MESLEK HASTALIKLARININ NEDENLERİ Doç. Dr. Mine Esin OCAKTAN

İş SağlIğI ve Güvenlİğİ Kanunu 6331 Neden çıkarıldı? Neler Getirdi? Kamu Kurumları açısından 6331?

İş SağlIğI ve Güvenlİğİ Kanunu Tüm çalışanlara ve tüm işyerlerine sağlık ve güvenlik hizmeti Önleyici yaklaşım öncelikli İşyerleri tehlike durumlarına göre sınıflandırılıyor Küçük işletmelere devlet desteği (1-9 çalışan) Risk değerlendirmesi Sağlık Gözetimi Eğitim Acil durum planlaması ve yangınla mücadele ve ilk yardım organizasyonu hazırlıkları İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi 3

ÇalIşan YÜKÜMLÜLÜKLERİ Eğitim ve talimatlar doğrultusunda, diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemek İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç vb. kurallara uygun şekilde kullanmak, Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak, Tehlike ile karşılaştıklarında, işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber vermek, Noksanlık ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak. Kendi görev alanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak 4

İşveren YÜKÜMLÜLÜKLERİ Çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamak Risklerden korunma İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri Acil durum planları, yangınla mücadele ve ilk yardım İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi Sağlık gözetimi Çalışanların bilgilendirilmesi Çalışanların eğitimi Çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması 5

İş SağlIğInda Taraflar ÇALIŞMA YAŞAMI DEVLET İŞVEREN

İş SağlIğIna Sİstem YaklaşImI İşçi-Devlet-İşveren Siyasal-Toplumsal-Ekonomik Sistem Hukuk-Ekolojik-Sağlık-Kültür Sistemi ÇALIŞMA YAŞAMI SAĞLIK

ÇalIşma YaşamI ve SağlIk İlİşkİsİ Çalışma Ortamı Çalışma İlişkileri Toplumsal Özellikler SAĞLIK Çalışma koşulları Yaşanan Çevre Bireysel Özellikler

İş SağlIğInIn KapsamI Çalışan sağlığı İşyeri çevresi ve işin çevresel etkileri İş hijyeni İş güvenliği Ergonomi Tüketici/ürün sağlığı-Hizmet Kalitesi İş hukuku Eğitim Ekonomi Toplumsal etmenler

İş SağlIğInIn Önemİ Toplumun büyük bölümünü oluşturan 15-65 yaş grubu ekonomik olarak aktif nüfus olarak adlandırılır. Çalışma hayatında bazı gruplar risk altındadır ve özel olarak korunmaları gerekir. Bazı mesleklerde sağlık riskleri (maden işleri, inşaat, taşımacılık, tarım, sağlık vb.) daha fazladır. Endüstri kuruluşları bir yandan ekonomik gelişme sağlar, bir yandan atıkların çevreye olumsuz etkileri yer alır. Endüstriyel kazalar da hem işyerinde çalışan, hem de çevresinde yaşayan, çok geniş kitleleri etkileyebilen zararlara neden olabilir. İş sağlığı ülkelerin sosyal ve ekonomik gelişme sürecinde anahtar öğedir ve giderek daha çok önem kazanmaktadır. Günümüzde bilim, teknoloji ve sanayileşmeyle koşut gitmeyen iş sağlığı uygulamalarının önemi daha da artmaktadır. Üretim sürecinin karmaşıklaşması, yarı zamanlı çalışma, geçici çalışma, iş güvencesizliği, yabancı işçilerin uyum güçlüğü, üretim temposunun artması gibi nedenlerle iş sağlığı ve güvenliği, dolayısıyla toplum sağlığı daha çok tehdit altındadır.

Kapsam genİş ama… Öznemiz /odak noktamız ÇALIŞAN Sloganımız Önce İNSAN

ÇalIşanlarIn sağlIk sorunlarI Genel hastalıklar Enfeksiyonlar, hipertansiyon, diyabet, kalp hastalığı , … İşle ilişkili hastalıklar Meslek hastalıkları “işe özgü” Sayıca en az olan İşe özgü, nedeni işyerine bağlı Önlemek olanaklı ve GEREKLİ

ÇalIşan SağlIğI Göstergelerİ İş kazaları Meslek Hastalıkları İşe devamsızlık

Meslek HastalIğI Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalık 5510 sayılı Sosyal Güvenlik ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 14. maddesinde ise “sigortalının çalıştığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple ya da işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza halleridir” olarak tanımlanmaktadır. Silikoz, kurşun zehirlenmesi, asbestoz örnek verilebilir

Meslek hastalIğI kavramI İşin yürütümü sırasında İşyeri ortamında bulunan bir nedenle Tekrarlayan maruziyet sonucunda Belirli mesleklere özgü (yalnızca o meslekte çalışanlara özgü) hastalıklar Nedensel ilişki söz konusudur

Meslek HastalIklarInIn Özellİklerİ Kendine özgü bir klinik tablo İyi belirlenmiş hastalık etkeni Hastalık etkeni veya ara ürününün (metabolitinin) biyolojik ortamda bulunuşu Hastalığın deneysel olarak oluşturulabilmesi Hastalığın atak hızının (ortaya çıkma boyutunun /insidansının) o meslekte çalışanlarda yüksek olması Uzun (belirsiz) latent dönem Yavaş ilerleme Genellikle tedavi edilemez Önlenebilir

Yükümlülük ve Maruzİyet Süresİ Sağlığa zararlı etken, meslek hastalığı kapsamına giren hastalık nedeni oluyorsa, meslek hastalıkları listesinde sınıflandırılmış olarak yükümlülük ve maruziyet süreleri ile verilmektedir. Yükümlülük Süresi: Sigortalının meslek hastalığına neden olan işinden ayrıldığı tarih ile, meslek hastalığının meydana çıktığı tarih arasında geçecek en uzun süredir Maruziyet Süresi: Zararlı etkinin başlamasıyla meslek hastalığı belirtilerinin ortaya çıkması için geçmesi kabul edilen en kısa süredir. Listede bulunmayan hastalık, yükümlülük süresi ile ilgili yasaya uymayan süreler konuları SGK Yüksek Sağlık Kurulu tarafından değerlendirilmektedir

Meslek HastalIklarI BİLDİRİLEN Tanı konulan BİLDİRİLMEYEN Tıbbi bakım var, tanı yok Bulgu var, Tıbbi bakım yok Etkilenim var, bulgu yok 18

İşle İlgİlİ hastalIk Daha kapsamlı bir tanım olup Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımına göre “yalnızca bilinen ya da kabul edilen meslek hastalıkları değil, fakat oluşmasında ve gelişmesinde çalışma ortam ve biçiminin diğer sebepler arasında önemli bir etmen olduğu hastalıklardır”. Amfizem, kas iskelet sistemi sorunları, astım bu gruba örnek verilebilir

İş ve hastalık arasındaki bağlantılar Yapılan işle nedensel bir ilişki var (Meslekle ilişkili hastalıklar) Yapılan işle nedensel bir ilişki yok fakat Hastalık işlevsel kapasitesini kısıtlayabiliyor Ya da Yapılan iş belirtileri kötüleştirebiliyor Meslek hastalıkları Yapılan iş hastalığın birincil nedenidir Atfedilen fraksiyon >%50’dir Yasal boyutu vardır Sosyal bir sözleşme gerektirir İşle kısmen ilişkili hastalıklar Yapılan iş hastalığın kısmen nedenidir Atfedilen fraksiyon <%50’dir

Koroner Kalp Hastalığı, Astım formaldehid arsenik karbondisülfür Hastalığın oluşumunu gelişimini hızlandırıcı, kolaylaştırıcı etki sigara hiperkolesterolomi yüksek kan basıncı şişmanlık Koroner Kalp Hastalığı, Astım formaldehid arsenik karbondisülfür İşe bağlı hastalıklar ÇALIŞMA (ASBESTOS) Doğrudan nedensel etki ASBESTOZİS Meslek Hastalığı

Meslek HastalIğI TanIsI KonulmasI Meslek hastalıklarında klinik ve laboratuvar incelemeler ve iş öyküsü ile ilişkilendirilmesi sonucunda ‘Tıbbi Tanı’ konulur. Tıbbi tanının Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından onaylanması durumunda ‘Yasal Tanı’ söz konusudur. Hastalığın nedeni olan etmenin işyerinde olduğu gösterilmelidir. Hastanın dosyasındaki bilgiler Sosyal Güvenlik Kurumu’na gönderilir ve Sosyal Güvenlik Kurumu Sağlık Kurulu tarafından incelenerek karara bağlanır.

Meslek HastalIğI TanIsI KonulmasI Meslek hastalığı ile ilgili tanı alabilmek için SGK İl Müdürlüğüne bireysel başvuruda bulunup, yetkili bir hastaneye (meslek hastalıkları hastanesine) sevk iste Tanı aldıktan sonra bu tanı ile işverene git, SGK’ya başvurmasını iste İşveren bildirim yapacak İşyeri teftişleri, analizler vs ile bir dosya tamamlama süreci Dosya SGK Yüksek Sağlık Kurulu’na gidiyor, dosya onaylanırsa bir işgöremezlik oranı belirleniyor Oran yüzde10’u geçerse iş göremezlik ödeneği tahsis ediliyor ve meslek hastalığı kesinleşmiş oluyor.

Meslek HastalIğI TanIsI KonulmasI 1. Çalışanın daha önceki muayene bulguları gözden geçirilmeli 2. Hastanın ve hastalığın öyküsü alınmalı, yaptığı işle ilgisinin olup olmadığına ilişkin bilgi toplanmalıdır 3. Tıbbi muayene bulguları bu bilgiler ışığında tekrar değerlendirilmeli 4. Meslek hastalığı kuşkusu devam ediyorsa çalışanın vücudunda ve işyerinde şüphelenilen madde analizi yapılarak kesin tanıya gidilmelidir,

Meslek HastalIğI TanIsI KonulmasI Meslek hastalığı tanısı koymada karşılaşılan güçlüklerden biri de sanayide kullanılan allerjik ve toksik maddelerin çoğu kez karışım halinde oluşu ve değişik ticari adlarla kullanılmasıdır. Bu yüzden kuşkulanılan maddenin araştırılmasında titiz olunmalıdır Çalışanın daha önceki benzer şikayetlerinden sonra işyerinde aynı birimde çalışırken şikayetlerinin artması meslek hastalığı kuşkusunu artırır.

Meslek HastalIklarI SInIflamasI a) Hastalığın geliştiği doku, organ ya da sisteme göre sınıflama: Deri hastalıkları (temas-kontakt dermatitleri), Akciğer hastalıkları (pnömokonyoz, bissinoz, silikozis, vb.), Hematopoetik (kan) sistem hastalıkları (anemi, lösemi,sarılık), Dolaşım sistemi hastalıkları (hipertansiyon, varis, vb.), Sinir ve ruh hastalıkları, Enfeksiyon hastalıkları (şarbon, weil, bruselloz, hepatit, vb.), gibi diğer sistem ve organlar içinde ayrı ayrı yapılabilir. Ancak bir etkenin birden çok organ ya da dokuyu tutması (hasta etmesi) (örneğin gürültünün işitme ve ruhsal durumu etkilemesi gibi) bu tür sınıflamanın kullanışlı olmadığı sonucunu getirmiştir.

Meslek HastalIklarI SInIflamasI b-Meslek hastalığı nedeni risk etmenlerine göre sınıflama: 1-Fiziksel risk etmenleri 2-Kimyasal risk etmenleri 3-Biyolojik risk etmenleri 4-Tozlar 5-Ergonomik risk etmenleri

1-Fİzİksel Rİsk Etmenlerİ Gürültü, Titreşim, Aydınlanma, Isı, Nem, Radyasyon, Basınç Fiziksel şiddet de bu grupta düşünülebilir

Gürültü Pek çok işyerinde en sık rastlanan risk etmenidir. Dokuma, metal işleri, ağaç işleri, kağıt, matbaa Ses basınç düzeyi anlık ya da zaman ağırlıklı ortalama ölçümü Ortamda ve kişinin maruziyetinin ölçümü Gürültü Kontrol Yönetmeliğinde sınır değer 85 desibeldir Kalıcı işitme kaybı en önemli sağlık sonucudur

Termal koşullar Çalışma ortamlarında daha çok yüksek sıcaklık söz konusudur. Ortam sıcaklığı Nem Hava akım hızı Radyan ısı ölçülmelidir. Sıcaklık artışı durumunda ısı krampı, ısı yorgunluğu, sıcak çarpması; sıcaklık düşüşü durumunda üşüme, el becerilerinde bozulma, donma meydana gelebilir.

Radyasyon İyonlaştırıcı radyasyon İyonlaştırıcı olmayan radyasyon Kızılötesi ışınlar ile katarakt, erkekte fertilite bozuklukları Ultraviyole radyasyon ile deri ve gözde irritasyon, deride yanık Radyo dalgaları ile beyin, tümörü, lösemi, lenfoma kesinleştirilememiş etki İyonizan radyasyon ile eşikli (nonstokastik) ve eşiksiz (stokastik) etkiler

2-Kİmyasal Rİsk Etmenlerİ Ağır metaller, Solventler, Zehirli ve irritan gazlar, Asit ve alkaliler, Pestisitler, Plastik maddeler,

Metaller Kurşun Civa Nikel Krom Arsenik

Gazlar Karbonmonoksit Hidrojen Sülfür Azot oksitler

Pestİsİdler 1500’e yakın türü vardır. %70’i organik fosforlu maddelerdir. Zehirlenmeye neden olur.

Solventler Çözücü amaçla sanayide sık kullanılır. Benzen, toluen, ksilen, benzin, aseton, eter, ksilen, hekzan, stiren Akut belirtiler ve kronik etkilenmeye bağlı çeşitli hastalıklar ortaya çıkabilir.

3-Tozlar İnert Toksik Allerjik Fibrojenik Kanserojen İnorganik Organik

4-Bİyolojİk Rİsk Etmenlerİ Brusella, Şarbon, Veba, Tularemi, KKKA Tüberküloz Parazit hastalıkları vb.

Mİkroorganİzmalar Bakteri, virus, mantar, parazit etkenli olup, enfeksiyon hastalıkları, zoonotik enfeksiyonlar, enfestasyonlar, allerjik, toksik, malign hastalıklar

Makroorganİzmalar Hayvanlardan gelen saldırı Köpek, kedi, sürüngen, kuş, balık, böcek Travma, ısırılma, alerji, gıda olarak tüketilme sırasında

Bİtkİler Alerji, Zehirlenme Kronik sağlık etkileri

5-Ergonomİk Rİsk Etmenlerİ Uzun çalışma süreleri, Hızlı iş, Yorgunluk, Monoton iş, Duruş bozuklukları, Ağır yük taşıma ve kaldırma Zorlayıcı iş akışı Ergonomik olmayan alet , eşya, araç, makine ve süreçler

Psİkososyal Rİsk Etmenlerİ Psikososyal etmenler de çeşitli hastalıklar, kazalanma, işe devamsızlık, üretim kalitesi, hizmet kalitesi yönünden önemlidir. İş güvencesizliği, Gelecek kaygısı, İş stresi Şiddet İşyeri şiddeti Yükselme hedefi olmaması

Meslek HastalIklarI SInIflamasI c)ILO tarafından yapılan sınıflama 1-İşin yürütümü sırasında karşılaşılan etkenlerle (Kimyasal, Fiziksel, Biyolojik alt başlıkları ile) 2-Hedef Organlar (Solunum, Deri, Kas-iskelet, Ruhsal ve Davranışsal alt başlıkları ile) 3-Mesleksel Kanserler 4-Diğer hastalıklar

Meslek HastalIklarI SInIflamasI d)Türkiye’de kullanılan sınıflama (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Tespit İşlemleri Yönetmeliği, 2008) A-Kimyasal maddelerle oluşan meslek hastalıkları B-Mesleksel cilt hastalıkları C-Pnömokonyozlar ve diğer mesleksel solunum sistemi hastalıkları D-Mesleksel bulaşıcı hastalıklar E-Fizik etkenlerle meydana gelen meslek hastalıkları

Türkİye’de Uygulanan Meslek HastalIklarI SInIflamasI A Grubu: Kimyasal Maddelerle Oluşan Meslek Hastalıkları: Arsenik Cıva Organik fosfor Krom Nikel Kurşun Solventler Amonyak Aldehitler…

Türkİye’de Uygulanan Meslek HastalIklarI SInIflamasI B Grubu: Deri Hastalıkları: Deri kanserleri Kanserleşmeyen deri hastalıkları

Türkİye’de Uygulanan Meslek HastalIklarI SInIflamasI C Grubu: Pnömokonyoz ve Diğer Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları: Silikoz Bissinoz Asbestoz Bronşial astım Silikotüberküloz K.İ.P. (kömür işçisi pnömokonyozu) Sideroz

Türkİye’de Uygulanan Meslek HastalIklarI SInIflamasI D Grubu: Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar: Viral hepatit Salmonella infeksiyonları Şarbon Kuduz Amibiasis Malaria Bruselloz

Türkİye’de Uygulanan Meslek HastalIklarI SInIflamasI E Grubu: Fizik Etkenlerle Olan Meslek Hastalıkları: Gürültü İyonlaştırıcı radyasyon Basınç İyonlaştırıcı olmayan radyasyon Vibrasyon Termal (soğuk-sıcak)

Türkİye’de Durum Türkiye’de meslek hastalıkları konusu sorunlu Meslek hastalıklarının kaydı tutulmuyor. Eldeki tek veri SGK’nın her yıl tazminata bağladığı vaka sayısı. Örneğin 2012 yılı SGK verilerine göre Türkiye’de 395 kişi meslek hastası oldu ve 1 kişi meslek hastalığından öldü. Oysa ülkede her yıl en az 100 bin kişi meslek hastası oluyor ve binlerce kişi meslek hastalığından ölüyor. En başta Sağlık Bakanlığı olmak üzere, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na, işyeri hekimlerine, üniversite ve devlet hastanelerinde çalışan hekimlere, herkese iş düşüyor.

Türkİye’de Durum 40 bin -100 bin meslek hastası /yıl bekleniyor. Ankara ve İstanbul Meslek Hastalıkları Hastaneleri 5000 kişi / yıl SGK Meslek Hastalıkları Kurulu 2000 kişi / yıl

Türkİye’de Durum 2010 yılında 62 903 iş kazası 533 meslek hastalığı 1454 çalışan hayatını kaybetti. 2011 yılında 69 227 iş kazası 697 meslek hastalığı 1710 çalışan yaşamını yitirdi. 2012 yılında 74871 iş kazası 395 meslek hastalığı 745 çalışan yaşamını yitirdi. 57

Yetkİlendİrİlmİş SağlIk Hİzmet SunucularI Meslek hastalıkları hastaneleri, Kamu üniversitelerinin hastaneleri, Sağlık Bakanlığı Eğitim ve Araştırma hastaneleridir.

SağlIk Örgütlerİnİn Görevlerİ Çalışana yönelik çalışmalar İşe Giriş Muayenesi Aralıklı (Periyodik) Muayeneler Özel Tarama Muayeneleri İşe Dönüşte Yapılacak Muayeneler Eğitim İşyerine yönelik çalışmalar İşyeri ortam analizleri Çevreye yönelik çalışmalar , çalışma düzeni, çevre düzeni

ÇalIşana yönelİk çalIşmalar İşe giriş muayenesi Aralıklı muayeneler Hastalık ve hastalık sonu muayeneleri Bazı grupların özel muayenesi (çocuk işçi, kadın işçi, yaşlı işçi, vb) Her muayenede gerekli laboratuvar bulgularla destekleme Rehabilitasyon Eğitim

İşe Gİrİş Muayenesİ Her çalışanın işe başlamadan önce iyi bir muayeneden geçirilmesi hem yasal zorunluluktur, hem de daha sonraki bulguların değerlendirilmesinde yararlı olacaktır Bu muayenede çalışanın gireceği işin özelliklerine göre bazı özel incelemeler de yapılabilir (dışkı, boğaz kültürü, vb.) Bu arada işyerindeki, sağlığına zararlı olabilecek etkenler için de uyarıda bulunarak korunma yöntemlerini uygulama eğitimi yapılmalı, bazı koruyucu aşılar (gerekiyorsa) yapılmalıdır (tetanoz, BCG, vb.)

AralIklI (Perİyodİk) Muayeneler Çalışanlar yaptıkları işin ve işyerinin getirdiği zararlılık derecesine, bedensel durumlarına ve en çok risk altındaki organ ve sistemlere göre (kadın, çocuk, yaşlı) değişen aralıklarda muayene edilerek oluşabilecek meslek hastalığının önlenmesi ya da erken tanısı yapılarak zararlarının azaltılması sağlanmalıdır

Özel Tarama Muayenelerİ Daha önce yapılan muayenelerin dışında bazı gruplar özel olarak daha sık ve bazı hastalıklar yönünden incelenir (diyabet, hipertansiyon ve kronik akciğer hastalığı olanlar, çocuk işçiler, gebe ve emzikliler vb) Bu yolla meslek hastalıklarının gelişmesi önlenebilir ve genel sağlık durumları geliştirilir

İşe Dönüşte YapIlacak Muayeneler Hastalık Sonu Hastalık ister mesleksel, ister meslek olmayan türden olsun geçirilen hastalığın vücutta yaptığı olumsuz durum değerlendirilerek işe devamının tartışılması, alınması gerekli önlemler ve eğitim yapılmalıdır.

İşyerİne yönelİk çalIşmalar İşyerinde çalışma düzeni İşyeri ortam analizleri İşyerindeki sağlığa zararlı etkenlerin ölçümü hem meslek hastalıklarının önlenmesi, hem de meslek hastalığının tanısını koymada önemlidir Her bir madde için belirlenen (ülkelere göre değişik), izin verilecek en yüksek doz (değer) değerlendirmesi de böylece anlam kazanır.

İşyerİ ortam analİzlerİ İzin verilebilecek en üst sınır için (M.A.C. ve T.L.V.) iki ayrı tanımlama yapılmıştır. M.A.C. (Maximum allowable concentration) : Daha çok kısa sürede etki gösteren maddeler için kullanılmaktadır.   T.L.V. (Threshold limit value) : Daha çok uzun sürede etki eden maddeler için kullanılmaktadır. Bu işyerindeki günlük ortalama değer ya da eşik değeri göstermektedir

Çevreye yönelİk çalIşmalar Çevreden gelebilecek ya da çevreye olabilecek zararların incelenmesi ve önlenmesi vb. İşyeri ortamı için konulan bu sınırlar gibi bu maddelerin insan vücudunda da hangi değerlerde tehlikeli olacağı ayrı ayrı gösterilmiştir Kuşkusuz işyerinde yapılacak diğer bir inceleme de her bir zararlı etkene karşı uygulanacak koruyucu araçların durumu ve çalışanların davranışları olmalıdır

UnutmamalI Meslek hastalıklarından korunulabilir Korunmada kaynakta kontrol yöntemi en başarılıdır. Kişisel koruyucu malzeme kullanımı son çaredir ama önemlidir. Neden işyerindedir. İşyerinde alınacak önlemlerle denetlenebilir Etkenler en çok solunum yoluyla vücuda girer. Tedavide ilk yapılacak o işten uzaklaştırmaktır. Çoğu meslek hastalığı tedavi edilemez. Risk değerlendirme ve kontrolü en önemli yaklaşımdır.

KAYNAKLAR Bilir N, Yıldız AN, İş Sağlığı ve Güvenliği, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 2013 Meslek Hastalıkları ve İş ile ilgili Hastalıklar Tanı Rehberi Meslek Hastalıkları Rehberi Çalışma Hayatı İstatistikleri 2012 Alp Ergör - Yücel Demiral. “İşyeri Ortamında Solunum Riskleri Değerlendirmesi ve Koruma” Adlı Sunum. Mesleki ve Çevresel Akciğer Hastalıkları Sempozyumu 14-15 Aralık 2006 Ankara Türkiye Sağlık Raporu, HASUDER 2012