© 2011 IFRS Foundation 1 The IFRS for SMEs Konu 2.1(a) Bölüm 11 Temel Finansal Araçlar

2 This PowerPoint presentation was prepared by IFRS Foundation education staff as a convenience for others. It has not been approved by the IASB. The IFRS Foundation allows individuals and organisations to use this presentation to conduct training on the IFRS for SMEs. However, if you make any changes to the PowerPoint presentation, your changes should be clearly identifiable as not part of the presentation prepared by the IFRS Foundation education staff and the copyright notice must be removed from every amended page. This presentation may be modified from time to time. The latest version may be downloaded from: The accounting requirements applicable to small and medium ‑ sized entities (SMEs) are set out in the International Financial Reporting Standard (IFRS) for SMEs, which was issued by the IASB in July The IFRS Foundation, the authors, the presenters and the publishers do not accept responsibility for loss caused to any person who acts or refrains from acting in reliance on the material in this PowerPoint presentation, whether such loss is caused by negligence or otherwise.

© 2011 IFRS Foundation 3 Bölüm – Giriş Finansal araçlar iki bölüme ayrılır: - Bölüm 11 – Temel Finansal Araçlar - Bölüm 12 – Diğer Finansal Araçlar Her iki bölüm de finansal varlık ve borçların finansal tablolarda gösterilmesini, ölçülmesini, muhasebeleştirilmesini ve finansal tablo dışı bırakılmasını kapsar.

© 2011 IFRS Foundation 4 Bölüm – Giriş Bölüm 11 tüm KOBİ’lerle ilgilidir. Bölüm 12’nin kullanılmasını gerektiren durumlar: –Egzotik finansal araçlara – niteliği itibariyle temel finansal araçlardan farklı getiriler veya riskler taşıyan araçlar – sahip olan veya piyasaya süren KOBİ’ler –Finansal riskten korunma muhasebesi yapmak isteyen KOBİ’ler

© 2011 IFRS Foundation 5 Bölüm – Muhasebeleştirme tercihi İşletme, aşağıdaki seçeneklerden birini izlemeyi tercih edebilir: –Bölüm 11 ve 12’nin tamamı veya –TMS 39’un muhasebeleştirme ve ölçüm hükümleri ve Bölüm 11 ve 12’deki açıklama hükümleri –TFRS 9 kullanılamaz Tercih edilen seçenek finansal araçların hepsi için kullanılmalıdır (ayrı ayrı değil) Seçeneği değiştirmek için Bölüm 10’un hükümleri uygulanmalı

© 2011 IFRS Foundation 6 Bölüm – Temel ilkeler Bölüm 11’in temel ilkeleri: –Halka açık veya gerçeğe uygun değeri güvenilir bir şekilde ölçülebilen imtiyazlı ve adi hisse senetleri dışındaki temel finansal araçların tümü için itfa edilmiş maliyet modeli kullanılır – bunlar kâr veya zarar yoluyla gerçeğe uygun değerdir Bölüm 12’in temel ilkeleri: –Bölüm 11’in kapsamı dışındaki finansal araçlar

© 2011 IFRS Foundation 7 Bölüm 11 – Kapsam The IFRS for SMEs’in diğer bölümlerinin kapsamı dışındaki tüm temel finansal araçlar: –Bağlı ortaklıklardaki, iştiraklerdeki ve iş ortaklıklarındaki yatırımlar (bakınız: Bölüm 9, 14, 15) –İşletmenin kendi özkaynakları (bakınız: Bölüm 22, 26) –Kiralamalar (bakınız: Bölüm 20) –Çalışanlara sağlanan faydalara ilişkin hak ve yükümlülükler (bakınız: Bölüm 28)

© 2011 IFRS Foundation 8 Bölüm – Tanımlar Finansal araç –Bir işletmenin bir finansal varlığa, başka bir işletmenin ise bir finansal borç veya özkaynağa dayalı finansal araca sahip olmasını sağlayan sözleşmedir. –Nakit de bu tanımın içerisine girer –Ancak, altın gibi ‘nakit benzeri mallar’ finansal araç değildir.

© 2011 IFRS Foundation 9 Bölüm – Tanımlar Temel finansal araçlar* –Nakit –Sonraki slaytta koşulları belirtilecek olan borçlanma araçları (hesaplar, senetler ve tahsil edilebilir ve ödenebilir krediler) –Dönüştürülemeyen ve satma opsiyonu bulunmayan adi ve imtiyazlı hisse senetleri *Bu notlar kredi taahhütleri için geçerli değildir

© 2011 IFRS Foundation 10 Bölüm 11 – Temel borçlanma araçları Aşağıdaki kriterlere uyan borçlanma araçları Bölüm 11 kapsamındadır: –Sahibine getirisi sabit olan, değişken gözlemlenebilir bir oranı temsil eden veya bu ikisinin beraber bulunduğu –Sahibinin anaparasını kaybetmesine neden olabilecek özel bir hüküm olmayan –Önceden ödeme koşullarının gelecekteki bir olaya bağlı olmayan –Özel koşullu getirisi olmayan

© 2011 IFRS Foundation 11 Bölüm 11 – Temel borçlanma araçları Temel borçlanma araçları örnekleri: –Alacaklı ve borçlu olunan ticari hesaplar ve senetler –Bankalardan veya diğer üçüncü taraflardan alınan krediler –Yabancı para biriminden ödenecek hesaplar –Bağlı ortaklıklardan veya iştiraklerden alınan veya bunlara verilen, talep edildiğinde ödenecek olan krediler –İhraççının temerrüde düşmesi nedeniyle hemen alınabilecek borçlanma aracı Yukarıda belirtilen borçlanma araçlarının tümü itfa edilmiş maliyet üzerinden ölçülür

© 2011 IFRS Foundation 12 Bölüm 11 – Temel borçlanma araçları Temel borçlanma araçları kapsamına girmeyen finansal araçlar: –Dönüştürülebilir veya satın alma opsiyonlu hisse senedi yatırımları –Swap, forward ve future sözleşmeleri;opsiyonlar, haklar ve diğer türevler –Olağandışı ön ödeme koşullu krediler (vergi değişikliğine, muhasebe değişikliğine dayalı, şirket performansından kaynaklanan) Belirtilen borçlanma araçlarının tümü Bölüm 12 kapsamında gerçeğe uygun değerleri kâr veya zarara yansıtılır

© 2011 IFRS Foundation 13 Bölüm 11 – Muhasebeleştirme ve ölçüm İlk muhasebeleştirme: –İşletme, aracın sözleşme hükümlerine taraf olduğunda –IFRS for SMEs “işlem tarihi” veya “ödeme tarihi” ile muhasebeleştirmeye izin verir; ancak uygulamada tutarlı olunmalıdır

© 2011 IFRS Foundation 14 Bölüm 11 – Muhasebeleştirme ve ölçüm İlk muhasebeleştirme: –İşlem fiyatından –Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal araçlar dışındakiler için işlem maliyetlerini de içerir –Ödeme normal koşulların ötesine ertelenmişse veya piyasa faiz oranının altında ise “emsal faiz” tutarı hesaplanır

© 2011 IFRS Foundation 15 Bölüm 11 – Muhasebeleştirme ve ölçüm İlk muhasebeleştirme – ölçüm örnekleri: –Başka bir işletmeye verilen kredi: Faiz ve anapara ödemelerinin bugünkü değeri ölçülür –Normal kredi koşullarında müşteriye satılan mallar (tedarikçiden satın alınan): Alacak (borç) indirgenmemiş fatura fiyatından ölçülür

© 2011 IFRS Foundation 16 Bölüm 11 – Muhasebeleştirme ve ölçüm İlk muhasebeleştirme – ölçüm örnekleri: –2 yıllık faizsiz kredi ile satılan mal (satın alınan) : Cari nakit satış fiyatı veya borç veya alacağın bugünkü değerinden ölçülür Örnek: PB’lik mal sattık, ödeme 2 yılda faizsiz olarak gerçekleşecek. Nakit fiyatı = 857 PB. İGO= %8. Günlük girişlerBorçAlacak Satış sırasındaAlacak857 Satış Geliri Yılın sonundaAlacak 69 %8 x 857 = 69 Faiz Geliri 69

© 2011 IFRS Foundation 17 Bölüm 11 – Muhasebeleştirme ve ölçüm Sonraki ölçüm: –Bölüm 11 kapsamındaki borçlanma araçları (halka açık olanlar dahil): –Etkin faiz yöntemi kullanarak itfa edilmiş maliyet üzerinden ölçülenler –Bölüm 11 kapsamındaki özkaynağa dayalı finansal araçlar: –Halka açık olarak işlem görenler veya gerçeğe uygun değeri güvenilir bir şekilde ölçülebilenler: GUDFKVZY –Diğer yatırımlar: değer düşüklüğü maliyet değerinden düşülür

© 2011 IFRS Foundation 18 Bölüm 11 – Muhasebeleştirme ve ölçüm “İtfa edilmiş maliyet” nedir? –İlk muhasebeleştirmede ölçülen tutar –Eksi anaparanın geri ödemeleri –Artı veya eksi ilk muhasebeleştirmedeki tutar ile vade tutarı arasındaki farkın (etkin faiz yöntemi kullanılarak) itfasının birikmiş tutarı –Eksi (varlıklar için) değer düşüklüğü veya tahsili şüpheli alacaklardan kaynaklanan indirim

© 2011 IFRS Foundation 19 Bölüm 11 – Muhasebeleştirme ve ölçüm “Etkin faiz yöntemi” nedir? –Etkin faiz, gelecekteki nakit ödemeleri (tahsilatları) tam olarak net defter değerine indirgeyen orandır –Ayrıca “İç Verim Oranı” olarak da bilinir –İtfa edilmiş maliyet = Gelecekteki nakit girişlerini (ödemelerinin) etkin faiz oranı ile indirgenmiş bugünkü değeridir –Faiz gideri (geliri) = dönem başındaki defter değeri x etkin faiz oranı

© 2011 IFRS Foundation 20 Bölüm 11 – Etkin Faiz Örnek 1 Ocak 20X0’da 900 PB’lik 5 yıl vadeli bir tahvil 50 PB işlem maliyetine katlanılarak satın alınmıştır. 40 PB yıllık faiz tutarı olup, beş yıl boyunca (31 Aralık 20X0 – 31 Aralık 20X4) dönem sonlarında alınacaktır. 31 Aralık 20X4’de PB’lik zorunlu ödemesi yapılacaktır. YılDönem başı defter değeri (PB) %6.9583* Üzerinden faiz geliri (PB) Nakit girişi (PB) Dönem sonu defter değeri (PB) 20X0950,0066,10(40,00)976,11 20X1976,1167,92(40,00)1.004,03 20X21.004,0369,86(40,00)1.033,89 20X31.033,8971,94(40,00)1.065,83 20X41.065,8374,16(40,00)1.100,00 *% değeri, nakit akışını 950,00 PB’ye tam olarak indirgeyen orandır

© 2011 IFRS Foundation 21 Bölüm 11 – Muhasebeleştirme ve Ölçüm “Gerçeğe uygun değer” nedir? –Finansal araçların piyasa koşullarına uygun bir işlemde satıldığı veya ödendiği tutardır –En iyisi: Aktif bir piyasadaki kotasyonlu piyasa fiyatıdır (teklif fiyatı) –En yakın: Benzer bir varlık için gerçekleşmiş son işlemdeki fiyat (ekonomik koşullarda önemli bir değişiklik olmadığı sürece) –Bir değerleme tekniği (bir model) kullanılarak tahmin edilebilir

© 2011 IFRS Foundation 22 Bölüm 11 – Değer düşüklüğü Değer düşüklüğü sadece maliyet bedeli veya itfa edilmiş maliyet bedeli üzerinden ölçülmüş FA için geçerlidir. Her raporlama tarihinde, gerçeğe uygun değerin defter değerinden düşük olduğuna ilişkin kanıtlar aranır –İhraççının önemli ölçüdeki finansal sıkıntısı –Temerrüt veya ihmal –Alacaklı (kreditör) tarafından borçluya sağlanan anormal imtiyaz –Borçlunun iflas etme veya borçlarını yapılandırma olasılığı

© 2011 IFRS Foundation 23 Bölüm 11 – Değer düşüklüğü Değer düşüklüğünün değerlendirilmesi: –Tüm özkaynağa dayalı finansal araçlar bireysel olarak –Bireysel olarak öneme sahip olan borçlanma araçları bireysel olarak –Diğer borçlanma araçları için, bireysel olarak veya benzer risk özelliklerine göre gruplandırılarak Değer düşüklüğünün muhasebeleştirilmesi: –Defter değerinin azaltılması kâr veya zararda muhasebeleştirilir

© 2011 IFRS Foundation 24 Bölüm 11 – Değer düşüklüğü Değer düşüklüğü zararının ölçümü: –Borçlanma araçları: Varlığın defter değeri ile varlığın orijinal etkin faiz oranı ile iskonto edilmiş tahmini nakit akışlarının bugünkü değeri arasındaki farktır. (Etkin faiz oranı değişkense cari oran kullanılır.) –Özkaynağa dayalı finansal araçlar: Varlığın defter değeri ile işletmenin raporlama tarihinde varlığı satması durumunda alacağı tutarın (bu tutar sıfır olabilir) en gerçekçi tahmini (yaklaşık bir değer) arasındaki farktır.

© 2011 IFRS Foundation 25 Bölüm 11 – Değer düşüklüğü Değer düşüklüğü zararının iptali: –Orijinal değer düşüklüğünün nedeninde oluşan bir değişme sonucu değer düşüklüğü zararı azaldığında gereklidir –Defter değerini arttır fakat değer düşüklüğü zararı yazılmasaydı defter değerinin olması gerektiğinden daha fazla arttırma ( ör gerçeğe uygun değere değil de yeni ‘itfa edilmiş değere’) –İptal işlemi kâr veya zararda muhasebeleştirilir

© 2011 IFRS Foundation 26 Bölüm 11 – Finansal tablolardan çıkarma Finansal tablolardan çıkarma : –Tablo dışı bırakma= bilanço dışı bırakma –Sadece aşağıdaki durumlarda: a.Vadesi geldiğinde veya ödendiğinde nakit akışı oluşturan haklar b.Tüm risk ve getirilerin (nakit akışları) önemli ölçüde diğer işletmeye devredilmiş olması c.Önemli ölçüdeki tüm risk ve getirileri devretmemiş olmasına karşın ve varlığın fiziki kontrolünü, ilişkili olmayan üçüncü bir tarafa satma hakkına sahip, diğer bir tarafa devretmiş olması.

© 2011 IFRS Foundation 27 Bölüm 11 – Finansal tablolardan çıkarma Bir finansal varlığın finansal durum tablosu dışı bırakılması: –Yukarıdaki (c) durumunda: –Eski varlık tümüyle finansal durum tablosu dışı bırakılır ve –Devir sırasında ortaya çıkan veya devredilmeyen herhangi bir hak ve yükümlülük ayrı ayrı olarak muhasebeleştirilir (gerçeğe uygun değer ile ölçülür) –Devir, finansal durum tablosu dışı bırakmayla sonuçlanmadıysa, devredilen varlık defterde korunur ve alınan karşılık için finansal yükümlülük olarak muhasebeleştirilir –Varlık ile ilgili karşılık tutarı netleştirilmez

© 2011 IFRS Foundation 28 Bölüm 11 – Finansal tablolardan çıkarma Finansal varlığın finansal durum tablosu dışı bırakılması – örnekler: –Finansal durum tablosu dışı bırakılmalı: Alacaklarımızı bankaya sattık; ancak işlem ücreti karşılığında tahsilat ve havale işlemlerine devam etmektedir. Banka kredi riskini üstlenmiştir. –Finansal durum tablosu dışı bırakılamaz: Koşullar yukarıdaki ile aynıdır ancak, işletmenin vadesi 120 günden daha fazla geçmiş olan alacaklarını geri alma konusunda anlaşması vardır. İşletme, alacakların tahsili tamamlana kadar veya tahsil edilemeyen alacakları defterden silene kadar, alacaklarını finansal durum tablosunda göstermeye devam eder

© 2011 IFRS Foundation 29 Bölüm 11 – Finansal tablolardan çıkarma Finansal borcun finansal durum tablosu dışı bırakılması: –Sadece borç ortadan kalktığında, finansal durum tablosu dışı bırakılır: a.Ödenmiş b.İptal edilmiş c.Vadesi geçmiş Mevcut borç, önemli ölçüdeki farklı koşullara sahip yeni bir borç ile takas edilirse (veya mevcut borcun koşullarında önemli bir değişiklik varsa ): –Orijinal yükümlülük finansal durum tablosu dışı bırakılır, ve yeni bir yükümlülük olarak muhasebeleştirilir

© 2011 IFRS Foundation 30 Bölüm 11 – Açıklama Finansal araçlar için muhasebe politikaları açıklanır Finansal durum tablosunda finansal varlıklar ve borçlar kategorilere ayrılarak açıklanır: –Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılarak ölçülen finansal borç veya özkaynak –İtfa edilmiş maliyet bedeli ile ölçülen borçlar –Maliyet değerinden değer düşüklüğü tutarı indirilerek ölçülen özkaynağa dayalı finansal araçlar –Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılarak ölçülen borçlar –İtfa edilmiş maliyet bedeli ile ölçülen borçlar

© 2011 IFRS Foundation 31 Bölüm 11 – Açıklama Şartlar, koşullar ve finansal varlık ve borçların sınırlamaları GUDFKZ’a yansıtılanlar için, GUD’in hesaplanmasına dair detaylar Devredilen bir varlığın neden finansal durum tablosu dışı bırakma niteliği taşımamasının detayları, Teminat olarak verilen finansal varlıklara ilişkin detaylar, Ödenecek kredilere ilişkin temerrüt ve ihlallerin detaylarıdevamı sonraki slaytta...

© 2011 IFRS Foundation 32 Bölüm 11 – Açıklama Gelir, gider, kazanç ve kayıp kalemleri: –GUDFKZ’a yansıtılarak ölçülen finansal araçların, GUD’indeki değişiklikler –GUDFKZ’a yansıtılarak ölçülmeyen FA için toplam faiz geliri ve toplam faiz gideri –Finansal varlık sınıfı itibariyle değer düşüklüğü zararı