BİTKİ SOSYOLOJİSİNİN TARİHÇESİ VE KONULARI HAZIRLAYAN :Ayşegül Gürsel

Konular 1.Vejetasyonun tanımı, oluşumu ve gelişimi; vejetasyon araştırmalarının önemi; vejetasyonun yapısı 2. Vejetasyonun topoğrafya ile olan ilişkisi 3. Vejetasyon iklim ilişkileri 4. Vejetasyon toprak ilişkileri 5. Bitki birliği hakkında bilgiler 6. Sintaksonomik birimler ve sintaksonları isimlendirme kuralları 7. Örnek parsel çeşitleri ve özellikleri 8. Hayat formları 9. Vejetasyon tipleri 10. Süksesyon ve klimaks 11. Vejetasyon araştırma metodları 12. Vejetasyon araştırma metodları 13. Alansız örnekleme metodları

Vejetasyon, bir bölgedeki bitkilerin birlikteliğini ifade eder . Belirli bir bölgeye ait vejetasyon, yapısında bir çok bitki toplumunu barındırır. Kısaca bitki örtüsü de denir. Vejetasyonu meydana getiren bitkilerin birbirleri ile akraba olması gerekmez

Vejetasyonun nasıl şekillendiği ya da bitki toplumlarının nasıl oluştuğuna dair 20. yüzyılın başlarında Kuzey Amerika’da başlıca iki farklı düşünce egemen olmuştur. Bunlardan ilki, Frederic E. Clements’e ait olan, özetle “bitki toplumlarının zaman içinde belirli bir sıralı gidiş (süksesyon) sonucu oluşan, dinamik yapılar olduğu” şeklindeki görüştür , , ,

İkincisi ise, toplumların homojen olmadığını; zaman ve mekan içinde çevre faktörlerine ve örneğin bir afet gibi çeşitli rastlantısal olaylara bağlı olarak farklılaştıklarını savunan Henry A. Gleason’un görüşüdür .

Vejetasyonu sınıflandırmaya ilişkin ilk çalışmalar ise 1800’lü yılların ilk yarısında Alexandr von Humboldt ve Griesebach’ın yapmış oldukları ve temelde vejetasyonun fizyonomik yapısına (görünüş) dayalı çalışmalarla başlamıştır.

VEJETASYONUN OLUŞMASI Vejetasyon, yaşama şartları birbirine benzeyen bitkilerin bir araya gelmesi ve bunlar arsındaki ilişkilerden doğar. Karşılıklı ilişkiler, bitkilerin habitatları veya yaşadıkları çevreleri  değiştirmeleri ile meydana gelir.

Farklı sınıflandırma tekniklerinin kullanıldığı vejetasyon sınıflama ekolleri oluşmuştur. 1970’li yıllara kadar vejetasyon sınıflaması üzerine gerçekleştirilmiş olan çalışmaların ayrıntılı bir derlemesi Whittaker (1973), tarafından gerçekleştirilmiştir.

Vejetasyon oluşumunun ilk yılında tek yıllık bitkiler göze çarpar. İkinci yıl vejetasyon büyük ölçüde gelişir ve yeni tek yıllık bitkilere ilave olarak iki yıllık bitkiler hatta bazı çok yıllık bitkilerde ortaya çıkabilir. Tohum, vejetatif çoğalma ve diğer bitkilerin göç etmesi ile bu yeni alan kısa zamanda bitki örtüsü ile örtülür

Vejetasyona ilişkin çalışmaların zaman içinde artması ve gelişmesi ise bitki sosyolojisi disiplininin sadece Braun – Blanquet yaklaşımıyla sınırlandırılamayacağını ortaya koymuştur. Nitekim Ewald (2003), bitki sosyolojisini kritik ettiği çalışmasında, vejetasyona dair gerçekleştirilen bütün çalışmaların bitki sosyolojisi kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini savunmuş ve bitki sosyolojisini sadece Braun – Blanquet yaklaşımıyla özdeşleştirmenin anlamsız olduğunu belirtmiştir.

Bu nedenle gerek vejetasyonu sınıflandırmaya, gerekse ekolojik yapısı ve gelişimini ortaya koymaya çalışan araştırmaların tamamı bitki sosyolojisi kapsamında ele alınmalıdır.

Bitki sosyolojisinde birlik kavramı geniş anlamlı bir terimdir Bitki sosyolojisinde birlik kavramı geniş anlamlı bir terimdir. Çünkü en basit bir sinusia ( vejetasyon katı) bir birlik olabileceği gibi çok karmaşık olan fitosönez de geniş anlamda bir birlik anlamı taşır. Bunun için birçok araştırıcılar bitki birliğini değişik şekilde anlarlar ve ona göre tanımını yaparlar.

Bitki birliğini birçok araştırıcı, organik bir birim olarak bir alanı işgal eden belirli bir floristik kompozisyon, strüktür olarak ve bitkilerin kendi aralarında ve çevreleri ile bazı ilişkiler bulunduğunda birleşmişlerdir.

Braun-Blanguet’e (1932)göre bitki birliğinde rekabet esastır Braun-Blanguet’e (1932)göre bitki birliğinde rekabet esastır. Rekabetsiz bitki topluluğunda türler arasında herhangi bir organizasyon olamaz ve bu topluluk floristik kompozisyon, strüktür ihtiva etmez. Klements’te aynı görüş üzerinde ısrar  eder. Tansley ve Cleason(1936) bitki birliğini bir alanı işgal eden sınırlı ve coğrafik bir bütün olarak kabul ederler. Her çevrede benzerlik hem de bitkiler arasındaki karşılıklı ilişkilerde benzerlik ararlar.

Örnek Alechin(1926) bitki birliğini ekolojik ve fenolojik bakımdan farklı elementlerden oluşan ve belirli bir strüktürü ( yapısı) bulunan bir topluluk olarak tanımlar. Wangerin’e (1925) göre bitki birliği ekolojisi ile uyum halinde olan bir bitki topluluğudur.

Caen ve Castro (1959) bir alanı işgal eden karakteristik floristik bir kompozisyonu ve strüktürü olan sosyolojik bir birim olarak tanımlar. Oesting(1939) ise kendi aralarındaki karşılıklı ilişkilere ve kendileri ile çevrelerindeki ilişkilere dayanarak bir arada yaşayabilen bitkiler diye tarif etmişlerdir.

Buna göre bitki sosyolojisinin babası sayılan Braun- Blanquet bitki birliğini şöyle tarif etmiştir. Belirli bir strüktür ve floristik kompozisyonu olan bitkilerin kendi aralarındaki ilişkilere ve çevreleri ile olan ilişkilere dayanarak bir arada yaşayan belirli bir alanı işgal eden sosyolojik bir birimdir.

Keza Godall(1952)ve Greig Smith(1957) ve diğer bazı ekologlar yaptıkları kantitatif çalışmalarda bitki türlerinin guruplar teşkil edemeyeceğini açıkladılar. Yani bu görüşe sahip olan araştırıcılar bitki türlerinin guruplar halinde yaşayamayacağını ve bitki türlerinin guruplar oluşturamayacağını savunurlar. Bu görüşe rağmen pek çok araştırıcı bitki türlerinin bir arada yaşadığını ve topluluklar kurduğunu savunmaktadır.

Ülkemizdeki vejetasyon sınıflamasına ilişkin çalışmalar ise Avrupa’ya oranla daha geç başlamıştır. Özellikle 70’li yıllarda yoğunlaşan ve günümüze kadar uzanan bu çalışmalar, çoğunlukla Braun-Blanquet metodu temelinde gerçekleştirilmiştir

TEŞEKKÜR EDERİM