Öğrenme-Öğretme Kuramları Dr. Şirin KARADENİZ

Öğrenme Kuramları Kronolojisi Skinner Edimsel Koşullanma ve Gutrie Bitişiklik Kuramı Bruner Yapılandırmacı Kuramı ve Buluş yolu ile Öğrenme Vygotsky Sosyal Gelişim Kuramı – 1934 Thorndike Etki Yasası Wertheimer Gestalt Kuramı Gagne Öğrenme Koşulları Modeli - 1965 Pavio İkili Kodlama Kuramı ve Lave Durumlu Öğrenme Kuramı Dewey ve Eğitim: Deneyim Pavlov Klasik Koşullanma Piaget Genetik Epistemoloji Miller Bilgi İşlem Kuramı Ausubel Sunuş Yoluyla Öğrenmesi Bandura Sosyal Öğrenme Kuramı DeBono Etraflı Düşünme Kuramı Spiro vd.’nin Bilişsel Esneklik Kuramı Bransford Bağlaşık Öğrenme 1896 1889 1905 1910 1929 1938 1956 1966 1968 1969 1971 1978 1985 1990 1991 1993

John Dewey ve Eğitim: Deneyim Pragmatist‘tir En önemli kitapları: Demokrasi ve Eğitim Okul ve Toplum Dewey eğitimde 3 eleman üzerinde durur; Okul Toplum Çocuk

John Dewey ve Eğitim: Deneyim Okul “Okul hayata hazırlık değil, hayatın tam kendisidir” Okulda hayattın her yönü, problemleri, meslekler vb… olmalıdır. Bu yönleri içeren farklı dersler ile olmalıdır. Toplum Toplumsal olayları gözlemleme ve üzerinde düşünme Okul toplumu yansıtan bir topluluktur. Çocuk Çocuk güneştir-merkezdir, öğretmen, araç-gereçler bunun etrafındadır. Yaparak-yaşayarak öğrenme Demokratik ortamda deneyimler yolu ile sosyalleşme

Pavlov Klasik Koşullanma U  T Genelleme

Thorndike Etki Yasası Etki yasası: Alıştırma yasası: Organizma ortaya koyduğu tepkinin etkisini rahatlatıcı ve doyuma ulaştırıcı bulduğu sürece tepkiyi gösterir. Alıştırma yasası: Öğrenme olduktan sonra U-T bağının güçlendirilmesi için alıştırma yapılmalıdır. Hazır bulunuşluluk Organizma etkinliği yapmaya hazır olmalıdır.

Wertheimer Gestalt Kuramı Gestalt = Bütün Kendini oluşturan parçalardan farklıdır. Öğrenme; parçaların ilişkilendirilmesi ile bütünün kavranmasıdır. Sınıfta geometri problemlerinin çözümü üzerine çalışmıştır. Kofka ve Köhler Gestalt Ekolunun diğer önemli isimleridir.

Gutrie’nin Bitişiklik Kuramı U-T Bitişikliği: Uyarıcıya verilen tepki başka bir durumda da verilir. Çünkü uyarıcı o tepkiye çağrışım yapar. Öğrenme Bu U-T’den, bitişiklikten sonra gerçekleşir. Alıştırma yapmaya, ödül ve cezaya gerek yoktur.

Piaget’in Genetik Epistemolojisi Jean Piaget, ‘genetik’ kavramını, biyolojik kalıtımdan çok ‘gelişim açısından büyüme’ ile eş anlamlı olarak kullanmaktadır. ‘epistemoloji’ kavramı ise bilgi edinimi teorisidir. Böylece, genetik epistemoloji, çocukların bilgi edinimleri ile ilgili, doğum ile başlayan gelişim aşamaları anlamına gelmektedir

Piaget’in Genetik Epistemolojisi Dönem Yaş Özellikleri Hareket 0 – 2 Duyular yolu ile dış dünyanın algılandığı, nesnelerin görünmediği zamanlarda da var olduğunun farkına varılmaya başlandığı dönemdir. Bu dönemdeki bebek, refleks halindeki hareketlerden, amacı olan hareketlere geçmeye başlar. İşlem Öncesi 2 – 6 Dilin kullanımının ve sembollerin geliştirildiği dönemdir. Çocuklar, mantıksal olarak sadece tek yönlü olarak düşünürler. Diğer insanların bakış açılarını algılamada zayıftırlar. Somut İşlemler 6 – 11 Problemlere mantıklı çözümlerin getirildiği dönemdir. Çocuklar, kuralları anlayabilirler. Fakat çoğunlukla somut nesneler üzerinde düşünürler. Soyut 11- 18 Karmaşık problemlere mantıklı çözümlerin getirildiği dönemdir. Daha soyut düşünme ve sosyal konularda fikirlerin geliştirildiği dönemdir.

Piaget’in Genetik Epistemolojisi Şema (zihinsel yapı) Özümseme Uyumsama Dengeleme

Piaget’in Genetik Epistemolojisi ~ Öğretim Tasarımı Çocuklar, yetişkinlerden farklı düşünürler. Bu nedenle çocukların ne öğrendiğine onların açısından bakarak karar verilmelidir. Yeni deneyimlerin kazanılması, özümseme ve uyumsama süreçleri, öğrencinin etkin olmasını gerektirir. Böyle bir öğrenme ortamında öğretmen, öğrencilere bilgileri aktaran kişi olmak yerine, öğrencilerin denemeler yolu ile keşfetmesine, birlikte çalışma yolu ile etkileşim içine girmelerini sağlayan kişi olmalıdır.

Piaget’in Genetik Epistemolojisi ~ Öğretim Tasarımı Çocuklar, kendi ilgileri ve hızları ile öğrenirler. Bu nedenle öğretim tasarımında bireysel farklılıklara dikkat edilmeli ve öğrenci merkezli bir öğrenme ortamı sağlanmalıdır. Yeni deneyimlerin kazanılması, özümseme ve uyumsama süreçleri, öğrencinin etkin olmasını gerektirir. Böyle bir öğrenme ortamında öğretmen, öğrencilere bilgileri aktaran kişi olmak yerine, öğrencilerin denemeler yolu ile keşfetmesine, birlikte çalışma yolu ile etkileşim içine girmelerini sağlayan kişi olmalıdır.

Skinner’ın Edimsel Koşullanması Edim: Organizmanın kendiliğinde gösterdiği davranış. Örn: Parmağını kaldırma… E  P Klasik koşullanmada; öğrenciye uyarcı verilir sonra tepki göstermesi beklenir Edimsel koşullanmada ise öncelikle öğrenci bir edim veya davranış gerçekleştirir sonra bu davranış ödüllenerek pekiştirilir.

Skinner’ın Edimsel Koşullanması Pekiştireç Olumlu Örn: Aferin vb. Olumsuz Sınıfta gürültü yapan öğrencinin, bu olumsuz davranışı azaldıkça öğretmenin öğrenciyi uyarmaktan vazgeçmesi Ceza Örn: Gürültü yapan öğrencilerin azarlanması Premack ilkesi (Büyükanne Kuralı) Öğrencilerin en çok tercih ettikleri davranışın pekiştireç olarak kullanılması. Örn: Hoşlanmadığın şu etkinliği yaparsan hoşlandığın diğer etkinliği yapabilirsin….

Miller’ın Bilgi İşlem Kuramı 7 +/- 2 parça (chunck)

Vygotsky’nin Sosyal Gelişim Kuramı Bireyin sosyal gelişimi Yakınsal gelişim alanı (Zone of Proximal Development ) Öğrenme sosyal etkileşim sürecinde meydan gelen bilişsel gelişimdir. Bireysel öğrenme Bilişsel gelişim Çocuğun yetenekleri Bireysel yetenek sınırı Yakınsal gelişim alanı Uzmanın (öğretmen) yol göstermesi ve işbirliğine dayalı öğrenme ile sosyal etkileşim sonucu potansiyel yetenek sınırı

Bruner’in Yapıcı Kuramı İçerikten bağımsız bilgi ya da beceriler yoktur, içerik alanın özelliğine göre yapılandırılmalı ve öğrenme etkinlikleri farklılaştırılmalıdır. Öğrenme bağlam içinde gerçekleşir.

Bruner’in Yapıcı Kuramı Öğrenme gerçek yaşamın karmaşıklığını ve değişkenliğini yansıtan ortamlarda en verimli ve etkili biçimde oluşmaktadır. Yapıcı öğrenme süreçleri tasarımı içerik alanına bağımlıdır

Bruner’in Yapıcı Kuramı Esnek bir içeriğe sahiptir, yani öğrenilecek bilgi her zaman içerikte sunulan bilginin tamamen aynısı olmak zorunda değildir, öğrenci sunulan bilgileri kullanarak kendi anlam ve bilgisini yapılandırır. Bunun için de bilgi kaynaklarının farklı bakış açılarını değerlendirmelidir. Öğrenciler kendi öğrenmelerini kendileri yönetirler ve aktiftirler.

Bruner’in Yapıcı Kuramı Ortaklaşa etkinlikler ile öğrenciler hem öğretmenle hem de diğer öğrencilerle işbirliği içinde çalışma yapar, yarışma ortamı sağlanmaya çalışılmaz. Sürece yönelik değerlendirme teknikleri kullanılmalıdır.

Paivio’nun İkili Kodlama Kuramı Sözel ve görsel mesajlar birlikte verilmelidir. Problem çözme, kavram öğrenme, dil eğitimi…

Lave’ın Durumlu Öğrenme Kuramı Yanlış inançlar; Birey öğrenmesini bir durumdan diğerine muhtemelen transfer eder. Öğrenci bilgiyi almada pasiftir - bilginin içine boşaltıldığı bir kaptır. Öğrenme uyarıcı ve doğru cevaplar arasındaki güçlendirmedir. Öğrenciler bilginin yazıldığı boş tahtadır. Yeni durumlara transfer edilecek beceriler ve bilgi içeriğin kullanımından bağımsız olarak edinilebilir. İçerik anlamı verir.

Lave’ın Durumlu Öğrenme Kuramı Bağlam Sosyal etkileşim Bilginin transferi Yansıma

Bilişsel Çıraklık Öğretmen = Usta, Öğrenci = Çırak Bilişsel çıraklık, belli bir bağlamda, belirli öğrenme çıktıları için, öğrenciye bilgiye nasıl ulaşacağı, onu nasıl kullanabileceği ve uygulayabileceği konusunda gereksinim duyacağı bilişsel etkinliklerin öğretmenin bir usta gibi yol gösteriliciliği ışığında kazandırılması sürecidir.

Öğrenme-Öğretme Kuramları Dr. Şirin KARADENİZ