URGE Projelerinin Küme Yönetimi Anlayışı ile Yönetilmesi Sertifikalı Küme Yöneticileri Eğitim Programı - 2 Yeliz Çuvalcı-Kısa Dönem Uzman 20 Kasım 2013 ANKARA

18 Kasım Pazartesi 2013

Küme Geliştirme Kılavuzları T.C. Ekonomi Bakanlığı ve T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yürütülen "KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi" KOBİ'lerin uluslararası piyasalardaki rekabet gücünü kümelenme anlayışıyla geliştirmeyi hedeflemektedir. Kümelere yol göstermek ve gelişimlerine katkı sağlamak amacıyla Proje kapsamında hazırlanan Kümelenme Rehberi dokuz kılavuzdan oluşmaktadır. Bunlardan biri de “Küme Geliştirme Sürecinde UR-GE Projesi Hazırlama ve Uygulama Kılavuzudur. Kılavuz işbirliği kuruluşları, proje yöneticileri ve küme yöneticileri olmak üzere, firmaların ihracat ve rekabet gücünü geliştirmek için çalışmalar yürüten tüm kişi ve kurumlar için hazırlanmıştır.

UR-GE Projesi Hazırlama ve Uygulama Kılavuzu Kılavuzda yer verilen kümelenme tanımlarından UR-GE Tebliği kapsamında yer alan projelerin küme olduğu, ya da UR-GE Tebliği’nin yürütülmesi için küme olma şartı arandığı sonucu çıkarılmamalıdır. Kümelenme tanımına girmeyen, coğrafi olarak yakın olmasa da sektörel bir birliktelik oluşturabilen, organizasyonel olarak yakınlığı olan firmalar ihracat vizyonu ile birlikte hareket ederek bağlı oldukları işbirliği kuruluşunun liderliğinde UR-GE Tebliği’nden yararlanabilmektedir. Kılavuz UR-GE Tebliği’nin kümelenme süreçlerinin etkin yürütülmesinde küme yönetimleri tarafından da kullanılabilecek, proje yaklaşımı ile özgün bir şekilde tasarlanabilecek bir devlet desteği olduğu vurgusunu yapmayı hedeflemektedir.

Yaklaşım her şeydir. URGE Projesine nasıl yaklaştığımız, firmalara nasıl yaklaştığımız, analize nasıl yaklaştığımız birçok şeyi belirler. Neden bazı projeler başarılı iken bazıları değil?

Küme Yığın Sektör Network Küme Girişimi Küme Yönetimi Küme Analizi URGE Projesine nasıl yaklaştığımız, firmalara nasıl yaklaştığımız, analize nasıl yaklaştığımız birçok şeyi belirler. Neden bazı projeler başarılı iken bazıları değil? Birlikte Rekabet İşbirliği Kuruluşu

Sektör Nedir?

Bu beş faktör sektörün yapısını oluşturur ve rekabeti belirler. Sektörün Yapısı ve Rekabet İkame Ürünler Potansiyel Girişimciler Firmalar Müşteriler Tedarikçiler Rekabet sadece firmalar arasında yaşanan bir durummuş gibi dar bir çerçevede düşünülüyor oysa rekabet, sektördeki firmaların dışında müşteriler, tedarikçiler, potansiyel girişimciler ve ikame ürünleri de kapsar. Bu beş faktör sektörün yapısını oluşturur ve rekabeti belirler.

Sektör Rekabetini Şekillendiren Faktörler Sektörün Yapısını Belirleyen Güçler 1. pazara yeni girenler için engellerin seviyesi, 2. alternatif ürün ve servislerin mevcudiyeti, 3. alıcıların ve satıcıların pazarlık gücü 4. pazardaki oyuncular arasındaki rekabet seviyesi olarak sıralanır. Firmalar, stratejilerini belirlemeden önce bu güçleri anlamalı, sektördeki ortalama pazar kârlılığını ve zaman içerisindeki değişimini izlemelidir. Yeni Girişimcilerin Tehdidi Sektör Rekabetini Şekillendiren Faktörler Alıcıların Pazarlık Gücü Tedarikçilerin Pazarlık Gücü Mevcut Rakipler Arasında Rekabet İkame Ürün ve Hizmet Tehdidi

Rekabeti Belirleyen Güçler Küme içinde yer alan bir firma için iyi bir sektör analizi yapılmalı sektörün sınırları ne çok dar ne de çok geniş olarak tanımlamalıdır. Bu sınırlar da iki ana boyuttan incelenebilir. İlki ürün veya hizmetlerin kapsamı, ikincisi de coğrafi kapsam. Rekabeti Belirleyen Güçler

Küme Nedir?

Kümelerin Tanımlanması Kümelenme belirli bir alanda birbirine ortak ve tamamlayıcı unsurlarla bağlı şirketlerin ve ilgili kurumların oluşturduğu coğrafi açıdan yakın bir gruptur. “Kümeler özellikle de aynı faaliyet alanında hem rekabet içinde olan hem de birbiriyle işbirliği yapan şirketlerin, belli bir alanda uzmanlaşmış tedarikçilerin, hizmet sağlayıcıların, ilgili sektörlerdeki firmaların ve ilgili kurumların coğrafi yoğunlaşmalarıdır.” (M. E. Porter)

Kümelerin Tanımlanması Belirli bir faaliyet alanında uzmanlaşmış bir grup firmanın, değer zincirinde yer alan diğer firmalar ve kurumlarla (kamu kurumları, sivil toplum kuruluşları, üniversiteler gibi) birlikte oluşturduğu coğrafi yoğunlaşma, “yığın” olarak tanımlanmaktadır. Bu yığınlar arasından, firmaların rekabet gücünü geliştirmek amacıyla bilinçli bir işbirliği yaratabilen gruplara ise “küme” denir.   Küme girişimi ise iş kümesinin gelişimini mevcut aktörler arasındaki ilişkileri düzenleyerek ve/veya işbirliği potansiyelini güçlendirerek arttırmayı hedefleyen organize bir çaba olarak tanımlanmaktadır. Örjan Sölvell, Göran Lindqvist & Christian Ketels

Doğal Bir Oluşum Olarak Kümeler... Kümeler, sektörlerin belirli bölgelerde, çeşitli faktörlere bağlı olarak kendiliğinden yoğunlaşmasıyla ortaya çıkan doğal oluşumlardır. Ancak bu oluşumlar, daha sonra dışarıdan destekle entegre hale getirilerek rekabetçi özellikleri arttırılabilir. Dünya çapında tanınan Kaliforniya’daki iki küme, 7.000’den fazla ileri teknoloji şirketine ev sahipliği yapan Silikon Vadisi (San Francisco),dünya film endüstrisinin başkenti haline gelen Hollywood (Los Angeles) buna örnektir. Avrupa’da, dünya genelinde de sektör mensupları tarafından bilinen kümeler yer almaktadır: Montebelluna, İtalya: Nüfusu yalnızca 25.000 olan bu yerleşim yerindeki firmalar dünya kayak botu üretiminin %75’ini karşılamakta ve “dünyanın spor ayakkabı başkenti”olarak anılmaktadır;

Kümeler...

Firma Stratejisi ve Rekabet Bağlamı Kamu Kurumları Firma Stratejisi ve Rekabet Bağlamı -Uygun yatırım ve sürekli iyileştirme biçimlerini teşvik eden yerel bir bağlam -Yerel rakipler arasında şiddetli rekabet Faktör Girdi Koşulları Talep Koşulları Girdi niceliği ve maliyeti -Doğal kaynaklar -İnsan kaynakları -Sermaye kaynakları -Fiziksel altyapı -İdari altyapı -enformasyon altyapısı -bilimsel ve teknolojik altyapı Faktör Kalitesi Faktör Uzmanlaşması -Gelişmiş ve talepkar yerel müşteriler -Başka yerlerdeki ihtiyaçlara öncülük eden müşteri ihtiyaçları -Küresel olarak hizmet edebilecek uzman segmentlerde alışılmadık yerel talep -Yetkin, yerel tedarikçilerin varlığı -Rekabetçi ilgili sektörlerin varlığı İlişkili ve Destekleyici Sektörler İşbirliği Kuruluşları

Küme Hayat Döngüsü Yığın Yeni Oluşan Gelişen Olgun Değişen Küme aktörleri mevcut ancak aralarındaki iletişim yok, çok zayıf ve etkin değil. Küme aktörleri arasında iletişim oluşmaya başlıyor. Küme aktörleri arasındaki iletişim artıyor ve derinleşiyor. Küme aktörleri arasındaki iletişim güçlü ve kümeye yeni aktörler eklenmeye başlıyor. Belirli bir olgunluğa ulaştıktan sonra küme şekil değiştirmeye başlıyor. Kaynak: Ulusal Kümelenme Politikasının Oluşturulması Projesi, Yol Haritaları Sunum, 2008

Örnek Çalışma: İtalyan Fayans Kümelenmesi

İtalyan Seramik Kümesinin Kapsamı Bölge: 10 küçük şehri kapsamaktadır, Nüfus: 160.000 Üretim: 540 milyon metrekare Ciro: 4.1 milyar dolar İstihdam: 25.000 İhracat: 3 milyar dolar Firma sayısı: 185 İtalya toplam üretiminin %80’ni AB toplam üretiminin % 46’sı Dünya üretiminin % 18’i Dünya ihracatının % 43’ü

Küme Stratejisi Başarı Faktörleri Ürün çeşitliliği, Sürekli yeni tasarım ve inovasyon Yüksek kalite Hizmet, teslimat ve bilgi ile donatılmış güçlü dağıtım kanalları, İşbirliği ağları Girişimci ruh, Firmalar arasında yüksek rekabet Üretimde verimlilik Teknik liderlik Bilgi ağları Çalışanların tecrübesi Yeniliğe açık olmak Sinerji

Küme Başarısı Başarıya giden yaklaşım; Bilgi birikimi, girişimci ruh ve üretimde verimliliği birleştirmek, Firmalar arasındaki rekabet ile dinamizmi canlı tutmak, Küresel rekabet ve yerel rekabet avantajları arasında ilişki kurabilmek, Problemleri aşmak için bireysel ve kolektif bakış açısına sahip olmak, Kamu politikalarının birleştirici ve destekleyici rolü Kümeler sadece KOBİ’ler içindir yaklaşımını benimsememek

Küme Geliştirme Süreci “Kümelenme”

Küme Hayat Döngüsü Yığın Yeni Oluşan Gelişen Olgun Değişen Küme aktörleri mevcut ancak aralarındaki iletişim yok, çok zayıf ve etkin değil. Küme aktörleri arasında iletişim oluşmaya başlıyor. Küme aktörleri arasındaki iletişim artıyor ve derinleşiyor. Küme aktörleri arasındaki iletişim güçlü ve kümeye yeni aktörler eklenmeye başlıyor. Belirli bir olgunluğa ulaştıktan sonra küme şekil değiştirmeye başlıyor. Kaynak: Ulusal Kümelenme Politikasının Oluşturulması Projesi, Yol Haritaları Sunum, 2008

Başlangıç Düzeyindeki Kümeler Gelişmekte Olan Kümeler Olgun Kümeler Yığın (Fikir aşamasındaki Kümeler) Başlangıç Düzeyindeki Kümeler Gelişmekte Olan Kümeler Olgun Kümeler Aynı sektörde faaliyet gösteren bir yığın mevcuttur. Yığın bölgesel veya ulusal otoriteler tarafından kümelenme çalışması için seçilmiştir. -Temel analizler gerçekleştirilmiştir., -Küme yönetimi oluşturulmuş ve görev tanımları yapılmıştır. -Kümenin marka kimliği oluşturulmuştur. -Firmalar kümeye entegre edilmiştir. -Profesyonel tam zamanlı bir küme yöneticisi vardır. Kümenin tanıtımı yapılmıştır. -İleri düzey analizler gerçekleştirilmiştir. -Kümeyi geliştirmek için alternatif finans kaynakları bulunmuştur. -İzleme değerlendirme faaliyetleri mevcuttur. -Küme Yönetimi Ulusal Düzeyde bilinir hale gelmiştir. -Uluslararası ağlar tesis edilmiştir. -Küme kendi kendini finanse edebilmektedir. -Sürdürülebilir olduğu kanıtlanmıştır. -Uluslararası platformda sektör otoritesi haline gelmiştir. -Lobi gücüne sahiptir. -Küme içinde alt uzmanlık grupları oluşmuştur.

Küme Stratejisi ve Uygulama İşbirliğine Dayalı Küme Eylemleri Analiz Küme Çalışma Grubu Süreçleri Bölgesel Öncülük Süreçleri İletişim ve Destekler Sektörel Pazar Fırsatları Stratejik Konumlanma Entegre Strateji Uygulama Planı Küme Analizi Vizyon ve Rekabet Unsurları Bölgesel Küme Eylem Planı Gruplarının Organizasyonu Özel-Kamu Katılımının Yaygınlaştırılması Kesişen İhtiyaçlar “Ürün ve Marka” oluşturulması Uygulama Mekanizması Küme Analizine İlişkin Geniş Katılımlı Toplantı Fırsatlar konusunda tanıtım süreci Uygulama için Toplantılar Projenin Duyurulması

Küme Geliştirme Sürecinde Karşılaşılan Zorluklar 1.Küme tanımlamasının ve küme sınırlarının gerek coğrafi, gerekse sektör açısından uygun şekilde yapılamaması (gerekenden daha geniş veya daha dar sınırlarda belirlenen kümeler, ilerleyen aşamalarda büyük zorluklarla karşılaşmaktadır); 2.Küme analizinin gerekenden daha geniş veya daha dar kapsamlı yapılması, mevcut kısıtlamaları ve fırsatları tanımlamakta yetersiz kalması (gerekenden daha geniş kapsamlı analizler bilgi karmaşasına yol açarak kritik bilgilerin ön plana çıkarılmasını zorlaştırır/geciktirir); 3.Kümenin nihai hedefine ve izleyeceği yola dair ortak bir bakış açısının oluşturulamaması; küme gelişimi için önceliklerin belirlenememesi; ve bu alanlarda görev üstlenmesi gereken ana paydaşlarının (iş dünyası, kamu kurumları, üniversiteler) bir araya getirilememesi;

Küme Geliştirme Sürecinde Karşılaşılan Zorluklar 4.Özel sektörün güçlü ve diğerlerine göre daha baskın olduğu bir küme yönetişim yapısı kurulamaması; 5.Kamu kurumlarının tamamının, kümenin öncelikleri çerçevesinde uyumlu şekilde işler hale getirilememesi; ve 6.Zaman içindeki ilerlemeyi değerlendirecek uygun performans göstergelerinin belirlenememesi. 7. Özellikle KOBİ’lerin ağırlıklı olduğu kümelerde başlatılacak olan kümelenme girişimleri için belirli bir finansman kaynağına ihtiyaç duyulmaktadır.

Dünya BM Sınai Kalkınma Programı (Küme ve İş Ağları Birimi) www.unido.org Institute for Strategy and Competitiveness www.isc.hbs.edu World Bank www.worldbank.org7urban7led7cluster2.html US Council on Competitiveness www.compete.org7publications7cluster_reports.asp The Global Cluster Initiative Survey (GCIS) www.cluster-research.org The Competitiveness Institute www.tci-network.org Cluster Observatory www.clusterobservatory.in Avrupa European Cluster Observatory www.clusterobservatory.eu European Cluster Collaboration Platform www.cluster-collaboration.eu The Danish Cluster Academy www.regx.dk Enterprise Europe Network www.enterprise-europe-network.ec.europa.eu/index_en.htm  European Cluster Alliance www.proinno-europe.eu/eca European Small Business Portal www.ec.europa.eu/small-business/index_en.htm The European Secretariat for Cluster Analysis www.cluster-analysis.org Türkiye Ulusal Kümelenme Politikasının Geliştirilmesi Projesi www.clusterturkey.com Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu (URAK) www.urak.org Yenileşim Derneği www.yenilesim.org Küme Yöneticileri Kulübü www.clusterman.org Orta Anadolu İhracatçı Birlikleri www.oaib.gov.tr/tr/ihracatta-kumelenme-ve-ozellikli-ihracatcilar KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi www.smenetworking.gov.tr Küme Kolaylaştırıcıları için Uygulamalı Küme Geliştirme Kılavuzu www.sanayi.gov.tr/Files/Attachments/OtherFiles/kumelenme-kilavuzu-19072012144741.pdf Ekonomik Kalkınma için Kümelenme www.sanayi.gov.tr/Files/Attachments/OtherFiles/kumelenme-brosuru-19072012144348.pdf Anadolu Kümeleri İşbirliği Platformu (AKİP) www.akip.org.tr

Bölüm Sonu www.smenetworking.gov.tr