5. İ ZM İ R İ KT İ SAT KONGRES İ KÜRESEL EKONOM İ K YEN İ DEN YAPILANMA SÜREC İ NDE TÜRK İ YE EKONOM İ S İ VE TÜRK İ YE EKONOM İ S İ NDE TARIMSAL SULAMANIN ÖNEM İ

De ğ erli katılımcılar; Anadolu, Ortado ğ u ve Kuzey Afrika’ yı içine alan ve tarihte “Bereketli Hilal” olarak bilinen bölgede, insano ğ lunun tarımsal faaliyetlere başlaması, daha sonra sulama tesisleri inşa etmesinin temelinde yatan düşünce artan nüfusun sa ğ lıklı beslenebilmesidir. Aradan binlerce yıl geçmesine ra ğ men bugün de gıda güvenli ğ i insanlı ğ ın öncelikli gündem maddesidir. 29 Eylül – 03 Ekim 2013 tarihleri arasında Ülkemizde düzenlenen 1. Dünya Sulama Forumu’nun Ana Temasının da “De ğ işen Dünyada Sulama ve Drenaj : Küresel Gıda Güvenli ğ i için Güçlükler ve Fırsatlar” olması; yer, yöntem, zaman ve araçlar de ğ işse de tarımsal faaliyetler ve onun bir parçası olan sulamanın temel amacının de ğ işmedi ğ ini, insanların gıda güvenli ğ inin sa ğ lanması oldu ğ unu göstermektedir.

TARIMSAL ÜRET İ MDE ARZ GÜVENL İĞİ N İ SA Ğ LAMANIN YOLLARI VE YEN İ DEN GÜNDEME GELEN KEND İ NE YETERL İ K KAVRAMI KONUSUNDA YAPILMASI GEREKENLER ; Mevcut toprak şartları ve sulama imkanlarına göre sulama alanlarında alternatif bitkilerin üretilmesi teşvik edilmelidir. Tarım işletmelerinin arazi varlıklarının çok parçalı ve küçük olması, su kayna ğ ının yetersizli ğ i, sulama tesislerindeki eksik ve yetersizlikler, drenaj sorunları, hatalı sulamalar, tesislerde bakım ve onarım hizmetlerinin zamanında ve yeterince yapılamaması sulu tarımı olumsuz yönde etkilemeye devam etmektedir. Sürdürülebilir bir sulu tarım için çözüme kavuşturulması gerekli sorunlar şunlardır;

1) Sulama projelerinde toplulaştırma, gibi tarla içi hizmetlerinin gecikmesinden kaynaklanan sorunlar, 2) Aşırı sulamadan kaynaklanan verim azalması tuzluluk ve drenaj sorunlarının görülmesi, 3) Tarımsal ilaçlar, evsel ve endüstriyel atık sularından kaynaklanan yerüstü ve yeraltı suların aşırı kirlenmesi şeklindeki kirlilik sorunları, 4) Sulama randımanının düşük olması, sulama oranının düşük olması, fazla su kayıpları ve yüzey sulama yöntemlerinin kullanılması sonucu sulama performansının düşük olması,

5) Bölgesel bitki deseni uygulanamayışı, 6) Sulama şebekelerinin işletme ve bakım sorunları, 7) Suyun iletim, da ğ ıtım ve kullanımındaki aksaklıklar ve aşırı su kayıpları, 8) Sulama işletmesinin birliklere devri sonrası bakım onarımının zamanında yapılamaması, 9) Sulama birliklerinde mali, yasal, teknik, yönetim, işletme ve e ğ itim sorunları, 10) Su ile ilgili çok sayıda kuruluşun görevli olması, ilgili kuruluşların sayısı ve ilgili yasaların çoklu ğ u, görev ve yetkilerin tam belirgin olmayışı yönetim ve organizasyon sorunları,

DÜNYA GENEL İ NDE ARTAN NÜFUS VE GEL İ RE BA Ğ LI OLARAK DE Ğİ ŞEN TÜKET İ M E Ğİ L İ MLER İ NE YÖNEL İ K ALINMASI GEREKEN TEDB İ RLER Sulama %70 ile en fazla su kullanan sektör durumundadır. İ çme-kullanma, sanayi, enerji ve turizm alanlarında talep artışı sulamada kullanılan su miktarının sorgulanmasına, tasarruf metotlarının araştırılmasına yol açmaktadır. Bu durum mevcut sulama tesislerinin rehabilite edilmesi, ana hatların borulu sisteme dönüştürülerek tarla içinde damla ve ya ğ murlama gibi su tasarrufu sa ğ layan yöntemlerin uygulanması ile sulama randımanının yükseltilmesini zorunlu hale getirmektedir.

Ülkemizde 2003 yılından itibaren teknik ve ekonomik bakımdan mümkün olan projelerin tamamının su tasarrufu sa ğ layan, modern borulu sistem sulama tesislerinin inşa edilmesi ilkesi benimsenmiş, iletim kayıpları yüksek olan açık kanallı sulama sistemleri terk edilmiştir.

ARTAN İ KL İ M DE Ğİ Ş İ KL İĞİ VE SU KAYNAKLARI PROBLEMLER İ N İ N TARIMSAL SULAMAYA ETK İ LER İ, İ NŞA ED İ LEN SULAMA TES İ SLER İ NDEN FAYDALANMA ORANLARININ ARTIRILMA YOLLARI İ LE SU VE TOPRA Ğ IN ETK İ N KULLANIMINA YÖNEL İ K ALINMASI GEREKEN TEDB İ RLER ;

Bugün itibarıyla; 8,5 milyon ha olan ekonomik olarak sulanabilir arazi varlı ğ ımızın 5,61 milyon ha’ı sulamaya açılmıştır. İ klim de ğ işiminin olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi için su kaynakları yönetimi çerçevesinde gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir.

 Geleneksel yöntemler yerine artık tuz giderme ve suyun yeniden kullanımı gibi daha yeni teknolojilerin deste ğ iyle suyun etkin ve akılcı kullanımı sa ğ lanmalıdır.  Topra ğ ın çoraklaşmasına ve aşırı su tüketimine yol açan klasik sulama yöntemleri acilen de ğ iştirilmeli ve kapalı sistem damla-ya ğ murlama yöntemlerine geçilmesine yönelik yatırımlar teşvik edilmeli ve çiftçiler e ğ itilmelidir.  Mevcut su sa ğ lama tesislerinde kayıp ve kaçaklar azaltılarak su kaynaklarının etkin kullanımı sa ğ lanmalı,  Su kaynakları entegre havza yönetimi anlayışı çerçevesinde uzun vadeli yaklaşımla planlanmalıdır.

 Kanal şebekelerinin ço ğ u da ara depolamalar bulunmadı ğ ı ve özellikle pik dönemler dışında gece sulamasında yapılmadı ğ ı için şebekeye verilen sular tahliyeye gitmektedir.  Havzanın iklim de ğ işiminden nasıl etkilenebilece ğ i modellenip su kaynaklarıyla ilgili yapılacak içme, sulama, enerji projelerinde ileriye yönelik tahminlerden yararlanılmalıdır. Bunun için de ; Meteoroloji ve akım gözlem istasyonlarının sayıları artırılmalıdır.  İ klim de ğ işikli ğ i sel felaketlerinin sıklı ğ ını, şiddetini ve tetikleme alanlarını de ğ iştirece ğ inden sel felaketlerine yönelik risk haritaları hazırlanmalıdır.

 Suyun kullanımı konusunda kullanıcılar bilinçlendirilmeli suyun verimli kullanımı için planlar yapılmalıdır.  Su kayıplarını en aza indirecek su iletim ve da ğ ıtım sistemleri tesis edilmeli, bu amaçla Bilgisayarlı uzaktan kontrollü otomasyon Sistemleri hayata geçirilerek, tarla sulama sistemlerinde basınçlı sistemler tercih edilmelidir.  Su sanat yapılarının eksikli ğ inden ya da fonksiyonel olmamasından dolayı kanallarda aşırı rusubat birikimi olmaktadır. Suyun iletim randımanı azalmakta, su planlamaları aksamaktadır.

 Arazi toplulaştırma uygulamaları yaygınlaştırılmalı, arazi mülkiyeti ve kullanımına yönelik olarak Türk medeni kanunu ve miras hukuku yeniden düzenlenmelidir.  Havza bazında geçmişten günümüze mevcut verilerin modellemeleriyle bir su bütçesi yapılmalıdır.

 Sulama hizmetlerinde görevli teknik elemanların ve çiftçiler, bitki-toprak-su ilişkileri bakımından e ğ itilmelidir.  Toprak ve su kaynakları yönetiminin tek kurum tarafından yönetilmesi sa ğ lanmalıdır.  Suyun Etkin Kullanımını sa ğ lama amacıyla, bitki deseni belirlenirken, “Suya göre bitki deseni” modeli geliştirilmelidir.

TARIMA DAYALI SANAY İ VE D İĞ ER KAYNAKLARININ YARATMIŞ OLDU Ğ U VE G İ DEREK ARTAN TARIMSAL HAMMADDE TALEB İ NE YÖNEL İ K ALINMASI GEREKEN TEDB İ RLER ;  Dünya nüfusunun artması ve modern yaşam tarzı aynı zamanda evsel ve endüstriyel su kullanımında artış olması sonucunu getirmiştir. Mega kentlere ve sanayi bölgelerine kilometrelerce uzaktan su getirilmiş, havzalar arası su transferi ola ğ an hale gelmiştir. Bu durum kıt olan su kaynaklarının kullanımında sektörler arası rekabet ve gerilimi de kaçınılmaz hale getirmiştir.  Sanayileşme ve nüfus artışının sonucu olan su kirlili ğ i ile etkin olarak mücadele edilmelidir.

Gebze atık su arıtma tesisi  Özellikle ya ğ mur sularının şehir ve sanayi atık sularının arıtılarak yeniden kullanılması sa ğ lanmalıdır.

TARIMDA GIDA GÜVENL İĞİ VE GIDA GÜVENL İĞİ N İ N SA Ğ LANMASINDA ALINMASI GEREKEN TEDB İ RLER ; GIDA GÜVENL İĞİ ; Bütün İ nsanların beslenme ihtiyaçlarını ve Gıda tercihlerini karşılayacak, yeterli, güvenli ve besin de ğ eri yüksek gıdalar için fiziksel, sosyal ve ekonomik erişime sahip olması şeklinde tanımlanmaktadır.

Tarımsal desteklerin, tarım havzaları ve parselleri bazında, sosyal amaçlı ve üretim odaklı olarak düzenlenmesi, desteklerde çevre ile bitki, hayvan ve insan sa ğ lı ğ ının dikkate alınması, tarımsal desteklerin etkinli ğ inin izlenerek de ğ erlendirilmesi gibi atılması gereken birçok adım vardır. Çiftçilerin sorunlarını anlamak ve bu sorunlara etkili çözümler üretebilmek için öncelikle Sulama Birliklerinin, Kurumsal ve Yasal Problemleri çözülmeli ve tarımda katılımcı yönetim anlayışı hayata geçirilmelidir.

Üretim, Pazarlama ve Tüketim zincirinde kayıpların azaltılması da çok önemli bir husustur Katma de ğ eri yüksek ürünlerin geliştirilmesine, Gen Kaynaklarının korunmasına, ıslah çalışmalarına, Nanoteknoloji ve Biyoteknolojiye yönelik araştırmalara öncelik verilmelidir…

SULAMA B İ RL İ KLER İ Kartalkaya Sol Sahil Sulama Birli ğ i

ABD, İ spanya, Meksika, Çin gibi Ülkelerde de uygulanmakta olan ve esasen bizim Ülkemizde de bulunan ancak yo ğ un olarak uygulanmayan “Katılımcı Sulama Yönetimi” modeline geçilmesine karar verilmiş ve sulama tesislerimizin işletme, bakım ve yönetim sorumlulu ğ unun sulama birli ğ i, sulama kooperatifi, belediye ve köy tüzel kişiliklerine devredilmesine İ ZM İ R, KONYA, ANTALYA ve ADANA bölgeleri pilot bölge olarak seçilmiş ve uygulama başlatılmıştır.

Sulama birlikleri hem adet hem de alan olarak açık ara birinci olmuş pilot bölge uygulaması da kısa sürede aşılarak tüm yurt geneline yayılan bir dönüşüm süreci başlamıştır. DS İ tarafından inşa edilen sulama tesislerinin %90’ ı 380 adet sulama birli ğ i tarafından işletilmektedir.

Sulama birliklerinin ba ğ lı oldu ğ u birlikler kanunu sulama birliklerinin ihtiyaçlarına tam cevap vermemektedir. Tarımsal desteklemelerin sulama birlikleri aracılı ğ ıyla çiftçilere ödenmesi sa ğ lanmalıdır. Sulama Birliklerinin yasal konumları tam belirlenmeli, kredi deste ğ i sa ğ lanmalı yeterli teknik personel alımı kolaylaştırılmalı ve günlük politik çekişmelerden uzak tutulmalıdır.

Ülkemizde sulama tesislerinin inşa maksatlarına yönelik, sürdürülebilir hizmet üretimi için TÜRK İ YE SULAMA B İ RL İ KLER İ DERNE Ğİ olarak 2023 Vizyonun da aşa ğ ıdaki tedbirlerin alınmasının zorunlu oldu ğ unu düşünüyoruz ; 1. Akaryakıt ve gübre gibi üretim girdileri üzerindeki vergi yükü hafifletilmelidir. 2. Tarımsal ürünlerin uluslararası pazarlardaki fiyatlarla rekabet edebilmesi için çiftçilerin aleyhine olan ürün ithalatının girdi ithalatıyla dengelenmesine izin verilmeli ya da ürün ithalatının iç pazardaki fiyatı düşürmesine engel olunmalıdır.

3. Tarımsal sulamada kullanılan elektri ğ in mutlaka destekleme kapsamına alınmalı ve sübvanse edilmesi gerekmektedir. Aksi taktirde, borç nedeniyle kapalı pompa istasyonlarının sayısı artacaktır sayılı Kanun ile sulama birliklerinde sürekli statüye alınan ve 3-5 ay hizmetine gereksinim duyulan işçiler birlik bütçesine yük getirmektedir. Bu sebeple; İ htiyaç fazlası sürekli işçilerin uygun kamu kuruluşlarına veya mahalli idarelere nakledilmesi gerekmektedir ve personel giderini azaltmak içinde otomasyon sistemlerine geçilmelidir.

5. Sulama birliklerinin çiftçilere verdikleri hizmetin karşılı ğ ı olan su kullanım hizmet bedellerinin tahsilatı için kolay ve etkin uygulanabilir bir yöntem olarak TARIMSAL DESTEKLEME ödeme sürecine sulama birlikleri de dahil edilmeli, Sulama Birli ğ inde borcu olanların destekleme ödemelerinden kesilmesi gerekmektedir.

6. Sulamanın inşaat, rehabilitasyon, işletme ve bakım aşamalarında gerekli finansmanın sa ğ lanması için alternatif modeller geliştirilmesi gerekmektedir. 7. Modern sulama teknikleri, verimli su kullanımı konusunda çiftçi e ğ itim programları düzenlenmelidir. 6. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlı ğ ı tarafından sözleşmeli tarım modeli geliştirilmelidir.

Cumhuriyetimizin kurucusu Büyük Atatürk’ün “Milli ekonominin temeli ziraattır. Bunun içindir ki, ziraatta kalkınmaya büyük önem vermekteyiz. Köylere kadar yayılacak programlı ve pratik çalışmalar, bu maksada erişmeyi kolaylaştıracaktır.” ve “Kesin zaruret olmadıkça, piyasalara karışılmaz; bununla beraber, hiç bir piyasa da başı boş de ğ ildir.” öngörüleri bugün de şiarımız olmalıdır.

5. İ zmir İ ktisat Kongresinin Ülkemize ve özellikle de çiftçilerimize faydalı sonuçlara ulaşmanın aracı, sorunlarımızın çözümü için başlangıç olmasını diliyorum.

SULAMA B İ RL İ KLER İ GENEL BAŞKANI MEHMET ERGÜCEN