TÜRK FOLKLORU VE YENİ YAKLAŞIMLAR

“Ulusal oyunlarımızı öğrenmek bir şeref, öğretmek ise kutsallık kazanmaktır.” M. Kemal ATATÜRK

FOLKLOR NEDİR?

yılında İngiliz bilimci William j. Thomas tarafından kullanıldı. Folklor sözcüğü ilk kez 1846 yılında İngiliz bilimci William j. Thomas tarafından kullanıldı. İngilizce’ deki folk (halk) ve lore (bilim ya da bilgi) sözcüklerinin birleşimiyle oluşmuştur. Türkçe’de ise aynı anlama gelen halk bilimi kullanılmaktadır. (http://www.folkloredebiyat.com/folklor.htm)

Halkbilim , doğumdan ölüme kadar insanların yaşantısında yer alan maddi ve manevi bütün kültür öğelerini bilimsel olarak araştıran, derleyen, ve değerlendiren, Bunların sistematik bir açıklamasını yaparak insanlığın kültür tarihini ve özellikle halk kültürünün genel gelişme kurallarını inceleyen, Kültürler arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları belirleyip ortaya koyan, Gerektiğinde de bu bilimsel sonuçları halkın yararına olacak biçimde düzenleyip halka aktaran, Hatta birtakım uygulamalarda bulunan bir bilim dalıdır. http://www.ankara.edu.tr/yazi.php?yad=1269

İnsana ilişkin incelenmesi gereken en önemli bilim dallarındandır. Yaşam biçiminden politikaya ve sosyolojiye dek birçok ayrıntıyı içinde barındıran folklor, İnsana ilişkin incelenmesi gereken en önemli bilim dallarındandır. tp://www.folkloredebiyat.com/folklor.htm

Her toplumun kendine özgü yapısı, folklor bilimcilerinin folkloru her ülkede farklı tanımlaması sonucunu doğurmuştur.

İngiltere’de; gelenekler bilimi olarak algılanır. Almanya’da; siyasal bilimlerin giriş yeri, giriş odası ve sosyal politikanın köken, kaynağıdır. Amerika’da; uygarlık tarihini inceleyen sosyal bilimlerden biri olarak kabul edilmektedir. Belçika’da ise; halk sınıflarının yaşayışlarına ve uygarlıklarına ait olan her şeyi toplamak, inceleyerek açıklamaktır. http://www.folkloredebiyat.com/folklor.htm

Fransa’da; halk yaşayışını inceler. Uygar ülkelerde halka ait düşünsel ve maddesel kültürü inceler. . http://www.folkloredebiyat.com/folklor.htm Türkiye’de de çeşitli folklor araştırmacıları folklorun tanımı ve kapsamı üzerine bir takım tanımlamalar yapmıştır.

Sedat Veyis Örnek’e göre folklor; Bir ülke ya da belirli bir bölge halkına ilişkin maddi ve manevi alanlardaki kültürel ürünleri konu edinen, Bunları kendine özgü yöntemlerle derleyen, sınıflandıran, çözümleyen, yorumlayan ve Son aşamada bir senteze vardırmayı amaçlayan bir bilim dalıdır. http://www.folkloredebiyat.com/folklor.htm

M. Şakir Ülkütaşır’a göre folklor, En derli toplu anlamıyla; Sözlü halk edebiyatı, halk musikisi, halk temaşası, halk gelenek ve inançları gibi tamamen fikri ve manevi oluşumları, Özetle halkın manevi kültürünü araştıran bir bilimdir. http://www.folkloredebiyat.com/folklor.htm

Folklor çeşitli bilim dallarıyla da yakından ilgilidir, gerektiğinde bu bilim dallarının yöntem ve bulgularından yararlanır. Bunlar; Etnoloji, Sosyoloji, Tıp, Hukuk Edebiyat, Psikoloji, Dil Bilim, Din Bilim, Tarih, Dinler Tarihi, Sanat Tarihi, Coğrafya, Sosyal ve Kültürel Antropoloji, vb.

genelde halkoyunları ile eşanlamlıymış gibi kullanılır. Folklor genelde halkoyunları ile eşanlamlıymış gibi kullanılır. Oysa folklor; halk oyunlarıyla birlikte diğer öğeleri (gelenek, inanç, türkü…vb) de kapsayan bir kavramdır. Halk oyunları folklor biliminin bir bölümüdür. http://www.tufak.org.tr/bolgeleregorehalkoyunlari.htm

HALKOYUNLARI…

Tüm dünyada olduğu gibi Türk Halk Oyunları’nın çıkış kaynağı olarak da insanlık tarihinin varoluşuna bakmak gerekir. İlk çağlardan beri insanlar gerek kendilerini korumak, gerekse doğaüstü güçlere isteklerini anlatabilmek için oyunu kullanmışlardır.

Orta Asya, İslamiyet, Anadolu ve Türkiye'de bugünkü halk oyunlarının oluşumunda da başlıca şu etkenleri görürüz. Orta Asya, İslamiyet, Anadolu ve Avrupa Kültürü.

Halk oyunlarının oynanması için belli bir sebebin olması gerekir. Oyun isteğe bağlıdır. Türk halk oyunları da düğünlerde, nişanlarda, askere uğurlamada, yaylaya çıkış ve inişte, doğumda, dini ve milli bayramlarda, kazanılan zaferin sonunda, hıdırellez ve nevruz gibi mevsimlik bayramlarda, hasat sonunda, ferfene, barana, sıra gezmesi, yaren sohbeti gibi toplantılarda oynanmaktadır. (http://www.discoverturkey.com/kultursanat/halk-kiyafet.html)

Halk Oyunları, pek çok uygarlık görmüş geçirmiş Anadolu coğrafyasının, Anadolu mozaiğinin, Anadolu insanının doğa ve egemenler ile çatışmasının, Bolluk ve bereketi eğlence ile kutlamanın, Savaşın-açlığın-kıtlığın yasının tutulmasının, Kısaca binlerce yıllık Anadolu kültür birikiminin beden dili ve danslarla dile gelmesidir. (http://www.tiyatronline.com/gelenek108.htm)

Oyun hakkında değişik tanımlamalar aşağıda verilmiştir. OYUNUN TANIMI Oyun Öztürkçe bir kelimedir. Duygu ve düşüncenin hareketle ifadesidir. Bu ifade şeklinin yaşanılan toplumla sıkı bir ilişkisi vardır. Oyun hakkında değişik tanımlamalar aşağıda verilmiştir. - Kumar, Düzen, Hile, Üçkağıt - Belli kuralları olan eğlenceler - Piyes, Temsil, Tiyatro - Spor çeşitleri Ayrıca, - Oyuna gelmek, oyun etmek, çıkarmak, oyun bozmak

Halk Oyunlarını seyrederken yurdumuzun değişik yörelerinde yaşayan insanların Örf, adet, ve geleneklerini, karakterlerini, duygu ve düşüncelerini, inanışlarını ifade ettikleri, tabiat ve diğer canlılarla yaptıkları mücadeleleri Anlatan özellikler taşıdıklarını görürüz.

Ait oldukları toplumların coğrafi ve iklim yapısını, tarihini, müziğini, aksesuar-takı vb. olarak kullanılan araçlarını, giysisini ve kültürel yaşam biçimini bünyesinde taşıyarak, O toplumun insanının karakteristik yapısını, hareket ve figürlerle yansıtan halk kültürü ürünleri olarak tanımlanırlarken Kendine özgü yapıları içerisinde oynayan kişinin bedensel ve ruhsal açıdan tatmin olabilmesini de ön plana çıkartmaktadırlar.

HALK OYUNLARININ OYNANIŞ NEDENİ, YERİ, OYUNCU SEÇİMİ, OYUNCU HAZIRLIĞI Halk oyunları düğünlerde, nişanlarda, askere uğurlamada, yaylaya çıkış ve inişte, doğumda, dini ve milli bayramlarda, kazanılan zaferin sonucunda, sıra gezmesi, yaren sohbeti gibi toplantılarda oynanmaktadır. Oyunlar genellikle oyun oynamaya elverişli açık alanlarda oynandığı gibi kapalı yerlerde oynanır.

Özellikle düğünlerde, yörede iyi oynadığı bilinen kişiler davet edilir. Çünkü topluluğun başında yörenin müziklerini ve oyunlarını iyi bilen ve saygın kişiler bulunur. Halk oyunları figür bakımından zenginliğini bu kişilere borçludur. Onlar maharetini ustalığını göstermek için kendine özgü doğaçlama figürler yapar. Böylece oynayan ya da oynamayan insanlara özellikle gençlere oyunlar gösterilmiş, aktarılmış olur. (http://www.voyagerbook.com/tr/kultur/h_oyunlari/nedeni.asp)

HALK OYUNLARININ GELENEĞİ, İNANIŞI, EFSANESİ VE ÖYKÜSÜ Halk oyunları taklidi oyunlar (doğa oyunlarını,günlük yaşamı vb.) olabileceği gibi,toplumsal olayları, aşkı sevgiyi de konu alan oyunlar vardır. Mesela Urfa Kımıl oyunu, ekine zarar veren bir haşere yüzünden halkın yaşadığı sıkıntıyı dile getirir ve bu oyunda olduğu gibi diğer oyunlar için de çeşitli anlatılar vardır. (http://www.voyagerbook.com/tr/kultur/h_oyunlari/nedeni.asp

KONULARINA GÖRE HALK OYUNLARI İnsan tabiat ilişkisini konu alan halk oyunları; Yağmur, sis, akarsuyu konu alan oyunlar. Bitkileri konu alan halk oyunları. Rakamlarla ifade edilen oyunlar. İnsan hayvan ilişkilerini konu alan halk oyunları.

Toplumsal olayları konu alan halk oyunları; Kavgayı konu alan oyunlar, Savaşı konu alan oyunlar, Aşkı ve sevgiyi konu alan oyunlar, Kızla erkeğin birbirine kur yapmasını konu alan oyunlar.

Askere uğurlamayı konu alan oyunlar, Tarımı konu alan oyunlar, Ekin biçimini konu alan oyunlar, Ürünün zarar görmesini konu alan oyunlar. Meslekleri konu alan oyunlar, çobanlarla ilgili oyunlar, Kadınların yapmış olduğu günlük işleri taklit ederek erkeklerin oynadığı oyunlar, Ekmek yapımı, inek sağılması gibi teşbih edilen oyunlar. Bir iş üretimi ile ilgili oyunlar, ip eğirme gibi oyunlar

HALK OYUNLARININ TÜRLERİNE GÖRE DAĞILlMI Türkiye'de halk oyunları ülkenin kültürel yapısı gereği, oynanış şekli bakımından birbirinden farklılık gösteren türlere ayrılır. Bunlara örnek olarak; Erzurum civarında Bar, Doğu ve Güneydoğu'da Halay, Trakya'da Hora, Karşılama, Karadeniz'de Horon, Konya ve civarında Kaşık Oyunları, Ege'de Zeybek verilebilir.

HALK OYUNLARININ SAHNELENMESİ(KOREOGRAFİ) Halk oyunları artık doğal ortamından çıkmış, yarışmalar, festivaller dolayısıyla sahnelenen bir sanat dalı haline gelmiştir. Bu nedenle de sahneye uygun düzenlemeler yapılmaktadır.

SAHNENİN TANIMI Temel yapı olarak Yunanca Skhene, Arapça Sahn, Fransızca Scene ve Osmanlıca Sahne’den gelen sahne kelimesi “ Ev avlusu, oyuk, orta meydan, aralık, boş yer, büyük kase “ anlamlarına gelmektedir.

Kullanım itibariyle sahne tanımı; “Seyircinin görüşüne açık olan ayrıca teknik unsurlarla desteklenerek her türlü sanatsal faaliyetlerin düzenlendiği açık veya kapalı mekan “ olarak ifade edilmektedir.

1- Tek Yönlü Sahne SAHNE MODELLERİ: 2- Üç Yönlü Sahne 3- Çok Yönlü Sahne

SAHNELEMEDEKİ AMAÇ: 1- Uluslar arası ilişkilerin artması 2- Toplumların birbirlerini tanıması 3- Kendi kültürlerini tanıma ve tanıtma isteklerine yönelmeleri.

SAHNELEMEDE ŞEKİL-ZEMİN İLİŞKİSİ: Sahnede işin esası dışında kalan yan unsurların hepsine zemin denir. Sahne sanatında esas olan şekildir. Yani seyirciye gösterilmek istenen düşünce ve davranışların tümüne şekil denir.

HALK OYUNLARINDA MÜZİK: İnsanoğlunun varoluş dönemlerinden beri duygu, düşünce, imge ve sosyal yaşantı biçimlerini en geniş şekilde ifade ettiği araçlardan biri de müziktir. Müzik, düzensiz seslerin bilinçli veya bilinçsiz tam bir uyuma kavuşturma, belli bir kompozisyon içinde sunmaktır.

HALK OYUNLARINDA GİYİM-KUŞAM: Vücudun bölümlerine göre giyim; A) Başa Giyilenler; kabalak, kalpak, papak vs. B) Üste Giyilenler; Cepken, fermene, sıkma vs. C) İçe Giyilenler; : Gömlek, bürümcük, iç köynek vs. D) Bele Giyilenler; Şal kuşak, acem kuşağı, yorgan kuşak vs. E) Alta Giyilenler; Şal, şalvar, potur vs. F) Ayağa Giyilenler; Edik, çapula Çarık vs. G) Aksesuarlar; Köstek, kama vs.

HALK OYUNLARINDA MAKYAJ Yüze karşıdan ışık vererek incelersek, yükseklik ve derinliklerini ve ışığın yüzdeki etkisini görebiliriz. Ancak bu, bize çok fazla detay vermez. Işığı, çene altına oynatırsak, yüzdeki kas ve kemik yapısını tabii olmayan formda görürüz. Eğer, ışığı tam tepeden verirsek yüzün öğle saatlerindeki görüntüsünü alabiliriz.

Eğer krem allık kullanılacaksa, bu, pudradan önce tatbik edilir. Krem allık süngerle sürülüp, dağıtılır. Eğer, toz allık kullanılacaksa, pudradan sonra fırça ile tatbik edilir. Pudra olarak genellikle transparan toz pudra kullanılır. Pudra puf' ile yüze küçük patlarla tatbik edilip fırça ile dağıtılıp fazlası alınır.

Ruj , en son sürülen malzemedir. Fırça ile dudak şekli göz önüne alınarak sürülür. Dudaklar kalem ile çerçevelenecekse, kalemin rengi rujun rengine uygun olmalıdır.

Türk Halk Oyunları Nasıl Tanıtılmaktadır Türkiye, halk oyunları yönüyle çok zengindir. Bu oyunların turizm sektöründe değerlendirilmesi kaçınılmazdır. Bir çok güzel uygulamaların yanı sıra gelişi güzel, özünden sapmış, halk oyunlarıyla hiç alakası olmayan gösterilere ne yazık ki sık sık rastlıyoruz. Turizmle halk oyunlarının iki temel ilişkisi bulunmaktadır. Bunlar yurt dışı festival vs. gösterilerle yurt içi Turistlere yönelik gösterilerdir. 

Türk Folklorunun Turizm Açısından,Değerlendirilmesi Ulaşım ve iletişim araçlarının artması ve ucuzlaması sonucunda dünyada dış turizmde sayısal büyük artışlar gözlenmektedir. Turistler gittikleri yerin artık sadece deniz ve güneşiyle değil kültürüyle de yakından ilgilenmektedir.

Ülkemize gelen bir turisti memnun edebilmenin yanı sıra ona kendi ülkesinde ülkemizi değişik yönleriyle tanıtabilmek, onu ülkemize çekebilmek açısından çok önemlidir.

Türk Tanıtma Vakfı ve Anadolu Ateşinin Türkiye’yi Tanıtma Çalışmaları

KAYNAKÇA 1- Ay, G. (1990), Folklora Giriş, İTÜ Türk Musikisi Devlet Konservatuarı Mezunları Ve Pan Yayıncılık, İstanbul 2- Değerli, F., Kurtişoğlu, B., Bekar, C. Halk Eğitim Merkezi Halk Oyunları Usta Öğretici Yetiştirme Kursu Sahne Bilgisi Ders Notları 3- Ekmekçioğlu, İ. Halk Eğitim Merkezi Halk Oyunları Usta Öğretici Yetiştirme Kursu Giyim Kuşam Ve Süslenme Ders Notları 4- http://www.ankara.edu.tr/yazi.php?yad=1269 5- http://www.discoverturkey.com/kultursanat/halk-kiyafet.html 6- http://www.folkloredebiyat.com/folklor.htm 7- http://www.tiyatronline.com/gelenek108.htm 8- http://www.tufak.org.tr/bolgeleregorehalkoyunlari.htm 9http://www.voyagerbook.com/tr/kultur/h_oyunlari/ nedeni.asp