İSLAMİYETİN YAYILIŞI SOSYAL B. PERFORMANS GÖREVİ Hazırlayan BARIŞ KIRCALI ÖZEL MERVE KOLEJİ

Dört Halife Devri (632-661) 1. Hz. Ebubekir 2. Hz. Ömer 3. Hz. Osman   1.      Hz. Ebubekir 2.      Hz. Ömer 3.      Hz. Osman 4.      Hz. Ali *Hz. Muhammed’en sonra yerine geçenlere halife denir.

Hz. Ebubekir Dönemi   Hz. Muhammed’in vefatıyla Arap Yarımadası’nda ortaya çıkan yalancı peygamberler ortadan kaldırılmıştır. Bizanslılarla Ecnadin Savaşı yapılmıştır. Kur’an-ı Kerim’i ezbere bilenlerin şehit düşmesi üzerine, Kur’an ayetleri toplanarak kitap haline getirilmiştir.

Hz. Ömer   Sınırların genişlemesiyle birlikte ülke, yönetim birimlerine ayrılarak vali atamaları gerçekleştirilmiştir. İslam Devleti’nde ilk düzenli ordu ve askeri amaçlı ordugah şehirleri ile askeri amaçlı Divan-ı Cund kurulmuştur. İlk kez adli örgüt kurulmuş ve illere adalet işleri için Kadılar tayin edilmiştir. Beytü’l Mal (bütçe ) oluşturulup, düzenli vergi sistemi kurulmuştur. İlk kez günlük yaşamı kolaylaştırıp, ticareti geliştirmek için Hicri Takvim uygulamaya konulmuştur

Hz. Ali Dönemi     Hz. Osman’ın katillerinin yakalanmasında yavaş davrandığı gerekçesiyle Hz. Ayşe ve Hz. Ali arasında Cemel Savaşı gerçekleşmiştir. Hz. Ali ve Muaviye arasında Sıffin Savaşı gerçekleşmiş, sonunda halifenin kim olacağını belirlemek için Hakem Olayı yaşanmıştır. Hakem Olayı’nın ardından Müslümanlar; Şii, Emevi,Harici olmak üzere üç gruba ayrılmıştır.

Hz. Osman Dönemi   Muaviye’nin girişimleriyle ilk donanma oluşturulmuş ve Bizans yenilgiye uğratılmıştır. İran’daki fetihler sürdürülmüş, Horasan alınmış ve böylece Türklerle komşu olunmuştur. İslamiyet’in geniş alanlara yayılması, Kur’an-ı Kerim’in çoğaltılması gereğini ortaya çıkarmış ve Kur’an el yazması olarak çoğaltılıp illere gönderilmiştir.

EMEVİLER DÖNEMİ (661-750)   Hz. Ali’den sonra yerine geçen oğlu Hz. Hasan halife oldu. Ancak çok kan dökülmesinden endişelenen Hz. Hasan, bazı şartlarla halifeliği Emevi ailesinden Muaviye’ye bıraktı. Böylece İslam Devleti’nde Emeviler Dönemi başladı. Emeviler döneminde halifelik saltanata dönüşmüştür. Yani hükümdarlık babadan oğla geçmeye başlamıştır. Emeviler zamanında Müslüman Araplar, Suriye ve İran’ı hakimiyetleri altına alarak Maveraünnehir bölgesine ulaşmışlardır. Seyhun ve Ceyhun ırmakları arasındaki bu bölgede Türkler bulunmaktaydı. Böylece Araplar ile Türkler ilk defa temasa geçmişlerdir. Emeviler bölgede İslamiyet’i yaymaktan çok, yeni zaferler peşinde koşmuşlar; Müslüman olmalarına rağmen yerli hakla ağır vergiler yüklemişleridir. Bu nedenle ilk karşılaşma pek dostça olmamıştır. Emeviler, Arap olmayan Müslümanlara ikinci sınıf vatandaş muamelesi yapmışlar, onlara devlet yönetimi ve orduda önemli görevler vermemişlerdir. Emeviler Döneminde; Batıda Kuzey Afrika’nın fethi tamamlanmış Cebelitarık Boğazı’ndan Avrupa’ya geçen İslam orduları İspanya’yı fethetmiş Doğuda Horasan ve Maveraünnehir bölgesi ile Türkistan ve Pakistan ele geçirilmiştir. Emeviler Arap milliyetçiliği yapmışlar, Arapçayı resmi dil ilan etmişlerdir. 750 yılında Emevi yönetimi sona ermiş, Hz. Muhammed’in amcası Abbas’ın soyundan gelenler iş başına geçmişlerdir.

ABBASİLER DÖNEMİ (750-1258)   Abbasiler halkın da desteğini alarak bir ayaklanma sonucunda Emevilerin yerine geçmişleridir. Devlet Ebu’l Abbas tarafından kurulmuştur. Türklerin İslamiyet ile ilk tanışmaları Emeviler döneminde başlamış ancak Emevilerin tutumundan dolayı Türk toplulukları arasında İslamiyet fazla yayılmamıştır. 751 Talas Savaşı’nda Türklerden yardım alarak Çinlileri yenmişlerdir. Bu savaştan sonra Türkler ile Abbasiler arasındaki ilişkiler gelişmiş ve Türkler Müslüman olmaya başlamışlardır. Abbasiler en parlak dönemini Harun Reşit zamanında yaşamıştır. Harun Reşit Binbir Gece Masallarına konu olan bir saltanat sürmüştür. Memun zamanında bilim ve felsefeye önem verilmiştir. Bu dönemde; Harezmi, Cebir alanında eser yazmış Bağdat’ta gökcisimlerini incelemek için gözlemevi kurulmuş Bir derecelik meridyen yayının uzunluğu hesaplanmış Dünya’nın yuvarlak olduğu kanıtlanıp, hacmi ölçülmüştür. Mutasım zamanında, Türklerin savaşçı özelliklerini kaybetmemeleri için Türklerden özel bir ordu kurulmuş ve bu ordu için Samerra adlı ordugah şehirleri kurulmuştur. Ayrıca Avasım adı verilen uç şehirlerinde de Türkler görev almış, böylece Anadolu’ya yapılan fetihlerde Türkler de görev almıştır.

KARAHANLILAR (840-1212)   Karluk, Yağma, Çiğil boyları tarafından kurulmuş olan ilk Türk-İslam Devletidir. Bilge Kül Kadir Han tarafından Batı Türkistan’da kurulmuştur. Başlangıçta Türk devlet özelliği gösteren Karahanlılar, Satuk Buğra Han zamanında İslamiyet’i kabul etmiştir. Satuk Buğra Han Abdülkerim adını almıştır. Karahanlılar Devleti’nin en parlak dönemi Yusuf Kadir Han zamanıdır. Ölümünden sonra oğulları arasında çıkan taht kavgaları sonucu devlet doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrılmıştır. NOT: İslamiyet’i kabul etmelerine rağmen Türklük özelliklerine ve geleneklerine bağlılıklarını kaybetmemişlerdir. Türkçeyi resmi dil kabul edip, gelişmesini sağlamışlardır.   Karahanlılar bir ilki gerçekleştirerek İpek Yolu üzerinde, tüccarların konaklaması için kervansaraylar yapmışlardır. Pek çok kültürel eser de bu dönemde yazılmıştır. Divan-ı Lügat-it Türk, Kaşgarlı Mahmut: İlk Türkçe sözlük ve dil bilgisi kitabıdır. Kutatgu Bilig, Yusuf Has Hacip: Mutlu olma bilgisi anlamına gelir. İnsana her iki dünyada da mutlu olmak için gereken yolu göstermek amacıyla yazılmıştır. Divan-ı Hikmet, Ahmet Yesevi: Dervişlik hakkında övgülerden, peygamberin hayatından ve mucizelerinden bahsedilir. Dini ve ahlaki öğütler veren şiirlere de yer vermiştir.

SILAYTIMI İZLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞŞEKKÜRLER