GIDA GÜVENİLİRLİĞİ VE 5996 SAYILI KANUNUN GETİRDİKLERİ Dr. Nilay DEMİR nilayd@kkgm.gov.tr Gıda Kontrol Hizmetleri Dairesi KORUMA VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

5179 SAYILI KANUN KAPSAMINDA GIDA GÜVENİLİRLİĞİNE DAİR ÇALIŞMALAR VE AB UYUMU

GIDA GÜVENİLİRLİĞİ POLİTİKASI Bakanlığımızın Gıda Güvenilirliği Politikası; Kodeks Alimentarius ve Avrupa Birliği müktesebatı ile uyumlu olarak hazırlanan mevzuat çerçevesinde, Ülke genelinde “Çiftlikten Sofraya Gıda Güvenilirliği” anlayışı ile, etkin ve yeterli gıda denetimi ve dolayısıyla tüketiciye güvenilir gıda arzının teminini sağlamaktır. Çiftlikten sofraya tamamlayıcı ve etkin bir gıda kontrolünün sağlanması ile güvenilir gıda üretimi AB’de olduğu kadar ülkemizin de öncelikleri arasında yer almaktadır. Bakanlığımızın temel gıda güvenilirliği politikası; Kodeks Alimentarius ve Avrupa Birliği müktesebatı ile uyumlu olarak hazırlanan mevzuat çerçevesinde, ülke genelinde “Çiftlikten Sofraya Gıda Güvenilirliği” anlayışı ile etkin ve yeterli gıda denetimi ve dolayısıyla tüketiciye güvenilir gıda arzının teminini sağlamak olarak belirlenmiştir. 3 3

ÇALIŞMA İZNİ VE ÜRETİM İZNİ Gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemeleri üreten işyerlerini kayıt altına alarak, “Çalışma İzni ve Gıda Sicili Belgesi” düzenlemek, Başvuru dosyası eksiksiz olan işyerleri asgari teknik ve hijyenik koşullarının mevzuata uygunlukları açısından denetlenir. Gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemeleri üreten işyerlerinin ürünlerini tescil ederek,“Gıda Üretim İzni Belgesi” düzenlemek Belge düzenlerken üretilecek ürünün özellikle etiket örneği ve yüzde bileşimi mevzuata uygunlukları açısından incelenir, gerektiğinde ürüne dair analiz sonucu istenir. Bakanlığımızca bugüne kadar 53.500 adet Çalışma İzni ve Gıda Sicili Belgesi, 218.900 adet Gıda Üretim İzni Belgesi düzenlenmiştir.

DENETİM VE KONTROL FAALİYETLERİ Gıda işyerlerinin risk esaslı denetimleri İl Müdürlüklerince yıllık olarak planlanır ve uygulanır. Denetim sıklığı 1 ay-3 yıl arasında değişmektedir. Et, Süt, Su ürünleri işleyen ve riski yüksek olan işletmeler ile eksiklik tespit edilmiş, yasal işlem uygulanmış işletmeler daha sık denetlenmektedir. İzleme ve denetim programları kapsamında gıdaların denetimi KKKGM tarafından yıllık olarak hazırlanır ve İl Müdürlüklerince uygulanır. Programın hazırlanmasında, gıda hileleri, taklit ve tağşişler ve gıdanın insan sağlığına uygunluğu dikkate alınır. İthalatta kontrol belgesi düzenlenmesi ve fiili ithalat kontrolleri İhracatta kontroller ve Sağlık Sertifikası düzenlenmesi

TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI GENEL GIDA DENETİM SONUÇLARI GIDA ÜRETİM YERİ GIDA SATIŞ YERİ TOPLU TÜKETİM YERİ TOPLAM YIL Denetim Sayısı İPC Savcılık İPC. Savcılık. 2002 39646 1544 551 ­ 2003 40558 1192 503 2004 48257 1259 524 105561 116 8 37011 15 4 190829 1390 536 2005 72487 3630 251 173729 1062 63 80246 202 74 326462 4894 388 2006 66597 3593 347 148536 1699 137 63650 469 99 278783 5761 583 2007 91780 4221 393 165604 1475 80 76905 354 113 334289 6050 586 2008 93358 4778 576 166337 1570 149 81179 610 180 340874 6958 905 2009 92718 5498 1162 163382 2289 265 94355 574 155 350455 8361 1582 2010 73440 5620 580 123228 2426 261 77502 560 195 274170 8606 1036

BAKANLIĞIN DİĞER FAALİYETLERİ Gıda denetçilerin kullanımına yönelik Denetim, İhracat ve İthalat El Kitabı ile prosedürleri hazırlanmıştır. Ulusal yıllık izleme planları ve ulusal kalıntı izleme planları AB gereksinimlerine göre geliştirilmiştir. Gıda kontrol sisteminin ISO 17020 uyarınca akredite edilmesi amacıyla gerekli hazırlıklar yapılmıştır. AB gereksinimlerini karşılamak üzere Hızlı Alarm Bildirim Sisteminin (RASFF) geliştirilmesi için çalışmalar yapılmıştır. Gıda denetim ve kontrolüne yönelik veri toplanması ve değerlendirilmesine yönelik “Gıda Güvenliği Bilgi Sistemi (GGBS)” oluşturulmuştur. Gıda denetçilerinin teknik bilgi ve becerilerinin geliştirilmesi için eğitimler düzenlenmiştir. 24 adet Sektör Spesifik Hijyen Kılavuzu hazırlanmış, 7 adedi yayınlanmış ve sektöre tanıtımı yapılmıştır. AB ile uyumlu numune alma sistemine geçilmiştir. Tarım İl Müdürlüklerine numune alma alet ve ekipman takviyesi yapılmıştır.

AB UYUM ÇALIŞMALARI 12. Fasıl Gıda güvenliği, Hayvan ve Bitki Sağlığı Politikası açılış kriterini yerine getirmek üzere gıda alanında aşağıdaki çalışmalar yapılmıştır; Mevzuat uyumuna yasal dayanak teşkil edecek olan 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu 13 Haziran tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. AB müktesebatı ile uyumlu ikincil mevzuatın yayımlanması ve uygulaması, Strateji Belgesinde taahhüt edilen takvim doğrultusunda gerçekleştirilecektir. 97 adet Türk Gıda Kodeksi Tebliği yayımlanmış, 71 adedi AB mevzuatına uyum çerçevesinde hazırlanmıştır.

Gıda işletmelerinin iyileştirilmesi amacıyla, AB müktesebatındaki kategorileri esas alan bir sınıflandırma çalışması yapılarak, AB standartlarında üretim yapan işletme sayısı belirlenmiştir. Onay Kapsamında Bulunan İşletmeler İşletme Sayısı Uyumlu Uyumsuz Süt işletmeleri 2216 69 2147 Et İşletmeleri 2664 183 2481 Su Ürünleri 186 114 72 Hayvansal Yan Ürün 73 28 45 Kayıt Kapsamındaki İşletmeler İşletme Sayısı Uyumlu Uyumsuz Üretim Yeri 49.325 42.525 6800 Satış Yeri 193.119 173.124 19995 Toplu Tüketim Yerleri 129.283 114.944 14339

5996 SAYILI KANUNUN AB’NE UYUM KAPSAMINDA GETİRDİĞİ YENİLİKLER

5996 sayılı Kanunun 13 Aralık 2010 tarihinde yürürlüğe girmesi ile 5179 sayılı Kanun uygulamalarında değişiklikler aşağıda verilmektedir: Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Gıda Güvenilirliğinin sağlanmasında, ithalat ve ihracat kontrollerinde tek yetkili Kurum olmuştur. Sorumlu yönetici istihdamı zorunluluğu yeniden düzenlenmiş, işin nevine göre personel çalıştırmak zorunda olan işyerlerinin listesi Kanunun Ekli 1 sayılı listesinde verilmiştir. Gıda güvenilirliğinin sağlanmasında temel sorumluluk gıda işletmecisine verilmiştir. Sorumlu yöneticiler artık işverenle birlikte sorumlu olmayacaklardır. Bakanlığa, tarım ve gıda ile ilgili coğrafi işaret veya geleneksel ürün adlarının kullanımının tescilde belirtilen özelliklere uygunluğunun denetlenmesi görevleri verilmiştir. Hızlı Uyarı Sistemi, Acil Durumlar, Kriz Yönetimi, Risk Analizi, Kamuoyunun Bilgilendirilmesi ve İhtiyati Tedbirler gibi hükümler AB’ne uygun olarak yeniden düzenlenmiştir.

İthalat edilen gıdalarda 5996 sayılı Kanuna uygunluk ve AB standartları, ihracatta ise alıcı ülke talebi yoksa yine 5996 sayılı Kanuna uygunluk ve AB standartları aranacaktır. Gıdalar, ithalatta gümrük yerine Bakanlıkça kurulan Sınır Kontrol Noktalarında denetlenecektir. “Çalışma İzni Belgesi” uygulamadan kaldırılmış ve tüm gıda işyerlerine “Onay” ve “Kayıt” zorunluluğu getirilmiştir. “Onay” alacak işletmeler Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenecektir. “Onay” kapsamı dışındaki işyerleri “Kayıt” altına alınacaktır. “Gıda Üretim İzni Belgesi” uygulamadan kaldırılmış, “Ürün Onayı” uygulaması getirilmiştir. “Gıda Üretim İzni” belgesi piyasaya arz edilecek tüm gıdalar için zorunlu iken, hangi gıdaların onaya tabi olacağı Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenecektir. Ürün onayı alınmadan gıdaların üretimi, ithalatı ve piyasaya arzı yasaklanmıştır.

Gıda işyerlerinin taşıması gereken asgari teknik ve hijyenik kriterler AB mevzuatı (852/2004/EC ve 853/2004/EC) ile birebir uyumlu olarak çıkarılacak Yönetmelikle belirlenecektir. Onay ve kayıt kapsamındaki tüm işletmeler proje sunmaları halinde AB’ne uyumu sürecinde IPARD kapsamında desteklenecektir. 5996 sayılı Kanun ile idari para cezaları arttırılmıştır. Yasal yaptırımlar 5179 sayılı Kanun gibi uygulanacaktır. Buna göre; işletmelerin faaliyetleri durdurularak ürünlerine el konularak idari para cezası uygulanacaktır. Ayrıca ilgililer hakkında Savcılığa suç duyurusunda bulunulmaya devam edilecektir.

5996 SAYILI KANUN KAPSAMINDA ÇIKARILACAK YÖNETMELİKLER Resmi Kontrollere İlişkin Yönetmelik (882/04/EC) Hayvansal Kökenli Ürünlerin Resmi Kontrollerinin Düzenlenmesine İlişkin Özel Kuralları Ortaya Koyan Yönetmelik (854/2004/EC) Genel Hijyen Kurallarını Düzenleyen Yönetmelik (852/04/EC) Onay ve Kayıt İşlemlerini Düzenleyen Yönetmelik (853/04/EC, 854/04/EC) Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği Ulusal Gıda Kodeks Komisyonu Yönetmeliği Laboratuvar Kuruluş ve Çalışma Esaslarına Dair Yönetmeliği (882/04/EC) Resmî Kontrollerin, Veteriner ve Bitki Sağlığı Hizmetlerinin Finansmanı ve Harcamalara İlişkin Yönetmelik (882/04/EC)

TEŞEKKÜR EDERİM nilayd@kkgm.gov.tr