Dr. Mustafa Arif Eras Avrupa Meslek Yüksek Okulu Üst Ekstremite Eklem Açıklığının Değerlendirilmesi Dr. Mustafa Arif Eras Avrupa Meslek Yüksek Okulu

Çevresel bariyerlerin incelenmesinde her bir eklemin hareketinden daha ziyade fonksiyonel eklem hareket açıklığı(EHA) daha ön plana çıkar. Fonksiyonel EHA ‘nın değerlendirilmesinde, fonksiyonel erişme testinin (FET) daha gelişmiş ve etkin türü olan çok yönlü erişme testi olan (ÇYET) kullanılır. FET kişinin öne doğru isteyerek veya yapabildiği erişme mesafesidir. ÇYET ise kişinin öne doğru, arkaya doğru ve lateral yönlere erişme mesafesini değerlendirir. Fonksiyonel EHA ‘nın bir başka ölçümü, hastanın erişim bölgelerinin haritasıdır. Erişim bölgeleri , hastanın önünde ve yanlarında yarım daireler gibi görülür. Bu bölgeler primer, sekonder ve tersiyer bölgeler olarak adlandırılır.

Günlük yaşam aktivitelerinin (örn Günlük yaşam aktivitelerinin (örn. Oturma, ayakta durma , yürüyememe, yemek yeme vb) gerçekleştirilmesi , büyük oranda eklemlerde yeterli hareket açıklığının olmasına bağlıdır.

Muayene sırasında eklemler düz eklemlerde hareket ettirilerek kısıtlanma olup olmadığına bakılır. Hareket sırasında ağrı oluşuyorsa kaydedilir. Sıklıkla EHA ölçümüne ilave olarak eklemlerin yapısı, stabilitesi ve kas kuvveti değerlendirilir. Eklem hareketi muayene eden kişi tarafında yapılırsa pasif EHA bulunur. Hareket hasta tarafından yapılırsa aktif EHA bulunur.

Objektif EHA ölçümüne goniyometri denir Objektif EHA ölçümüne goniyometri denir. Goniyometre denilen çelik veya sert plastikten yapılmış özel cetveller kullanılır.

Günlük yaşam aktivitelerinin (örn Günlük yaşam aktivitelerinin (örn.oturma, ayakta durma, yemek yeme vb) gerçekleştirilmesi , büyük oranda eklemlerde yeterli hareket açıklığının olmasına bağlıdır. Bu nedenle , kas iskelet siteminin (lokomotor) değerlendirilmesinde eklem hareket açıklığı(EHA) muayenesi önemli bir yere sahiptir.

Goniyometrinin EHA ölçümünde güvenli bir yöntem olduğu gösterilmiştir EHA muayenesinde sıklıkla 180- derece sistemi kullanılmaktadır. Bu sistemde anatomik pozisyon sıfır veya başlangıç noktası olarak alınmakta ve bu noktadan itibaren herhangi bir düzlemde oluşan hareket 0 ile 180° arasında pozitif bir sayı ile gösterilmektedir.

EHA ölçümünün tutarlı ve güvenli olması için muayene eden kişinin beli bir düzen içinde değerlendirme yapması gerekir. Bu amaçla standart ölçüm teknikleri önerilmiştir.

Öncelikle ölçüm yapılacak eklemin anatomik pozisyona getirilmesi gerekir. Daha sonra goniyometrinin sabit parçası eklemin lateral kenarına parelel olarak yerleştirilir. Hastadan eklemini hareket ettirmesi istenir ve goniyometrenin diğer parçası kaydırılarak son noktada sabit tutulur. Bu sırada açının derecesi okunur.(aktif EHA)

Omurgada EHA ölçümü daha zordur ve farklı yöntemler kullanılır Omurgada EHA ölçümü daha zordur ve farklı yöntemler kullanılır. Sıklıkla ölçüm için daha güvenilir olması nedeniyle inklinometri adı verilen aletler kullanılır.

İnklinometreler genelikle içlerinde sıvı içerir ve omurga hareketini göstermek için yer çekimini kullanırlar. İnklinometri yardımı ile servikal , torakal ve lomber omurganın üç düzlemdeki hareketi ölçülebilir.

Üst Ektremite Muayenesi Omuz eklemi Omuz eklemi hareketleri sagital düzlemde gerçekleştirir. EHA ölçümü oturarak, ayakta veya yatarak yapılabilir. Hareket sırasında dirsek tam ekstansiyonda tutulmalıdır.

Omuz fleksiyonu(180°) Başlangıç pozisyonu : Vücut sırtüstü pozisyonda ,kol yanda , el pronasyonda Ölçüm: Sagital düzlemde zeminin düz olmasına ve gövdenin arkaya eğilmemesine dikkat edin.

Omuz ekstansiyonu(60°). Başlangıç pozisyonu: Vücut yüzüstü pozisyonda, kol yanda el promosyondan Ölçüm: Sagital düzlemde omuzun masadan kalkması ve gövde rotasyonundan kaçının

Omuz dış rotasyonu (90°) Başlangıç pozisyonu : Vücut sırtüstü pozisyonda , kol yanda , el pronasyonda Ölçüm: Transvers düzlemde gövde rotasyonu, omuz ve dirsekte açı dağişikliklerinden kaçının.

Omuz içi rotasyonu(70°) . Başlangıç pozisyonu: Vücut sırtüstü pozisyonda, kol 90° fleksiyonda, el pronasyonda Ölçüm: Transvers düzlemde . Gövde rotasyonu, omuz protraksiyonu, omuz ve dirsekte açı değişikliğinden kaçının.

Omuz abdüksiyonu(180°) Başlangıç pozisyonu : Vücut sırtüstü pozisyonda veya otururken kol yanda ve dış rotasyonda Ölçüm: Frontal düzlemde gövdenin rotasyonu ve lateral hareketininden kaçının

Dirsek ve Bilek Eklemi Dirsek eklemi hareketleri sagital ve transvers düzlemlerde gerçekleşir. EHA ölçümü oturarak veya sırtüstü yatarken yapılabilir. Transvers düzlemdeki hareketleri (pronasyon, supinasyon) daha doğru ölçmek için elde bir kalemde tutulmalıdır. El bilek eklemi hareketleri sagital düzlemde gerçekleşir.

Dirsek fleksiyonu(150°) Başlangıç pozisyonu : Vücut sırtüstü pozisyonda , kol düz olarak yanda, el supinasyonda. Ölçüm sagital düzlemde.

Dirsek hiperekstansiyonu (10°) hipermobilitenin ölçümü Dirsek hiperekstansiyonu (10°) hipermobilitenin ölçümü.. Ölçüm: sagital düzlemde başlangıç pozisyonunu aşan hipermobilite

Ön kol pronasyonu(80°). Başlangıç pozisyonu : Oturuken veya ayakta, kol yanda , dirsek gövdeye bitişik ve 90° fleksiyonda, ön kol supinasyon ve pronasyon arası nötral pozisyonda , avuç içinde kalem tutularak . Ölçüm: Tranvers düzlemde , kol hareketi , gövde hareketi, dirsek ve el bileğinde açı değişikliğinden kaçının.

Ön kol supinasyonu(80°) Başlangıç pozisyonu: Otururken veya ayakta , kol yanda ,dirsek gövdeye bitişik ve 90° fleksiyonda , ön kol supinasyon ve pronasyon arası nötral pozisyonda , avuç içinde kalem tutularak . Ölçüm: Transvers düzlemde , kol hareketi, gövde hareketi, dirsek ve el bileğinde açı değişikliklerinden kaçının

El bilek ekstansiyonu (70°) El bilek ekstansiyonu (70°) . Başlangıç pozisyonu: dirsek fleksiyonda , ön kol ve bilek nötral pozisyonda . Ölçüm: Sagital düzlemde

El bilek fleksiyonu(80°) El bilek fleksiyonu(80°) . Başlangıç ğpzisyonu: dirsek fleksiyonda , ön kol ve bilek nötral pozisyonda . Ölçüm: sagital düzlemde

El bilek deviasyonu (20°) başlangıç pozisyonu: Dirsek fleksiyonda , ön kol ve bilek nötral pozisyonda. Ölçüm: Frontal düzlemde

El bilek ulnar deviasyonu: Dirsek fleksiyonda, ön kol ve bilek nötral ppzisyonda. Ölçüm: Frontal düzlemde

Birinci metakarpofalangial eklem fleksiyonu(30°) Başlangıç pozisyonu: Dirsek hafifçe fleksiyonda , el supinasyonda , baş parmak ve diğer parmaklar ekstansiyonda. Ölçüm: Frontal düzlemde.

İkinci ,üçüncü, ve dördüncü metakarpofalengeal eklem fleksiyonu (80°) İkinci ,üçüncü, ve dördüncü metakarpofalengeal eklem fleksiyonu (80°). Başlangıç pozisyonu: Dirsek fleksiyonda, el bileği nötral pozisyonda , el pronasyonda . Ölçüm: Sagital düzlemde

Birinci interfalangial eklem fleksiyonu(80°) Başlangıç pozisyonu: Dirsek fleksiyonda , ön kol supinasyonda, interfalangial eklem ekstansiyonda. Ölçüm: Frontal düzlemde.

İkinci ,üçüncü ve dördüncü interfalangeal eklem fleksiyonu(100°)Başlangıç pozisyonu: Dirsek fleksiyonda, ön kol pronasyonda , interfalangeal eklemler ekstansiyonda . Ölçüm: Sagital düzlemde.

ALT EKSTREMİTE MUAYENESİ Kalça eklemi Kalça eklemi hareketleri sagital , frontal ve transvers düzlemlerde gerçekleşir. EHA ölçümü oturarak veya yatarken yapılabilir. Hasta bacakları ekstansiyonda sırt üstü yatarken abdüksiyon ve addüksiyon hareketlerine bakılır. Kalça fleksiyonu sırasında dizde fleksiyona getirilmelidir. Rotasyon hareketinin ölçümü için hasta oturtulur veya sırtüstü yatar. Bu sırada dizler 90° fleksiyonda tutulur. Kadınlar erkeklere göre daha esnek olabildikleri ve esnekliğin yaşla azalabileceği akılda tutulmalıdır.

Kalça fleksiyonu(120°).Başlangıç pozisyonu : Vücut sırtüstü pozisyonda ,bacak ekstansiyonda ve nötral pozisyonyonda. Ölçüm: Sagital düzlemde. Destek amacıyla diğer diz eklemi hafifçe fleksiyona getirebilir.

Kalça abdüksiyonu (45°) Başlangıç ppzisyonu : Vücut sırtüstü veya yan yatar pozisyonda , bacak ekstansiyonda ve nötral pozisyonda . Ölçüm: Frontal düzlemde.

Kalça adduksiyonu(30°) Başlangıç pozisyonu: Vücut sırtüstü veya yan yatar pozisyonda , bacak ekstansiyonda ve nötral pozisyonda .Ölçüm: Frontal düzlemde

Kalça iç rotasyonu(35°). Başlangıç pozisyonu: Vücut yüzüstü , sırtüstü veya oturur pozisyonda , diz 90° fleksiyonda Ölçüm: Transvers düzlemde. Ölçüm yapılan pozisyon belirtilmelidir.

Kalça dış rotasyonu(45°) Kalça dış rotasyonu(45°). Başlangıç pozisyonu : Vücut yüzüstü , sırtüstü veya oturur pozisyonda , diz 90° fleksiyonda . Ölçüm: Transvers düzlemde . Ölçüm yapılan pozisyon belirtilmelidir.

Diz eklemi hareketleri sagital düzlemde gerçekleşir Diz eklemi hareketleri sagital düzlemde gerçekleşir. EHA ölçümü yüzükoyun yatarken yapılmalıdır. Diz eklemi

Diz fleksiyonu(135°) Başlangıç pozisyonu: Vücut yüzüstü pozisyonda Diz fleksiyonu(135°) Başlangıç pozisyonu: Vücut yüzüstü pozisyonda . Ölçüm sagital düzlemde.

Ayak bileği eklemi Ayak bileği eklemi hareketleri sagital ve frontal düzlemde gerçekleşir. EHA ölçümü oturarak veya yatarken yapılabilir.

Ayak bileği dorsifleksiyonda (20°) Ayak bileği dorsifleksiyonda (20°). Başlangoç pozisyonu : Otururken diz 90° fleksiyonda veya sırtüstü yatarken diz ekstansiyonda ,ayak bileği nötral poziayonda . Ölçüm: Sagital düzlemde.

Ayak bileği plantar fleksiyonu (50°) Ayak bileği plantar fleksiyonu (50°) .Başlangıç pozisyonu : Otururken diz 90° fleksiyonda veya sırtüstü yatarken diz ekstansiyonda , ayak bileği nötral pozisyonda . Ölçüm: Sagital düzlemde.

Ayak bileği inversiyonu (30°) Ayak bileği inversiyonu (30°) . Başlangıç pozisyonu : Otururken diz 90° fleksiyonda , ayak bileği nötral pozisyonda . Ölçüm: Frontal düzlemde.

Ayak bileği eversiyonu(10-20°) Ayak bileği eversiyonu(10-20°) . Başlangıç pozisyonu: Otururken diz 90° fleksiyonda , ayak bileği nötral pozisyonda . Ölçüm: Frontal düzlemde.

OMURGA MUAYENESİ Boyun muayenesi Boyun hareketleri sagital , frontal ve transvers düzlemde gerçekleşir. Normal fleksiyonda çene göğüse bir parmaklık mesafeye kadar yaklaşır. Normal ekstansiyonda , gözün dış köşesi , kulak memesi ve omuz arasında hayali dik bir çizgi çizilmelidir. Ölçüm için inklinometri kullanılır.

Boyun fleksiyonu. Başlangıç pozisyonu: Otururken baş ve boyun nötral pozisyonda . Ölçüm: Sagital düzlemde.

Boyun ekstansiyonu. Başlangıç pozisyonu : otururken baş ve boyun nötral pozisyonda . Ölçüm: Sagital düzlemde.

Boyun sola rotasyon(75°) Başlangıç pozisyonu: otururken baş ve boyun nötral pozisyonda . Ölçüm: Transvers düzlemde

Boyun sağa rotasyon(75°) Boyun sağa rotasyon(75°) . Başlangıç pozisyonu : Otururken baş ve boyun nötral pozisyonda . Ölçüm: Transvers düzlemde.

Boyun sol lateral fleksiyonu(45°) Boyun sol lateral fleksiyonu(45°) . Başlangıç pozisyonu: Otururken baş ve boyun nötral pozisyonda. Ölçüm: Frontal düzlemde.

Bel muayenesi Bel hareketleri sagital , frontal ve transvers düzlemlerde gerçekleşir. En iyi hasta ayakta iken değerlendirilir. Ölçüm için inklinometri kullanılır.

Lomber fleksiyon(90°) .Başlangıç fleksiyonu: Ayakta dururken ,gövde kolar ve bacaklar nötral pozisyonda

Lomber ekstansiyonda (20-30°) Lomber ekstansiyonda (20-30°) . Başlangıç pozisyonu: Ayakta dururken , gövde, kollar ve bacaklar nötral pozisyonda. Ölçüm: Sagital düzlemde.

Lomber lateral fleksiyon(30-50°) Başlangıç pozisyonu: Ayakta dururken , gövde, kollar ve bacaklar nötral pozisyonda. Ölçüm: Frontal düzlemde.

Lomber rotasyon. Başlangıç pozisyonu : Ayakta dururken , gövde, kollar ve bacaklar nötral pozisyonda. Ölçüm: Transvers düzlemde.