AVRUPA KAMU İHALE POLİTİKASI YENİ USULLER VE ARAÇLAR Christian SERVENAY ve Olivier MOREAU “YENİ KAMU İHALE USULLERİ VE ARAÇLARI” Ankara, 5-6 Şuybat 2008

İki yeni Direktifin genel tanıtımı  2004/18 sayılı Direktif: Kamu sektörü  2004/17 sayılı Direktif: Utilities (hizmetler) sektörü  (su, enerji, ulaştırma, posta hizmetleri)

Geçmişe bazı göndermeler 1970lerden 90lara doğru uzun soluklu bir gelişme: konulara göre tek tek hazırlanan belirli direktiflerden, birleştirilmiş geniş çaplı metinlere 1995’ten 2000’e uzanan yeni hareket : Tek Pazar İncelemesi, Yeşil Belge, İletişim, Öneriler

Kamu İhale Direktiflerinin hedefleri  Temel ilkelerin uygulanmasını sağlamak:  - kişilerin, malların ve sermayenin serbest dolaşımı,  - işletme kurma ve hizmet sunma özgürlüğü  - milliyete bağlı ayrımcılık yapılmaması,  - eşit muamele.

Direktiflerin başlıca özellikleri  Bazı önemli sınırlar:  - belirli bir kapsam,  - sadece koordinasyonu hedefleten kilit hükümler,  - ulusal uygulama önlemlerine ihtiyaç.

Yeni Direktifler tarafından getirilen değişikliklerin hedefleri  - mevcut mevzuatın sadeleştirilmesi,  - geleneksel kuralların modernleştirilmesi,  - daha esnek çözümlerin sağlanması.

Her iki direktifle getirilen başlıca değişiklikler  Sadeleştirme tedbirleri:  - sadece iki direktif:  Kamu sektörü: 4 yerine 1.  Utilities: 2 yerine 1.  - euro ile ifade edilen daha az eşik değerler,  - belli bir mantığı takip eden yeni bir yapı.

Her iki direktifle getirilen başlıca değişiklikler Elektronik araçların kullanımı ile modernleştirme:  - Başlıca avantajlar: zamandan, maliyetlerden tasarruf, bürokrasinin azaltılması; daha düşük yolsuzluk riski.  - Kilit sorun: ayrımcılık yapılmamasının sağlanması ve eşit muameleye saygı.

ELEKTRONİK ARAÇLARIN KULLANIMI Elektronik araçların kullanımını düzenleyen bağlayıcı hükümler:  - kağıt belgelerin ve elektronik verilerin aynı şekilde kabul görüyor olması,  - başvuru ve tekliflerin sunumu ve alımında detaylı gereklikler,  - piyasa ortamlarını geliştirmek için belirli koşullar (alım gerçekleştirenlerin sorumluluğu altında).

ELEKTRONİK ARAÇLARIN KULLANIMI İletişim araçlarına yönelik hükümler:  - idarelerin seçimi,  - genellikle hazır bulunabilir ve karşılıklı işletilebilir,  - erişimi kısıtlı değildir,  - veri bütünlüğü ve tekliflerin (ve taleplerin) gizliliğini sağlar.

ELEKTRONİK ARAÇLARIN KULLANIMI  Elektronik araçların kullanımında ileriye yönelik beş adım:  - ilanların iletimi  - ihale belgelerinin teslimi,  - başvuru ve tekliflerin alımı,  - elektronik azaltma,  - dinamik alım sistemi.

İlk Adım İHALE İLANLARININ AB RESMİ GAZETESİNE İLETİLMESİ KOŞULLAR: KULLANILAN ARAÇLARIN, GENEL OLARAK BULUNABİLEN VE HERKES TARAFINDAN KULLANILAN İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ ARAÇLARI İLE ÇALIŞTIRILABİLİR OLMASI GEREKMEKTEDİR AVANTAJ: TEKLİFLERİN VE KATILIM TALEPLERİNİN ALINMASINDA SÜRELERİN KISALTILMASI OLASILIĞI

İkinci adım İHALE BELGELERİ (VE İLGİLİ DİĞER BÜTÜN BELGELERİN) İLETİMİ KOŞULLAR: İLANIN YAYINLANDIĞI TARİHTEN İTİBAREN GENEL OLARAK BULUNABİLEN VE VE KARŞILIKLI ÇALIŞTIRILABİLEN İLETİŞİM ARAÇLARI İLE İHALE BELGELERİNE SINIRSIZ VE TAM ERİŞİM (BKZ. İLANLARIN İLETİMİ) AVANTAJ: TEKLİFLERİN ALINMASINDA SÜRELERİN KISALTILMASI OLASILIĞI

Üçüncü adım KATILIM VE TEKLİF SUNMAK İÇİN ELEKTRONİK İLETİM VE TALEPLERİN ELEKTRONİK YOLLARLA ALIMINA İZİN VERMEK KOŞULLAR: VERİ BÜTÜNLÜĞÜ, TALEPLERİN VE İSTEKLERİN GİZLİLİĞİ, ELEKTRONİK BAĞLANTILARLA İLGİLİ TEKNİK BİLGİLERİN OLMASI. AVANTAJ: TEKLİFLERİN ALINMASINDA ZAMAN SINIRLARININ AZALTILMASI OLASILIĞI.

Dördüncü adım ELEKTRONİK TERS AZALTMANIN ORGANİZE EDİLMESİ (ETA) ETA, sadece ihale şartnamesinin belli bir kesinlikle hazırlanmış olduğu durumlarda mümkündür, ETA, ihale ilanında duyurulmalıdır, ETA fiyat veya ölçülebilir ve rakam ve yüzdelerle ifade edilebilir özelliklere dayanarak hazırlanır, Bağlantı ve elektronik azaltma sürecinin teknik özellikleri ile ilgili her türlü bilgi mevcut bulunmalıdır.

Beşinci adım DİNAMİK ALIM SİSTEMİNİN OLUŞTURULMASI Tamamen elektronik bir süreç Sık olarak yapılan alımlar için Sınırlı bir süre için geçerli Geçerli olduğu süre boyunca, - Seçim kriterlerini karşılayan - ve şartnameyle uyumlu bir teklif veren bütün ekonomik işletmelere açık

2004/18 sayılı Direktif ile getirilen başlıca değişiklikler  Esneklik: –Merkezi Satın Alma Organları –Çerçeve Anlaşmalar –Rekabetçi Diyalog –Çevresel ve Sosyal Hususlar

MERKEZİ SATIN ALMA ORGANLARI İki Olasılık: - organ, idareler için amaçlanan mal ve hizmetleri alır - veya idarelerin sonuçlarından yararlanacağı ihale veya çerçeve anlaşmaları verir.

MERKEZİ SATIN ALMA ORGANLARI Avantajlar: sadece bir usul (daha az zaman ve masraf); idari yükün transferi; daha yüksek seviyede rekabet (daha geniş seçenek yelpazesi, en iyi kalite); daha büyük miktarlar (daha iyi fiyata); daha büyük sözleşmeler (tedarik güvencesi). Sorunlar: merkeziyetçilik, kamu kurumlarında deneyim eksikliği, seçimde sınırlı özerklik, KOBİler için daha az erişim.

ÇERÇEVE ANLAŞMALAR Anlaşmalar: - bir veya birden fazla idare ve bir veya birden fazla ekonomik işletme arasında - başlıca koşulları belirlemeyi hedefler – ama hepsini değil, - bunlar, belli bir süre için verilecek ihalelerin koşullarıdır, - bu koşullar özellikle fiyat, uygun olduğu durumlarda da öngörülen miktar ile ilgilidir.

ÇERÇEVE ANLAŞMALAR Avantajlar: sadece tek bir usul (daha az zaman ve maliyet); daha yüksek seviyede rekabet (daha geniş seçenek yelpazesi, en iyi kalite); daha büyük miktarlar (daha iyi fiyata); daha büyük sözleşmeler ve risk paylaşımı (tedarik güvencesi); esneklik (piyasaların teknik ve mali devinimine ayak uydurma): ihtiyaç doğdukça ürün alımı ve sipariş veya ihale vermek için yeniden rekabetin açılması olasılığı Sorunlar: daha büyük ihaleler, biraz merkeziyetçilik, kısıtlayıcı sözleşme riski, idareler için daha karmaşık, KOBİlerin daha az erişimi.

BİRDEN FAZLA İŞLETMENİN OLDUĞU ÇERÇEVE ANLAŞMALAR EN AZ: 3 EKONOMİK İŞLETME EĞER ÇERÇEVE ANLAŞMADA BÜTÜN KOŞULLAR BELİRLENMİŞSE, İHALE BU KOŞULLAR UYGULANARAK, TEKRAR TEKABETE AÇILMADAN VERİLEBİLİR DEĞİLSE, HER İHALEDE, SÖZLEŞMEYİ YERİNE GETİREBİLECEK EKONOMİK İŞLETMELERE BAŞVURMAK ZORUNLUDUR SÜRELER, TEKLİFLERİN VERİLMESİNE YETECEK UZUNLUKTA BELİRLENMELİDİR BU TEKLİFLER, SÜRE DOLANA KADAR GİZLİ TUTULUR İHALE, ÇERÇEVE ANLAŞMADA BELİRLENEN KRİTERLERE GÖRE EN İYİ TEKLİFİ VEREN İSTEKLİYE VERİLİR.

REKABETÇİ DİYALOG Karmaşık projelerde, idareler, ihtiyaçlarına en iyi cevap verecek araçları tespit etmek için, belirli istekliler arasında ihale usulünden daha esnek ve pazarlık usulünden daha şeffaf bir usul uygulamaya gerek duyabilir. İdarelerin piyasanın teknik ve/veya mali veya yasal çözüm olarak ne önerebileceğini bilmediği durumlarda, rekabetçi diyalog uygulanır

REKABETÇİ DİYALOG NASIL YÖNETİLİR? 1. Adım: Adayların seçimi (en az 3) - AB Resmi gazetesinde ilan yayınlanır, - ilanda veya açıklayıcı bir belgede, karşılanması gereken ihtiyaçlar ve gereklikler tanımlanır, - uygunlukları kontrol edildikten sonra adaylar seçilir.

REKABETÇİ DİYALOG NASIL YÖNETİLİR? 2. Adım: Seçilen adaylarla diyalog: - adaylar, açıklayıcı belge ışığında, ilk tekliflerini yapar, - teklifin ve idarenin açıklama yapabilmesi için önerilen çözümün tüm boyutlarını tartışmak için her bir aday ile diyalog, - çözüm sayısını azaltmak için birbirini takip eden aşamalar oluşturma olasılığı, - çözüm veya çözümler tespit edildiğinde, katılımcılar nihai tekliflerini sunmak için davet edilir.

REKABETÇİ DİYALOG NASIL YÖNETİLİR? 3. Adım : İhalenin verilmesi İdare, ilanda belirtilen kriterlerle uyumlu bir şekilde, ekonomik olarak en avantajlı teklifi seçer, Küçük ayarlamalar yapılabilir ancak teklif veya ilanda büyük değişiklikler yapılmasına izin verilmez.

ÇEVRESEL VE SOSYAL HUSUSLAR Sorun: İdareler çevresel ve sosyal husuları, kamu ihale kuralları ile birleştirebilir mi? (isteklilerin eşit erişimi ve usullerin tarafsızlığı)? Örneğin, daha pahalı olmalarına rağmen “yeşil otobüs” (daha az kirlilik yaratan) alabilirler mi?

ÇEVRESEL HUSUSLAR MADDE 23 : İhale belgelerine çevresel özelliklerin eklenmesi olasılığı. Teknik şartnameler tanımlanırken: AB standartlarını uygulayan ulusal standartlara gönderme yapılabilir veya performans gerekliklerinin veya işlevsel gerekliklerin ihalenin konusunu belirlemeye etki edecek kadar yeterli olması durumunda, bu gereklikler dikkate alınabilir, veya her ikisi birden kısmen kullanılabilir.

ÇEVRESEL HUSUSLAR Madde 53: Çevresel ihale verme kriterleri, aşağıdaki durumlarda uygulanır: - kriterlerin ihale konusu ile bağlantılı olması durumunda, - kriterlerin idarenin sınırsız seçim özgürlüğünü engellemediği durumlarda, - kriterlerin, ihale ilanında ve ihale belgelerinde net bir şekilde belirtildiği durumlarda, - kriterlerin AB hukukunun temel ilkelerine uyduğu durumlarda

SOSYAL HUSUSLAR İdareler, sözleşmenin yerine getirilmesine yönelik özel koşullar belirleyebilir. Çalışanlarının %50’sinden fazlası engelli olan korumalı atölyelerde ihale usullerine katılma hakkını saklı tutarlar.

2004/17 SAYILI DİR. İLE GETİRİLEN DEĞİŞİKLİKLER 93/38 SAYILI DİREKTİFİN UYGULAMA KAPSAMI İÇME SUYU, ENERJİ, ULAŞIM VEYA TELEKOMÜNİKASYON SEKTÖRLERİNDE FAALİYET GÖSTEREN İDARELER VEYA KAMU İŞLETMELERİ TARAFINDAN VERİLEN İHALELER, VEYA BU FAALİYETLERDEN BİRİSİNİ YÜRÜTEN VE BİR KAMU KURUMU TARAFINDAN VERİLEN ÖZEL VEYA MÜNHASIR HAKTAN YARARLANAN DİĞER KURULUŞLAR (=ÖZEL İŞLETMELER)

2004/17 SAYILI DİR. İLE GETİRİLEN DEĞİŞİKLİKLER 1. TELEKOMÜNİKASYON SEKTÖRÜNÜN HARİÇ TUTULMASI Bu sektördeki ekonomik işletmeler şimdi rekabet içindedir ve bütün kararlarını ekonomik temeller ışığında almaktadır. Bu işletmeleri daha fazla kamu ihale direktiflerine tabi tutmanın sebebi yoktur. 2. POSTA HİZMETİ İŞLETMELERİNİN KAPSAMA ALINMASI Bu işletmelerin faaliyetleri zaman içinde rekabete açılmıştır ve 2000 yılından itibaren ticari hale gelmiştir. Sonuç olarak bu işletmeler tarihinden önce 2004/17 sayılı Direktifin kapsamına girecektir (her Üye Ülkenin kendi durumuna göre).

2004/17 SAYILI DİR. İLE GETİRİLEN DEĞİŞİKLİKLER 3. “ÖZEL VE MÜNHASIR HAKLARIN” YENİ TANIMI «Özel ve münhasır haklar”, yetkili bir merci tarafından, herhangi bir yasal, düzenleyici veya idari bir hüküm aracılığı ile verilen ve 3 ila 7. maddelerde tanımlanan faaliyetleri bir veya birden fazla kuruluşa sınırlandıran ve sonuçta diğer kuruluşların bu faaliyeti yürütme yetkisini etkileyen haklardır ila 7. MADDELERDE BELİRTİLEN BİR FAALİYETİN REKABETE DOĞRUDAN AÇIK OLMASI DURUMUNDA, BU FAALİYETİN HARİÇ TUTULMA OLASILIĞI 3 ila 7. maddelerde belirtilen bir faaliyetin, bir Üye Ülkede, erişimin sınırlandırılmadığı piyasalarda rekabete doğrudan açık olması durumunda, bu faaliyetin gerçekleştirilmesi niyetiyle hazırlanmış ihalelerin kapsam dışında tutulması (Madde 30-1) Bu karar belli bir prosedür izlenerek Komisyon tarafından alınır.

İhtilaf hükümlerine kısa bir hatırlatma 89/665 Sayılı Direktif: idareler için ihtilafların çözümü (2004/18 sayılı Direktif kapsamındaki ihaleler için), 92/13 Sayılı Direktif: utilities sektöründeki ihtilafların çözümü (2004/17 sayılı Direktif kapsamındaki ihaleler için). 2007/66 Sayılı Direktif: önceki her iki direktifte değişiklik yapan direktif

İhtilaf Direktiflerinin Başlıca Hükümleri Esas: İdareler tarafından alınan kararların kamu ihale mevzuatını ihlal etmesi durumunda, Üye Devletler bu kararların en kısa sürede incelenebilmesini sağlamalıdır

İhtilaf direktiflerinin başlıca geleneksel hükümleri –Alınabilecek üç tedbir: –Usulün askıya alınmasını da içeren geçici tedbir, –Kanunlara karşı gelerek alınan kararların iptali, –İhlalden zarar gören kişilerin zararlarının ödenmesi.

Yeni direktifle yapılan başlıca iyileştirmeler Bir bekleme süresinin getirilmesi ve düzenlenmesi (örn. Alcatel davası (C- 81/98)): 10/15 günlük bir süre, bazı aykırılıklar. Geniş çaplı bazı açıklamalar: hazır bulunma, idarelerin bilgisi, askıya alma, zaman sınırları, ihalelerin etkisizliği, uygulama öncesi şeffaflık, alternatif cezalar.

Yakın zamanda görülen ve gelecekte beklenen devinimler  - bazı yeni mevzuat girişimleri,  - bağlayıcı olmayan bazı belgeler,  - birçok çalışma ve düşünülmesi gereken belgeler. 

Gelecekteki mevzuat girişimleri  Üç etken:  - GPA (kamu ihaleleri anlaşması) incelemesi,  - direktiflerin mevcut kapsamlarının tamamlanması (savunma)  - belirli uygulama tedbirlerinin kabulü (idarelerin listesi, yeni CPV (ortak ihale terminolojisi), yeni standart formlar).

Bağlayıcı olmayan belgelerin kabulü  Komisyon birimleri tarafından hazırlanacak belgeler:  - Kurumsallaşmış Kamu İhale (IPP) hakkında bilgilendirici belge,  - KOBİ’lerin lehine Küçük İşletmeler Yasası. 

Çalışmalar ve düşünülmesi gereken belgeler  Komisyon birimlerinin geliştirmekte olduğu hususlar:  - E-ihale eylem planında listelenen bazı projeler (e- katalog ve e-imzaların geliştirilmesi, uygunluk doğrulama,…)  - Eylem planının değerlendirilmesine yönelik çalışmalar

Üye Devletlerin sorumlulukları  Üye Devletler:  - Avrupa mevzuatını uygulayan birincil ve ikincil mevzuatı zamanında çıkarmalıdır,  - rehberler ve faaliyetsel araçlar hazırlamalıdır,  - Etkili ve güvenli bir Kamu İhale sistemi yönetmek için kapasiteleri geliştirmelidir. 

Aday ülkelerin sorumlulukları  Aday ülkeler mevzuatlarını kademeli olarak uyumlaştırmalı ve ilgili idari kapasiteyi oluşturmalıdır.

Alım gerçekleştirenlerin sorumlulukları  Kamuda alım gerçekleştirenler bütün yasal fırsatları değerlendirmelidir:  - paranın tam karşılığını alma hedefiyle ulusal düzenlemelerin uygulanması,  - izin verilen esnekliğin kullanılması (sürelerin azaltılması, belirli türde usuller,…),  - sunulan yeni ve çeşitli çözümlerin değerlendirilmesi (e-ihale imkanları).

Alım gerçekleştirenlerin sorumlulukları  Kamuda alım gerçekleştirenlerin özel bir rolü vardır:  - yasal hükümlerle ilgili bilgilerin edinilmesi ve yayılmasında,  - en iyi uygulamalar hakkında tavsiyelerde bulunulmasında,  - işletmeler ve idareler arasında güven oluşturulmasında.

Ekonomik işletmelerin rolü  Bütün ekonomik işletmeler Ortak Pazarın tamamlanmasına katkıda bulunmalıdır:  - adil ve sağlam bir rekabet için,  - kamu harcamalarının azaltılması için,  - kamu hizmetlerinin kalitesi için,  - verimliliğin arttırılması ve sınır ötesi ticaretin geliştirilmesi için.

Sonuçlar  Komisyon birimleri sizden neler bekliyor?  Komisyon birimleri sizin için neler yapabilir?