ALTERNATİF SAĞLIK HİZMETİ: EVDE BAKIM Dr. Öznur ALTUNTAŞ Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği AD

Evde Bakım Tanımı Tarihsel gelişimi Kapsamı ve çeşitleri Olumlu-olumsuz yönleri Dünyadaki örnekleri

Evde Bakım Tanımı Tarihsel gelişimi Kapsamı ve çeşitleri Olumlu-olumsuz yönleri Dünyadaki örnekleri

Tanım Hekimlerin önerileri doğrultusunda hasta kişilere, aileleri ile yaşadıkları ortamda sağlık ekibi tarafından rehabilitasyon, fizyoterapi, psikolojik tedavi de dahil tıbbi ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde sağlık bakımı ile takip hizmetlerinin sunulmasıdır. (Evde Bakım Hizmetlerinin Sunumu Yönetmeliği;10.03.2005 tarihli 25751 sayılı resmi gazete)

Tanım Bireylerin bakım gereksinimlerinin ev ortamında karşılanması Sözü edilen bu gereksinimler sosyal,duygusal,bilişsel ve tıbbi hizmetleri içine alan geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır

Evde Bakım Tanımı Tarihsel gelişimi Kapsamı ve çeşitleri Olumlu-olumsuz yönleri Dünyadaki örnekleri

Tarihsel gelişimi Roma Dönemi Evde sağlık hizmetinin tarihsel gelişimine baktığımızda, roma döneminde başlayan en ilkel sağlık yöntemi olan evde doğumla başlayarak anlatmak yerinde olur Roma Dönemi (İstanbul Tıp Derg - Istanbul Med J 2010;11(3):125-132)

Tarihsel gelişimi Ortaçağ Avrupa’sı Ortaçağ avrupasında ise evde sağlık hizmeti uygulamaları,hastanın hastalığını diğer insanlara bulaştırmasını engellemek amacıyla yapılmıştır. Burada sunulan hizmetlerin tıbbi boyutundan ziyade barınma,yemek gibi sosyal hizmetler ön planda olmuştur. Ortaçağ Avrupa’sı (İstanbul Tıp Derg - Istanbul Med J 2010;11(3):125-132)

Tarihsel gelişimi 20. yüzyıl Kentleşmedeki hızlı artış, yoksul insan sayısındaki artış sosyal koşullardaki bozulmayı beraberinde getirmiş;evde bakıma olan ihtiyacı artırmıştır. Bu dönemde evde hasta bakımı kilise önderliğinde gönüllü kişiler tarafından verilmiştir. 20. yüzyıl (İstanbul Tıp Derg - Istanbul Med J 2010;11(3):125-132)

Tarihsel gelişimi Tıbbın ve hastanelerin gelişmesiyle evde bakımın önemi azalmış, hastalar bakım için hastanelere ve hekimlerin muayenehanelerine başvurmaya başlamışlardır.

Tarihsel gelişimi İkinci Dünya Savaşı sırasında ●Hemşire sayısının azalması ●Engelli sayısının artması ●Kronik hastalığı olan kişilerin artması nedeniyle evde bakıma ihtiyaç artmıştır. (İstanbul Tıp Derg - Istanbul Med J 2010;11(3):125-132) (Halk Sağlığı Temel Bilgiler 2006 Çağatay güler Levent Akın- Evde Bakım, Bahar Güçiz Doğan, Nüket Subaşı)

İlk hastane destekli evde bakım programı Bu nedenle ilk evde bakım etkinliklerinin abdde başladığı kabul edilmektedir. Montefiore Hastanesi Evde Bakım Programı 1947,ABD

Evde bakım hizmetleri Yaşlı nüfusun artışı Kronik ve dejeneratif hastalıkların çoğalması Aile yapısının değişmesi nedeniyle günümüzün önemli sağlık uygulamaları arasında yer almıştır. (Aksayan ve Cimete 1998,Martinson et al 1997,Ewers 2002,Jacobs et al 2002, Erden ve ark. 2000)

Evde Bakım Tanımı Tarihsel gelişimi Kapsamı ve çeşitleri Olumlu-olumsuz yönleri Dünyadaki örnekleri

Kapsamı ve çeşitleri Uluslararası düzeyde evde bakım hizmetlerinde anlaşmaya varılmış asgari veya temel bir hizmet listesi yoktur. Her ülke kendi olanakları ve sosyokültürel dinamikleri doğrultusunda bir hizmet listesi oluşturmuştur.

Kapsamı ve çeşitleri Evde bakım hizmetleri 1. tıbbi-sosyal hizmetler 2. kısa-uzun süreli evde bakım 3. formal-informal bakım WHOnun ev temeline dayanan uzun dönem bakım 2000 raporunun bütününe baktığımızda ,Özelliği gereği 3 açıdan sınıflandırılmaktadır. ( DSÖ,Ev Temeline Dayanan Uzun Dönem Bakım Raporu; 2000 )

Tıbbi Bakım Hizmetleri Genel sağlık sisteminden farksız olarak - koruyucu - tanı koyucu - tedavi ve rehabilite edici - hospis bakımı içermektedir.

evde hospis bakımı Hospis kavramı, terminal dönem hastalar ile ailelerine yoğun bakım olanakları sağlayan bir yaklaşımdır. Palyatif bakım esastır. Tedavi edici bakım değil.palyatif bakım kişinin hastalığına bağlı ortaya çıkan ve hastaya sıkıntı veren sağlık sorunlarının giderilmesini ya da azaltılmasını amaçlar. (Halk Sağlığı Temel Bilgiler 2006 Çağatay güler Levent Akın- Evde Bakım, Bahar Güçiz Doğan, Nüket Subaşı)

Sosyal Bakım Hizmetleri Kişisel bakım Ev işleri hizmeti Ev ortamının düzenlenmesi Sosyal destek Danışmanlık hizmetleri ( banyo, giyinme, beslenme ) ( temizlik, çamaşır yıkama, alışveriş ) ( çıkış rampaları oluşturmak,banyo güvenliği sağlamak ) ( faturaların ödenmesi, sosyal etkinliklere götürülmesi) (istekler, şikayetler )

Kısa Süreli Evde Bakım Hizmetleri Tıbbi hizmet ağırlıklıdır. Hastane sonrası nekahat dönemi içinde verilmektedir. Genel olarak 30 gün ile sınırlandırılmıştır

Kısa Süreli Evde Bakım Hizmetleri Hekimlik, hemşirelik hizmetleri Solunum tedavisi Yara bakımı Fizik tedavi Konuşma,dil gelişimi tedavisi Hasta ve bakım verenin eğitimi Beslenme ve enjeksiyon uygulamaları

Uzun Süreli Evde Bakım Hizmetleri Hem tıbbi hem de sosyal bakım hizmetlerini kapsar. 6 aydan daha uzun süre bakım ihtiyacının duyulması durumunda verilen hizmetleri kapsar. Kronik hastalar, yaşlılar, engelliler yararlanmaktadır.

Uzun Süreli Evde Bakım Hizmetleri Sağlığı korumak Bakıma muhtaçlık derecesinin artmasını önlemek Olabildiğince bağımsız yaşamayı sağlayacak eğitim ve becerileri kazandırmak Kaliteli bakım hizmetleri sunmak Bakıma muhtaçlık,günlük yaşam aktivitelerinden en az birini yardımsız yerine getirememe durumu.bakım hizmetlerinden yararlanma koşulu olarak birçok ülkede kullanılmaktadır.

İnformal Bakım Aile, yakınlar tarafından verilen, kontrat ilişkisine bağlı olmayan bakım

Formal Bakım Profesyoneller tarafından sözleşme ilişkisine bağlı bakım Huzurevi ve bakım evleri de bu gruba girmektedir.

TELE BAKIM

TELE BAKIM

Evde Bakım Ekibi Hekim Hemşire Fizyoterapist Meşguliyet terapisti Konuşma terapisti Sosyal hizmet uzmanı Diyet uzmanı Evde bakım yardımcıları

Hekimin rolü nedir?

Hekimin görevleri Tıbbi problemleri çözmek Evde bakıma uygun olan hastayı tanımlamak Kısa ve uzun dönem hedefleri belirlemek Hasta ve evde bakım çalışanları arasındaki iletişimi sağlamak Tıbbi kayıtların dökümentasyonunu yapmak Gerektiğinde telefonla eve gelerek vizit yapmak

Hangi hasta grupları evde sağlık hizmetlerinden faydalanabilir?

Hangi hasta grupları evde sağlık hizmetlerinden faydalanabilir? KVS ( KKY, DVT, antikoagülan tedavi alanlar ) Diabetes Mellitus ( tedavisi, eğitimi, monitorizasyonu ) GIS ( parenteral nutrisyon,enteral besleme )

Hangi hasta grupları evde sağlık hizmetlerinden faydalanabilir? Enfeksiyon hastalıkları ( HIV/AIDS, immun yetmezlik sendromları ) Nefroloji ( son dönem KBY, evde diyaliz, periton diyalizi ) Göğüs Hastalıkları ( uyku apne sendromu,KOAH, astım )

Hangi hasta grupları evde sağlık hizmetlerinden faydalanabilir? Hematoloji-Onkoloji ( KT,ağrı yönetimi, nötropeni) Obstetrik ( fetal monitorizasyon, emzirme eğitimi, postpartum bakım ) Nöroloji ( demans, inme, MS, ALS, Guillain-Barre )

Evde Bakım Tanımı Tarihsel gelişimi Kapsamı ve çeşitleri Olumlu-olumsuz yönleri Dünyadaki örnekleri

Evde bakım hizmetlerinin olumlu yönleri Kişi aile yaşamının bir parçası olmaya devam eder. Kendi alıştığı ortamda yaşamını sürdürmeye devam eder. Toplumdan soyutlanmayı önler. İyileşmeyi hızlandırır. Hasta memnuniyetini artırır

Evde bakım hizmetlerinin olumlu yönleri Ekonomiktir. Kurumlara geri dönüşleri azaltır. Hastane enfeksiyonlarından korur. Hasta döngüsü hızlanır. Yatış için sıra beklenmez. Kesintisiz bir sağlık hizmeti sunulmasını sağlar.

Evde bakım hizmetlerinin olumsuz yönleri Hasta özel yaşamına müdahale ediliyormuş hissine kapılabilir. Bireyin kendini gerçekten hasta hissetmesine neden olabilir. Aile üzerinde duygusal, fiziksel ve ekonomik baskı oluşabilir. Sağlık personeli sürekli hastanın yakınında değildir.

Evde bakım hizmetlerinin olumsuz yönleri Yüksek teknolojili cihazların bakım veren kişilerce hatalı kullanımına bağlı olarak komplikasyonlar (sepsis,tromboz,vb ) gelişebilir. Sağlık personelinin güvenliğini sağlamada bazı problemler çıkabilir.

Evde Bakım Tanımı Tarihsel gelişimi Kapsamı ve çeşitleri Olumlu-olumsuz yönleri Dünyadaki örnekleri

Dünyadaki Evde Bakım Hizmetleri

ABD Özel evde bakım kuruluşları (% 40) Hastane destekli evde bakım kuruluşları (% 25) (Halk Sağlığı Temel Bilgiler 2006 Çağatay güler Levent Akın- Evde Bakım, Bahar Güçiz Doğan, Nüket Subaşı)

ABD Toplam sağlık harcamalarının % 5-6’sı evde bakıma yöneliktir. Bu harcamaların büyük kısmı ‘Medicaid’ ve ‘Medicare’ tarafından karşılanmaktadır. (Halk Sağlığı Temel Bilgiler 2006 Çağatay güler Levent Akın- Evde Bakım, Bahar Güçiz Doğan, Nüket Subaşı)

ABD Medicaid : Gelir düzeyi düşük ailelere sağlık sigortası sağlayan uzun süreli bakıma yönelik ulusal sağlık güvencesi Medicare : Federal hükümetin, bütün yaşlıların ve engelli gençlerin sağlık harcamalarını finanse ettiği sağlık sigortası (Halk Sağlığı Temel Bilgiler 2006 Çağatay güler Levent Akın- Evde Bakım, Bahar Güçiz Doğan, Nüket Subaşı)

ABD Karşılanan hizmetler: 1. Kısa süreli rehabilitif bakım hizmetleri 2. Hastanede 3 gün yatış sonrası 100 güne kadar verilen bakım hizmetleri 3. Yarı zamanlı uzman bakımı 4. Fizik tedavi hizmetleri 5. Kişisel bakım hizmetleri (Halk Sağlığı Temel Bilgiler 2006 Çağatay güler Levent Akın- Evde Bakım, Bahar Güçiz Doğan, Nüket Subaşı)

Kanada Kanada Medicare Sigorta Sistemi Kanada sağlık harcamalarının % 14’ü Bölgesel farklılık (Halk Sağlığı Temel Bilgiler 2006 Çağatay güler Levent Akın- Evde Bakım, Bahar Güçiz Doğan, Nüket Subaşı)

Kanada Sağlık sigortası ( var/yok ) Kronik hastalık sayısı ( 2’den fazla mı? ) Son 1 yılda hastanede geçirdiği süre ( 8 günden çok/az ) (Canada Health Reports,Summer 1998 Volume 10 no.1)

Kanada % 63’ü 65+ 2/3’ü kadın KKY, demans, hipertansiyon, romatizmal hastalıklar (Canada Health Reports,Summer 1998 Volume 10 no.1)

Avrupa Birliği

Avrupa Birliği - finansman Kamu harcamaları İsveç, Hollanda, Danimarka yüksek Cepten harcamalar Finlandiya yüksek Estanya, Çek C., Slovakya düşük Formal bakım kullanımı Belçika, Hollanda en yüksek Almanya, Estonya en düşük İnformal bakım Belçika yüksek Danimarka ve Holanda düşük İnformal bakıma destek Fransa, Slovenya, Belçika, Litvanya, Romanya yüksek Bulgaristan, İtalya, Macaristan düşük Ulaşılabilirlik Genellikle ulaşılabilir Romanya ve İngiltere düşük ANCIEN –Assessing Needs of Care in European Nations ASISP - The systems of social protection European countries,

Avrupa Birliği Kuzey Avrupa: Danimarka, İsveç ve Hollanda en çekici sistemler ANCIEN –Assessing Needs of Care in European Nations ASISP - The systems of social protection European countries,

Hollanda Sağlık sigortası kapsamındadır. Vergisini ödeyen herkes faydalanabilmektedir. Uygulamadan kişinin eşi ve çocukları da faydalanabilmektedir. Ministry for Health, Welfare and Sport (2005), Health insurance in the Netherlands; the new health insurance system from 2006: http://www.minvws.nl/images/health-insurance-in-nl_tcm11-74566.pdf

Hollanda Ev işleri Kişisel bakım Hemşirelik hizmetleri Destekleyici eğitim hizmetleri Tedavi hizmetleri Güvenlik hizmetleri Cenaze- yas hizmetleri İnsanlar ödedikleri miktara göre ne tür hizmet istediklerini belirleme hakkına sahipler.

Almanya Uzun süreli bakım sigortası-LTCI (1994 ) En sık bakım verilen hasta grubu demans ve mental durum bozuklukları LTCI primleri,işçi ve işveren arasında eşit olarak karşılanmaktadır. Emekliler ise tüm primi kendileri ödemek zorundadırlar. 6000den 12000e çıkmış Bundesministerium für Gesundheit (2006), Long-term care insurance, http://www.bmg.bund.de/cln_041/nn_617004/EN/Long-term-care-insurance/info-long-term.html (accessed on 8 August 2006)

Almanya LTCI Kişisel hijyen Beslenme Mobilite Bakım organizasyonu Çeşitli katkılar (hemşirelik ve teknik katkılar) Önceden göçmen kadınlar tarafından kaçak olarak verilen hizmetler, şu an yasal olarak uygulanmakta ve maliyeti de düşürmektedir ve onlar için de iş güvencesi sağlamaktadıır.

Yunanistan Yunan Kızıl Haç Komitesi Hemşirelik hizmetleri ve kişsel bakımı içermekte.bunun yanında evde bakım hizmetlerini daha çok özel sektör vermekte ve devlet tarafından denetlenmemektedir. Yunan Kızıl Haç Komitesi

Yunanistan KAPIs ● Laboratuvar tetkikleri ● Nakil işlemleri ( 6 günü aşmayan ) ● Koruyucu sağlık hizmetleri ● Psikoterapi programları ● Sağlık eğitimi ● Sosyal faaliyetler .Devletin yaşlılar ve fakirler için geliştirmeye çalıştığı evde bakım programıAileler anahtar rol oynamaktadır.Aile fertleri,özellikle kadınlar, teşvik amaçlı maddi anlamda desteklenmektedir http://www.alzheimer-europe.org/EN/Policy-in-Practice2/Country-comparisons/Home-care/Greece

Japonya Geleneksel bakım hakim ( kentlerde eş, kırsalda çocuk veya torunlar ) Yaşlıların % 3’ü profesyonel bakım almakta Finansmanın yarısını devlet, yarısını kişi kendi sağlamaktadır Devlet informal bakım veren kişllere yönelik olarak çeşitli bakım merkezleri kurmuştur.haftanın bir günü kişi bu bakım merkezlerine bırakılarak ailde bakım veren bireyin ihtiyaçlarını karşılamasını sağlayarak destek olmaya çalışmaktadır. ( Japan's Long-Term Care Insurance Programs, 2010)

Japonya Evde bakım -Hemşirelik hizmetleri -Kısa süreli bakım hizmetleri( günlük, refakatçi,aylık ) -Yaşlılar için sağlık bakım hizmetlerini içermektedir. ( Japan's Long-Term Care Insurance Programs, 2010)

Nepal CHBC ( Evde Palyatif Bakım Programı, 2005) 2008’de 1600 HIV (+) (Pioneering Comprehensive Palliative Care in Nepal,© Copyright 2011, FHI 360)

Nepal Semptomların tedavisi Ağrı kontrolü Tedaviye katılımın desteklenmesi HIV (+) anneden bebeğe bulaşın önlenmesi (Pioneering Comprehensive Palliative Care in Nepal,© Copyright 2011, FHI 360)

Türkiye ???

teşekkürler…