Bilimsel Araştırmanın Yayına Dönüştürülmesi Sorunlar ve Öneriler Prof.Dr. Cumhur ÇÖKMÜŞ Ankara Üniversitesi, Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü, Tandoğan 06100 ANKARA cokmus@science.ankara.edu.tr

Prof.Dr. Cumhur ÇÖKMÜŞ EĞİTİM AKADEMİK DENEYİM YURT DIŞI DENEYİM ve İDARİ GÖREVLER DERECE ÜNİVERSİTE DÖNEMİ ALANI Lisans Ankara Üniversitesi 1977-1981 Botanik - Zooloji Yüksek Lisans 1982-1984 Biyoloji (Mikrobiyoloji) Doktora 1984-1989 UNVAN DÖNEMİ ÜNİVERSİTE BÖLÜM/ABD Yardımcı Doçent 1991-1993 Ankara Üniversitesi Biyoloji / Moleküler Biyoloji Doçent 1993-1998 Profesör 1998- GÖREV TÜRÜ DÖNEMİ KURUM / BİRİM Ziyaretçi Araştırıcı 1988-1990, 1991-1992 Virginia Polytechnic Institute&SU (USA) 1995-1996 Arizona State University (USA) Başkan Vekili-Komisyon Üyesi 2006 – Devam ediyor TÜBİTAK-TEYDEP Bölüm Başkanlığı 2000 – 2008 A.Ü.F.F. Biyoloji Bölümü İhale Komisyon Başkanlığı Ankara Üniversitesi BAP Komisyon Üyeliği 1999 – Devam ediyor T.C. Sağlık Bakanlığı Pestisit Ruhsat Kom. Rektör Yardımcısı, Dekan 2008 – 2010, 2008-2009 Aksaray Üniversitesi, Fen-Edeb. Fakültesi

Bilimsel Araştırmanın Yayına Dönüştürülmesi Sorunlar ve Öneriler KAPSAM Genel Bilgi Anket Çalışması Anket Formu Anket Uygulaması Veri Analizi Değerlendirme ve Öneriler

ANKET FORMU A. KİŞİSEL BİLGİLER Adı-Soyadı (İsteğe Bağlı) Unvanı ( ) Profesör ( ) Doçent ( ) Yardımcı Doçent ( ) Doktora ( ) Yüksek Lisans Kurumu Doktora ( ) Tamamlandı (Tarih:…………..) ( ) Devam ediyor Yüksek Lisans

ANKET FORMU (Devam-1) B. YAYIN İLE İLGİLİ BİLGİLER 1. İlk Yayınınızın Yapıldığı a. Yıl: …………………… b. Kaynak: ( ) YL Tezi ( ) Doktora Tezi ( ) Proje ( ) Münferit c. Yer : ( ) SCI/SSCI/AHCI Kapsamındaki Dergiler ( ) Diğer d. Makaledeki Konumunuz ( ) Birinci isim ( ) İkinci isim ( ) Üçüncü isim ( ) 4 ve daha sonra 2. Tez Bilgileri Yüksek Lisans Tezi ( ) Yayımlandı (yılı:………..) ( )Yayımlanmadı Doktora Tezi ( ) Yayımlandı (yılı:………..) ( )Yayımlanmadı

ANKET FORMU(Devam-2) C. BİLİMSEL ARAŞTIRMALARIN (Tez, Proje, Münferit) YAYINA DÖNÜŞTÜRÜLMESİNDE KARŞILAŞILAN ZORLUK/ENGEL’LER NELERDİR? 01. ( ) Yabancı dil yetersizliği 02. ( ) Araştırmanın bilimsel düzey bakımından düşük olması 03. ( ) Tez danışmanının/Proje yöneticisinin yeterince yönlendirme yapmaması 04. ( ) Tez danışmanının yayın yapma konusunda yetersizliği 05. ( ) Yayın yapmaya teşvik edici düzenlemelerin olmaması 06. ( ) Yayın yapmaya zorlayıcı faktörlerin olmaması 07. ( ) Dergilerin ücret talep etmesi 08. ( ) Mevcut bilgilere ulaşmada teknik zorlukların olması 09. ( ) Mevcut bilgilere ulaşmada ekonomik zorlukların olması 10. ( ) Makale yazımı konusunda lisansüstü programlarda yeterince bilgi verilmemesi 11. ( ) Ulusal bazda araştırma grupları arasında bilgi transferindeki eksiklik 12. ( ) Ulusal bilimsel veri tabanlarının eksikliği 13. ( ) Diğer (Lütfen belirtiniz).

ANKET FORMU (Devam-3) E. EKLEMEK İSTEDİKLERİNİZ D. BİLİMSEL ARAŞTIRMALARIN (Tez, Proje, Münferit) YAYINA DÖNÜŞTÜRÜLMESİNDE KARŞILAŞILAN ZORLUK/ENGEL’LERİN KALDIRILMASI İÇİN YAPILMASI GEREKENLER NELERDİR? 1. ( ) Özendirici düzenlemeler yapılmalı 2. ( ) Zorlayıcı düzenlemeler yapılmalı 3. ( ) Lisansüstü ders programlarına ilgili ders/ler eklenmeli 4. ( ) Lisansüstü eğitimi yabancı dilde yapmalı 5. ( ) Ulusal araştırma grupları arasındaki işbirliği olanakları arttırılmalı 6. ( ) Araştırma alanlarına göre ulusal veri tabanları oluşturulmalı (ARBİS vb) 7. ( ) Diğer (Lütfen belirtiniz). E. EKLEMEK İSTEDİKLERİNİZ

ANKET UYGULANAN BİYOLOJİ BÖLÜMLERİNİN BULUNDUĞU ÜNİVERSİTELER VE ÖĞRETİM ELEMANLARI Kuruluş Öğretim Elemanı Toplam Profesör Doçent Y.Doçent Doktora Yük Lis 1 Ankara 1946 4 3 - 12 2 Ege 1955 11 Hacettepe 1967 8 15 Adnan Menderes 1992 5 Abant İzzet Baysal 6 Z. Karaelmas 7 Aksaray 2006 10 13 Ahi Evran 25 17 70

BİLİMSEL ARAŞTIRMALARIN YAYINA DÖNÜŞTÜRÜLMESİNDE KARŞILAŞILAN ZORLUK/ENGELLER (Tüm öğretim elemanları) Soru % 1 Makale yazımı konusunda lisansüstü programlarda yeterli bilgi verilmemesi 60.0 2 Yabancı dil yetersizliği 57.1 3 Yayın yapmaya teşvik edici düzenlemelerin olmaması 50.0 4 Ulusal bazda araştırma grupları arasında bilgi transferindeki eksiklik 45.7 5 Tez danışmanının/Proje yöneticisinin yeterince yönlendirme yapmaması 40.0 6 Ulusal bilimsel veri tabanlarının eksikliği 31.4 7 Araştırmanın bilimsel düzey bakımından düşük olması 30.0 8 Yayın yapmaya zorlayıcı faktörlerin olmaması 27.1 9 Dergilerin ücret talep etmesi 10 Mevcut bilgilere ulaşmada teknik zorlukların olması 25.7 11 Tez danışmanının yayın yapma konusunda yetersizliği 22.8 12 Mevcut bilgilere ulaşmada ekonomik zorlukların olması 13 Diğer (Lütfen belirtiniz). 12.8

BİLİMSEL ARAŞTIRMALARIN YAYINA DÖNÜŞTÜRÜLMESİNDE KARŞILAŞILAN ZORLUK/ENGELLERİN KALDIRILMASI İÇİN YAPILMASI GEREKENLER (Tüm öğretim elemanları) Soru % 1 Özendirici düzenlemeler yapılmalı 70.0 2 Ulusal araştırma grupları arasındaki işbirliği olanakları arttırılmalı 68.8 3 Lisansüstü ders programlarına ilgili ders/ler eklenmeli 65.7 4 Araştırma alanlarına göre ulusal veri tabanları oluşturulmalı (ARBİS vb) 38.6 5 Zorlayıcı düzenlemeler yapılmalı 30.0 6 Lisansüstü eğitimi yabancı dilde yapmalı 22.8 7 Diğer (Lütfen belirtiniz). 8.6

ÜNİVERSİTE GRUPLARINA GÖRE BİLİMSEL ARAŞTIRMALARIN YAYINA DÖNÜŞTÜRÜLMESİNDE KARŞILAŞILAN ZORLUK/ENGELLER Soru I II III 1 Makale yazımı konusunda lisansüstü programlarda yeterli bilgi verilmemesi 63 53 2 Yabancı dil yetersizliği 58 47 67 3 Yayın yapmaya teşvik edici düzenlemelerin olmaması 39 6 4 Ulusal bazda araştırma grupları arasında bilgi transferindeki eksiklik 45 41 5 Tez danışmanının/Proje yöneticisinin yeterince yönlendirme yapmaması 20 Yayın yapmaya zorlayıcı faktörlerin olmaması 24 13 7 Dergilerin ücret talep etmesi 16 29 8 Mevcut bilgilere ulaşmada teknik zorlukların olması 18 23 9 Ulusal bilimsel veri tabanlarının eksikliği 31 10 Araştırmanın bilimsel düzey bakımından düşük olması 34 11 Tez danışmanının yayın yapma konusunda yetersizliği 12 Mevcut bilgilere ulaşmada ekonomik zorlukların olması 35 I: Ankara, Ege, Hacettepe II: A. Menderes, A. İzzet Baysal, Z. Karaelmas III: Aksaray, Ahi Evran

ÜNİVERSİTE GRUPLARINA GÖRE BİLİMSEL ARAŞTIRMALARIN YAYINA DÖNÜŞTÜRÜLMESİNDE KARŞILAŞILAN ZORLUK/ENGELLER İÇİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Soru I II III 1 Özendirici düzenlemeler yapılmalı 50 88 100 2 Ulusal araştırma grupları arasındaki işbirliği olanakları arttırılmalı 45 3 Lisansüstü ders programlarına ilgili ders/ler eklenmeli 93 4 Zorlayıcı düzenlemeler yapılmalı 16 70 20 5 Araştırma alanlarına göre ulusal veri tabanları oluşturulmalı(ARBİS vb) 29 41 60 6 Lisansüstü eğitimi yabancı dilde yapmalı 35 27 I: Ankara, Ege, Hacettepe II: A. Menderes, A. İzzet Baysal, Z. Karaelmas III: Aksaray, Ahi Evran

ÖĞRETİM ELEMANLARINA GÖRE BİLİMSEL ARAŞTIRMALARIN YAYINA DÖNÜŞTÜRÜLMESİNDE KARŞILAŞILAN ZORLUK/ENGELLER Soru Prof Doç Y.Doç LÜ 1 Makale yazımı konusunda lisansüstü programlarda yeterli bilgi verilmemesi 54 67 71 48 2 Yabancı dil yetersizliği 75 62 3 Tez danışmanının/Proje yöneticisinin yeterince yönlendirme yapmaması 64 37 26 4 Ulusal bazda araştırma grupları arasında bilgi transferindeki eksiklik 27 22 5 Yayın yapmaya teşvik edici düzenlemelerin olmaması 45 42 58 43 6 Araştırmanın bilimsel düzey bakımından düşük olması 12 13 7 Dergilerin ücret talep etmesi 9 17 50 8 Ulusal bilimsel veri tabanlarının eksikliği 36 33 Yayın yapmaya zorlayıcı faktörlerin olmaması 29 10 Mevcut bilgilere ulaşmada teknik zorlukların olması 11 Tez danışmanının yayın yapma konusunda yetersizliği 25 Mevcut bilgilere ulaşmada ekonomik zorlukların olması

ÖĞRETİM ELEMANLARINA GÖRE BİLİMSEL ARAŞTIRMALARIN YAYINA DÖNÜŞTÜRÜLMESİNDE KARŞILAŞILAN ZORLUK/ENGELLER İÇİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Soru Prof Doç Y.Doç LÜ 1 Özendirici düzenlemeler yapılmalı 82 75 61 2 Lisansüstü ders programlarına ilgili ders/ler eklenmeli 54 79 3 Ulusal araştırma grupları arasındaki işbirliği olanakları arttırılmalı 64 92 83 39 4 Araştırma alanlarına göre ulusal veri tabanları oluşturulmalı(ARBİS vb) 9 46 26 5 Zorlayıcı düzenlemeler yapılmalı 27 17 25 30 6 Lisansüstü eğitimi yabancı dilde yapmalı 18 35

YAYIN BİLGİLERİ Yayımlanmayan Yüksek Lisans % 17 Doktora % 14 A. TEZLERİN YAYINA DÖNÜŞTÜRÜLMESİ B. İLK YAYIN BİLGİLERİ C. TEZİN YAYIMLANMA SÜRESİ Yayımlanmayan Yüksek Lisans % 17 Doktora % 14 YL + Doktora % 4 Tezden % 57 Tez Dışı % 43 SCI-kapsamındaki dergilerde % 53 SCI-dışındaki dergilerde % 47 Yüksek Lisans ~ 1.8 yıl Doktora ~ 2.1 yıl

ENGELLER ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ÖĞRETİM ELEMANLARINA GÖRE BİLİMSEL ARAŞTIRMALARIN YAYINA DÖNÜŞTÜRÜLMESİNDE KARŞILAŞILAN ZORLUK/ENGELLER-ÇÖZÜMLER ( ANKET ) ENGELLER ► Makale yazımı konusunda bilgi yetersizliği ► Yabancı dil yetersizliği ► Yayın yapmaya teşvik edici düzenlemelerin olmaması ► Tez danışmanının/Proje yöneticisinin yeterince yönlendirme yapmaması ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ► Özendirici düzenlemelerin yapılması ► Ulusal araştırma grupları arasındaki işbirliği olanaklarının arttırılması ► Lisansüstü ders programlarına ilgili ders/lerin eklenmesi

ÖĞRETİM ELEMANLARINA GÖRE BİLİMSEL ARAŞTIRMALARIN YAYINA DÖNÜŞTÜRÜLMESİNDE KARŞILAŞILAN ZORLUK/ENGELLER-ÇÖZÜMLER ( EK GÖRÜŞLER ) Araştırmayı gerçekleştirebilmek için gerekli alt yapının eksik olması nedeniyle genelde araştırıcılar mevcut alt yapıya uygun araştırmalar yapıyor. Zaten eksik ve eski olan altyapılarla da sağlıklı bir bilimsel değerlendirme yapılması zorlaşıyor. Bu durumda araştırmanın basıma kabul edilebilirliği zaten çok düşük. Bu baştan araştırıcıyı olumsuz etkileyen sebeplerden biri. Makale konusu güncel mi? Dergi için uygun mu? Düzgün dil kullanılmış mı? Bunlardan önce belki sorgulamamız gereken eğitim sistemi gerek yüksek lisans gerek doktora da hatta lisans düzeyinde ne kadar öğrenciye araştırma eksenli eğitim veriyoruz? Ne kadar laboratuar ağırlıklı eğitim veriyoruz? Ne kadar makale okuyoruz? Öğrenciyi ne kadar zorluyoruz makale okuması konusunda. Makale okumadan makale yazmaya çalışıyoruz. Ya da hiç olmayacak dergiye makale yolluyoruz? Ve yukarıda belirttiğiniz ya da sorguladığınız üzere diğer gruplarla hiç iletişimde bulunmuyoruz? Ortak çalışma konusunda becerimizi ve olanaklarımızı mutlaka arttırmamız gerekir.?

ÖĞRETİM ELEMANLARINA GÖRE BİLİMSEL ARAŞTIRMALARIN YAYINA DÖNÜŞTÜRÜLMESİNDE KARŞILAŞILAN ZORLUK/ENGELLER-ÇÖZÜMLER ( EK GÖRÜŞLER ) Dergilerin gönderilen makalelere geç geri dönmeleri, beklemede olan yayın sayısını artırıyor ve zaman kaybettiriyor. Özellikle ulusal dergilerin bazılarında etik kurallar işlememekte, gönderilen makalelerin yayınlanma süreci çok uzun zaman almaktadır. Bu süre içerisinde bilimsel araştırma güncelliğini kaybetmekte, araştırmacının motivasyonu düşmekte ve zaman kaybına uğramaktadır. Bu dergileri düzenli kontrol eden mekanizmaların olması gerekmektedir. Kişisel olarak zamanında kaliteli yayınlar yapmamamı, aşırı iş yoğunluğu dolayısıyla zaman yetersizliği ve tembelliğime veririm. Yayın yapmak benim geldiğim kurumlarda öncelikle ustaların tekelindeydi. Biz çalışırken ustaların kendi aralarında oluşturduğu gruplar yayın yapardı. Üzerimde 7 proje varken haftada 7 gün çalıştığımı buna karşılık hiçbir yayına adımın verilmediğini esefle hatırlıyorum. Yayın yapacak olgunluğa geldiğimde de buna vaktim olmadı. Zamanında yapılan yayınların birkaçında emeğimin karşılığını görseydim belki kalite ve adet olarak daha iyi işler yapardım.

ÖĞRETİM ELEMANLARINA GÖRE BİLİMSEL ARAŞTIRMALARIN YAYINA DÖNÜŞTÜRÜLMESİNDE KARŞILAŞILAN ZORLUK/ENGELLER-ÇÖZÜMLER ( EK GÖRÜŞLER ) Bilime saygı duyulmalı. Bilimsel, ezberci olmayan eğitim programları geliştirilip uygulanmalı, bilimcilik çekici hale getirilmeli, ulusal ve uluslar arası bilim etkinliklerinin ayırt edilerek çözüm odaklı ulusal bilim etkinliklerinin de teşviki sağlanmalı. Lisansüstü eğitim tamamen yabancı dilde olmasa bile lisansüstü eğitim başlangıcında mutlaka 1 yıl hazırlık programı olmalı, ders içeriklerinde de lisansüstü öğrencinin yayın yapmak için gerekli dil alt yapısını oluşturmak üzere program oluşturulmalı. Genç araştırıcıları yayın yapmaya bağışıklamak gerekli. Aşı tutarsa araştırma ve yayınlar zaten kendiliğinden gelir.

ÖĞRETİM ELEMANLARINA GÖRE BİLİMSEL ARAŞTIRMALARIN YAYINA DÖNÜŞTÜRÜLMESİNDE KARŞILAŞILAN ZORLUK/ENGELLER-ÇÖZÜMLER ( EK GÖRÜŞLER ) Yayın hazırlama konusunda destek almak isteyenler için yayının son halini almasında karşılıksız hizmet verecek bir birim oluşturulabilir Ülkemizde yayın yapmak genelde doçentlik ya da profesörlük şartlarını yerine getirmek üzere uğraşılan bir şeydir. Oysa akademik ve bilimsel hayatın doğası gereği bilim insanı yenilikleri, araştırma sonuçlarını diğer insanlarla paylaşmak, görüş alışverişinde bulunmak için yayın yapmalıdır. Kısacası, yeni yetişen aday bilim insanlarına öncelikle çalışmaların yazılı ifadelerle ortaya çıkarılmasının bu sürecin bir parçası olduğu anlatılmalıdır.

ÖĞRETİM ELEMANLARINA GÖRE BİLİMSEL ARAŞTIRMALARIN YAYINA DÖNÜŞTÜRÜLMESİNDE KARŞILAŞILAN ZORLUK/ENGELLER-ÇÖZÜMLER ( EK GÖRÜŞLER ) Problem tanımı ve ne tür bilgiye ihtiyaç olduğunu anlayacak şekilde düşünmenin geliştirilmesine yönelik eğitim gerekmektedir. Sorgulayıcı ve problem tanımlayabilen insanlar yetiştirilmelidir. Amaç; öncelikle yayın yapmak değil, bilimsel bir problemin çözümü ya da yeni –gerçek bir bilgi üretimi olmalıdır.Daha sonra bu sonuçların duyurulması –yayılması için yayın yapılmalıdır. Günümüzde ne yazık ki yayınların niteliği değil niceliği önemsenmektedir. Yayınların yazarlarının yükselmesi ve derece alması ya da meslektaşları arasında prestijli olmak üzere yapılması konusunun üzerinde durulmasını da öneririm. Çalışmaların problem tanımına değil, yayın yapmaya yönelik olması ülkenin bilimsel gelişimi açısından bir tehdittir.

ARAŞTIRMA ALT YAPISI, İNSAN KAYNAĞI ve EKONOMİK DESTEK ÖĞRETİM ELEMANLARINA GÖRE BİLİMSEL ARAŞTIRMALARIN YAYINA DÖNÜŞTÜRÜLMESİNDE KARŞILAŞILAN ZORLUK/ENGELLER-ÇÖZÜMLER ARAŞTIRMA ALT YAPISI, İNSAN KAYNAĞI ve EKONOMİK DESTEK ►AR-GE çalışmaları için milli gelirden ayrılan payın arttırılması ►Araştırıcı ve yardımcı/destek personel sayısının arttırılması BİLİMSEL ARAŞTIRMA ve YAYIN ►Birim/kurum bazında bilimsel araştırma ortamının yaratılması ►Bilimsel araştırma, makale okuma, proje/tez/makale yazma konusunda uygulamalı eğitimin verilmesi, grup içerisinde uyumlu işbirliğinin sağlanması ►Üniversitelerdeki eğitim-öğretim ve bilimsel araştırma faaliyetlerinin belirli kurallar çerçevesinde birbirinden ayrıştırılması, her iki kategorideki çıktıların objektif kriterlerle sorgulanması veya ödüllendirilmesi

Ülkemizde, güncellenmiş alt yapı desteğiyle özellikle gerekçeleri iyi tanımlanmış, çözüm odaklı bilimsel araştırmaların artacağı inancıyla.