Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğünün Sunumu 22 ŞUBAT 2007 Esenboğa Havalimanı 134 ncü HANKOK TOPLANTISI Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğünün Sunumu Dr. Ahmet Zeki HÜRDOĞAN Karantina Daire Başkanı

- HAVAALANLARINDAKİ GÖREVLER - TELE SAĞLIK MERKEZİ - TARİHÇE - MEVZUAT - GÖREVLER - STRATEJİK PLAN - HAVAALANLARINDAKİ GÖREVLER - TELE SAĞLIK MERKEZİ - PANDEMİK İNFLUENZA

TARİHÇE; Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü, Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığına bağlı olarak kamu hizmeti veren bir sağlık kurumudur. Kuruluşu bulaşıcı karantina hastalıklarının yayılmasını önlemek temeline dayanmaktadır. Ülkemizde bulaşıcı hastalıklarla örgütlü mücadele 1800’lü yıllarda başlamıştır. Bunun için ilk defa 1838 yılında Osmanlı Padişahı II. Mahmut'un emriyle bir meclis oluşturularak faaliyete başlamıştır.

TARİHÇE; Genel Müdürlüğümüzün nüvesini teşkil eden bu meclis, 1842 yılına kadar Kuleli Askeri Kışlasında hizmetlerini yürütmüş, 1842 yılında Sultan II nci Mahmut’un tahsis ettiği, kendisine ait yazlık köşküne yerleştirilmiştir. Bugün halen aynı amaçla kullanılan bu mekan, Karaköy Galata’da, Kurşunlu Mahzen civarındaki Yeraltı Camiinin üstündedir.

TARİHÇE; 1914 yılında kapitülasyonların kalkmasıyla birlikte meclis kapatılmış, yerine bağımsız Türk doktor ve bilim adamları yönetiminde “Hudut Sıhhiye Müdüriyeti” kurulmuştur. 1918 yılında, Birinci Dünya Savaşı sona erip İstanbul İtilaf Devletleri tarafından işgal edilince bu defa da çoğunluğu yabancılardan oluşan bir “Sıhhiye Kontrol İdaresi” kurulmuştur.

TARİHÇE 24 Temmuz 1923 Lozan Antlaşmasından sonra bu İdare dağıtılmış, yerine "İstanbul Limanı ve Boğazları Sıhhiye Müdüriyeti" kurulmuştur. 1924 yılında da bugünkü adını almıştır. Devletimizin tarihi gelişiminde, Cumhuriyet Döneminden önce de var olup günümüze kadar kesintisiz görev yapan iki genel müdürlük vardır. Bunların en eskisi Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğüdür (yaklaşık 170 yıl)…. Diğeri ise Emniyet Genel Müdürlüğüdür.

Bazı Mevzuatlar - LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI - MONTREUX BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ - ULUSLARARASI SAĞLIK TÜZÜĞÜ - UMUMİ HIFZISIHHA KANUNU

LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI 24 Temmuz 1923 tarihinde imzalanmıştır. Sağlık Sorunlarına İlişkin Bildiri Türk Yönetimince toplanan sağlık resimleri (vergileri) geliri, yalnız Türk Sağlık Yönetiminin ihtiyaçlarında kullanılmak üzere ayrılacak ve Sağlık Bakanlığının bu amaçla düzenleyeceği bir Mülhak (KATMA-ÖZEL) bütçede gösterilecektir.

ULUSLARARASI SAĞLIK TÜZÜĞÜ “YETKİLİ MAKAM’’ Bu tüzük kapsamında sağlık önlemlerinin yürütülmesi ve uygulanmasından sorumlu makamdır.

UMUMÎ HIFZISIHHA KANUNU Madde 5 : …….. Özel bütçe ile yönetilen Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü, Sağlık Bakanlığına bağlı olarak görev yapar. Madde 29 : Beşinci maddede bahsedilen Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü, uluslararası trafik ve ticaret nedenleri ile gelen beşeri ve salgın hastalıklara karşı ulusal hudutların ve sahillerin savunma görevi ile yükümlü ve bu konuda her türlü tedbiri almakta yetkilidir.

UMUMÎ HIFZISIHHA KANUNU Madde 30 - Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü, yürürlükteki uluslararası antlaşmalar, ulusal kanunlar, tüzükler ve yönetmelikler gereğince Sağlık Bakanlığı tarafından verilen emirlere göre görevini yapar.

MONTREUX BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ 20 Temmuz 1936 tarihinde imzalanan uluslararası bir sözleşme olup, Türk Boğazlarından geçecek olan gemilerle ilgili kuralları belirlemiştir.

BİRİMLER VE PERSONEL PERSONEL SAYISI: Merkez de dahil Toplam 599 personel bulunmaktadır. BAĞLI BİRİMLER: Limanlarda 47, Hava Alanlarında 16 ve Karahudut kapılarında 14 olmak üzere 77 Sağlık Denetleme Merkezi Tabipliği ve diğer bağlı birimler ile birlikte toplam 81 merkezde hizmet verilmektedir.

VERİLEN BAZI HİZMETLER VE BELGELER SEYAHAT SAĞLIĞI HİZMETLERİ AŞI İŞLEMLERİ VE ULUSLARARASI AŞI SERTİFİKASI CENAZE İŞLEMLERİ VE CENAZE NAKİL BELGESİ DEZENSEKTİZASYON SERTİFİKASI DERATİZASYONDAN İSTİSNA BELGESİ ÇEVRE SAĞLIĞI HİZMETLERİ SERBEST PRATİKA TRANSİT PRATİKA PATENTA İŞLEMLERİ YILLIK GEMİ SAĞLIK CÜZDANI GEMİADAMLARI SAĞLIK RAPORLARI MEDİKAL SERTİFİKA BELGESİ

Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü Stratejik planını Hazırladı (2005-2009)

saygın bir otorite olmak Misyon/Vizyon Ülkemiz ve dünya sağlığının korunmasına katkıda bulunmak amacıyla, uluslararası anlaşmalardan kaynaklanan yetki ve gelirleri kullanarak, Türk boğazları ile hudut ve sahillerde sağlık denetimleri yapmak, uluslar arası geçerliliği olan sertifikaları düzenlemek ve uluslar arası yayılım gösteren bulaşıcı ve salgın hastalıkların ülkemize girmesini ve çıkmasını önlemek Uluslararası temasın olduğu yerlerde, esnek yapılanma ve kalite anlayışına sahip uluslararası normlarda, etkin sağlık denetimi yapan sağlık hizmeti veren ve norm belirleyen şeffaf, saygın bir otorite olmak

İLKELER Uluslararası normlarda eksiksiz sağlık denetimi Yönetimde katılımcılık ve şeffaflık Hizmet ve faaliyetlerimizde yüksek kalite Değişime ve Gelişime açıklık Güvenilirlik

KRİTİK BAŞARI FAKTÖRLERİ Hizmet standardizasyonu Kalite anlayışı İleri teknoloji Yüksek motivasyonlu dinamik çalışanlar Uluslararası normlarda esnek yapılanma Günün şartlarına uygun mevzuat

Stratejik Plan Uygulanmasıyla Sağlık Bakanlığının dünyaya açılan penceresi olan Genel Müdürlüğümüz, stratejik plan ve performans programının uygulaması sonucunda ihtiyaç duyan tüm insanlara: Tüm seyahat sağlığı hizmetlerini eriştirebilen, aşı ve ilaçlarını temin edebilen, küresel normlarda etkin sağlık denetimi yapabilen daha şeffaf ve saygın bir kamu kuruluşu olacaktır.

Genel Müdürlüğümüze Bağlı Havaalanı Sağlık Denetleme Merkezlerinin Görevleri

a) Havalimanına uluslararası giriş yapan her uçaktan sağlık bildirimi alarak değerlendirmek; gerektiğinde Uluslararası Sağlık Tüzüğü'ne göre tedbir almak, gerekli sağlık denetimlerini yapmak. b) Bulaşık bölgelerden gelen uçaklar ile şüpheli görülen uçakların yolcu ve görevlilerine, gereken her türlü sağlık önlemlerini almak, gerekirse uçak ve yolcularını karantinaya almak,

c) Uçakların katı ve sıvı atıklarının zararsız bir şekilde tahliye edilerek imha edilmesini sağlamak, d) Gerektiğinde uçaklara ve bagajlara deratizasyon, dezensektizasyon veya dezenfeksiyon işlemleri uygulamalarını yaptırmak, denetlemek,

f) Havalimanı içerisinde uluslararası giriş çıkış yapan uçaklar ve yolcular ile temas halinde bulunan; - kamu görevlilerine, - özel sektörde çalışan personele, - uluslararası giriş çıkış yapan uçak görevlilerine (pilot, hostes, kabin görevlileri, uçak teknisyenleri vb) -ilgili öteki kişilere gerek görülmesi halinde sağlık kontrolü yapmak, koruyucu önlemler uygulamak,

g) Giriş-çıkışlarda Sağlık hizmetleri; - Toplu halde ülkeye girecek ya da ülkemiz üzerinden başka ülkelere göç edecek olanlara; - toplu halde hacı taşıyan ulaşım ve nakil araçlarına, - ulaşım ve nakil aracı çalışanlarına, - yolculara gerekli sağlık önlemlerinin alınmasını ve eksiklerinin tamamlattırılmasını sağlamak,

h) Yurt dışına çıkacak kişilere veya yurt dışından gelecek kişilere gerekli hallerde Uluslararası Sağlık Tüzüğüne göre sağlık tedbirleri uygulamak, enfekte bölgeler ve seyahat sağlığı konusunda bilgi vermek,

i) Aşılama Hizmetleri: Dünya Sağlık Örgütü tarafından her yıl "Uluslararası Yolculuklarda İstenecek Aşı Belgelerini Gösterir Bülten" yayınlanmaktadır. Buna göre uluslararası yolculuk yapacak olan ulaşım ve nakil araçları çalışanlarına ve diğer kişilere aşı yapmaya yetkili merkezlerce: - gerekli aşıları yapmak, - uluslararası geçerli aşı belgesini düzenlemek, - enfekte bölgeler ve hastalıklarla ilgili bilgi vermek,

j) Görev sahası içerisinde her türlü: - ilkyardım, - acil yardım ve diğer sağlık hizmetlerinin yürütülmesini sağlamak,

k) Yurda giriş-çıkış yapacak cenazelerin; - gerekli kontrollerini yaparak - usulüne uygun belge düzenlemek; - ölüm sebebi şüpheli olan veya adli nitelikte olup da kayıtlarında otopsi yapıldığına dair belgesi olmayan cenazeleri mahalli Cumhuriyet Savcılığına sevk etmek,

l) Karantina hastalıklarının taşıyıcısı olabilecek hayvanların ülkeye girişini engellemek için gerekli işbirliğini yaparak, tedbirlerin alınmasını sağlamak.

m) Ulusal ve uluslararası mevzuat uyarınca; ** çevre sağlığı denetimleri yapmak: - genel temizlik, - temiz içme suyu ve gıda temini, - çöp toplama ve imhası, - kanalizasyon ve fosseptikler, - kemirici ve vektörlerle mücadele, - nakil araçlarına ait katı ve sıvı atıkların zararsız bir şekilde ortamdan uzaklaştırılması, imhası vb. ** aylık çalışma raporları düzenlemek,

n) Görev sahası içerisinde; - Gıda üreten ve satan sıhhi ve gayri sıhhi müesseselerin (personel mutfağı ve lokantaları, büfeler, restoranlar, kafeteryalar, barlar, otomatik gıda veren makineler vb.) ruhsatlandırılmasını sağlamak ve belge düzenlemek, - Buraları periyodik olarak denetlemek, - Gıda maddelerinden ve sulardan numune alarak analizlerini yapmak veya yaptırmak,

o) Sularla ilgili olarak; - Görev sahası içerisindeki şebeke suyu ile dışarıdan getirilen içme ve kullanma sularının analizlerini yapmak. - Merkezde analiz edilmesi mümkün olmayan tetkikler için usulüne uygun numune alarak tetkikin yaptırılmasını sağlamak. - Sulara uygulanan dezenfeksiyon yöntemlerini sürekli olarak kontrol etmek.

r)Uluslararası giriş çıkış yapan yolcuların, ulaşım ve nakil araçları ile çalışanlarının beraberinde getirdikleri; - gıda maddelerini denetlemek, - gerekli görülen hallerde numune almak, - analiz sonucuna göre gerekirse imha etmek,

s) Görev sahası içerisinde çalışan ve sevk evrakı ile gelen personel ve yakınlarının muayene ve tedavilerini yapmak, t) Görevlerini yaparken uluslararası ve ulusal mevzuata uygun olarak çalışmak,

Atatürk Havalimanı Sağlık Denetleme Merkezi Baştabipliğinin bazı hizmet ve verileri

Aşılama Hizmetleri: Yurtdışına gidecek vatandaşlarımızdan talep edenlere Sarı Humma aşısı yapılmaktadır. Ayrıca hacı adaylarından aşısı olmayanlara İl Sağlık Müdürlüğünden temin edilerek Menenjit ve Polio aşıları yapılmaktadır.

Cenaze Nakli İşlemleri: Merkezimizce, Uluslararası Sağlık Tüzüğü ve Uluslararası Cenazelerin Nakli Anlaşması gereğince; Yurda giriş yapacak cenazelerin kontrolleri yapılarak yurda giriş belgesi düzenlenmektedir. Ayrıca ölüm sebebi şüpheli olan veya adli nitelikte olup da kayıtlarında otopsi yapıldığına dair belgesi olmayan cenazelerin durumu Nöbetçi Cumhuriyet Savcılığına iletmek üzere Havalimanı Emniyet Şube Müdürlüğüne bildirilmektedir.

Hac Organizasyonunda Hizmetlerimiz : Bu Dönemde uçuş programları alınır. Hac Sağlık Ekibi oluşturulur. Gidişlerde dış hatlar gidiş katına istasyon kurulur. Hacı adaylarının aşı ve diğer sağlıkla ilgili ihtiyaçları karşılanır. Hacdan dönüşte ise geliş katına istasyon kurulur. Hacıların kontrolleri yapılır ve sağlık ihtiyaçları karşılanır. Tüm Uçuş bilgileri (uçağın sefer no’su, saati, kaç kişilik olduğu, hangi havalimanına ineceği) kayıt altına alınır. Manifestoları toplanır ve Genel Müdürlüğümüze bildirilir.

HİZMET VERİLERİMİZ: 01.01.2006 ile 31.12.2006 tarihleri arasında; -212 adet Sarı Humma aşısı yapılmıştır, -2399 adet Menenjit aşısı yapılmıştır, -2185 adet Polio aşısı yapılmıştır, -5149 kişiye poliklinik hizmeti verilmiştir, -3017 cenazenin yurda girişi yapılmıştır, -2144 adet uçak ilaçlattırılmış ve belgesi (dezensektizasyon sertifikası) verilmiştir. 2006-2007 Hac Döneminde havalimanımızdan; -60.499 hacı adayı 242 uçak ile Suudi Arabistan’a gitmiş; -62.544 hacı 259 uçak ile Atatürk Havalimanına dönmüştür.

TELE SAĞLIK MERKEZİ BAŞTABİPLİĞİ

DOKTORUMUZ, HAVADA VEYA DENİZDE 24 SAAT YANINIZDA 43

TELE SAĞLIK MERKEZİ, HUDUT VE SAHİLLER SAĞLIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜNE BAĞLI OLARAK KURULMUŞ, 20 ARALIK 2006 TARİHİNDE ATATÜRK HAVALİMANI DIŞ HATLAR TERMİNALİNDE FİİLEN GÖREVE BAŞLAMIŞTIR. 44

Merkezimiz, seyir halindeki hava ve deniz araçlarından iletişim sistemi aracılığıyla gelebilecek sağlıkla ilgili problemlere yardımcı olabilmek için 24 saat kesintisiz görev yapmaktadır. Yabancı dil bilen iletişim görevlileri ve doktorlar vasıtasıyla uluslararası düzeyde uzaktan sağlık danışmalığı ve acil yardım hizmeti verilmektedir. 45

Tele Sağlık Merkezi, Avrupa Birliği Müktesebatına uyum çalışmaları kapsamında, Birliğin “31 Mart 1992 tarih ve 92/29/EEC sayılı Konsey Direktifi”ne dayanılarak projelendirilmiştir. 46

Kuruluş dayanakları; -Türk Arama ve Kurtarma Yönetmeliği, -Seyir Halindeki Gemilerde Daha İyi Tıbbi Hizmet Verilmesi İçin Gerekli Asgari Sağlık ve Güvenlik Koşulları Hakkında Yönetmelik. 47

Tele Sağlık Merkezi, TÜRK ARAMA KURTARMA sahasındaki Arama ve Kurtarma Faaliyetlerinde Sağlık Bakanlığı adına Sağlık Organizasyonuna katılmakla da görevlidir. 48

Hizmetimiz tamamen ücretsiz olarak verilmektedir. SEYİR HALİNDE İSENİZ, DÜNYANIN NERESİNDE OLURSANIZ OLUN, ÇAĞRI MERKEZİMİZİ ARAYABİLİRSİNİZ. Hizmetimiz tamamen ücretsiz olarak verilmektedir. 49

50

ÇAĞRI MERKEZİMİZİN TELEFONU TELE SAĞLIK ÇAĞRI MERKEZİMİZİN TELEFONU (0212) 444 8353 444 TELE

Avian İnfluenza (Kuş Gribi) Hazırlayan: Dr. Aykut Yener KAVAK Atatürk Havalimanı Sağlık Denetleme Merkezi Baştabibi

Kuş gribi nedir? Halk arasında tavuk vebası olarak da bilinen kuş gribi, “Avian influenza” isimli virüslerin neden olduğu bir hastalıktır. Çoğunlukla kuşları etkiler. Çok sık olmamakla birlikte bazı alt grupları (H5N1) insanlara ve domuzlara da geçebilir.

Hastalığın belirtileri nelerdir? Virüs vücuda girdikten sonra hastalığın ortaya çıkma süresi (kuluçka süresi) birkaç saat ile 2-3 gün arasında değişebilmektedir. Kuş gribi insanda görüldüğünde tipik grip belirtilerine yol açar. Ateş, halsizlik, boğaz ağrısı, öksürük ve kas ağrıları gibi. Ancak solunum yetmezliği gelişmesi ve genel durumun hızla kötüye gitmesi durumunda ölüme yol açar.

İnsanlara nasıl bulaşıyor? H5N1 virüsü kuşlardan insanlara solunum yoluyla bulaşmakta, ancak bulaşma çok kolaylıkla olmamaktadır. Bulaşmanın olabilmesi için hasta kuşlarla yakın temasın olması gerekir. Öncelikle kanatlı hayvanların veya kuşların bakımıyla ilgilenen kimseler risk altındadırlar. Virüs kuşların dışkısıyla atıldığı için, dışkının bulaştığı materyallerle temas halinde olmak da diğer bir bulaşma riskidir.

Hastalık kümes hayvanının etinin yenmesiyle bulaşır mı? Bilimsel olarak virüs hayvanların dışkısıyla atılır ve insan vücuduna solunum yoluyla girer. Kümes hayvanlarının etinin yenmesiyle bulaşmaz. Uzmanlar iyi pişmiş tavuk eti yenmesinde çekinilecek bir durum olmadığını ifade etmektedirler.

Kuş Gribi Gıda Güvenliği Riski Oluşturuyor mu? Dünya Sağlık Teşkilatı (WHO) ile uluslararası uzmanlar, kuş gribinin tavuk ve ürünleri (tavuk eti ve yumurta) aracılığıyla insanlarda enfeksiyon oluşturması yönünden bir gıda güvenliği riski olmadığına dikkat çekerek, insanlara bu hastalığın bulaşmasının tek şartının virüsün bulaştığı kanatlı hayvanlarla doğrudan temas olduğunu bildirmiştir.

Korunmak için bireysel olarak neler yapabiliriz? Bireyler yayılımın önlenmesi için bildirim ve karantina kurallarına uyarak görevlilerin işini kolaylaştırmak ve desteklemek zorundadır. Ayrıca kişisel korunma için bireysel olarak temastan kaçınma ve el yıkama gibi genel hijyen kurallarına titizlikle uymaya özen gösterilmelidir. Pandeminin ne zaman olacağı ve ne kadar etkileyeceği bilinmemektedir ve virüse karşı henüz koruyucu aşı geliştirilebilmiş değildir. Hastalığa karşı etkili olduğu iddia edilen ilaçlar (Tamiflu ve Relenza) mevcuttur. Ancak ülkemizde ve dünyada yeterli stok bulunup bulunmadığı konusunda çelişkiler vardır. Hastalığın yayılımını kontrol etmek için alınacak tedbirler açısından kamu otoritelerine büyük görevler düştüğü açıktır.

Dünya kuş gribinden neden bu kadar çekiniyor? “Avian influenza” virüsünün bir çok tipi insanlarda hastalık yapmaz. Virüsün bir alt grubunun farklılaşarak insandan insana bulaşma özelliği kazanması halinde, pandemi (tüm dünyada yayılım) meydana gelebilir. Korkutucu olan da budur. H5N1 tipi virüsün bu potansiyeli taşıdığı düşünülmektedir.

Dünyada daha önce de grip salgınları yaşanmış. 1918 yılında İspanyol gribi, 1957 yılında Asya gribi, 1968 yılında Hong Kong gribi, Tüm dünyada yayılarak salgına yol açmıştır. İspanyol gribi 40-50 milyon, Asya gribi 2 milyon insanın ölümüne yol açmıştır. İspanyol gribi insanlık tarihine “en fazla öldüren hastalık” olarak geçmiştir.

Dünya salgın açısından şu an ne durumda? Hastalık, yeni tipte bir virüsün ortaya çıkması halinde hızla başlayacak, sıradan bir gribal enfeksiyon gibi insanlar arasında yayılacaktır. Değişime uğrayan virüsü bağışıklık sistemimiz daha önce tanımadığından, hastalık sıradan grip enfeksiyonuna göre çok daha ciddi seyredecektir. Şu an hastalığın insandan insana geçiş söz konusu değildir.

Şu an Türkiyede durum nedir? Sağlık Bakanlığı muhtemel bir grip salgını için hazırlıklarına bir yıla yakın zamandan beri devam etmektedir. Bu amaçla 81 ilde planlar yaptırılmış, iller arası koordinasyon sağlanmış, üretilen senaryolar doğrultusunda elektronik ortamda bütün illeri kapsayan tatbikatlar yapılmıştır. Hazırlıklar düzenli bir şekilde devam etmektedir.

İLETİŞİM Genel Müdürlük Dr. Ahmet Zeki HÜRDOĞAN Dr. Aykut Yener KAVAK İnternet adresi: www.hssgm.gov.tr Telefon: (0212) 293 36 74 (8 hat) Faks: (0212) 293 36 83 Dr. Ahmet Zeki HÜRDOĞAN Karantina Daire Başkanı Telefon: (0212) 293 36 74 / 107 Mail: azhurdogan@hssgm.gov.tr Dr. Aykut Yener KAVAK Atatürk havalimanı Baştabibi Telefon: (0212) 465 54 63 Dr. Canan YÜCESOY Esenboğa havalimanı Baştabibi Telefon: (0312) 398 03 73

TEŞEKKÜRLER….