KAPALI ALANLARDA ÇALIŞMA

? Cep telefonlarının kapalı tutulması Eğitmenimizin Ricası Cep telefonlarının kapalı tutulması Aklınıza takılan konuların derhal sorulması ?

Kapalı alanlarda yapılan çalışmalarda İSG hakkında bilgi edinmek. AMAÇ Kapalı alanlarda yapılan çalışmalarda İSG hakkında bilgi edinmek.

Öğrenim Hedeflerimiz -Kapalı alanlarda yapılan çalışmalardan kaynaklanan İSG riskleri, -Alınması gereken önlemler, -İlgili mevzuat hakkında bilgi sahibi olmak.

Konu Başlıklarımız Kapalı ve dar alanlar Havalandırma Patlama ve yangın Aydınlatma Çalışma sistemi (ön izin, ölçüm, gözetleme) Kullanılacak iş ekipmanları İlgili mevzuat

Kapalı ortamlar Sürekli çalışma yeri olarak tasarlanmamış; Giriş – Çıkış yolları sınırlı Tamamen veya kısmen kapalı Sınırlı bir hacme sahip İçinde rahat hareket edilemeyen Doğal bir hava akımı olmayan İçerisinde sınırlı miktarda hava olan alanlardır. 6

Kapalı alanlar ; Penceresiz bodrum katları Dehlizler – Tüneller Boru hattı Kuyular – Çukurlar Depolama tankları Silolar Kanalizasyon hatları Bacalar Kazanlar Konteynerler Gemi inşasında hücre ve tank bölümleri 7

Kapalı ortamlardaki tehlikeler Oksijen yetersizliği Elektrik Mekanik tehlikeler Tehlikeli - Zararlı seviyede Gaz Toz Buhar Duman Patlama yaratacak oranlarda oksijen Potansiyel olarak daima vardır! 8

Kirli hava Pis hava Zehirli hava Patlayıcı hava Tozlu hava 9

Kirli hava Pis hava Ortamdaki oksijen (O2) oranı %20 den aşağıdadır Kısa sürede yorgunluk ortaya çıkar 10

Kirli hava Zehirli hava İnsan hayatını tehlikeye düşüren zararlı gazlardan oluşur Bu gazların kimyasal etkileri insana zarar verir Karbonmonoksit Azot oksitleri Hidrojensülfür Kükürtdioksit Radon gazları 11

Kirli hava Patlayıcı hava Bütün yanıcı gazları bileşiminde bulundurur Hidrokarbonlar; Metan Etan Propan Bütan Hidrojen Karbonmonoksit Hidrojensülfür 12

Kirli hava Tozlu hava İçerisinde değişik oranlarda toz vardır (Kömür tozu, odun tozu, mermer tozu, un tozu, kuvars-silis- tozu, kumaş tozu) 13

En sık görülen Zararlı gazlar Karbondioksit (CO2) Metan (CH4) Etan (C2H6) Propan (C3H8) Bütan (C4H10) Hidrojen (H2) Azot (N2) Karbonmonoksit (CO) Hidrojen sülfür (H2S) Hidrojen siyanür (HCN) 14

Zararlı gazlar; Renkli veya renksiz olabilir Kokulu veya kokusuz olabilir Hepsinin tehlike ve zararları farklıdır Bazıları temiz havayı (O2) azaltır ve boğulma yaratır Bazıları kana karışarak zehirler Bazıları tavanda birikir Bazıları tabanda birikir Bazıları havayla karışarak patlamaya yol açar Bazıları birkaç etkiyi birden yapar 15

Kapalı Ortamlarda Tehlike Dereceleri A Acil Tehlike Zehirli gaz Boğucu gaz Patlayıcı gaz Oksijen %16dan az, B Kısa Süre İçinde Tehlike Oksijen %16-19,3 arasında C Uzun sürede Olası Tehlike Oksijen%19,5-21,4 arasında A2 alarm- Kaç! A1 alarm- Önlem al- Çık Normal Önlem al-Çalış 16

Sorumlular GİRİŞ YAPAN; Kapalı birimlere girmek için eğitilmiş ve kalifiye olmuş kişi. GÖZLEMCİ; kapalı birimlerde çalışan kişileri gözleyen eğitilmiş ve kalifiye olmuş kişi. YETKİ VEREN; kapalı birimlere giriş izni veren eğitilmiş ve kalifiye olmuş kişi. 17

GİRİŞ YAPAN’ın Sorumlulukları Eğitim almış olmalı Kapalı alanın güvenli giriş için uygun şekilde; İzole edildiğinden Havalandırıldığından Boşaltıldığından emin olmak. Gözlemcinin isteği halinde kapalı alanı hemen terk etmek. İlgili prosedürlere ve kurallarına tamamen uymak. Uygun kişisel koruyucu ekipmanları kullanmak. 18

GÖZLEMCİ’nin Sorumlulukları Giriş yapan personeli; Giriş, Kapalı alanda çalışma Çıkış süresince izlemek yerine yetkin bir gözlemciyi bırakmadan hiçbir sebeple görev yerini terk edemez. İçerideki atmosferik havayı izlemek Giriş yapılmadan önce Çalışma süresince Kapalı alana girişi kontrol etmek. Acil durumlarda destek çağırmak. Tehlikeleri değerlendirmek ve gereğini yapmak İçerideki Dışarıdaki Kapalı alanda çalışma ile ilgili kayıtları saklamak (hava kalitesi testleri, izin fomları…) 19

YETKİ VEREN’in Sorumlulukları Güvenliğin tam olarak sağlandığından emin olmak Tehlikelerin izole edildiğinden Uygun kitleme/etiketleme Kapalı alana girişte gözlemcinin yetkisini desteklemek. İş bittikten sonra bütün personelin alanı terk ettiğini doğrulamak. Kapalı alanda çalışan tüm personelin tehlikelerin farkında olduğundan emin olmak. Kapalı alana girişten önce kurtarma ekiplerinin ve ekipmanların ulaşılabilir olmasını sağlamak. 20

Kapalı Alanda Çalışma İzni Tehlikeli bir durum varsa; Hava / Havalandırma bozuk – yetersiz Personeli içine çekecek bir ekipman veya malzeme var Personelin kapana kısılacağı bir düzen var Diğer ciddi güvenlik – sağlık tehlikeleri var Yapılacak çalışmalarda; “Çalışma İzni” düzenlenmesi gereklidir. 21

Kapalı Alanda Çalışma İzni Alanı tehlikelerden izole et Alanı havalandır Kısa bilgilendirme yap İzni tamamla İç atmosferi test et Kapalı alana giriş 22

Kapalı Alanda Çalışma İzni Alanı tehlikelerden izole et Alanı havalandır Kısa bilgilendirme yap İzni tamamla İç atmosferi test et Kapalı alana giriş Valfleri kapatın Alanı boşaltın Kitleme/etiketleme yapın Alandan kalıntıları temizleyin 23

Kapalı Alanda Çalışma İzni Alanı tehlikelerden izole et Alanı havalandır Kısa bilgilendirme yap İzni tamamla İç atmosferi test et Kapalı alana giriş Mekanik havalandırma kullanın (fanlar, hava boruları…) Saatte en az kapalı alanın dört (4) katı kadar havalandırma yapın Büyük alanlar daha büyük havalandırmaya ihtiyaç duyar Havalandırmanın taze hava beslediğinden emin olun 24

Kapalı Alanda Çalışma İzni Alanı tehlikelerden izole et Alanı havalandır Kısa bilgilendirme yap İzni tamamla İç atmosferi test et Kapalı alana giriş Tüm ekip katılmalıdır Gözlemciler, giriş yapanlar, yetki verenler Girişte ve çalışma sırasındaki tehlikeleri gözden geçirin Kişisel koruyucu ekipmanları gözden geçirin Kurtarma prosedürlerini gözden geçirin ve uygulanabilir olduğunu doğrulayın İzni tamamlayın 25

Kapalı Alanda Çalışma İzni Alanı tehlikelerden izole et Alanı havalandır Kısa bilgilendirme yap İzni tamamla İç atmosferi test et Kapalı alana giriş Kapalı alana girişten önce izin tam ve doğru olarak doldurulmalıdır. İznin geçerli olabilmesi için Yetki Veren’in imzasıyla tamamlanmalıdır. Geçerli bir izin olmadan giriş yapılamaz. İzinler 12 saate kadar geçerlidir. İş tamamlandığı zaman izin İSG Yöneticisine teslim edilmelidir. İptal edilen izinler en az 1 sene saklanmalıdır. 26

Kapalı Alanda Çalışma İzni Alanı tehlikelerden izole et Alanı havalandır Kısa bilgilendirme yap İzni tamamla İç atmosferi test et Kapalı alana giriş Oksijen seviyesini kontrol et (O2 konsantrasyonu <19.5% veya >23.5%) Yanıcı parlayıcıları kontrol et En düşük patlama seviyesi (LEL)<10% Toksik gazları kontrol et 27

Kapalı Alanda Çalışma İzni Alanı tehlikelerden izole et Alanı havalandır Kısa bilgilendirme yap İzni tamamla İç atmosferi test et Kapalı alana giriş Dikkat !!! Ölçümler sonucunda herhangi bir limit değerin belirlenen sınır değerleri aşması durumunda tüm personel hemen kapalı alanı terk edecek ve atmosferik şartlar emniyetli sınırlara gelmedikçe kimse içeri girmeyecektir. 28

Kapalı Alanda Çalışma İzni Alanı tehlikelerden izole et Alanı havalandır Kısa bilgilendirme yap İzni tamamla İç atmosferi test et Kapalı alana giriş Kapalı alan boş olduğu zamanlarda her girişten önce 10 dakikalık havalandırma (gerekliyse) periyotlarında sonra, En az saat başı, Şüpheli durumlarda daha sık olarak testler yapılmalıdır. 29

Kapalı Alanda Çalışma İzni Alanı tehlikelerden izole et Alanı havalandır Kısa bilgilendirme yap İzni tamamla İç atmosferi test et Kapalı alana giriş İyi hava Sağlıksız hava Öldürücü hava Giriş alanının emniyetli olduğundan emin olmak için her zaman farklı seviyelerde test yapın. Girişe yakın noktalardaki iyi hava, tabanda da iyi hava olduğu anlamına gelmez! 30

Kapalı Alanda Çalışma İzni Alanı tehlikelerden izole et Alanı havalandır Kısa bilgilendirme yap İzni tamamla İç atmosferi test et Kapalı alana giriş Gözlemci kapalı alanda çalışma süresince girişe yakın bir yerde beklemelidir. Çalışma devam ederken giriş yapan personelle sürekli iletişim halinde olmalıdır. Tüm gözlemciler kapalı alana giriş-çıkış dokümanlarını girişte ve çıkışta doldurmalıdırlar. Çalışma süresinde gözlemci izni ve giriş dokümanlarını saklamalıdır. 31

Çalışma bittikten sonra… Ortamdan uzaklaştırın; Tüm personeli Aletleri Kalanları alandan uzaklaştırın Çıkış dokümanını doldurun. Alanı kapatın. İzni iptal edin. Yapılan işi gözden geçirin. 32

VÜCUDUMUZA NASIL GİRERLER? Deri Solunum yolu Temasla; Tahriş Kaşıntı Yara Kana karışarak; Çeşitli hastalıklar Zehirlenmeler 33

İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ 11 Ocak 1974 Resmi Gazete : 14765 MADDE 510 511 512 513 514 515 516 Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda  SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK 26 Aralık 2003 Resmi Gazete:25328 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM YÖNETMELİĞİ 9 Şubat 2004 Resmi Gazete: 25368 AĞIR VE TEHLİKELİ İŞLER YÖNETMELİĞİ 16/06/2004 Resmi Gazete: 25494 Ek – 1 Ağır ve Tehlikeli İşlere ait Çizelge 17 – 18 maddeler 34

İŞLER 17 18 Kadınlar ÇALIŞAMAZ 16 yaştan büyük 18 yaştan küçük AĞIR VE TEHLİKELİ İŞLER YÖNETMELİĞİ (16/06/2004 tarihli, 25494 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.) Ağır ve Tehlikeli İşlere ait Çizelge İŞLER Kadınlar 16 yaştan büyük 18 yaştan küçük 17 Ağır saç levhaları; Bağlama Perçinleme Presleme işleri Kalafat işleri ./.. ÇALIŞAMAZ 18 Gemi inşaat ve tamiratında İskele Dikme ve kızak işleri Vinçler, iş iskeleleri, bumbalar, direkler, demir ve zincirler ve benzeri teçhizatlara ait işler 35

KORUNMA ÖNLEMLERİ Yeterli havalandırma Ortam havasında zararlı gazların ölçümü yapılmalıdır Gaz dedektörleri Alarm cihazları Uygun aydınlatma Kapalı alanlarda asla yalnız çalışılmamalıdır En az 1 kişi dışarıda kalmalıdır Tehlikeli gaz olabileceği asla unutulmamalıdır Uygun kişisel koruyucu Donanım olmalıdır İş giysileri Solunum koruyucuları Güvenlik kemeri – Sinyal ipi 36

Kapalı alanlarda havalandırma; Zehirli maddelerin oluşmaması Yanıcı gazların birikmemesi Oksijenin azalmaması için Duman emme sistemleri Yapay havalandırma yöntemleri kullanılmalıdır Havalandırma yapılamıyorsa; Solunum ekipmanları kullanılmalıdır Oksi-gaz kaynağı, alevle kesme ve ısıtma işlemleri yaparken havalandırmaya özel bir önem gösterilmelidir! Yoksa; nitrik-oksitlerin değerleri limitleri aşabilir 37

Havalandırma için; Kaynak torcundan, kaynak maskesinden veya baş maskesinden duman emme sistemi Taşınabilen duman emme sistemleri İş parçasına veya çalışma bölgesine yaklaştırılabilen ve monte edilebilen duman emme bacaları Dikkat ! Yanma nedeniyle ciddi kazalara neden olacağı için kapalı alanlarda oksijen kullanılarak havalandırma yapılmasına izin verilmez 38

KAPALI YERLERDE ÇALIŞMA KURALLARI 39

Çalışanların içine girmesi için yeterli boyut ve şekilde olmayan, sınırlı giriş ve çıkış araçlarına ve imkanlarına sahip olan, çalışanın girmesine ve verilen görevi yapmasına imkan verecek kadar geniş, ancak çalışanların sürekli kalmalarına uygun şekilde şekilde tasarlanmamış yerlerdir. 40

Yazılı İzne Tabi işler: İş sağlığını ciddi şekilde tehlikeye düşürecek yerlerde yapılan işler olup a)Kapalı ortama girişler ve burada yapılan çalışmalar b)Elektrik gerilimi altında yapılan çalışmalar c)İşveren, iş sağlığı ve iş güvenliği kurulu ve iş güvenliği görevlisi tarafından iş sağlığını ciddi şekilde tehlikeye düşüreceği düşünülen yerlerdeki çalışmalardır. 41

İzin Alınarak Girilecek Kapalı Ortam: -Tehlikeli veya tehlikeli olması ihtimali bulunan atmosfere sahip, -İçeriye giren kişiyi tutan ve yutan bir malzeme veya nitelik taşıyan, -İçindeki biçim ve nitelikler yüzünden içeriye giren kişinin azalan en kesit, yakınsak duvarlar ve eğimli döşemeler yüzünden dışarıya çıkamayacağı -Havasız kalınabilen, -İçinde tehlikeli ve zararlı gazların bulunduğu veya bulunması ihtimali olan, -Ciddi şekilde güvenlik ve sağlık tehlikesi içeren kapalı ortamdır. 42

6 Temmuz 1988’de İngiltere’de Kuzey Denizi’nde bulunan bir petrol platformunda alevlenebilir bir gaz sızıntısı sonucunda meydana gelen patlama ve yangında 167 kişi hayatını kaybetmiştir. Kazanın temel sebebi bir kondensat pompasının hizmete alınması sırasında, pompa hattının aşağı kısmında bulunması gereken basınç rölyef vanasının bakım için sökülmüş olması sebebiyle, sıvılaştırılmış alevlenebilir gazın vananın söküldüğü yerden sahaya basınç altında sızması sonucu çıkan yangındır. 43

Risk değerlendirmelerinin yetersiz oluşu Kazadan sonra yapılan araştırmada, pompayı devreye alan kişilerin kendi yapmış oldukları faaliyet üzerinde açık, direk ve önemli etkileri olabilecek basınç rölyef vanasının daha önce sökülmüş olduğunun farkında olmadıkları görülmüştür. Kazanın oluşu ile ilgili en büyük faktör İŞ İZNİ sisteminin yetersizliği olarak bulunmuştur; Risk değerlendirmelerinin yetersiz oluşu Sistemdeki bilinen eksikliklerin giderilmemiş olması İş izni sisteminin uygulamasına yeterli önemin verilmemesi İş izni sistemi ile ilgili resmi bir eğitim alınmamış olması İş izni sisteminin yeterince denetlenmemesi, 44

Öte yandan yapılan bir araştırmada Kimya sanayinde meydana gelen kazaların bakım onarımla ilişkili olduğu, bakım onarımla ilgili kazaların en büyük tek nedeninin ise; iş izni sistemlerinin yokluğu veya eksikliği olduğu görülmüştür. Küçük ve orta ölçekli kimya fabrikalarında yapılan bir çalışmada; -İş izni sistemlerinin potansiyel tehlikeleri yeterince tanımlamadığı, -İş izni sistemlerinin tesisin, elektrikli ekipmanların, vb.nin izolasyonuna gereken önemin verilmediği, -İş izni sistemlerinin hangi kişisel koruyucu donanımların kullanılması gerektiği hususunun açık olmadığı, Tespit edilmiştir. 45

-Sorumlulukların net tanımı İŞ İZNİ SİSTEMİ İş izni sistemi; bir kuruluşta potansiyel olarak tehlikeli olan rutin ve rutin olmayan faaliyetlerin güvenli şartlar altında gerçekleştirilmesinin sağlanması için oluşturulmuş standart bir prosedürdür. -Gerekli ön hazırlık çalışmasının detayları (Yapılacak işin kapsamının ve adımlarının tanımlanması, işle ilgili tehlikelerin tanımlanması, alınacak önlemler) -Sorumlulukların net tanımı -İş gücünün uygun şekilde eğitimi ve potansiyel tehlikelerle ilgili yeterli bilginin sağlanması -Resmi bir iş izni formunun hazırlanması ve uygulanması 46

İŞ İZNİNE TABİ FAALİYETLER; Sanayi kuruluşlarında iş izni gerektirebilecek pek çok faaliyet bulunmaktadır. Her kuruluş risk analizi çalışmalarında iş izni gerektirebilecek faaliyetlerini kendine özgü olarak tanımlamalıdır. İş izni gerektirebilecek faaliyetlere bazı örnekler aşağıda verilmektedir: Taşeronlar tarafından yapılan işler Potansiyel oksijen yokluğu veya fazlalığı olan ortamlarda yapılan işler Potansiyel olarak alevlenebilir/patlayıcı ortamlarda yapılan işler Potansiyel olarak yüksek sıcaklık/basınç olan ortamlarda yapılan işler Potansiyel olarak tehlikeli kimyasallara maruziyet söz konusu olan ortamlarda yapılan işler Sıcak çalışma (açık alev kullanımı, kaynak faaliyeti ve alevlenebilir ortamlarda kıvılcım veya ısı çıkaran ekipmanla çalışma, vb.) 47

İŞ İZNİNE TABİ FAALiYETLER; -Sınırlı hacimlere giriş -Yüksekte çalışma -Elektrik bakım işleri -Tehlikeli madde veya şartlar ihtiva eden veya etme ihtimali olan alanlarda, ekipmanlarda veya hatlarda bakım onarım işleri -Mobil vinç kullanımı -Kazı işlemleri -Patlayıcı kullanımı -İçten yanmalı motorların veya içten yanmalı motorlu araçların bina içinde kullanımı Vb. 48

ÖZEL ÇALIŞMA YAPILMASINI GEREKTİREN İŞLERDE ATILMASI GEREKLİ ÖNEMLİ ADIMLAR; -İşin kapsamının tanımlanması -Planların, akım şemalarının gözden geçirilmesi -İşin yapılacağı alanın tetkik edilmesi -Tehlikelerin tanımlanması -Alınması gerekli güvenlik önlemlerinin tanımlanması -Yasal mevzuata uygunluğun değerlendirilmesi -İş prosedürlerinin oluşturulması -Sorumlulukların belirlenmesi -İletişim prosedürlerinin hazırlanması 49

İŞİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ AŞAMASINDA UYGULANMASI GEREKEN İŞ AKIŞI: -Ön hazırlık çalışması -İş izinlerinin hazırlanması -Gözetim/izleme sisteminin kurulması -İşin tamamlanması -İşin doğru yapılıp yapılmadığının test edilmesi -İş izin formunun kapatılması -Yeniden devreye alma 50

İŞ İZİN SİSTEMİNİN KAPSAMI; -İş izni sisteminin nasıl işlediği -Hangi işler için kullanılması gerektiği -İlgili kişilerin sorumlulukları ve eğitim durumları -İş izni sisteminin uygulama kontrolünün nasıl yapılacağı -İş iznine tabi işler için kimlerin yetkili olduğunun (ve her türlü yetki sınırlandırmasının) net bir tanımı varmı? -İş iznine tabi işler için gerekli güvenlik önlemlerinin (örneğin; tesisin izolasyonu, acil durum düzenlemeleri, vb.) belirlenmesinden sorumlu kişilerin net bir tanımlaması var mı? -İş izni formu net ve anlaşılır bir şekilde mi hazırlanmıştır? -Belirsiz veya yanlış anlaşılmaya sebep olabilecek cümleler veya sorular içeriyor mu? -Normal olmayan durumlarda kullanım için uygun mu? -Taşeronları kapsıyor mu? 51

İŞ İZNİ FORMUNUN ÖNEMİ; İş izni formu pek çok bakım onarım faaliyeti için güvenli çalışma sistemlerinin önemli bir parçasıdır. İş izni formları kullanıldığında işin gerekli güvenlik önlemleri altında yapılması sağlanır ve formlar sayesinde yapılacak işle ilgili tüm öngörülebilir tehlikelerin dikkate alınmış olduğunun net bir kaydı da tutulmuş olur. İş izni formunun formatı, ilgili kişiler arasında iletişim kurulmasına yardımcı olmalıdır. İş izni formu ilgili sahaların şartları ve gereklilikleri dikkate alınarak izni verecek kuruluş tarafından tasarlanmalıdır. Varolan spesifik tehlikeye ve alınması gerekli önlemlere özel önemin verilebilmesi için, sıcak işler, sınırlı hacimlerde çalışma vb. gibi farklı görevler için farklı iş izni formları gerekebilir. İş izni formunun önemli elemanları aşağıda verilmektedir. Mevcut iş izni formu bu bilgileri kapsamıyorsa amacına tam hizmet edemeyebilir. 52

İŞ İZNİ SİSTEMİ VE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN ÖNEMİ 53

KAPALI ALAN ÇALIŞMALARI İşletmelerin teknik özelliklerinden, fiziksel şartlarından ve kullandıkları kimyasallardan dolayı kapalı alan çalışması ihtiyacı doğabilir. Kapalı ortamlarda çalışma gerekliliği; üretimin bir parçası olarak yapılırken, meydana gelen arızaların tamiri esnasında ve periyodik bakım ve onarım sürecinde de meydana gelebilmektedir. Kapalı ortamda çalışma:en fazla potansiyel olarak oksijen azlığının olduğu yerler olup bunun yanında alevlenebilir, patlayıcı ve zehirleyici özellikler taşıyan yerlerde kapalı ortam çalışması mecburiyeti getirebilir. 54

Kapalı Ortamlardan İleri Gelebilecek Tehlike Dereceleri A-YAŞAMA KARŞI ANİ VE ÇABUK TEHLİKELİ ZEHİRLİ GAZ, BOĞUCU GAZ VAR, ÖLÇÜM MİKTARI ALARM SEVİYESİNİN ÜSTÜNDE OKSİJEN%16DAN AZ, (İHTİMAL OLARAK %25DEN FAZLA) B-YAŞAMA KARŞI MARUZİYET SÜRESİNDE TEHLİKELİ ZEHİRLİ GAZ, BOĞUCU GAZ VAR, ÖLÇÜM MİKTARI ALARM SEVİYESİNİN ALTINDA OKSİJEN %16-19,3 ARASINDA C-YAŞAMA KARŞI MARUZİYET SÜRESİNİN UZAMASINDA MUHTEMEL OLARAK TEHLİKELİ ZEHİRLİ GAZ, BOĞUCU GAZ VAR, ÖLÇÜM MİKTARI NORMAL SEVİYE CİVARINDA OKSİJEN%19,5-21,4 ARASINDA 55

KAPALI ORTAMLARDA ÇALIŞMA ESASLARI -İŞLETME SORUMLUSU/ŞEFİ KAPALI ORTAMDA GERÇEKLEŞTİRİLMESİ İSTENEN İŞ İÇİN GEREKLİ İNCELEMEYİ YAPARAK BÖYLE BİR İHTİYACI TESPİT EDECEK, -İŞİN MUHAKKAK YAPILMASI GEREKİYORSA KAPALI ORTAMDA ÇALIŞMA İZNİNİ VERECEK, -BİR KAPALI ORTAMIN DURUMU, KOLACA “MUHTEMELEN TEHLİKEDEN “ “KESİN TEHLİKEYE” DOĞRU DEĞİŞECEĞİNDEN ÇALIŞMA İÇİN “KESİN TEHLİKE ŞARTLARI OLUŞACAK GİBİ HAZIRLANACAK, -İŞLETME SORUMLUSU/ŞEFİ GEREKLİ GÜVENLİK DONANIMININ KAPALI ORTAM GİRİŞ YERİNDE HAZIR OLMASINI SAĞLAYACAK, -KAPALI ORTAMA GİRİŞ EKİBİ, KULLANILMASI VE GÜVENİRLİĞİ ONYLANMIŞ ”GAZ ÖLÇME”,”UYGUN HAVALANDIRMA”, ”ÇALIŞANLARIN DONANIMLARINI İNDİRME-KALDIRMA”, ”HABERLEŞME” VE KONTROL İLE DONATILACAKTIR. 56

KAPALI ORTAMLARDA ÇALIŞMA ESASLARI; -KAPALI ORTAMA GİRECEK HER KİŞİ BAŞINA TAM DONANIMLI, KURTARMA YAPACAK ŞEKİLDE EĞİTİMLİ VE POZİTİF BASINÇLI TAŞINIR TÜPLÜ İKİ KİŞİ GİRİŞ YERİNDE BEKLEYECEK VE GEREKLİ HALLERDE İÇERİ GİREREK KURTARMA YAPACAK,VEYA DIŞARIDAN TEMİN EDİLEN HAVANIN HORTUM SİSTEMİ VE BAŞLIK DONANIMI İLE KULLANIMI SAĞLANACAK, -KAPALI ALANDA OKSİASETİLEN VE KAYNAK İŞLERİ GİBİ ALEV OLUŞTURAN ÇALIŞMALARDA YANGIN SÖNDÜRÜCÜ PERSONELDE BU EKİBE DAHİL EDİLECEK, -KAPALI ORTAMDA; KAPALI ORTAMIN ATMOSFERİNİ NİTELİKLERİ BELİRLENECEK, HAVALANDIRMA, VARSA KAPAKLARIN AÇILMASI,GAZ EMİCİ VAKUM CİHAZLARI VEYA FANLARLA MEKANİK OLARAK GAZLARIN BOŞALTILMASI, ORTAMA HAVA VEYA OKSİJEN VERİLMESİ SAĞLANACAK, 57

KAPALI ORTAMLARDA ÇALIŞMA ESASLARI -ORTAMDAKİ GAZLARIN ÖZELLİK VE KONSANTRASYONLARI TEKRAR ÖLÇÜLEREK YAZILACAK,ORTAMDAKİ OKSİJEN VE DİĞER GAZLAR SÜREKLİ ÖLÇÜLECEK VE ALARM SEVİLERİNE DİKKAT EDİLECEK, -KAPALI ORTAMA ENERJİ,GAZ VE SIVI GETİREN HAT VE BORULAR KAPATILACAK, ETİKETLEME VE KİLİTLEME TAMAMLANACAK, -KAPALI ORTAM NORMAL KOŞULLARA GETİRİLEREK İŞLEM YAPILACAK, -KAPALI ORTAM GİRİŞİ 3 AYAKLI CARASKAL KURULMASINA İMKAN VERİYORSA CARASKAL KURULACAK, EMNİYET HALATI VE EMNİYET KEMERİ ASILI OLACAK, -KAPALI ORTAMA GİRMEDEN ÖNCE İŞLETME SORUMLUSU/ŞEFİ’NDEN İŞ GÖREV EMRİ VE ÇALIŞMA İZNİ FORMU İLE KAPALI ORTAMA GİRİŞ İÇİN YAZILI İZİN BELGESİ ALINACAK, 58

İŞ GÖREV EMRİ VE ÇALIŞMA MÜSAADESİ FORMU 1-YER: 2-TARİH: 3-BAŞLAMA ZAMANI: 4-BİTİŞ ZAMANI: 5-YAPILMASI PROGRAMLANMIŞ İŞİN TANIMI: 6-EKİP ŞEFİ: 7-İŞ GÜVENLİĞİ SORUMLUSU/ İŞLETME ŞEFİ: BİLGİLERİNİ İÇERMELİ. 59

KAPALI ORTAMA GİRİŞ İZİN BELGESİ 1-YER: 2-TARİH: 3-BAŞLAMA ZAM:ANI 4-BİTİŞ ZAMANI: 5-YAPILMASI PROGRAMLANMIŞ İŞİN TANIMI: 6-GİRME YETKİSİ VERİLMİŞ PERSONELİN İSİMVE İMZA LİSTESİ GİRENLER: GÖZETLEYİCİ VE KURTARICILAR: OKSİASETİLEN VEYA KAYNAK İŞLERİ GİBİ ALEV OLUŞTURAN ÇALIŞMALARI YAPACAK OLANLAR: YANGIN PERSONELİ: 60

KAPALI ORTAMA GİRİŞ İZİN BELGESİ 7-KAPALI ORTAMA AİT ATMOSFERDEN NUMUNE ALMA DONANIMININ: TİPİ: SERİ NUMARASI: KALİBRE EDİLDİĞİ TARİH: KALİBRASYONU YAPAN KİŞİ VE KURULUŞ: 8-İŞ GÜVENLİĞİ GÖREVLİSİNİN ADI, SOYADI,TEL. VE İMZASI 9-EKİP ŞEFİNİN ADI, SOYADI,TELEFONU VE İMZASI 10-İŞLETME ŞEFİNİN ADI, SOYADI,TELEFONU VE İMZASI 11-KAPALI ORTAMDAKİ ATMOSFERİ İZLEME SONUÇLARI: EN AZ 4 DENEY YAPILACAK,ÖLÇÜMLER KAYDEDİLECEK VE ORTAM DEĞERLERİ NORMALLEŞENE KADAR ÖLÇÜM YAPILARAK KAPALI ORTAM SÜREKLİ DENETİM ALTINDA TUTULACAK, 12-KAPALI ORTAMDAKİ ATMOSFERİ İZLEME YAPANIN AD VE İMZASI: 13-KAPALI ORTAMA GİRİŞ SEBEBİ OLAN İŞİN TANIMI VE KAPALI ORTAMDA GERÇEKLEŞTİRİLEN İŞLER HAKKINDA BİLGİ VERİLECEK, 61

Kapalı Ortamlarda Çalışma Esasları Acil Durum İşlemleri: Eğer bir acil durum ortaya çıkarsa ekibi oluşturan gözetleyici, kurtarıcı ve diğer kişiler usule uygun müdahaleyi yapabilecekler ise gerekli işleri yapacaklar aksi halde “ilk önce yardım çağrılacaktır” kuralı uygulanacak, Yardım gelinceye kadar kapalı ortama girilmeyecek, Kapalı ortamdaki kişilerden birinin görülüp anlaşılır olmayan bir sebepten düştüğü gözlendiğinde kapalı ortamda zehirli veya boğucu bir gaz olduğu ve oksijen eksikliğinin mevcut olacağı farz edilecek, Bu durumda tam donanımlı yardım ekibi müdahale edecek, aksi halde kapalı ortama girilmeyecektir. Acil durumlar için bir telefon numarası belirlenecek. 62

Kapalı Ortamlarda Çalışma Esasları Kapalı Ortama Giriş için Kontrol Listesi Kapalı ortama giriş öncesinde sorumlu tarafından aşağıdaki bilgileri ihtiva eden bir kontrol listesi ile kapalı ortamın güvenliği incelenecektir. Kontrol listesi tamamlanmadan, Uygulanabilir bütün maddelere “Evet” işareti konulmadan, Bütün zorunlu hususlar yerine getirilmeden, Herhangi bir aykırılık düzeltilmeden ve Liste ekip şefi veya sorumlusu tarafından tarih ve saat yazılıp imzalamadan , Kapalı Ortama girilmeyecek , çalışma başlamayacaktır. 63

Kapalı Ortama Giriş için Kontrol Listesi Giriş Öncesi Yapılacak Kontrollerin listesi Çalışmanın ve girişin başlaması için bütün maddeler cevabı “evet” olmalıdır. 1-Uygulanacak işlem veya yöntemler sağlanacak, incelenecek ve zorunlu hale getirildiği tespit edilecek, a)Bütün görev işlemleri gözden geçirilerek ekipteki kişiler tarafından anlaşılacak, ve bu konuda daha önce Eğitim almış personel görevlendirilmiş olacak, b)İş mahallindeki kişilerin yapacakları iş programları bildirilecek c)Malzeme güvenlik bilgi sayfaları gözden geçirilecek 2-Kaynak yapma,kesme ve açık alev işlemi izni belirlenecek, 64

Kapalı Ortama Giriş için Kontrol Listesi 3-Kapalı ortam çevreden izole edilecek, yalıtılacak a)Kilitleme ve etiketleme işaretleri uygulanacak, b)Güç kaynakları kapatılıp kesilecek,Kilitleme yapılacak, c)Elektrik tehlikeleri yalıtılacak,tehlikeler giderilecek, etiketlenecek, d)Çalışan veya dönmekte olan donanım durdurulacak, kilitlenecek, hareketleri kesilecek, e)Kapalı ortama sıvı, gaz veya katı malzeme taşıyan borular iptal edilecek veya devre dışı bırakılacak, Parçalar iki ucundan vanalara kapatılıp kilitlenecek, boşaltılacak, Boşaltma vanası açık olarak kilitlenip etiketlenecek f)Kapalı ortamdaki maddeler giderilecek ve ortam temizlenecek, g)Bütün sıkıştırılmış gaz tüpleri kapalı ortamdan uzaklaştırılacak, 65

Kapalı Ortama Giriş için Kontrol Listesi 4-Kapalı ortam atmosferi, içeride çalışmaya hazırlanmış ve izlenmiş midir? a)Ortamı izleyecek cihazlar bir hafta içinde kalibre edilmiş ve sahada denenmiş olacak, b)Başlangıçtaki atmosfer ölçme sonuçları aşağıdaki sınırlar içinde olacak, b1)Oksijen seviyesi %19,5-%21 arasında olacak, B2)Ortamdaki alev alabilir gazların en düşük patlama seviyelerinin % 0’ı ölçülecek, b3)Zehirli gazlar için ölçülen 0 ppm olacak, B4)Diğer gazlar için 0 ppm olacak, c) Kapalı ortam atmosferi için sürekli havalandırma sağlanacak, 66

Kapalı Ortama Giriş için Kontrol Listesi 5-Muhtemel bir tehlikeli atmosfer için tedbirler alınacak a)Gözetleyici personel görevlendirilecek veya sürekli izleme donanımı yerinde olduğu kontrol edilecek, b)Gerekli özel techizat ve aletler hazır olacak, c)Bütün tutuşma kaynakları ortadan kaldırılacak, d)Sürekli havalandırma sağlanacak, e)Sürekli hava izleme donanımı sağlanacak, Uygulanacak,kontrol edilecek, 67

Kapalı Ortama Giriş için Kontrol Listesi 6-Diğer donanım hazır olacak, a)Personeli koruyucu donanım sağlanacak, Kullanması için özel eğitim ve talimat verilmiş olacak veyahut uygulamalar yaptırılmış olacak, b)Hava verme boruları, taşınır tüplü nefes alma cihazı veya tasdik edilmiş diğer soluk alma cihazları sağlanacak, c)Güvenli paraşüt tipi beden kemeri ve personeli askıya alan halat sağlanacak, d)Başı, kulakları, elleri, ayakları ve gövdeyi koruma sağlanacak, e)Tasdik edilmiş exproof aydınlatma donanımı sağlanacak, f)Yangın söndürücüler kolayca ulaşılır şekilde hazırlanacak, g)Yürüme ve çalşma yüzeyleri kaymaya karşı korunmuş olacak veya giderilecek, 68

Kapalı Ortama Giriş için Kontrol Listesi 7-Tehlikeli, atmosfer için tedbirler alınacak, a)kurtarma ekibi hazır olacak, b)Kapalı ortamı dışında ayakta bekleyen kişiler, acil durumda görev yapabilecek şekilde hazırlanmış olacak ve burada eğitilmiş personel bulunacak, c)Kapalı ortamda kurtarma donanımı sağlanacak, d)Mekanik havalandırma yapılacak, f)Acil durumda çalışacak olan alarmlar veya iletişmi donanımı hazır olacak, g)İhtiyac duyulursa ambulans, ekip ve donanımı olarak hazır olacak, 69

İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ Resmi Gazete ile Neşir ve İlânı: 11 Ocak 1974 - Sayı: 14765 MADDE 510 - Tehlikeli gaz, buhar veya sislerin meydana gelebileceği tank veya depolar içinde yapılacak bakım ve onarım işlerinde; işçilere maskeler, solunum cihazları ile emniyet kemerleri gibi uygun kişisel korunma araçları verilecek ve iş süresince tank veya depo ağızlarında bir gözlemci bulundurulacaktır. MADDE 511 - Onarılacak depo veya tanklar, başka depo veya tanklarla bağlantılı bulunduklarında, bağlantı borularının vanaları, güvenli bir şekilde kapatılacak veya bu borular sökülerek bağlantı ağızları, kör tapa veya kapaklarla kapanacaktır. MADDE 512 - Onarılacak tank veya depoların içinde mekanik karıştırma tertibatı bulunduğu hallerde, bakım ve onarıma başlanmadan önce, karıştırıcı tertibatın güç kaynağı ile bağlantısı esilecek ve karıştırıcılar, uygun şekilde takozlanacak, desteklenecek veya bağlanacaktır. 70

İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ Resmi Gazete ile Neşir ve İlânı: 11 Ocak 1974 - Sayı: 14765 MADDE 513 - Tehlikeli sıvıların bulunduğu tank ve depolar, en geç yılda bir defa kontrol edilecek ve onarımda bunlar tamamen boşaltılacak, bağlantı boruları sökülecek veya uygun kör tapalarla tıkanacak veya vanaları kapatılacaktır. Birikinti ve çamurlar, depo dışında duracak işçiler tarafından gelberi veya diğer uygun aletlerle dışarı çıkarılacak ve depo ağzından içeri uzatılacak spralli borular veya hortumlarla ve basınçlı su ile yıkanacak ve gerektiğinde uzun saplı araçlara kazınarak raspalanacak ve kıvılcım ve darbe etkisiyle patlama veya parlama tehlikelerine karşı, özel koruma tedbirleri alınacaktır. Dışarıdan temizlenemeyen büyük depolara işçilerin girmesi gerektiği hallerde, bu işçilere; çizme, eldiven, gözlük, elbise veya temiz hava maskesi gibi uygun kişisel korunma araçları verilecek ve depo ağzında, işin süresince bir gözlemci bulundurulacaktır. 71

İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ Resmi Gazete ile Neşir ve İlânı: 11 Ocak 1974 - Sayı: 14765 MADDE 513 – İş yerinde buhar bulunduğu ve temizleme işlerinde kullanıldığı hallerde, deponun hava ağzı ile buhar verilen ağızdan başkaları kapatılacak ve depo içine, basıçlı buhar verilecek ve depodaki sıvının özelliğine göre, buhar verme süresinin bitiminden önce, deponun diğer ağızları açılacaktır. İşyerinde buhar bulunmadığı hallerde depo, su ile tamamen doldurulacak ve en az 24 saat kadar su verilmek suretiyle sürekli olarak karıştırılacaktır. Buhar veya akarsu verildikten sonra, dipte toplanabilecek birikintiler, uygun şekilde temizlenecek ve depo, en az 2 saat hava basma veya emme suretiyle havlandırılacaktır. Havalandırmanın bitiminde deponun içi, ilgililerce kontrol edilecek, yapılan kontrol ve analizler sonucu, deponun uygun şekilde temizlenmediği anlaşılırsa, su veya buharla temizleme ve havalandırma tekrarlanacaktır. 72

İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ Resmi Gazete ile Neşir ve İlânı: 11 Ocak 1974 - Sayı: 14765 MADDE 514 - İçinde işçilerin çalışmakta olduğu küçük depo veya kapalı yerlere, gerektiğinde sürekli olarak ve uygun şekilde temiz hava verilecektir. MADDE 515 - Korozif, parlayıcı, patlayıcı veya zehirli maddelirin taşındığı boru veya kanalların onarım işlerine başlanmadan önce, vanalar iyice kapatılıp kilitlenecek veya uygun sürgü tertibatı ile bağlanacak, boru ve kanallar tamamen boşaltılacak ve bu arada çıkacak gaz veya buhar, dağılıp kayboluncaya kadar beklenecektir. Oksijenle kaynak veya kesme işleri yapıldığı hallerde, borular yıkanacak ve gerektiğinde kaynar su veya buhar geçirilecektir. MADDE 516 - Tehlikeli maddelerin taşandığı boruların manşon ve flanşlarının sökülmesi gerektiğinde, manşon ve flanşların etrafı kurşun bir levha ile korunacak ve önce flanşların alt kısımlarındaki somunlar, sızıntı başlayıncaya kadar gevşetilecek, sızıntı kesildikten sonra flanşlar tamamen açılacaktır. Birbirine yapışmış veya kaynamış olduğu görülen flanşlar, uygun bir kalem veya başka uygun bir aletle açılacaktır. 73

İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ Resmi Gazete ile Neşir ve İlânı: 11 Ocak 1974 - Sayı: 14765 MADDE 533 - İşçilerin içinde kullanacağı maske ve solunum cihazları, işçilerin yüz boyutlarına ve yapacakları işe uygun seçilmiş olacak ve bunların basınç ayar valfları bulunacaktır. Solunumu güçleştiren veya depolama ve kullanma süresi biten filtre veya süzgeçler derhal değiştirilecek ve maskeler, filtreler, süzgeçler ve tüpler, periyodik olarak kontrol edilecektir. Süzgeçli maskeler, kapalı veya oksijenin kıt bulunduğu yerlerde kullanılmayacaktır. Basınçlı temiz hava maskeli ve hortumlu maskeler, ivedili işlerde veya süzgeçli maskelerin kullanılmadığı yerlerde kullanılacaktır. 74

İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ Resmi Gazete ile Neşir ve İlânı: 11 Ocak 1974 - Sayı: 14765 Temiz hava kaynağından 45 metre uzaklıkta ve solunuma zararlı şartlar altında kalan işçilere, basınçlı oksijen veya basınçlı hava solunum cihazları verilecektir.Ancak, çıplak ateşle çalışılan yangın veya yangın tehlikesi bulunan yerlerde, basınçlı oksijen solunum cihazı kullanılmayacaktır. Basınçlı oksijen veya basınçlı hava ve benzeri solunum cihazları, eğitilmiş personel tarafından kullanılacaktır. Oksijen tüpleri, 150 atmosferlik basıncı aşmayacak şekilde doldurulacak ve kullanılırken, bunların görülebilen bir yerine manometre takılacaktır. Sırtta taşınan solunum cihazlarında, fosforesans manometreleri ile birlikte hava basıncını, belirli bir hadde düştüğünde, harekete geçen sesli bir uyarma tertibatı bulunacaktır. 75

İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ Resmi Gazete ile Neşir ve İlânı: 11 Ocak 1974 - Sayı: 14765 Maske veya solunum cihazına gelen havanın veya oksijenin basıncı her zaman kullanan işçiyi rahatsız etmeyecek şekilde ayarlanabilecektir. Kompresörlerle veya vantilatörlerle verilecek basınçlı hava, süzgeçten geçirilmeden, maske veya solunum cihazına verilmeyecektir. Basınçlı temiz hava maskeleri ile basınçlı havanın sağlandığı kaynak arasındaki uzaklık 45 metreyi, hortumlu temiz hava maskelerinin hortumunun boyu da 15 metreyi geçmeyecektir. Hortumlu temiz hava maskeleri için kullanılan hortumların iç çapı en az 2,5 santimetre olacak ve hortum, ezilmeyecek malzemeden yapılacak ve havanın girdiği ucunda, bir süzgeci ve bağlantı çengeli veya çubuğu bulunacaktır.  76

İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ Resmi Gazete ile Neşir ve İlânı: 11 Ocak 1974 - Sayı: 14765 Basınçlı oksijen cihazında, basınç düşüre regülatörü bulunacak ve regülatör, dakikada 2 litreden eksik olmayacak şekilde oksijen vermek üzere ayar edilebilecektir. Solunum cihazlarının ve maskelerin emniyet supapları, regülatörleri, bağlantıları ve oksijen sarfiyatı, en geç ayda bir ve cihazın tümü ile manometreler en geç 6 ayda bir yetkili bir eleman tarafından kontrol edilecektir. Arızalı solunum cihazları, bu arızalar giderilmeden ve gerekli kontrolları yapılmadan kullanılmayacaktır. Her kontrolden sonra kontrolu yapan yetkili eleman tarafından bir rapor düzenlenecek ve bu rapor dosyasında saklanacaktır. Solunum cihazları ve maskeler her kullanılıştan sonra dezenfekte edilecek ve kullanılmadıkları zaman temiz, serin, kuru ve kolayca erişilebilir bir yerde düzgün bir şekilde saklanacaktır. 77

Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK   26 Aralık 2003 tarih ve 25328 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır Amaç Madde 1 – Bu Yönetmeliğin amacı, işyerinde bulunan, kullanılan veya herhangi bir şekilde işlem gören kimyasal maddelerin tehlikelerinden ve zararlı etkilerinden işçilerin sağlığını korumak ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamak için asgari şartları belirlemektir.    78

Açık Alanda Kaynak Yapıldığında Alınacak Önlemler : -Kaynak yapılacak bölgenin 11m. yakınında yanıcı gaz, yanıcı gaz yayan sıvı (benzin, solvent vb.) ve kolay tutuşucu (kağıt, pamuk, saman vb.) maddeler bulunmamalıdır. -Yanıcı maddelere yakın yerlerde kaynak yapmak gerektiğinde ise, önce bölge iyice havalandırılmalı, yanıcı maddelerin üzeri örtülmeli, kaynak kıvılcım ve çapaklarının düşeceği yerler ıslatılmalı, yangın söndürme araçları kullanıma hazır halde bulundurulmalıdır . 79

Kapalı Alanlarda Kaynak Yapıldığında Alınacak Önlemler : Kapalı alanlarda (tank, silo, menhol vb.) kaynak yapılacak ise, kaynak yapılacak bölgede yanıcı, boğucu zehirli gaz birikmiş olabilir. Kaynağa başlamadan önce İyice havalandırılmalı, Gaz-boşaltma işlemi yapılmalı, Kirli ise iyice yıkanıp temizlenmeli, Kaynak yapacak kişi gerekli kişisel koruyucularını taktıkta sonra içeri girmeli ve kaynak yapmaya başlamalıdır. Kaynak yapımı süresince dışarıdan içeriye temiz hava verilmeli, dar ve kapalı yerde kaynak yapılırken en az iki kişi bulunmalı ve bunlardan birisi gözlemci olmalıdır. Kaynak işi bittikten sonra kaynak yapılan bölge soğutulmalıdır. Aydınlatma zorunlu ise, 24 voltla çalışan seyyar lamba kullanılmalıdır. Yanıcı gazlara karşı exproof malzeme kullanılmaldır. 80

Kabın kapağı açılıp kontrol edilmeli, İçinde Ne Olduğu Bilinmeyen Kaplara Kaynak Yapılacağında Alınacak Önlemler : İçlerinde ne olduğu bilinmeyen varil, tüp ve benzeri kapalı kaplar üzerinde kaynak yapılmadan önce, Kabın kapağı açılıp kontrol edilmeli, İçleri su doldurularak temizlenmeli, İçinde yanıcı, parlayıcı ve zehirli atık ve buhar kalmadığından emin olunduktan sonra ve ağızları açık halde iken kaynak veya kesme işlemi yapılmalıdır. Gerekli kontroller yapılmadan kesinlikle kaynak yapılmamalıdır. 81

Sağlıkla İlgili Alınacak Başka Önlemler : Yakıt Tankı, Tanker Ve Yakıt Depolarında Kaynak Yapılacağında Alınacak Önlemler : Araç üzerindeki yakıt depolarına, içlerinin boş veya dolu olmasına bakılmaksızın kesinlikle kaynak yapılmamalıdır. Daha önceden içinde benzin veya başka yanıcı sıvı madde depolanmış olan, yakıt tankı, tanker vb. kaplar üzerinde kaynak yapmak gerektiği durumlarda önce Kapağı açılmalı İçi su ile doldurularak, içinde birikmiş yanıcı gaz ve buharların dışarıya çıkması sağlanmalı, yıkama işlemi tamamlandıktan sonra, kaynak yapılacak bölgeye kadar içi su dolu ve kapağı açık halde kaynak yapılmalıdır. Sağlıkla İlgili Alınacak Başka Önlemler : Kaynak yapacak kişi kaynakla ilgili gerekli kişisel koruyucularını kullanmalı. 82

Kapalı ortama giriş izni verecek amir: Kapalı ortama giriş belgesini imzalama yetkisi bu konularda yetkilendirilmiş işletme şefi, işletme müdürü veya iş güvenliği sorumlusudur. 83

Kapalı Ortama Giriş: İzin alınması gerekli bir kapalı ortama doğru bir açıklık vasıtasıyla bir kişinin geçmesi eylemidir. 84

Güvenli şekilde İş Yapmanın Kuralları KAPALI ALANDA Güvenli şekilde İş Yapmanın Kuralları Sözlü veya Yazılı talimat al, Alınan talimat doğrultusunda gerekli İş Görev formlarını doldur, Yapılacak işin niteliğine göre ekip oluştur, Gerekli araç-gereç-taşıt ve kişisel koruyucu donanımları temin et, Ekibi ve malzemeyi iş yapılacak yere naklet, İşin yapılması için insan ve çevre sağlığı ile ilgili önlem al, 85

Güvenli şekilde İş Yapmanın Kuralları Yapılacak işi planla, tehlike kaynaklarını tesbit et, Kapalı alan girmeden önce kapalı alandaki oksijen yeterliliğini tesbit et ve olabilecek tehlikeli gazları ölçmeye çalış, Mevcut kişisel koruyucu ile işin yapılmasını planla ve eksiklerini tesbit et, Çalışma ortamını tekrar kontrol et, İşi güvenli bir şekilde yap, Yapılan işin doğruluğunu kontrol et, 86

Güvenli Şekilde İş Yapmanın Kuralları Çalışma için getirilen malzemelerin dikkatli bir şekilde toplanması ve çalışılan yerin temizliğini yap, Görevin tamamlandığına ait formları doldur ve sorumluya bilgi ver. 87

Kimyasal Madde Marizuyeti olan Tesislerde İş Güvenliğinde Mevzuatında Dikkat edilecek Hususlar Çalışanların işe giriş ve periyodik muayenelerinin Ek-5'de verilen örneğe uygun olarak yapılması, Sağlık nedeniyle üç haftadan uzun veya meslek hastalıkları veya iş kazaları nedeniyle veya sık tekrarlanan işten uzaklaşmalarda, işe dönüş muayenesinin yapılması, Kronik hastalığı olanların daha sık aralıklarla muayene edilmesi, gerekli tetkiklerin yaptırılması ve koruyucu önlemlerin alınması hususunda gerekli işlemlerin yapılması, Gerekli laboratuar tetkikleri ve radyolojik muayenelerin yapılması, 88

SAĞLIK TEHLİKELERİ 89

AKUT SAĞLIK TEHLİKELERİ Tahriş ediciler; Bir tahriş edici, temas ettiği yerde kimyasal bir etkiyle, eski durumuna gelebilen kızarıklığa neden olur. Örnek olarak azot oksit, sodyum hipoklorit, kalay klorür ve etil alkol verilebilir. Deriye (cilde) ait tehlikeler; Derinin dış tabakasına etki ederek, koruyucu yağ tabakasını bozan, kızarıklığa veya deri tahrişlerine neden olan maddelerdir. Aseton, MEK (Metil Etil Keton) ve klorlu bileşikler burada verilebilecek bazı örnekleridir. 90

AKUT SAĞLIK TEHLİKELERİ Zehirli maddeler (toxic agents); Hayvanlar üzerinde yapılan bir takım testlerle öldürücü etki ve dozları saptanan maddelerdir. Epiklorohidrin, akrilonitril, anilin ve 2,4-D. Amonyak, azot dioksit, etilen oksit ve boron-triflorür. Çok zehirli maddeler; Aldirin, etilenamin ve hidrojen sülfür, Hardal gazı (iperit), Dimetilnitrozamin.....de çok zehirli maddelere verilebilecek örneklerdir. 91

AKUT SAĞLIK TEHLİKELERİ Aşındırıcı (yakıcı, çürütücü, korozif) maddeler; Temas ettikleri dokularda, kimyasal reaksiyon sonucu, geri dönüşsüz, görülebilir tahribatlara neden olan maddelerdir. Kostik soda (sodyum hidroksit), sülfürik asit, hidroflorik asit, fenol ve boron triflorür buraya örnek oluşturabilir. Gözler için tehlikeli olanlar; Göz veya görme yeteneğine etki eden maddelerdir. Bunlar konjonktivit ve kornea (gözdeki saydam tabaka)' ya zarar verebilir. Organik çözücüler (solventler), asitler ve alkaliler örnek olarak verilebilir. 92

AKUT SAĞLIK TEHLİKELERİ Kan ve Hematopoietik sistemler üzerine etkisi olan maddeler; Bu maddeler hemoglobin'in fonksiyonlarını (işlevlerini) azaltarak vücut dokularını oksijensiz bırakır. Syanosis ve bilinç kaybı tipik semptomlardır (hastalık belirtileridir). Karbonmonoksit, siyanürler, metal karboniller, nitrobenzen, hidrokinon, anilin ve arsin'de bu sınıfa girer. Hassaslaştırıcılar; Belli süre (veya sürelerle) maruz kalındığında normal dokularda allerjik reaksiyonlara neden olan maddelerdir. örneğin ; hidrokinon, brom, platin bileşikleri, izosiyanatlar ve ozon. 93

KRONİK SAĞLIK TEHLİKELERİ Kanserojenler; Yetkili kuruluşlarca kanserojen olduğu saptanan asbest(ler), benzen (benzol), berilyum, kurşun kromat, formaldehit, vinil klorür, trikloroetilen ve karbon tetraklorür bu sınıfa girer. Doğurma sistemi zehirleri (Reproductive Toxins); Bu sınıfa giren maddeler doğum kusurlarına veya kısırlığa neden olurlar. Bugünkü bilgilerle hangi kimyasal maddenin hamile kadınlar veya hamile olabilecek kadınların doğurma sistemine ne oranda etki ettikleri tam olarak bilinememektedir. Bazı bilim adamları, bu kadınların, doğurma döneminde hiçbir kimyasal maddeye maruz kalmamalarını öneriyor. Bu sınıfa giren maddelere örnek olarak PBB'ler, PCB'ler , selenyum bileşikleri ve vinil klorür verilebilir. 94

KRONİK SAĞLIK TEHLİKELERİ Nefrotoksinler (böbrek dokusunu yok eden toksinler); Ödem veya idrarda protein bulunması (proteinuria) gibi böbrek hasarlarına neden olan kimyasal maddelerdir. Halojenli hidrokarbonlar, uranyum, vinil klorür, trikloroetilen ve etil alkol burada verilebilecek bazı örneklerdir. Hepatotoksinler (karaciğer hücrelerini yok eden toksinler); Karaciğer büyümesi veya sarılık gibi karaciğerde hasara neden olan kimyasal maddeler bu sınıfa girer. Örnek; karbon tetraklorür, nitrosaminler, vinil klorür, klorobenzen 95

KRONİK SAĞLIK TEHLİKELERİ Nevrotoksinler (sinir dokusunu harap eden toksinler); Merkezi sinir sitemine etki ederek davranış değişiklikleri, motor fonksiyonlarının azalması ve uyuşukluğa neden olan kimyasal maddelerdir. Yaygın olarak kullanılan ve bilinen örnek civa, karbon sülfür, etil alkol, asetilen, mangan, talyum ve kurşun tetraetil'dir. Akciğerlerde hasara neden olan maddeler; Solunum sistemi dokularını tahrip eden maddelerdir. Bu maddeler öksürük, göğüste sıkılık, ve nefes darlığına neden olurlar. Silisyum dioksit, asbest(ler), pamuk lifleri, kömür tozu ve toluen diizosiyanat'lar bu sınıfa girer. Tehlikeli kimyasal maddelerin sağlık tehlikelerine karşı alınması gereken önlem endüstriyel (iş) hijyeni önlemleridir. Fiziksel tehlikelerin tanımlanması da iki temel bölümde yapılabilir. Bunlar yangığ tehlikesi ve diğer fiziksel tehlikelerdir. 96

EKOTOKSİK TEHLİKE Serbest halde bulunmaları durumunda, biyoakümülasyon yoluyla çevre üzerinde ani veya gecikmeli olarak olumsuz etkiler yaratan veya yaratabilecek olan ve/veya biyotik sistemlerde toksik etkiler yaratan veya yaratması muhtemel maddelerdir. Bu tehlikeli özellikleri taşıyan maddelerin depolanması ve taşınması sırasında, maddenin çevre için olan tehlikelerini, koruma tedbirleri ve tehlikeli özelliğini belirten işaret ve yazıları taşıyan etiketlerin üzerinde bulunması gerekmektedir. 97

YANGIN TEHLİKELERİ Yanabilir sıvılar; Parlama noktası 380C ila 930C arasında olan sıvılardır. Örnek olarak %10 etil alkol içeren sıvılar, jet yakıtı, 1 no'lu fuel-oil , fenol, çam yağı, mineral spiritler verilebilir. Parlayabilir Aerosoller: Parlayabilir gazlar; 1-alt parlama limiti havada hacimce %13'den daha az olanlar (örneğin: bütan), 2-üst parlama limiti alt parlama limitinden %12 daha yüksek olanlar (örneğin, jeneratör gazı). Parlayabilir sıvılar; Parlama noktası 380C'nin altında olan sıvılardır. (Eğer açık kaplar tutuşursa, kaynaklarının yakında olursa veya normal oda sıcaklığının altında gerçek bir yangın tehlikesi yaratırlar) Etil asetat, aseton, %95'lik etil alkol, turpentin ve benzin parlayıcı sıvılara örnek olarak verilebilir. 98

YANGIN TEHLİKELERİ Parlayabilir katılar: Magnezyum metal'i ve nitrosellüloz filmi gibi. Oksitleyici maddeler; Parlayıcı ve patlayıcı maddelerin var olduğu yerde patlama tehlikesi ve/veya yangın tehlikesi taşırlar. Odun gibi yanıcı maddelerle temas ettiğinde yangına neden olabilir. Fuel-oil gibi yanıcı maddelerle temas ettiğinde parlama veya çok tehlikeli reaksiyonlar oluşturabilir. Göze veya cilde geldiğinde de yakabilir. Örnek olarak oksijen, klor, nitrik asit, flüor ve hidrojen peroksit verilebilir. Çabuk yanıcı maddeler; 540C'nin altındaki hava sıcaklığında kendi kendine tutuşarak yanabilen maddelerdir. Örnek olarak beyaz fosfor ve kimya ya da petrol işleme endüstrisinde kullanılan bazı katalistler verilebilir. 99

DİĞER FİZİKSEL TEHLİKELER Basınçlı gazlar; Tüplerde basınç altında gaz olduğu için patlama tehlikesi vardır. Yangında ısınırsa kabının patlamasına neden olabilir. Örnek olarak azot, oksijen, argon, asetilen, propan ve karbon dioksit verilebilir. Patlayıcılar; Nitrogliserin, barut ve diasetil peroksit örnek olarak verilebilir. 100

DİĞER FİZİKSEL TEHLİKELER Kararsız maddeler; Benzoil peroksit, akrilonitril ve butadien gibi birçok tehlikeli madde bu sınıfa girer. Su ile şiddetli reaksiyon veren maddeler; Asetik anhidritleri, sodyum metal'i, ve kalsiyum karpit örnek olarak verilebilir. Çok dengesizdirler. Su ile reaksiyona girince zehirli veya yakıcı gazlar çıkarır. Şok, sürtünme ve sıcaklık artışı sonucu olarak parlayabilir . Ayrıca kapalı bir kapta ısıtılırsa patlayabilir. 101

MAK Değerleri Çeşitli kimyasal maddelerin çalışma ortamında bulunması ile ilgili olarak aşağıdaki tanımlamalar kullanılmaktadır. Ülkelere göre her madde için bir değer söz konusudur. Kanserojen (kanser yapan) maddelerin MAK değeri yoktur. MAC = MAK (Müsaade edilen Azami Konsantrasyon) Günde 8 saat ve haftada 40 saatlik çalışma süresi için ortamda bulunmasına izin verilen ve çalışanların sağlıklarını bozmayacak maksimum konsantrasyondur. Hacim birimi ppm(cm3/m3), Ağırlık birimi mg/m3 ve Parçacık birimi ppm/m3 tür. 102

TLV=ESD (Eşik Sınır Değer) Kimyasalların havada bulunmasına izin verilen ve uzun süreli, yinelenen maruziyetlerde herhangi bir işçide olumsuz etkiye yol açmadığına inanılan sınır değerdir. TLV-TWA =ESD-ZAO (Eşik Değer Sınır-zaman Ağırlıklı Ortalama) Günde 8, haftada 40 saat çalışan işçinin bir kimyasala uzun süreli, tekrarlanan bir biçimde maruz kalması durumunda sağlığının zarar görmeyeceği düşünülen zaman ağırlıklı ortalama konsantrasyondur. 103

(Eşik Sınır Değer-Kısa Süreli Maruziyet Sınırı) TLV-STEL =ESD-KSMS (Eşik Sınır Değer-Kısa Süreli Maruziyet Sınırı) Bu değer,çalışma günü boyunca asla aşılmaması gereken ve 15 dakikalık maruziyet temelinde belirlenmiş zaman ağırlıklı ortalama sınır değerdir. Bu konsantrasyonlara maruziyet 15 dakikayı aşmamalı, günde 4 defadan fazla yinelenmemeli ve 2 maruziyet arası süre 60 dakikadan kısa olmamalıdır. TLV-C=ESD-TD (Eşik Sınır Değer-Tavan Değer) İşgünü boyunca hiçbir şekilde aşılmaması gereken değerdir. 104

Leq = EGD (Eşdeğer gürültü Seviyesi) Belli bir süre içinde süreklilik gösteren ses enerjisini veya ses basınçlarının ortalama değerini veren dB(A) biriminde gürültü düzeyi Lmax (Maximum Sound Pressure Level) Ölçüm süresi içerisindeki tespit edilen en yüksek gürültü düzeyi. 105

ZEHİRLİ GAZLAR KARBONMONOKSİT: Kokusuz, renksiz, tatsız ve tahriş etmeyen bir gazdır. Kendini belli edecek bir özelliği olmadığından insanlar pek fark edemezler. Zehirlenme belirtileri ortaya çıktıktan sonra ortamda bulunduğu anlaşılır, bu yüzden çok defa geç kalınmış olur. Genellikle organik bir maddenin-yakıtların- tam olarak yanmadığı durumlarda ortama yayılır. Yer altı, kapalı yer ve tünellerdeki yangın ve patlamalar. Yanlış yapılan ısıtma sistemi, garaj, depo ve oto tamirhanelerinde, kimya sanayiinde bazı sentezler için kullanılmasında görülür. 106

KARBONMONOKSİT, Solunum yolu ile girer, hücrelere oksijen taşıyan hemoglobin ile birleşir. Karboksi hemoglobin oluşur ve hücrelere oksijen taşınamaz. Etkilenme; - Havadaki miktarı, - Kalma süresi, - Solunumu hızlandıracak fiziki hareket fazlalığı. BELİRTİLERİ: CO düşük konsantrasyonunu uzun zaman solumakla kronik zehirlenme (havagazı, suni gübre fb., kazancılar, kamyon ve otobüs şöfor ve tamircileri.) Önce bacaklarda bir ağırlık hissi ve halsizlik. Baş ağrısı, dönmesi, uyuklama, bulantı, iktidarsızlık başlıca şikayetlerdir. Çok sigara içenlerde de kronik zehirlenme görülebilir. 107

KORUNMA 1) TEKNİK: Tam yanma sağlanmalı, kapalı yerlerde yakıtla çalışan motor çalıştırmama, havalandırma, çevre kontrolu (alarm sistemi), CO bulunan kapalı yerlere oksijen veya hava sağlayan cihazlarla girmek. 2) TIBBİ: İşe giriş muayenesi, suni solunum cihazları bulundurma ve eğitim. Acil Tedavi- Üşütmeden bir battaniyeye sararak temiz havaya çıkarmak, suni solunum sağlamak, vücudun su ve elektrolit dengesini kurmak, istirahat ettirmek, kalp ve dolaşım durumunu incelemek. 108

KÜKÜRTLÜ HİDROJEN: Renksiz, çürük yumurta gibi kokan, havadan ağır bir gazdır. Suni elyaf yapımı, sınai gaz elde edilmesi, şeker rafinerileri, hela ve foseptik temizleme, boşaltmalarında Solunum yoluyla girer hem lokal ( solunum yolları ve gözlerde tahriş) hem de genel etki (merkezi sinir sisteminin uyarılması, sonra depresyonu, hemoglobinle birleşmesi....) yapar. Birden bire şuur kaybı, çırpınma ve yıldırım çarpmış gibi ölüm, öksürük, kanlı balgam, hızlı soluma, halsizlik, başağrısı, bulantı kusma, huzursuzluk ve ölüm. KORUNMA: Tehlikeli yerlere maske ile girmek, ortamı havalandırmak, havadan ağır olduğunu bilerek havalandırmanın aşağıdan yapılmasını sağlamaktır. 109

KLOR: Sarı-yeşil renkte, kokusuz kendine özgü ve yakıcı nitelikte havadan ağır bir gazdır. Tekstil, ilaç sanayi, metal yüzeylerinin HCL ile aşındırılması, klorlu su yapımı. ZEHİRLENMELER: Korku ve sıkıntı ile boğulma hissi, öksürük, kanlı balgam, morarma, burun, ağız ve gözde yanma, bulantı-kusma, deride sivilceler,kronik bronşit,konjoktivit, dişlerde çürüme. Klor gazı ile kapalı sistemde çalışma,havalandırma ve ilk yardım önlemleri alınmalıdır. 110

KÜKÜRT DİOKSİT: Kükürdün tam olarak yanmamasından meydana gelir, havadan ağırdır. Hava kirlenmesinin başlıca nedenidir. Çevre neminin etkisi ile sülfürik asit haline geçer. Sülfürik asit imalatı, kağıt hamuru yapımı, şeker, elyaf ve tutkalların beyazlatılmasında, organik sentezlerde, pestitist olarak kullanımı, soğutucu madde, besin defenfeksiyonlarında kullanılır. Burun, boğaz ve bronşlarda tahriş yapar, solunum güçleşir, şiddetli öksürük ve balgam oluşur. 111

A) Zararlı Gazlar, Dumanlar ve Buharlardan Kaynaklanan Basit boğucular (Karbondioksit, Metan vb.) Kimyasal etkili boğucu gazlar (Karbonmonoksit, hidrojen süfür vb.) Tahriş edici gazlar (Amonyak, formaldehit, azot dioksit ve diğer azot oksitler, florvb.) Sistematik etki gösteren toksik gaz ve buharlar (Arsenikli hidrojen, arsin, karbonsülfür vb.) B) Alifatik Hidrokarbonlardan Kaynaklanan Petroleum serisi (Ham petrol) • Alkoller • Ketonlar ve eterler • Halojenli alifatik hidrokarbonlar (Metil bromür, metil klorür, karbon tetraklorür,trikloretilen, tetraklor etilen vb.) 112

C) Halkalı Hidrokarbonlardan Kaynaklanan • Benzen serisi (Benzol, toluen, ksilen, heksaklorobenzen, heksaklorosikloheksan vb.) • Diğer aromatik bileşikler (Nitrobenzen, dinitrobenzen, anilin, klorlu naftalinler vb.) D) Zararlı Tozlar (Akciğer Hastalıkları-Pnömokonyozlar) • Mineraller veya metalik tozlar • Proliferatif – fibrotik pnömokonyoz; 1. Silikoz (Saf silikoz- silisyum dioksit) 2. Karışık toz fibrosisleri (Maden kömürü- antrasit, demir oksit, karışık kaolen) 3. Basit sikatozlar (Kil, feldspat, saf kaolen, bentonit) 4. Fibrotik silikatozlar (Asbest, talk, alüminyum silikat) 5. Alüminoz (Alüminyum tozları) 6. Berilyoz (Berilyum tozları) 7. Bazı minerallerle neydana gelen yığılmalar ( Baryum sulfat, demir oksit, kalay,kömür tozları vb.) • Organik Tozlar • Bissinoz (Yumuşak kendir, keten tozları, pamuk tozları) 113

• Obstrüktif Solunum Yolları hastalıkları • Astmatik belirtiler E) Pnömokonyozlar Dışında Mesleki Akciğer (Solunum Sistemi) Hastalıkları • Obstrüktif Solunum Yolları hastalıkları • Astmatik belirtiler 1. “Derhal” görülen (reajinik) astmalar (Kıl, yün, tüy, buğday taneleri vb.) 2. “Geç” görülen (reaijik olmayan) astmalar (Pamuk ipliği tozları, bazı zamklar, formalin buharları, sert metal tozları, formalin, ağaç kereste tozu, vb. ) • Granülamoz lezyonlar • Sarkoid benzeri granülomatöz lezyonlar 1. Ekstrensek alerjik alveolitler (Bazı mantarlar ve organizmaların enzimleri) 2. Berilyum Hastalığı 114

F) Kimyasal Maddelerden Meydana Gelen Pnömonitistler • Metaller ve Metaloidler • Metal dumanı humması Arsenik,antimon,berilyum , civa, çinko, fosfor, kadmiyum , krom,manganez, nikel, osmiyum, latin, selenyum,tellür, talyum, vanadum ve bileşikleri, vb.) 115

G) Mesleki Kanserler • Deri kanserleri (Kömür katranı zift, shale yağı (bir nevi neft yağı), ultraviole ışınlar, ionizan ,ışınlar, is, kreozot, ham antresan, ham parafin yağları, fuel oil, asfalt,arsenik vb.) • Solunum yolları kanserleri (İonizan ışınlar, kömür katranı, arsenik, asbest vb.) • İdrar yolları kanserleri (benzidin, beta-naftilamin, 2-asetamidofluoren, vb.) • Hematopoietik sistem arızaları –Lösemiler (İonizan ışınlar, benzen, vb.) 116

ı) Fiziksel Etkenlerle Meydana Gelen Bozukluklar • Titreşim ve sarsıntı zararları • Gürültü zararları • Hiperbari zararları(Basıncın artması sonucu) • Dekomprasyon zararları(Basıncın düşmesi sonucu) • Travmalar ( Göz travmaları, yazar krampı, Bursitis’ler) • Aydınlatma yetersizliği (Madenci nistagmusu) İ) Mesleki İnfeksiyon Hastalıkları • İnfekte materyal ve hasta hayvanlardan kaynaklananlar Bruselloz , Q Humması, Tularemi, şarbon, domuz yılancığı, psittakoz, hayvan tüberkolozu Çalışma çevresinden (Toprak, hava, su) kaynaklananlar Histoplasmosis, koksidioidomikoz, tetanoz, leptospirosis, bilharziaz, ankilostomiaz, nekatoriaz, viral hepatis j) Mesleki Dermatozlar J) Mesleki Dermatozlar 117

KİMYASAL MADDELER 118

Kimyasal Tehlikeler Gazlar, Toksik gazlar, Organik sıvıların buharları, Parlayıcı,patlayıcı gazlar Ergimiş haldeki metal gazları Yanma Asitler, Bazlar, Basınç Altındaki Gazlar Tozlar İnert tozlar, Fibrojenik tozlar, Toksik tozlar, Kansorejonik tozlar, Alerjik tozlar Radyasyon Radyasyona maruz kalma (X ışınları, doğal ve yapay radyoaktif maddeler,) kızılötesi ışınlar, mor ötesi ışınlar 119

Kokulu veya kokusuz olabilir. Hepsinin tehlike ve zararları farklıdır. Yutularak alınan bir kimyasal gözleri kör edebilir. Ciltten emilen bir kimyasal daha tehlikeli olabilir. Renkli veya renksiz olabilir. 120

Suyla temas eden bir kimyasal yanıcı gaz çıkarabilir. İki zararsız kimyasal bir araya gelince zararlı olabilir. İki tehlikeli kimyasal bir araya gelince zararsız olabilir. Havadan hafif veya daha ağır olabilirler. 121

TEHLİKE BİR KİMYASAL MADDENİN YAPıSAL ÖZELLİĞİ NEDENİ İLE ZARAR VERME POTANSİYELİ RİSK KİMYASAL MADDENİN ZARAR VERME POTANSİYELİNİN ÇALışMA VE/VEYA MARUZİYET KOşULLARıNDA ORTAYA ÇıKMA İHTİMALİDİR. 122

Toz halindeki bir kimyasal madde patlayabilir mi? Statik elektrikle yüklenerek, tozlar patlayabilir. 123

RİSK DEĞERLENDİRMESİ İŞYERLERİNDE VAR OLAN YA DA DışARıDAN GELEBİLECEK TEHLİKELERİN, İŞÇİLERE, İŞYERİNE VE ÇEVRESİNE VEREBİLECEĞİ ZARARLARıN VE BUNLARA KARŞI ALINACAK ÖNLEMLERİN BELİRLENMESİ AMACIYLA YAPILMASI GEREKEN ÇALIŞMALAR 124

SAĞLIK AÇISINDAN ZARARLI FAKTÖRLER MADENLER SOLVENTLER ZEHİRLİ GAZLAR ASİT VE ALKALİLER BOYALAR PESTİTİSTLER PLASTİK MADDELER 125

MADENLER Madenler meslek hastalıklarının en önemli nedenlerinden biridir. Buna rağmen bazı madenlerin iş sağlığı ve güvenliği yönünden önemi sürmektedir. Madenlerin toz ve buharları insan vücuduna başlıca solunum yolu ile girerler. Her bir madenin etkisi değişiktir. Sanayide çok kullanılan ve kullanım esnasında yüksek ısı gerektiren demir, bakır ve alüminyumun zehirli etkileri çok azdır. Buna karşılık kurşun, cıva, berilyum, krom, arsenik, kobalt, kadmiyum, talyum sağlık bakımından önemli madenlerdir. 126

KADMİYUM: Metal ve boya yapımı. Eritme ve döküm işleminde kadmiyum buharları, nefes darlığı, bronş tahrişi, bronkopnomoni ve ölüm olur. Tozlarının yutulması halinde kusma, karın ağrıları ve ishal. Dişler sarı bir renk alır, İlerleyen vakalarda kemik bozuklukları görülür. KROM : Metal kaplamaları,deri ve boya san. Burunda (kıkırdağın delinmesi), deride ve midede yaralar yapar. Krom nedeni ile akciğer kanseri vak’aları mevcuttur. 127

MANGANEZ: Alaşım, kuru pil ve boya san. Tozları solunum yolu ile girer. Başlangıçta halsizlik olur, sonraları denge bozukluğu ortaya çıkar. Konuşma yavaş, kelimeler anlaşılmaz olur. Manganez ehirlenmesinin tipik belirtisi titremelerdir.Yazı yazma güçleşir, akciğerlerin etkilenmesi ile pnomoni sonucu ölüm olur. CİVA: Ölçü aletleri yapımı, boya, ampul, tarım ilaçları. Diş etlerinde iltihap başlar, dişler ökülür.Konuşma kesik kesiktir,kramplar görülür, nadir olarak beyin iltihabı ile karaciğer ve böbrek fonksiyonları bozulur. 128

BERİLYUM: Metalurji,kristal, seramik,porselen, ateşe dayanıklı maddeler ve elektrikli lamba yapımı. Tozları solunum yolu ile girer. Berilyoz denilen akciğer hastalığı yapar. Deride kaşıntı, kızartı ve egzema görülür. KURŞUN: Ülkemizde en çok görülen meslek hastalıklarının arasında gelir. (Ayrı bir seminer konusu) NİKEL: Nikelaj, nikel-kadmiyum aküleri, kimya sanayiinde katalizör olarak. Ciltte kaşıntı ve kırmızı deri döküntüleri. İlk önce bileklerde başlar, kola, dirseğe ve bütün vücuda yayılır. 129

TALYUM: Gözlük camları (optik) ve fare zehiri gibi ilaç yapımı. Ağız yolu ile girer. Başlıca belirtileri mide ve barsak yollarında ve sinir sisteminde görülür. Zehirlenmeden 1-2 hafta sonra saçlar dökülür. 130

MEVCUT İŞ İZNİ SİSTEMİNİN YETERLİLİĞİNİN GÖZDEN GEÇİRİLMESİ Bir kuruluşta şimdiye kadar ciddi bir kaza ile karşılaşılmamış olması, kuruluşta mevcut durumda uygulanan iş izni sisteminin çok iyi bir sistem olduğu anlamına gelmeyebilir. Bu nedenle iş izni sistemi aşağıda verilen kritik öneme sahip sorular doğrultusunda baştan sona gözden geçirilmeli ve eksiklikler tamamlanmalıdır: 131

İŞ İZNİ SİSTEMİ VE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN ÖNEMİ Seçme ve Eğitim İş iznini veren kişiler tesis ve yapılan işle ilişkili tehlikeler ve alınması gerekli önlemler hakkında yeterli bilgi sahibiler mi? Tüm potansiyel tehlikeleri tanımlayabilmeleri amacıyla yeterli sayıda “Ne olur eğer….?” ile başlayan sorular sorabilmeleri için yeterli deneyim ve hayal gücüne sahipler mi? Çalışanlar ve taşeronlar iş izni sisteminin öneminin bilincindeler mi, bu konuda eğitim aldılar mı? 132

İŞ İZNİ SİSTEMİ VE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN ÖNEMİ Yapılacak İşin Tanımı İş izni yapılacak işi ve ilişkili tehlikeleri net bir şekilde tanımlıyor mu? Planlar ve diyagramlar yapılacak işi, yerini ve kısıtlarını açıklamaya yardımcı olmak için kullanılabilir mi? İş iznini veren ve kullanan kişilerin hata yapmaması için tesis ayrı numaralar, vb. yoluyla yeterince tanımlanmış mı? Çok daha komplike işler için detaylı bir iş yöntem beyanı verilmekte mi? 133

İŞ İZNİ SİSTEMİ VE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN ÖNEMİ Tehlikeler ve Önlemler İş izni sistemi tehlikelerin giderilmesini, bunun uygulanmasının mümkün olmadığı durumlarda da tehlikelerin etkin bir şekilde kontrolünü gerektirmekte mi? İzni veren kişiler tarafından konu ile ilgili yasal mevzuat biliniyor ve takip ediliyor mu? İş izni alınmış olan önlemlerin ve iş yapılırken alınması gereken önlemlerin durumunu bildiriyor mu? Örneğin yalıtımlar tanımlanmış mı ve iş yapılırken hangi kişisel koruyucu ekipmanların kullanılacağı belirli mi? Önlemler bakiye tehlikeleri ve iş yapılırken ortaya çıkabilecek tehlikeleri kapsıyor mu? 134

İŞ İZNİ SİSTEMİ VE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN ÖNEMİ Prosedürler İş izni yapılacak işin nasıl kontrol edileceği veya acil bir durumda nasıl terk edileceği ile ilgili kuralları içeriyor mu? İş izni, bakım onarım işinin tamamlanmış ve tesisin üretimde çalışanlara güvenli bir şekilde teslim edildiğine dair bir beyan içeriyor mu? İş izni zaman kısıtlamalarını içeriyor mu ve vardiya değişimleri göz önünde bulundurulmuş mu? Herhangi bir sebeple işin uzaması durumunda takip edilmesi gerekli prosedürler var mı? İş iznine tabi ve birbirini etkileyebilecek iki veya daha fazla iş için sistemde çapraz kontrol var mı? İş izni sisteminin hala güncel ve düzgün bir şekilde işlediğinden emin olunması için iş iznine tabi işler düzenli olarak kontrol ediliyor mu? 135

HAVALANDIRMA EKİPMAN ÖRNEKLERİ ; •KAYNAK TORCUNDAN, KAYNAK MASKESİNDEN VEYA BAŞ MASKESİNDEN DUMAN EMME SİSTEMİ, •TAŞINABİLEN DUMAN EMME SİSTEMLERİ •İŞ PARÇASINA VEYA ÇALIŞMA BÖLGESİNE YAKLAŞTIRILABİLEN VE MONTE EDİLEBİLEN DUMAN EMME BACALARI DİKKAT ! YANMA NEDENİYLE CİDDİ KAZALARA NEDEN OLACAĞI İÇİN KAPALI ALANLARDA OKSİJEN KULLANILARAK HAVALANDIRMA YAPILMASINA İZİN VERİLMEZ. 136

KAPALI ALANLARDA ÇALIŞMALARDA ALINACAK GENEL KORUNMA ÖNLEMLERİ -KAPALI ALANLARDA SÜREKLİLİĞİ OLAN İŞLERİN YAPILMASINDAN KAÇINILMALIDIR. -KAPALI ALANLARDA ASLA YALNIZ ÇALIŞILMAMALI, MUTLAKA GÖZETİCİ BULUNMALIDIR. -KUYU VEYA DİĞER YERALTI TESİSLERİNDE YAPILACAK BAKIM VE ONARIM İŞLERİNDE ZARARLI, ZEHİRLEYİCİ, BOĞUCU VEYA PARLAYICI GAZ VEYA SIVILARIN TEHLİKELİ BİR ŞEKİLDE BİRİKEBİLECEĞİ GÖZ ÖNÜNE ALINARAK GEREKLİ ÖLÇÜMLER YAPILMAK SURETİYLE ZARARLI GAZLARIN VARLIĞI ARAŞTIRILMALIDIR. -PARLAYICI PATLAYICI SIVI YADA GAZ MADDE BULAŞIKLARININ BULUNDUĞU ALANLARDA GAZ FREE İŞLEMİ YAPILMIŞ OLMALIDIR. TANK, KAZAN, KUYU, DEHLİZ, BORU VB. ALANLARA GİRİŞLERDEN ÖNCE GİRİŞ VE ÇIKIŞLAR KONTROL ALTINA ALINARAK BEKLENMEDİK MALZEME VEYA DİĞER MADDELERİN AKIŞI ÖNLENMELİDİR. 137

KAPALI ALANLARDA ÇALIŞMALARDA ALINACAK GENEL KORUNMA ÖNLEMLERİ - ÇALIŞANLAR İLE UYGUN HABERLEŞME SİSTEMİ KURULMALIDIR. -BU GİBİ YERLERDE TECRÜBELİ VE USTA İŞÇİLER ÇALIŞTIRILMALI, BUNLARA UYGUN KKD VERİLMELİDİR. -KAPALI ALANLARDA MÜMKÜN OLDUĞUNCA ELEKTRİKLİ EL ALETLERİ KULLANIMINDAN SAKINILMALIDIR. -BU ALANLARDA SEYYAR AYDINLATMA LAMBALARI DARBELERE DAYANIKLI ÖZEL KORUYUCU İÇİNDE OLMALI VE KÜÇÜK GERİLİME BAĞLANMALIDIR. -PARLAYICI, PATLAYICI GAZ-TOZ KONSANTRASYONLARININ OLUŞUMUNU ÖNLEMEK İÇİN DIŞARIDAN HAVA BESLEMESİ YA DA ISLAK ÇALIŞMA UYGULAMASI GİBİ TEDBİRLER İLAVE TEDBİRLER ALINMALIDIR. -TANK VB. KAPALI ALANLARDA OKSİ- ASETİLEN VEYA LPG KAYNAK İŞLERİ YAPILMASINDAN KAÇINILMALIDIR. -TANK VB. KAPALI ALANLARDA ELEKTRİK KAYNAK İŞLERİNDE DOĞRU AKIM VE BOŞTA ÇALIŞMA SINIRLAYICI TERTİBAT KULLANILMALIDIR.

KAPALI ALANLARDA ÇALIŞMALARDA ALINACAK GENEL KORUNMA ÖNLEMLERİ -TEHLİKELİ MADDELERİN TAŞINDIĞI BORU VE KANALLARIN ONARIM İŞLERİYLE GÖREVLENDİRİLEN İŞÇİLERE, TAŞINAN MADDELERİN ÖZELLİKLERİNE UYGUN KİŞİSEL KORUNMA DONANIMLARI VERİLMELİDİR. -KUYU VE LAĞIM ÇUKURLARI GİBİ DERİN YERLERDE ÇALIŞTIRILACAK İŞÇİLERE GÜVENLİK KEMERİ VE SİNYAL İPLERİ GİBİ UYGUN KORUYUCU DONANIM VERİLMELİDİR. GEREKLİ DURUMLARDA, BU GİBİ ÇALIŞMA YERLERİNE TEMİZ HAVA SAĞLANMALIDIR. -ORTAMDA OKSİJENİN OLMAMA İHTİMALİ YÜKSEK OLDUĞU İÇİN TEMİZ HAVA BESLEMELİ MASKELER KULLANILMALIDIR. BU MASKELERE TEMİZ HAVA SAĞLANMA İŞLEMİ DALGIÇLARDA OLDUĞU GİBİ TÜPLE VEYA TEMİZ HAVA POMPASINDAN(HAVA GEÇİŞ AYARI BULUNAN) SAĞLANMALIDIR.

KAPALI ALANLARDA ÇALIŞMALARDA ALINACAK GENEL KORUNMA ÖNLEMLERİ -YERALTI İŞLERİNDE, DELME VE KAZMA SIRASINDA ÇALIŞANLARIN SAĞLIĞINI KORUYACAK VE GÜVENLİĞİNİ SAĞLAYACAK YETERLİ VE UYGUN HAVALANDIRMA TESİSATI YAPILMALIDIR. -ÇEŞİTLİ GAZLARIN HAVA İLE PATLAYICI BİR KARIŞIM MEYDANA GETİREBİLECEĞİ YERALTI İŞLERİNDE AÇIK ALEVLİ LAMBA VEYA CİHAZLAR KULLANILMAMALIDIR. -ÇALIŞANLAR; PİS SU, GAZ VE DUMANLARIN BULUNDUĞU DEPOLARA ANCAK DEPONUN İYİCE HAVALANDIRILIP TEMİZLENDİĞİNE EMİN OLUNDUKTAN SONRA SOKULMALI VE ÇALIŞTIĞI SÜRE BOYUNCA DEPO HAVASI DENETİM ALTINDA BULUNDURULMALIDIR. -TEHLİKELİ GAZ, BUHAR VEYA SİSLERİN MEYDANA GELEBİLECEĞİ TANK VEYA DEPOLAR İÇİNDE YAPILACAK BAKIM VE ONARIM İŞLERİNDE, İŞÇİLERE MASKELER, SOLUNUM CİHAZLARI İLE EMNİYET KEMERLERİ GİBİ UYGUN KİŞİSEL KORUNMA DONANIMI VERİLEREK VE İŞ SÜRESİNCE TANK VEYA DEPO AĞZINDA BİR GÖZLEMCİ BULUNDURULMALIDIR. 140

KAPALI ALANLARDA ÇALIŞMALARDA ALINACAK GENEL KORUNMA ÖNLEMLERİ -ONARILACAK DEPO VEYA TANKLAR, BAŞKA DEPO VEYA TANKLARLA BAĞLANTILI OLDUĞUNDA, BAĞLANTI BORULARININ VANALARI GÜVENLİ BİR ŞEKİLDE KAPATILMALI VEYA BU BORULAR SÖKÜLEREK BAĞLANTI AĞIZLARI, KÖR TAPA VEYA KAPAKLARLA KAPATILMALIDIR. -GÖMLEKLİ VEYA ÇİFT CİDARLI VEYA KAPALI KAPLARDA ISI VEYA KAYNAK İŞLERİ YAPILMADAN ÖNCE BUNLAR İYİCE HAVALANDIRILMALI VE KAYNAK İŞLERİNİN YAPILDIĞI SÜRECE HİÇBİR ŞEKİLDE OKSİJEN VERİLMEMELİDİR. - YERALTI İŞLERİNDE, DELME VE KAZMA SIRASINDA ÇALIŞANLARIN SAĞLIĞINI KORUYACAK VE GÜVENLİĞİNİ SAĞLAYACAK YETERLİ VE UYGUN HAVALANDIRMA TESİSATI YAPILMALIDIR. -KAZI İŞLERİNİN YAPILACAĞI YERLERDE, ELEKTRİK KABLOLARI, GAZ BORULARI, SU YOLLARI, KANALİZASYON VE BENZERİ TESİSATIN BULUNUP BULUNMADIĞI ÖNCEDEN ARAŞTIRILMALI VE DURUMA GÖRE GEREKEN ÖNLEMLER ALINMALIDIR. 141

KAPALI ALANLARDA ÇALIŞMALARDA ALINACAK GENEL KORUNMA ÖNLEMLERİ -KAZI SIRASINDA, ZEHİRLİ VE BOĞUCU GAZ BULUNDUĞU ANLAŞILDIĞI HALLERDE, ÇALIŞANLAR DERHAL ORADAN UZAKLAŞTIRILMALI, GAZ ÇIKIŞI ÖNLENMELİ VE BİRİKEN GAZ BOŞALTILMADIKÇA KAZI İŞLERİNE BAŞLANILMAMALIDIR. -PATLAYICI MADDELERİN KULLANILDIĞI VEYA SERBEST SİLİSİN BULUNDUĞU YERLERDE, KAZI TOPRAĞI ISLATILMALIDIR. -KAYA KAZILMASINI GEREKTİREN YER ALTI İŞLERİNDE, SULU DELİCİ MAKİNELER KULLANILMALI VEYA TOZLARIN ÇALIŞANLARIN SAĞLIĞINA ZARAR VERMEMESİ İÇİN GEREKLİ DİĞER ÖNLEMLER ALINMALIDIR. -ELEKTRİKLE AYDINLATILMIŞ YER ALTI İŞYERLERİNDE, AKIMIN KESİLMESİ HALİNDE İŞÇİLERİN TAHLİYE EDİLMELERİNİ SAĞLAMAK VE ANCAK BU SÜREDE KULLANILMAK ÜZERE MADENCİ LAMBALARI VEYA FENERLERİ YA DA BENZERİ UYGUN AYDINLATMA ARAÇLARI BULUNDURULMALIDIR. 142

KAPALI ALANLARDA ÇALIŞMALARDA ALINACAK GENEL KORUNMA ÖNLEMLERİ -PARLAYICI, PATLAYICI, TEHLİKELİ VE ZARARLI MADDELERİN ÜRETİLDİĞİ, İŞLENDİĞİ VEYA DEPOLANDIĞI BİNALARDA İNŞAAT, BAKIM VE ONARIM İŞLERİNE BAŞLANMADAN ÖNCE, AŞAĞIDAKİ ÖNLEMLER ALINMALIDIR: A) İŞ KISMEN VEYA TAMAMEN DURDURULMALIDIR. B) O MAHALDE BULUNAN BÜTÜN PARLAYICI, PATLAYICI, TEHLİKELİ VE ZARARLI MADDELERLE BUNLARIN BİLEŞİMLERİNE GİREN DİĞER MADDELER, TEHLİKELİ BÖLGENİN DIŞINA ÇIKARILMALIDIR. C) ONARILACAK KISIM, BÜTÜN PARLAYICI, PATLAYICI, TEHLİKELİ VE ZARARLI MADDELERİN ARTIKLARINDAN VE BULAŞIKLARINDAN TAMAMEN TEMİZLENMELİDİR. D) İNŞAAT, BAKIM VE ONARIM, TEKNİK, YETKİLİ VE SORUMLU BİR ELEMANIN DEVAMLI NEZARETİ İLE SAĞLANMALIDIR. 143

KAPALI ALANLARDA ÇALIŞMALARDA ALINACAK GENEL KORUNMA ÖNLEMLERİ -PARLAYICI, PATLAYICI, TEHLİKELİ VE ZARARLI ÖZELLİKTEKİ ÇEŞİTLİ KİMYASAL MADDELERİN ORTAM HAVASINDA BULUNAN MİKTARLARI, BELLİ VE GEREKLİ ZAMAN ARALIKLARI İÇİNDE ÖLÇÜLEREK BU MİKTARLARIN, KİMYASAL MADDELERİN ORTAM HAVASINDA BULUNMASINA İZİN VERİLEN VE ORADA ÇALIŞANLARIN SAĞLIĞINI BOZMAYACAK OLAN EN ÇOK MİKTARDAN (MAK DEĞER) FAZLA OLUP OLMADIĞI ÖLÇÜLEREK TESPİT EDİLMELİ VE HAVALANDIRMA TESİSATI YETERLİLİK BAKIMINDAN YETKİLİ ELEMANLARCA KONTROL EDİLMELİDİR. -PARLAMA VE PATLAMA TEHLİKESİ OLUŞTURABİLEN ORGANİK TOZUN MEYDANA GELDİĞİ, TAŞINDIĞI, AKTARILDIĞI VE ÇALIŞILDIĞI YERLERDE, ELEKTRİK MOTOR VE JENERATÖRLERİ TOZ GEÇİRMEZ-ETANŞ TİPTEN OLMALI VEYA DEVAMLI OLARAK TEMİZ HAVA BESLENEN YALITILMIŞ HÜCRELERDE BULUNDURULMALIDIR. -SONUÇ OLARAK, HER İŞYERİNDE DÜZENLİ ARALIKLARLA RİSK DEĞERLENDİRMESİ YAPILMALI VE GEREKLİ ÖNLEMLER ALINMALIDIR. 144

YER ALTI İŞLETMECİLİĞİ Açık işletme metodu uygulaması ekonomik olmayan maden yataklarına tavanın göçertilmesi, açılan boşluğun doldurulması veya topuklar bırakılması esaslarına göre uygulanan üretim sistemidir. Bir kapalı işletmede yeraltı işletme metodunun uygulanması ve işletme- ve kazı yönlerinin seçimi büyük önem taşır. Yeraltı işletme metotları maden yatağının durumuna göre; uzun ayak, dilimli ayak, oda-topuk ve blok işletmesi şeklinde yürütülür. Tavanın durumuna göre işletme metotları; açık ayaklar, rambleli, ambarlı, göçertmeli ve kombine (karışık) Tavanın göçertilmesi esasına dayanan işletme metotları ; yatay-, dikey-, ve çapraz ayaklı ilerletimli veya dönümlü uzun ayak, taban döşemeli (sun’i tavanlı) ayak Açılan boşluğun doldurulması esasına göre uygulanan üretim sistemlerine de rambleli uzun ayak vb. İsimler verilir.

ŞİMDİ ÇAY SAATİ