VE CLP Tüzükleri UYGULAMALARI Sibel Berrin Güçlü / Müdür Yrd. Eti Maden İ.G.M. Pazarlama ve Satış D.Başkanlığı Aralık 2010

Eti Maden İşletmeleri Konsantre Cevherler Tinkal Kolemanit Üleksit Rafine Ürünler Borik Asit Susuz Boraks Etibor-48 / Boraks Pentahidrat Boraks Dekahidrat Etidot-67 (D.O.T.) Bor Oksit Bandırma Bor ve Asit Fabrikaları Kırka Bor İşletmesi Bigadiç Bor İşletmesi Emet Bor İşletmesi Kestelek Bor İşletmesi

Eti Maden İşletmeleri Yıllık Bor Ürünleri Satışı (2009): 1,1 Milyon ton 451,6 Milyon $ Satışlar İçinde Bölgelerin Payları

Eti Maden İşletmeleri ETİDOT 67 Kısaca SODYUM BORATLAR BORİK ASİT BOR OKSİT ETİDOT 67 olarak adlandırdığımız rafine bor ürünlerimiz Avrupa Birliği’nin (AB) eski 67/548/EEC yeni şekliyle CLP (Classification, Labelling and Packaging of Substances and Mixtures) tüzüğü kapsamında üremeye toksik etkili Kategori 1B (H360FD)* olarak sınıflandırmışlardır. Susuz Bor Boraks Dekahidrat Boraks Pentahidrat * May damage fertility or the unborn child.

Eti Maden İşletmeleri REACH Sodyum Boratlar, Bor Oksit ve Borik Asit Bu maddeler, AB’nin, mevcut maddeler (existing substances) olarak adlandırdığı, 1981’den önce AB pazarında mevcut olan maddeler içinde yer almakta, CMR1-2 dediğimiz gruba girmekte ve AB pazarına yılda 1000 ton’dan fazla miktarlarda satılmaktadır. Dolayısıyla, REACH regülasyonunda kayda tabi maddelerdir. Eti Maden, REACH mevzuatına göre öncelikle AB’de yerleşik bir Legal Identity’yi Only Rep. (Yetkili Temsilcisi) olarak atamıştır. (Only Rep. A) “Only Rep A” Eti Maden’in AB’de mevcut bütün müşterileri adına (toplam tonaj üstünde) ECHA’ya (Avrupa Kimyasallar Ajansı) ön kayıt işlemini tamamlamıştır. (1 Temmuz 2008)

Eti Maden İşletmeleri REACH Sodyum Boratlar, Bor Oksit ve Borik Asit Kayıt Dosyasının Hazırlanması REACH tüzüğü gereği bu maddelerin Kayıt Dosyası IUCLID dosyası + CSR (Kimyasal Güvenlik Değerlendirme Raporu) + ESs (Maruziyet Senaryoları)’dan oluşacaktır. Bildiğiniz gibi IUCLID dosyası, Kimyasal Güvenlik Değerlendirmesi, Maruziyet senaryolarının hazırlanması Ciddi bilgi birikimi ve Detaylı çalışma gerektiren alanlardır

Eti Maden İşletmeleri REACH Sodyum Boratlar, Bor Oksit ve Borik Asit Kayıt Dosyasının Hazırlanması REACH tüzüğü gereği, kayıt dosyalarının aynı maddeler için ortak hazırlanması gerekmektedir. Dolayısıyla aynı SIEF’te yer alan bor üretici/ithalatçıları Avrupa Bor Birliği (EBA) Koordinasyonunda bir araya geldiler ve bir Konsorsiyum oluşturdular. Konsorsiyum anlaşması çerçevesinde Kayıt Dosyasının hazırlanmasında yapılacak bütün masrafları tonaja orantılı olarak paylaşmaya, bu işlemleri ortak oluşturulacak çalışma ve denetleme komiteleriyle yürütmeye karar verdiler. Bundan sonrasında ise yoğun ve detaylı bir çalışma başladı

Eti Maden İşletmeleri REACH Sodyum Boratlar, Bor Oksit ve Borik Asit Kayıt Dosyasının Hazırlanması Dosyanın ön hazırlık çalışmaları “Industrial Technical Panel” (ITP) olarak adlandırılan Komite tarafından gerçekleştirilmiş ve komitede oluşturulan görüş ve öneriler “Steering Komite” (SC) olarak adlandırılan Denetleme Komitesinde karara bağlanmıştır. Bu komitelerde Kurumumuz temsilcileri de aktif görev almışlardır. Konsorsiyum teknik grubu, 2009 başında çalışmalarına başlamıştır.

Eti Maden İşletmeleri REACH Sodyum Boratlar, Bor Oksit ve Borik Asit Kayıt Dosyasının Hazırlanması Veri paylaşımı ilkesi (Data sharing) gereği öncelikle SIEF’te yer alan şirketlerin elinde bulunan mevcut bilimsel çalışmaların toparlanmasına çalışıldı. Bütün SIEF üyelerine konuyla ilgili bir anket gönderildi ve ellerinde bilimsel çalışma olup olmadığı, varsa bu çalışmalarla ilgili sorular soruldu. Sonunda şöyle bir durum ortaya çıktı; Fizikokimyasal çalışmalar var 1-2 eksik İnsan sağlığı kısmında çalışmalar var 1-2 eksik Çevre kısmında nerdeyse hiç çalışma yok. Sadece 1-2 çalışma var  Data gathering questionnaire açıp gösterilebilir.

Eti Maden İşletmeleri REACH Sodyum Boratlar, Bor Oksit ve Borik Asit Kayıt Dosyasının Hazırlanması Eksik çalışmaların tamamlanması için dünya çapında laboratuarlar araştırıldı. Burada bor sanayi için önemli kıstaslar şunlardı; Seçilecek laboratuar(lar)ın inorganik maddelerde deneyim sahibi olması (her laboratuar her alanda uzman olmayabilir), Pahalı olmaması Sonuçta Fizikokimyasal özellikler ve İnsan Sağlığı kısımları için bir laboratuar ve Çevre kısmı için diğer bir laboratuar üzerinde anlaşma sağlandı. Maruziyet Senaryoları için de bir başka danışman şirketle anlaşıldı ve çalışmalar başladı.

Eti Maden İşletmeleri REACH Sodyum Boratlar, Bor Oksit ve Borik Asit Dust Monitoring Çalışmaları Özellikle işyeri maruziyeti (occupational exposure) alanında hiç data olmadığından Konsorsiyum üyesi şirketlerin kendi “Dust Monitoring” çalışmalarını yaptırmaları gerekti. Dust Monitoring çalışmasının nasıl ve ne şekilde yapılacağına dair bir Ortak Protokol, hazırlandı Bu protokol çerçevesinde Konsorsiyum üyesi şirketler Dust Monitoring çalışmalarını yaptırdılar. Bu çalışmaların neticeleri, işyeri maruziyet değerlendirmesi ve risk karakterizasyonu dediğimiz çalışmalara temel oluşturdu.

Eti Maden İşletmeleri REACH Sodyum Boratlar, Bor Oksit ve Borik Asit Uses Detergents and cleaners Personal care products Glass and glass fibres Refractories Ceramics Metallurgy Industrial fluids Adhesives Flame retardants Biocides Agriculture Wallboard Reagent chemicals Paints Nuclear applications Abrasives Other uses Kullanım Alanları Listesi Kullanım alanları Listesi oluşturuldu ve her Konsorsiyum üyesi şirketin tabloda yer alan sektörlere olan son 3 yıllık ortalama satış miktarları (tonaj) tespit edildi. Bu liste maruziyet senaryolarının oluşturulacağı sektörleri belirlemekte kullanıldı.

Eti Maden İşletmeleri REACH Sodyum Boratlar, Bor Oksit ve Borik Asit Maruziyet Senaryoları Hazırlık Çalışmaları Maruziyet Senaryolarını oluşturabilmek amacıyla Anketler oluşturuldu. Bu anketler REACH rehberlerinde tavsiye edildiği şekilde iki aşamadan oluşan bir sistemi içeriyordu. Tier 1 Exposure Scenarios Questionnaire (Tier 1ESQ) dediğimiz 1.Aşama Maruziyet Senaryoları Anketi, üretici/ithalatçı/ara kullanıcıların borları elleçleme ve kullanımlarına dair daha genel tanımlayıcı bilgileri içerecek şekilde düzenlendi ve maruziyetin tahmini modellemesinde kullanıldı Tier 2 Exposure Secanarios Questionnaire (Tier 2 ESQ) dediğimiz 2.Aşama Maruziyet Senaryoları Anketiyle ise sektörlerden gelen gerçek ölçüm verilerinin (işyeri maruziyet ve çevre maruziyet) toparlanması hedeflendi. Bu anketlerin oluşturulmasında Eurometaux modeli örnek olarak alındı. Tier 1 ESQ ve Tier 2 ESQ örnek olarak gösterilebilir.

Eti Maden İşletmeleri REACH Sodyum Boratlar, Bor Oksit ve Borik Asit Maruziyet Senaryoları Hazırlık Çalışmaları Bu anketleri downstream users (DUs) dediğimiz SIEF’te yer alan müşterilerimize göndermeden önce bilgi paylaşımının önemini anlatmak, anketlerin neden gerektiğini ifade edebilmek açısından AB’de yerleşik bor kullanıcılarının katıldığı bir Çalıştay düzenlendi (Haziran 2009). Ağustos 2009 başında ise bütün SIEF üyelerine Tier 1 ve Tier 2 ESQ’lar gönderilerek 30 gün ve 60 gün (sırasıyla) içinde doldurulup Konsorsiyum sekreteryasına göndermeleri istendi . Ancak ya anketlerin dönüşü beklediğimiz süreler içinde olmadı veya gelen data, istenen nitelikte olmadı. Bu durumdaki sektörlere geri dönüşler yapıldı, anketleri eksik veya hiç doldurmamaları halinde kendi sektörel kullanımlarının REACH kayıt dosyasında yer alamayacağı, bunun da maddenin o sektörde kullanılamayacağı anlamına geldiği ifade edildi (No data No market rule) ve mümkün olduğu kadar sektörlerden gerçek ölçüm dataları elde edilmeye çalışıldı. FARKINDALIK YARATMAK

Eti Maden İşletmeleri REACH Sodyum Boratlar, Bor Oksit ve Borik Asit IMA REACH Hub - REACH Borates Consortium Bu çalışmaların yanında EBA olarak IMA websitesinde SIEF üyelerini bilgilendirici dokümanlar paylaşıldı.

Eti Maden İşletmeleri REACH Sodyum Boratlar, Bor Oksit ve Borik Asit IMA REACH Hub - REACH Borates Consortium

Eti Maden İşletmeleri REACH Sodyum Boratlar, Bor Oksit ve Borik Asit Maddelerin Aynılığı (Substance Sameness) Maddelerin aynılığının tespit edilmesi gerekiyordu. Bu amaçla Kayda tabi maddelerin “Analitik Test Metotları”nın karşılaştırılması yoluna gidildi. Neden? Bizim maddelerimizin kayıt dosyası ortak hazırlanıyordu ve ortak kaydedilecekti. Ancak her kayıt yükümlüsünün özellikle CSR Part A ve CSR Part B nin bazı kısımlarını bireysel kaydettirmesi gerekiyordu. Bu çalışma sayesinde kayıt esnasında her kayıt yükümlüsünün aynı verileri girmesi hedeflendi.

Eti Maden İşletmeleri REACH Sodyum Boratlar, Bor Oksit ve Borik Asit Maddelerin Aynılığı (Substance Sameness)               Boron Oxide Boric Acid Sodium Tetraborate Anhydrous Sodium Tetraborate Pentahydrate Sodium Tetraborate Decahydrate DOT Identification Method (1) Description Purity Impurity Impurity measured by this method Bu amaçla bir Excel tablosu oluşturuldu ve Konsorsiyum üyesi her şirketin madde kimliği tespit (substance id), safsızlık (purity) ve empürite (impürity) test metodlarını ve standartlarını bu tabloda listelemeleri istendi.

Eti Maden İşletmeleri REACH Sodyum Boratlar, Bor Oksit ve Borik Asit Maddelerin Aynılığı (Substance Sameness) Daha sonra bu tablolar birbiriyle karşılaştırıldı ve madde kimliği tespit, safsızlık ve empürite test metodları üzerinde anlaşma sağlandı ve SIEF üyelerine mektup yazılarak iletişim sağlandı. Bu mektuplar IMA REACH HUB’a da yüklendi            

Eti Maden İşletmeleri REACH Sodyum Boratlar, Bor Oksit ve Borik Asit Letter of Access

Eti Maden İşletmeleri REACH Sodyum Boratlar, Bor Oksit ve Borik Asit Kimyasal Güvenlik Raporunun (CSR) Hazırlık ve Tamamlanma Çalışmaları Kimyasal Güvenlik Raporu hazırlanırken konuyu 4 ana başlık altında ele alındı. Fizikokimyasal Özellikler İnsan Sağlığı Çevre Maruziyet Senaryoları SIEF’ten “data sharing” kuralı gereğince mevcut bilimsel çalışmalar derlenmiş eksik testler belirlenmişti. Cam sektörü için hazırlanan ES nu örnek olarak göster.

Eti Maden İşletmeleri REACH Sodyum Boratlar, Bor Oksit ve Borik Asit Kimyasal Güvenlik Raporunun (CSR) Hazırlık ve Tamamlanma Çalışmaları Fizikokimyasal veriler, insan sağlığı, çevre testleri, Maruziyet senaryoları IUCLID 4 dosyaları Avusturya Hükümetinin belli bir aşamaya kadar getirdiği Risk Değerlendirme Raporu Kimyasal Güvenlik Raporları IUCLID dosyaları güncellendi (IUCLID 5 formatı)

Eti Maden İşletmeleri REACH Sodyum Boratlar, Bor Oksit ve Borik Asit Kimyasal Güvenlik Raporunun (CSR) Hazırlık ve Tamamlanma Çalışmaları Daha sonra özellikle iki kısım (insan sağlığı ve çevre) bor sanayinin geleceği için önemli olduğundan dosyanın bu kısımlarının bir de bağımsız ve konusunda uzman toksikologlar tarafından değerlendirilmesinde fayda görüldü. Bu amaçla bir “Advisory Panel” oluşturuldu. Advisory Panel dosyayı inceleyip uzman yorumlarını ilettiler. Bu yorumlar önce Konsorsiyum teknik grubunda (ITP) tartışıldı daha sonra danışman şirketlere CSR’a adapte edilmek üzere gönderildi. CSR’lar güncellendi ve kayıta hazır hale getirildi.

Eti Maden İşletmeleri REACH Sodyum Boratlar, Bor Oksit ve Borik Asit Dosya Teslimi (Dossier Submission) Ortak mı? Bireysel mi? Konsorsiyum Boratların kayıt dosyalarını ortak (joint) hazırladı. Ancak dosya teslimi aşamasında bazı bilgilerin bireysel girilmesi gerekiyordu. CSR Chapter A bireysel olmalıydı bu biliniyordu Ancak CSR Chapter B’nin hangi kısımlarının bireysel (individual) hangi kısımlarının ortak (joint) teslim edileceği bir süre tartışıldı. Sonunda CSR Chapter B’de madde hazardına ilişkin bilgilerin Lider Kayıt yükümlüsü (Lead Registrant) tarafından ortak teslim edilmesine ama maruziyet ile ilgili bilgilerin bireysel teslim edilmesine karar verildi .

Eti Maden İşletmeleri REACH Sodyum Boratlar, Bor Oksit ve Borik Asit Dosya Teslimi (Dossier Submission) Netice Kayıt dosyalarının ortak olarak teslim edilecek kısımları Lider Kayıt Yükümlüsü tarafından 24-25 Eylül 2010 tarihinde AKA’ya (Avrupa Kimyasallar Ajansı) teslim edilmiştir. Akabinde, Kurumumuz adına, Yetkili Temsicisi (Only Rep.) bireysel kayıt yükümlüsü olarak 7 Ekim 2010’da söz konusu ürünlerin bireysel kayıt işlemini tamamladı ve AKA’dan kayıt numaralarını aldı.

Eti Maden İşletmeleri REACH

Eti Maden İşletmeleri REACH Sodyum Boratlar, Bor Oksit ve Borik Asit Konsorsiyum Maliyeti Toplam 4 dosya için Konsorsiyum maliyeti 3.8 milyon Euro tuttu. Bu rakam tonaj esasında 13 şirket arasında paylaşıldı.

Eti Maden İşletmeleri CLP Bilindiği üzere ; REACH regülasyonu Annex V, madde 7’ye göre: Mineraller ve konsantre cevherler, eğer kimyasal olarak değişime uğramamışlarsa, REACH altında kayıt yükümlülüğünden muaftırlar.

Eti Maden İşletmeleri CLP Ancak ; 1272/2008 sayılı CLP tüzüğü REACH kapsamında kayda tabi olmasalar dahi AB’de üretilen veya AB’ne ithal edilen bütün maddeler ve karışımlar için sınıflandırma, etiketleme ve paketleme kurallarına uyum zorunluluğu getirmektedir. Bu maddelere Mineraller ve Konsantre Cevherler de dahildir

Eti Maden İşletmeleri CLP CLP, Article 2’de yapılan tanımlar arasında “substance” tanımı yer almakta ve tüzüğün herhangi bir yerinde mineral veya konsantre cevherlerin bu tüzükten muaf olduğuna dair bir kayıt yer almamaktadır.

Eti Maden İşletmeleri CLP CLP, Mineraller ve Konsantre Cevherleri kapsamına almakla ne gibi yükümlülükler getirmektedir? Mineraller ve konsantre cevherlerle ilgili harmonize C&L (sınıflandırma ve etiketleme) bildirimi yapılması gerekecektir Maddeler için son C&L bildirim tarihi Peki C&L bildirimi için izlenecek yöntem nedir? CLP, Başlık I / Madde 3’te; Annex I / Kısım 2-5’te yer alan fiziksel, insan sağlığı ve çevre sağlığı ile ilgili hazard (tehlike/zarar) kriterlerini sağlayan madde veya karışımların hazardous (zararlı) olduğu ve yine bu Annex’te yer alan hazard sınıflarına göre sınıflandırılması gerektiği belirtilmektedir. 3 OCAK 2011

Eti Maden İşletmeleri CLP Peki biz konsantremizin hazard kriterlerinden birini sağlayıp sağlamadığını nasıl anlayacağız? Mineral veya konsantre cevherimiz için Hazard Assessment (Tehlike/Zarar Değerlendirmesi) yapılması gerekmekte. Bu değerlendirme neticesinde ; Madde CLP Annex I / Part 2-5’te yer alan hazard kriterlerini sağlamıyorsa; Harmonise C&L bildirimi “No-Classification” olarak yapılacak.

Eti Maden İşletmeleri CLP Ama; Eğer ürünümüz CLP, Annex I Kısım 2-5’te yer alan hazard kriterlerinin birini veya birkaçını sağlıyorsa işte o zaman işimiz biraz daha artıyor. Çünkü bu durumda ürünümüzün harmonize C&L bildirimi Ya IUCLID 5 formatında Ya XML formatında (çoklu bildirimler için) Ya da Çevrim içi (REACH-IT üzerinden elle doğrudan giriş ) oluşturulacak Ve REACH-IT vasıtasıyla ECHA’ya teslim edilecektir. CLP Annex I, Kısım 2-5’de yer alan Hazard Kriterleri nelerdir. Bunlara bakalım:

Eti Maden İşletmeleri CLP CLP Annex I Kısım 2: Fiziksel Hazardlar Patlayıcılar(Explosives) Yanıcı Gazlar (Flammable Gases) Yanıcı Aerosoller (Flammable Aerosols) Oksitleyici Gazlar (Oxidising Gases) Basınç Altındaki Gazlar (Gases Under Pressure) Yanıcı Sıvılar (Flammable Liquids) Yanıcı Katılar (Flammable Katılar) Kendiliğinden Reaktive Olan Maddeler ve Karışımlar (Self Reactive substances and mixtures) Piroforik Sıvılar (Pyrophoric Liquids) Piroforik Katılar (Pyrophoric Solids) Kendiliğinden Isınan Madde ve Karışımlar (Self Heating Substances and Mixtures) Suyla Temas Ettiğinde Yanıcı Gazlar Çıkaran Maddeler ve Karışımlar (Substances and mixtures which in contact with water emit flammable gases) Oksitleyici Sıvılar (Oxidising Liquids) Oksitleyici Katılar (Oxidising Solids) Organik Peroxitler (Organic Peroxides) Metal Aşındırıcılar (Corrosive to Metals)

Eti Maden İşletmeleri CLP Kısım 3: İnsan Sağlığı Hazardları Akut Toksisite (Aqute Toxicity) Cilt Tahrişi (Skin Corrosion/Irritation) Ciddi Göz Hasarı / Göz Tahrişi (Serious Eye Damage / Eye Irritation) Solunum Yolu ya da Cilt Hassasiyeti (Respiratory or Skin Sensitisation) Genetik Hücre Mutasyonu Yapıcı (Germ Cell Mutagenicity) Kanser Yapıcı (Carcinogenicity) Üremeye Toksik Etkili (Reproductive Toxicity) Hedef Organda Toksik Etkili – Tek Doz Maruziyet (Specific) Target Organ Toxicity) Hedef Organda Toksik Etkili – Tekrarlanan Dozlarda Maruziyet (Specific) Target Organ Tox.) Aspirasyon Zararı (Aspiration Hazard) Kısım 4: Çevresel Hazard Kriteleri (Environmental Hazards) Su Ortamlarına Zararlı (Hazardous to Aquatic Environments) Kısım 5: İlave AB Hazard Kriteri (Additional EU Hazard Class) Ozone Tabakasına Zararlı (Hazardous to EU Ozone Layer)

Eti Maden İşletmeleri CLP DİKKAT! Bu listede yer alan her hazard sınıfı, sizin maddeniz için geçerli olmak durumunda değil. Kendi maddenizin yapısına bakarak baştan bir eleme yapmanız mümkün. Peki biz ne yaptık?

Eti Maden İşletmeleri CLP Yapılan Çalışmalar Kendimize bazı sorular sorarak başladık: Biz Kurum olarak Böyle bir değerlendirmeyi (Hazard Assessment) yapacak alt yapıya sahip miyiz? Türkiye’de istediğimiz nitelikte bir Hazard Değerlendirmesi Yapılabiliyor mu? Avrupa Birliği’nde Kimyasal Maddelerin Hazard Değerlendirmesinde uzmanlaşmış organizasyonlardan yardım almak mümkün mü? HAYIR HAYIR EVET

Eti Maden İşletmeleri CLP Yapılan Çalışmalar Eti Maden gibi AB’de veya AB dışında konsantre bor cevheri üretip AB’ye satan başka şirketler var mı? Ortak çalışma yapmak mümkün mü ? Eti olarak bütün konsantrelerimizin Hazard Değerlendirmesini ortak yaptırmak imkanı var mı? EVET EVET ????

Eti Maden İşletmeleri CLP Yapılan Çalışmalar Bu konu uzun süre tartışıldı Eti Maden IMA altında yer alan Avrupa Bor Birliği’ne (EBA) üye bir kuruluştur. EBA kanalıyla, diğer üye şirketlerle irtibata geçerek, konsantre ürünlerin hazard değerlendirmesiyle ilgilenip ilgilenmediklerini araştırdık ve ilgilenen birkaç şirket olduğunu gördük. Görüşmeler neticesinde Tinkal ve Üleksit’in Hazard Değerlendirmesinin, EBA Koordinasyonunda, ilgili şirketlerin de katılımıyla ortak yaptırılmasına karar verildi. Ancak AB’ye Kolemanit tedarik eden tek şirket olmamız dolayısıyla Kolemanitin Hazard Değerlendirmesini diğer konsantrelerden ayrı değerlendirdik.

Eti Maden İşletmeleri CLP Yapılan Çalışmalar Kolemanit - Hazard Değerlendirmesi - Süreç Uygun Laboratuar Araştırması Eti Maden olarak bir araştırma yaptık ve AB’de kimyasal maddelerin hazard değerlendirmesi konusunda deneyimli çok sayıda danışman kuruluş bulunmakta. Birkaçıyla irtibata geçtik. Nasıl bir çalışma yaptırmak istediğimizi anlattık: CLP hazard kriterleri kapsamında kolemanit konsantresinin hazard değerlendirmesinin yapılması, değerlendirme raporu eşliğinde dataların IUCLID 5 formatına uygun şekilde tarafımıza sunulması. Gerekiyorsa eksik testlerin de yapılması. Teklifler alındı, değerlendirildi ve sonuçta bir laboratuarda karar kılındı ve çalışma başladı

Eti Maden İşletmeleri CLP Yapılan Çalışmalar Kolemanit - Hazard Değerlendirmesi - Süreç Gelinen aşamada; Draft Hazard Değerlendirme raporunu aldık. Peer-rewiev CLP’ye uygunluğu ve Bilimsel verilerin doğru değerlendirilip değerlendirilmediğinin kontrolü açısından gözden geçirilmek üzere bağımsız bir bilim adamına gönderdik. Gözden geçirme neticesinde raporda bazı bölümlerin detaylandırılması gerekti. Şu anda danışman şirket gereken detaylandırmayı yapıyor. Rapor son halini aldığında REACH-IT vasıtasıyla Kolemanitin C&L bildirimi yapılacak.

Eti Maden İşletmeleri CLP Yapılan Çalışmalar Tinkal ve Üleksit’ in hazard değerlendirmesi ise EBA çatısı altında yürütülüyor. Danışman bir şirketle anlaşma yapıldı. Şirket fiziksel ve kimyasal testleri yaptı. Toksikoloji verileri Borik Asit REACH Kayıt Dosyasından alındı. Nihai rapor henüz elimize geçmedi ancak her üç maddenin de C&L bildirimini 24 Aralık 2010’a kadar yapmayı planlıyoruz. Raporlar danışman şirketlerden talep edildi.

Eti Maden İşletmeleri CLP Harmonize C&L bildirimini kim yapacak? Yapılan Çalışmalar Harmonize C&L bildirimini kim yapacak? Bir Legal Entity yapacak (bu Notifier olarak adlandırılıyor). Biz AB’de yerleşik satış temsilcimizi bu işle yetkilendirdik. Bizim adımıza onlar yapacak. Çünkü bildirimi yapan legal entity’nin AB’de yerleşik olması zorunlu. Ne zaman yapılacak? CLP’ye göre 1 Aralık 2010 tarihinden önce AB pazarında yer alan maddeler için son C&L bildirim tarihi 3 Ocak 2011.

Eti Maden İşletmeleri CLP Nasıl yapılacak? Yapılan Çalışmalar Nasıl yapılacak? Elektronik olarak REACH-IT portalı üstünden Dolayısıyla “notifier”ın öncelikle REACH-IT’ye üye olup bir hesap açması gerekiyor. Bildirim hangi formatta olacak? Ya IUCLID 5 ya .xml formatında olacak. Not: (C&L Bildirim prosedürünün detaylarına bu sunumda yer verilmemiştir.)

Eti Maden İşletmeleri CLP Maliyet ? Yapılan Çalışmalar Sadece literatür değerlendirmesi sonucu C&L bildirim dosyası oluşturmak 4.500-5.000 Euro/madde Fiziksel ve kimyasal testler ortalama 1.000-1.500 Euro /madde Toplam rakam 4.500-6.500 Euro/madde İnsan sağlığı ve çevre testlerini de dahil ederseniz ( bu zorunlu değil ) 30-35.000 Euro/madde

Eti Maden İşletmeleri CLP Kimyasal Bor Ürünleri ve CLP CLP regülasyonu bizim sadece konsantre ürünlerimizi etkilemedi. Sodyum boratlar ve borik asit dediğimiz ve CLP altında “reproductive toxicant Categori 1B” olarak sınıflandırılan borik asit, bor oksit, susuz boraks, boraks dekahidrat ve boraks pentahidratın da sınıflandırma (etiketleme ve paketleme) şartlarına uyum sağlaması gerekmekte.

Eti Maden İşletmeleri CLP CLP Article 61/ Transitional Provisions başlığı altında CLP tüzüğüne uyumla ilgili geçiş hükümleri yer almaktadır. Article 61 (1) Maddeler Karışımlar 1 Aralık 2010’a kadar 1 Haziran 2015’e kadar 67/548/EEC sayılı Tehlikeli Maddeler Direktifine göre sınıflandırılacak, etiketlenecek ve paketlenecektir. 1999/45/EC sayılı Tehlikeli Preparatlar Direktifine göre sınıflandırılacak, etiketlenecek ve paketlenecektir. Article 61 (2) 1 Aralık 2010’dan önce 1 Haziran 2015’dan önce CLP’ye göre sınıflandırılabilir, etiketlenebilir ve paketlenebilir. Bu durumda 67/548/EEC direktifine göre yeniden sınıflandırılmaları, etiketlenmeleri ve paketlenmeleri gerekmez. CLP’ye göre sınıflandırılabilir, etiketlenebilir ve paketlenebilir. Bu durumda 1999/45/EC direktifine göre yeniden sınıflandırılmaları, etiketlenmeleri ve paketlenmeleri gerekmez Article 61 (3) 1 Aralık 2010–1 Haziran 2015 arasında Hem 67/548/EEC hem de CLP’ye göre sınıflandırılacaktır. Ancak CLP’ye göre etiketlenecek ve paketlenecektir. Article 61 (4) 1 Aralık 2012’ye kadar 1 Haziran 2017’ye kadar Eğer 67/548/EEC’ye göre sınıflandırılmış, etiketlenmiş ve paketlenmişlerse ve 1 Aralık 2010’dan önce AB piyasasında yer almışlarsa CLP’ye göre yeniden sınıflandırılmaları, etiketlenmeleri ve paketlenmeleri gerekmemektedir. Eğer 1999/45/EC’ye göre sınıflandırılmış, etiketlenmiş ve paketlenmişlerse ve 1 Haziran 2015’den önce AB piyasasında yer almışlarsa CLP’ye göre yeniden sınıflandırılmaları, etiketlenmeleri ve paketlenmeleri gerekmemektedir.

Eti Maden İşletmeleri CLP Kimyasal Bor Ürünleri ve CLP Bizim ürünlerimiz için Article 61(2)’de yer alan hükmün uygulanması uygundu. Çünkü bizim ürünlerimiz her ne kadar 67/548/EEC’ye göre sınıflandırılmış olsalar da (2008/58/EC), bu direktif AB üye devletlerinde hiçbir zaman yürürlüğe girmemişti ve dolayısıyla da 67/548’e göre yapılmış etiketlememiz yoktu. CLP’ye en geç 1 Aralık 2010’a kadar uyum sağlamamız gerekiyor CLP’nin 1.ATP’si gereği : (EC) 790/2009

Eti Maden İşletmeleri CLP Kimyasal Bor Ürünleri ve CLP Torbaların CLP’ye göre etiketlenmesi Etiketli torba sevkiyatına başlamak için kendimize 2010’un 2. yarısı diye bir uzun hedef koymuştuk. Torba etiketlerine girilecek detayları ve torba etiket ebatlarını da yine CLP tüzüğünden almak suretiyle oluşturduk. (Annex I/1.2 Labelling)

Eti Maden İşletmeleri CLP Kimyasal Bor Ürünleri ve CLP Torbaların CLP’ye göre etiketlenmesi Bu tablodan kendi torba ebatlarımıza göre çevrim yapıldı ve hangi tip torbamızda ne ebatta etiket yer alması gerektiği hesaplandı. Özellikle piktogram ebatlarına önem verildi. Çünkü her bir piktogramın etiket alanının 1/15’inden küçük olmaması gerekiyordu. Daha sonra, etikette kullanacağımız her AB dilinde olmak kaydıyla; CLP Annex III’den hazard ibareleri (hazard statements) CLP Annex IV’den ilgili uyarı ibareleri (precautinary statements) alınarak, etiketler düzenlendi, defalarca kontrol edildi vs. nihai halini aldı

Eti Maden İşletmeleri CLP Kimyasal Bor Ürünleri ve CLP (5) Torbaların CLP’ye göre etiketlenmesi

Eti Maden İşletmeleri CLP Kimyasal Bor Ürünleri ve CLP MSDS’lerin güncellenmesi (REACH ve CLP) MSDS’lerin nasıl hazırlanacağı REACH Annex II altında tarif edilmiştir. Ancak 31.5.2010 tarihinde AB Resmi gazetesinden yayımlanan (EU) 453/2010 sayılı güncelleme ile REACH Annex II de yer alan MSDS hazırlama kuralları GHS sistemine uyarlandı. Biz tadilattan önce MSDS’lerimizi REACH’e göre güncellemiştik. Ancak yeni tadilat, MSDS formatında değişiklik yapmayı gerektirdi. Bitirdiğimiz işi yeniden yapmak durumunda kaldık.

Eti Maden İşletmeleri SONUÇ Eti Maden , sodyum boratlar, borik asit ve bor oksit için REACH tüzüğü kapsamında kayıt işlemini tamamlamıştır. Bu maddeler için CLP etiketli torba ve REACH Ek II kapsamında MSDS’lerini hazırlamış ve AB’de yerleşik müşterilerine vermeye başlamıştır. Mineraller ve Konsantre Cevherler CLP tüzüğü kapsamındadır. CLP’ye göre 1 Aralık 2010’dan önce AB pazarında yer alan maddeler için C&L bildirim son tarihi 3 Ocak 2011’dir. CLP’ye göre harmonize C&L bildirimi yapabilmek için maddenize yönelik hazard değerlendirmesi yapılması gerekmektedir. Bunun için güvenli yol bu işin uzmanlarından yardım almaktır. Bu çalışmayı şirket olarak tek başınıza yapabileceğiniz gibi birkaç şirket birleşip masrafları paylaşmanız da mümkün.

Eti Maden İşletmeleri T E Ş E K K Ü R L E R