Obsesif Kompulsif Bozukluk Doç. Dr. Vesile ŞENTÜRK Ankara Ü.T.F. Psikiyatri A.D. 12 Şubat 2010

Tanım Etyoloji Epidemiyoloji /patofizyoloji Gidiş ve sonlanım Ayırıcı tanı Tedavi

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Saplantı zorlantı bozukluğu Takıntı

Obsesyon inatçı, yineleyici düşünce / imge /dürtü istem dışı bilinçli çaba ile kovulamaz irade dışıdır ego dystonic; kişinin mantığına görüşlerine ahlak anlayışına inançlarına aykırıdır kabul edilemez bireyi tedirgin eder

Kompulsiyon Obsesyonları-saplantılı düşünceleri kovmak için İrade dışı Yinelenen Hareketler Saplantının oluşturduğu rahatsızlığı giderir Denetlenemez ve kendisi rahatsız eder Bazen davranış bazen de zihinsel eylem

Obsesyonlar anksiyete oluşturur Kompulsiyonlar oluşan anksiyeteyi yatıştırmak önlemek amacıyla obsesyona yanıt olarak yapılan katı bir biçimde uygulanan kurallar/yineleyici hareketler Ancak kompulsiyonlar da sıkıntıya neden olur

Ortalama 1 saatten daha uzun zaman alır Günlük işlerini, mesleki işlevselliğini, olağan toplumsal etkinliklerini ya da ilişkilerini önemli ölçüde bozar Genellikle süreğen / bazen epizodik İçgörünün az olması

Yaşam boyu %2-3 Birçok toplumda oranlar benzer Kadın /erkek eşit Ortalama 18-25 yaşında başlar Gebelik ve doğum sonrası OKB riski artar

Tanınmıyor tedavi edilmiyor Ortalama 7-17 yıl sonra tanı konuyor Duygudurum, madde kötüye kullanımı ve dürtü kontrol bozukluğu eş hastalığı yüksek DSÖ, OKB’yi tıbbi hastalıklar içinde en çok yeti yitimine neden olan hastalıklardan biri olarak tanımlıyor

obsesyonlar Bulaşma/hastalık %50 Kuşku (doubt) obsesyonları %42 Somatik %33 Simetri, düzen, sayılarla ilgili %32 Agresyon %31 Cinsel dürtü %24 Din Toplama Çoklu obsesyonlar %72 Rasmussen and Eisen 1990, 560 hastada

kompulsiyonlar Kontrol %61 Yıkama %50 Sayma %36 Sorma %34 Simetri %28 Toplama %18 Çoklu kompulsiyonlar %58

Gidiş 250 hastanın izlendiği çalışma %85 kronik gidiş %10 ilerleyici %2 remisyonla episodik İyi gidiş:Hafif veya tipik belirtiler İyi premorbid uyum Kötü gidiş: erken başlangıç, ciddi kişilik bozukluğu

Ayırıcı tanı Şizofreni Özgül fobiler Anoreksiya nervoza Hipokondriazis Travma sonrası stres bozukluğu Tourette’s sendromu Trikotillomani Genellikle depresyon tabloya eklenince tedavi arayışı olur

olgu 24 yaşında A.T, çocuklukta başlayan eşyalara belli sayıda dokunma ve duaları tekrar okuma İşe başladığında kapı, çeşme, araba, elektrik kontrol etme, kontaminasyon düşüncesi ile aşırı yıkanma Zaman kaybettiren ritueller nedeni ile işe geç kalma, iş yükünün çok gelmesi, işleri doğru yapıp yapmadığını kontrol etme, istifa eder

DSM-IV / ICD-10 Tanı ölçütleri Obsesyonların veya kompulsiyonların varlığı Obsesyon yineleyici sürekli düşünce, dürtü, imge Gerçek yaşam olaylarına duyulan endişeden farklıdır Kişi bu düşüncelerine önem vermemeye ya da eylemle etkisizleştirmeye çalışır Kişi obsesyonları kendi zihninin ürünü olarak görür

Kişinin obsesyona bir yanıt olarak ya da belli kurallara göre yapmak zorunda hissettiği yineleyici davranışlar (el yıkama) veya zihinsel eylemler (dua etme) Sıkıntıyı azaltmaya yöneliktir ancak gerçekçi değildir ya da aşırıdır

Kişi obsesyon ve kompulsiyonların aşırı ya da anlamsız olduğunu kabul eder Belirgin sıkıntıya yol açar, günde 1 saatten daha uzun zaman alır, işlevselliği bozar Başka bir eksen I bozukluğu varsa OK belirtileri bununla sınırlı değildir Maddeye bağlı değildir İçgörüsü az olan

ICD 10 En az iki hafta O/K kendi düşünceleridir Yineleyici rahatsız edicidir Kişi O/K na direnmeye çalışır, en az birine dayanılamaz O/K eylemi gerçekleştirmek kendi başına haz verici değildir

DSM V Anksiyete bozukluğu mu? Farklı belirti boyutları / farklı psikobiyoloji Bulaş/temizlik Tam olma/simetri Sıralama Yasak düşünceler/ilişkili kompulsiyonlar İstifleme; ayrı tanı grubu?

Tanı araçları Yale Brown Maudsley

Etyoloji Genetik Psikodinamik Davranışsal Nörobiyolojik

Genetik Silik nörolojik bulgular Orbitofrontal-striatal devre Nörotansmitterler/klomipramin; serotonin Alışkanlık striatumla ilişkilendirilmekte Caudat nukleusta glikoz metabolizması artışı Prefrontal hiperaktivite

Öğrenme teorisi Düşünce baskılaması İnhibisyon ve kolaylaştırma Odaklanmış bilgi işleme Örtük ve açık değerlendirme

Anal döneme fiksasyon Kızgınlık, kirlilik, büyüsel düşünce, ambivalan İzolasyon, reaksiyon formasyon, yer değiştirme, yapma bozma

Obsesik Kompulsif Spektrum Bozukluları Heterojen bir grup Motor Tikler Tourette Trikotillomani PANDAS Bilişsel/ Beden algı bozukluğu İstifleme

Diğer alt gruplar Tikler ile birlikte OKB Erken başlangıçlı OKB Düşük içgörülü OKB Streptekok enfeksiyonu kanıtı ile OKB

Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu OKB ile OKKB farklı Mükemmeliyetçi Düzenli İnatçı İçsel katı kurallar İşleri başkasına bırakamama Obsesyon / kompulsiyon yok

Eş hastalıklar Depresyon Diğer anksiyete bozuklukları

Tedavi Klomipramin 75-300 Serotonin geri alım inhibitörleri Fluvoksamin 50-300 Paroksetin 2-80 Sertralin 50-200 Sitalopram 20-80 Essitalopram 10-20 Fluoksetin 20-80

Yanıt yavaş 12 haftalık süre beklenmeli 3 ler kuralı Ne kadar süre ilaç kullanılmalı açık değil Yanıttan sonra en az 1-2 yıl Güçlendirme tedavilerinde dopamin reseptör blokerleri

Psikoterapi BDT Maruz bırakma ve yanıt önleme Obsesyon tetiklenecek biçimde düşünce, imge durum ya da uyarana maruz bırakılır ve kompulsif ritüelleri kullanmadan ya da kaçınmadan anksiyetesinin azalacağının öğrenilmesine yardım eder

Bilişsel Terapi (BT) Belirtilerin ardında yatan işlevsel olmayan inanışları değiştirmek. Örn; sorumluluk algısının abartılı olması BT nin ERPye bir şey ekleyip eklemediği tartışmalı

Sık görülen bir hastalık olduğu Araştırılmış bir konu olduğu Psikoterapi ve farmakoterapiye yanıt verdiği bilgileri hastanın rahatlamasına yardımcıdır Kendine yardım terapileri de faydalıdır

Kombine tedaviler (ilaç+psikoterapi) daha olumlu görünüyor ancak kanıtlanmış değil

Yeni tedaviler 5HT 1B/D Glutamat antagonisti riluzol TMS Derin beyin uyarımı NMDA agonisti D-sikloserin + BDT