Dünyada Tıp Eğitiminde Değişim: Güncel Eğilimler Dr. İskender Sayek TEPDAD, UDEAK Başkanı ÜHBD Toplantısı Erzurum 24.6.2011

TIP EĞİTİMİ MEZUNİYET ÖNCESİ TIP EĞİTİMİ MEZUNİYET SONRASI TIP EĞİTİMİ (UZMANLIK EĞİTİMİ) SÜREKLİ TIP EĞİTİMİ

TIP EĞİTİMİNDE KULLANILAN MODELLER Klasik eğitim : Disiplin temelli eğitim Entegre eğitim: Sistem/organ temelli eğitim Aktif eğitim Probleme dayalı eğitim Yeterliğe dayalı eğitim Topluma dayalı /yönelimli eğitim Çıktıya dayalı eğitim (Outcomes based medical education) Kavrama dayalı eğitim

TIP EĞİTİMİ KURUMU EĞİTİM ARAŞTIRMA HİZMET

TIP EĞİTİMİ BİLGİ DAVRANIŞ BECERİ Yönetim

TIP EĞİTİMİNDE AMAÇ: Tıp Eğitimi Dünya Federasyonu: Tüm insanların sağlıklı yaşamalarını sağlamak için hekim yetiştirmek Dünya Tabipler Birliği: Yetenekli ve yeterli hekimler yetiştirmek

Yetenekli ve Yeterli Hekim ????

Yetenekli ve Yeterli Hekim: DSÖ (Geleceğin Doktorları) Hizmet Sunucu Karar Verici İletişimci Toplum Lideri Yönetici

TÜRKİYE’DE MEZUNİYET ÖNCESİ TIP EĞİTİMİNİN AMACI (TTB) TÜM TOPLUMUN SAĞLIK DÜZEYİNİ YÜKSELTEBİLECEK, NİTELİKLİ HEKİM YETİŞTİRMEK

TÜRKİYE’DE TIP EĞİTİMİ AMACI : ÇEP Türkiye’nin sağlık sorunlarını bilen ve birinci basamakta bu sorunların üstesinden gelebilecek bilgi , beceri ve tutumlarla donanmış, Birinci basamak sağlık kuruluşlarında hekimlik ve yöneticilik yapabilecek, Mesleğini etik kuralları gözeterek uygulayan, Araştırıcı ve sorgulayıcı olan, Kendisini sürekli olarak yenileyip geliştiren, Uluslararası düzeyde kabul edilen ölçütlerde hekimler yetiştirmektir.

21. Yüzyılda Tıp Bilimi ?

21. Yüzyılda Tıp Bilimi Bilginin aşırı artması : Aşırı uzmanlaşma İnsancıl özünü kaybetmesi: aşırı teknik, pahalı ve biyomedikal ağırlığa gidiş Koruyucu uygulamalar yerine tedavi edici uygulamalara koşullandırma Sağlık hizmetleri ile eğitim arasında eşgüdüm olmaması Sağlık alanındaki metalaşma, tıp mesleğinin seçiminde iyi kazanç ve statünün öne çıkması Eşitsizliklerin derinleşmesi Lancet 354:399,1999 , Arch Surg 135: 399,2000

HERKESE SAĞLIK Sosyal yükümlükler Sağlık hizmeti Tıbbi uygulamalar Tıp eğitimi Boelen C Academic Med 74(Suppl 8):13,1999

Nasıl bir hekim/hekimlik ortamı Değerlerin farklılaştığı bir ortam ve buna uyumlu bir hekim

Tıp Eğitimi Eğitim kurumlarında hizmet ön planda Öğrenci-hasta teması kısıtlaması Hastaların hızlı yatış-çıkışı Tanısı konmuş, kesin tedavisi planlanmış hastada artış Endüstri temelli araştırmada artış Ticari bir eğitim ortamı Toplum yönelimli eğitimin ortadan kalkması

Tıp Eğitimi ve Kurumları İç Güçler Dış Güçler Yetkin sağlık insangücü yetiştirme Entegre toplumsal çalışma Toplum temelli ve koruyucu hekimliği önceleme Meslek içi çalışma ve öğrenme (Multiprofesyonel) İşbirlikçi çalışma gereği

TIP EĞİTİMİNDE DEĞİŞİM Neden gereklidir ? Neler değiştirilmelidir ? Nasıl değişim sağlanmalıdır ?

TIP EĞİTİMİNDE DEĞİŞİM Neden gereklidir ?

Neden ? Tıp Eğitiminde Değişim Gerekçeleri Bilim ve teknolojideki gelişmeler Tıp eğitiminde insancıllaşma gereği Öğrenme psikolojisindeki gelişmeler Ölçme-değerlendirme alanındaki gelişmeler Klasik tıp eğitiminin sorunları

Neden ? Tıp Eğitiminde Değişim Gerekçeleri Sağlık hizmet sunumundaki değişim Sosyal ve demografik değişim Toplumun sağlık gereksinimlerinde değişim Toplumsal sorumlukların değişmesi

Klasik Tıp Eğitiminin Sorunları Bilgi yükü öğrenci kapasitesini aşmıştır Temel bilimler klinik uygulamalarla, klinik bilimler ise temel sağlık sorunlarıyla, ilişkilendirilmeden öğretilmektedir Sağlık alanına çok dar bir pencereden bakmaktadır Association of American Medical Colleges: Educating medical students. Assessing change in medical education: the road to implementation. (ACME-TRI report), 1992 Tosteson DC : New pathways in general medical education imperative. N Engl J Med,1990, 322 (4): 234-8

Klasik Tıp Eğitimi Sorunları Eğitici odaklı eğitim Ders temelli öğrenim Disiplin temelli müfredat Bilginin pasif kazanılması, ezbercilik Bilginin hızla zaman aşımı, unutulması Bilgi kazanılmasının temel eğitim çıktısına dönüşmesi Otorite bağımlı durum yaratma Öğrencinin neyi, nasıl ve ne zaman öğreneceği ile ilgili olarak eğitici karar verici ‘Mini-uzman’ yetiştirme Sınırlandırılmış disiplin özgül öğrenme Çok disiplinli sorunları çözme ile ilgili bilginin entegrasyonu, değerlendirilmesi ve kullanımında sorun

“...otoriter tıp eğitimi idealist genç hekimleri hastasını anlamayan, sorunlarını dinlemeyen ve yaşamı boyunca karşılaşacağı sorunları çözme yetkinliği olmayan bir hekime dönüştürmektedir.” (Melville ve Johnston, 1992)

TIP EĞİTİMİNDE DEĞİŞİM Neler değiştirilmelidir ?

NELER ??? Daha az bilgi yüklenmeli Daha çok aktif eğitim/öğrenme Genel kuralların aktarımı Kişinin kendi yeterliğini sağlaması : Nasıl öğreneceğini öğretmeli

TIP EĞİTİMİNDE DEĞİŞİM Nasıl değişim sağlanmalıdır ?

NASIL ??? Erken klinik deneyim Sağlık sistemine kapsamlı bakış Diğer sağlık çalışanları ve hekimlerle iletişim Hedefe dönük eğitim / Öğrenim yöntemleri verilmeli Değerlendirme yöntemlerinin öğretilmesi Uygun müfredat değişikliği

Tıp Eğitiminde Değişim Tıp eğitiminde değişim gereklidir Değişim müfredatın sadece güncelleştirilmesi olmamalıdır Tıp eğitiminin düzenlenmesinin tüm alanlarında temel değişiklikler gereklidir Bligh J Preparing for Practice 1999

Tıp Eğitiminde Güncel Eğilimler: Eğitim Paradigmalarının Değişimi Mesleki yaşam süresinde eğitimin sürekliliğinin tutuma dönüştürülmesi : Yaşam boyu eğitim Tıp eğitiminin toplumun gereksinimlerine göre yapılandırılması: Gerekli, kaçınılmaz ve acil bir durum Eğitim paradigmalarının değişimi Küçük gruplarda aktif-interaktif öğrenmenin sağlandığı Probleme-dayalı veya göreve (task) dayalı eğitim stratejileri Eğitim programının entegre inter-disipliner müfredata dönüşümü (yatay ve dikey entegrasyon; spiral entegrasyon(Harden)) Öğrenci (Eğitilen) merkezli eğitim ve öz-yönelimli (kendi kendine ) öğrenme

*General Medical Council, Tomorrow’s doctors. 1993 YENİ PARADİGMA* Tıp eğitimi yaşam boyu kendi kendine öğrenmeyi özendirmelidir Klinik ve sosyal bilimler arasında tam bir entegrasyon sağlanmalıdır Tıp eğitimi temel sağlık hizmetlerine ve koruyucu hekimliğe ağırlık verecek şekilde yeniden yapılandırılmalıdır Öğrenciler hasta ile çok daha erken bir dönemde temas etmelidir Tıp eğitimi sağlığın biyolojik, psikolojik, sosyal ve ekonomik bileşenlerini birlikte içermelidir *General Medical Council, Tomorrow’s doctors. 1993

DEĞİŞİME ENGELLER ?

DEĞİŞİME ENGELLER Değişimin sahiplenilmemesi Destekleyici olmayan liderlik Değişimi sağlayacak bir stratejinin olmaması Statikoculuk Eğiticinin ödüllendirilmemesi Anabilim dallarının otonomisi ve baskısı Öğretim üyesi eksikliği Kontrolün elden kaçırılma korkusu

DEĞİŞİME ENGELLER Uygun olmayan değerlendirme sistemi Motivasyon eksikliği Değerler ve hedeflerin iyi ortaya konamaması Süre, Maliyet, Alt yapı İşlevsel olmayan yönetim Etkin olmayan eğitici geliştirme Fragmantasyon Zarar verme endişesi

Tıp Eğitiminde Yeni Eğilimler Eğitim müfredat değişimi Yeni teknolojinin eğitimde kullanımı Yeterliliğin değerlendirilmesi Tıp eğitiminde profesyonelizm

Yeni teknolojilerin eğitimde kullanımı Simülatörlerin kullanımı : Pilot eğitimi Klinik beceri eğitiminde kullanımı Yararları: etkili geribildirim alınması, tekrarlanabilir olması, güçlüğünün ayarlanabilmesi, çoklu öğrenim stratejilerinin kullanımı, değişik klinik durumların kullanımı, kontrollü eğitim ortamı, kişisel öğrenme E- öğrenme : bilişim ve iletişim araçlarının kullanımı Web ortamlı eğitim Harden RM Emerg Med J 2006, 23:798-802

Değişimde eğiticilerin rolü farklı bir boyut kazanmıştır. Eğiticiler eğitimi önemli bir süreçtir.

EĞİTİCİLERİN ROLÜ Öğretmeyi kolaylaştırmak Problem çözümünü öğretmek Sav oluşturmayı öğretmek Sentez ve yorum becerilerini geliştirmek Bilgiye nasıl ulaşacağını göstermek İletişim becerilerini vermek Farkındalık yaratmak Ekip çalışmasının önemini kavratmak

TIP EĞİTİMİNDE GÜNCEL MÜFREDAT Aktif öğrenmenin sağlanması Entegrasyonun sağlanması Erken klinik eğitim Topluma-Dayalı Eğitim Ölçme-Değerlendirmenin Öğrenme ile ilişkilendirilmesi

TIP EĞİTİMİNDE GÜNCEL MÜFREDAT Çekirdek yetkinliklerin belirlenmesi Müfredatta aşırı yükün önlenmesi Bilgi yönetiminin kullanımı (Enformasyon Teknolojisi)

Müfredat Öğrenme Amaç-Hedefler Ölçme-Değerlendirme İçerik Critical integration of knowledge Communication Clinical Skills Professionalism, values, ethics Biology, behavior, population (public health) Öğrenme Ölçme-Değerlendirme İçerik

YENİ BECERİLER Anlayarak öğrenme Bilgi yönetimi Farkındalık (Metacognition) Liderlik/Ekip çalışma becerisi Kendini ifade etme becerisi (Yazı yazma , sunum yapma) Profesyonel tutum UNM is next

GÜNCEL TIP EĞİTİMİ: Flexner’den Harden’in SPICES Kavramına Eğitici Ağırlıklı Öğrenci ağırlıklı Bilgi Aktaran Problem çözücü Geleneksel Eğitim İntegre Eğitim Hastane Ağırlıklı Topluma Dayalı Standart Müfredat Seçmeli Müfredat Usta-Çırak Eğitimi Sistematik

ANY EDUCATIONAL SYSTEM THAT DOES NOT INVOLVE THE LEARNER AS AN ACTIVE PARTICIPANT IS DOOMED TO FAILURE, HOWEVER SUCCESSFUL IT MAY APPEAR IN SHORT RUN. P.K.Rangachari, 1996

Tıp eğitiminde değişim bir kültür değişikliği boyutunda olmalıdır.

Nasıl bir hekim yetiştirmeli? “...tıp fakültesinin amacı bir kardiyolog, cerrah veya bir pratisyen hekim yetiştirmek değildir. Amaç genel ve üst düzeyde yeterliliğe sahip bir kök hücre(“stem cell”) yetiştirmektir...”* Öğrenci değişme, dönüşme, yenile(n)me becerisini yetkin olarak edindiğinde değiştirme, dönüştürme işlevini de gerçekleştirir Ancak böyle hekimler toplumun sağlık sorunlarına ilgi duyar ve onları çözer *ME Johns (Johns Hopkins Tıp Fakültesi Dekanı) Brieger GH: A brief history of the Johns Hopkins medical curriculum in The Johns Hopkins University School of Medicine Curriculum for the Twenty-first Century, The Johns Hopkins University Press, Baltimore and London, 1999, 1-21 pp.

Tıp Eğitiminin Amacı Bugün sadece güvenli sağlık hizmeti sunan, bilgili ve yetkin hekim yetiştirmek olmamalıdır..... aynı zamanda profesyonel tutum (mesleki sorumluluklar, değerler) kazanmış sağlık sistemini iyileştirme hedefi olan hekimler yetiştirmek olmalıdır.

Hekimlikte Dün /Bugün karşılaştırması Hekimlik uygulamaları bireysel / Hekimlik uygulaması ekip hizmeti Hekimin kurumda saygınlığı en üst düzeyde / Hekim karmaşık bir yapılanmanın bir ögesi Hekimlerin çalışma süreleri uzun ve hasta ailesinin önünde / Hekimler insanca yaşama arzusunda ve aileler daha ön planda R Smith www.bmj.com/talks

Bilgi kaynağı daha çok deneyim görüşü / Bilgi kaynağı kanıtın sistematik değerlendirmeler Klinik beceriler içselleştirilmekte / Klinik beceriler denetlenebilir ve yönlendirilebilir özellikte Bilgi daha çok hekimin kendi hafızasında / Bilgi daha çok bilgisayar hafızasında Hekimin kendini güncellemesi ve yeni beceriler kazanması ikincil planda / Sürekli mesleki gelişim önemli

Sağlık hizmetinde yararlılık ön planda / Yarar- zarar dengesi düşünülüyor Hekim-hasta ilişkisi hoca-öğrenci ilişkisi / Hasta-hekim ilişkisi ortaklık Hastaların tıp bilgisine ulaşması güç / Hastalar hekimler kadar kanıta dayalı bilgiye ulaşmakta Hekim daha akıllı / Sıklıkla hasta daha akıllı

Teşekkür ederim………