MADEN TETKİK VE ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ JEOLOJİ ETÜTLERİ DAİRESİ KONYA HAVZASI’NDA KARSTİK ÇÖKÜNTÜ ALANLARININ BELİRLENMESİ VE TEHLİKE DEĞERLENDİRMESİ PROJESİ 11 Ocak 2010 MTA

GEREKÇE ve AMAÇ Konya Kapalı Havzası’nda tarihsel süreç içerisinde kimi uygarlıklar için barınak olan doğal afet konumundaki obruklar, günümüzde ise yerleşim ve tarım alanlarının ve dolayısı ile ekonomiyi tehtit eder duruma gelmiştir. Bu nedenle oluşturulan “KONYA HAVZASI’NDA KARSTİK ÇÖKÜNTÜ ALANLARININ BELİRLENMESİ VE TEHLİKE DEĞERLENDİRMESİ PROJESİ” kapsamında; obrukların oluşum mekanizmalarının ve gelişim süreçlerinin saptanması ve aynı zamanda, olası tehlike alanlarının belirlenmesine yönelik çalışmaların yürütülmesi hedeflenmiştir.

PROJE ÇALIŞMA GRUPLARI

ARAŞTIRMA GRUPLARI Uzaktan Algılama Landsat5 TM ve ASTER Görüntü Analizleri Jeoloji Detay Kuvaterner Jeolojisi Yapısal Jeoloji Jeofizik Gravite Elektrik Rezistivite Hidrojeoloji Hidrojeodinamik Süreçler Jeohidrolojik Yapı Hidrojeokimyasal Süreçler Jeoteknik Obruk Gelişiminde Etkili Olan Kaya-Zemin İlişkilerinin Belirlenmesi Yeni Gelişen Obruklarda Geçmişe Yönelik Ortamın Modellenmesi Jeomorfoloji Morfolojik Gelişim Süreçleri Morfotektonik Yapı Karst ve Mağara Karst Gelişim Süreçleri Palokarst Topoğrafyası-Obruk Gelişim Arasındaki Olası İlişkinin Saptanması Paleoobruk ve Mağaralarda, Obruk Gelişim Süreçlerine Yönelik Veri Toplanması Karst haritası (tüm ekiplerden elde edilecek veriler ile birlikte)

2009 Yılında Yürütülen Çalışmaların Alansal Dağılımı ÇALIŞMA BİRİMİ TOPLAM Detay Jeolojik Etüt km2 2500 Uzaktan Algılama Etüdü Hidrojeolojik Etüt Yeraltısuyu Seviye Ölç. Hidrojeokimyasal Ölç. nokta 195 72 Jeofizik Etüt Gravite Rezistivite 10700 650 Jeoteknik Etüt 1040 Karst ve Mağara Etüdü X x >

Çalışma Alanı K

ASTER Terra uydu verisinden yararlanarak hazırlanan çizgisellik haritası ve mevcut obruk lokasyonları

Jeoloji Araştırmaları

Çalışma Alanının Hidrojeolojik Kavramsal Modeli ( Bayarı ve diğ., 2008)

Hidrolojik Drenaj Sınırı

KUVATERNER DÖNEMİNDE İKLİM Günümüz sıcaklığı Buzul dönemleri Alp Buzullaşma Terminolojisi Günz Buzullaşması GM buzullaşma-arası Mindel Buzullaşması MR buzullaşma-arası Riss Buzullaşması RW buzullaşma-arası Würm Buzullaşması Holosen buzullaşma-arası 12

Mağara Araştırmaları

Jeoteknik Araştırmaları

Jeofizik Araştırmaları

Sonuçlar-I (2009 Yılı) Uzaktan Algılama çalışmaları ile (Landsat5 TM ve ASTER Terra uydu görüntüleri) mevcut sulu ve kuru obruklar, ana çizgisellikleri KB-GD doğrultusunda uzandığı ve oluşturulan yüzey sıcaklık dağılım haritaları ile en soğuk bölgelerin mevcut obruk sahaları ile örtüştüğü saptanmıştır. Genel Jeoloji araştırmaları özellikle obrukların geliştiği Neojen ve daha genç birimlere yönelik olarak M30 ve M31 paftalarında detaylı olarak yürütülmüştür. Obrukların geliştiği litolojiler ayrıntılı olarak ayırtlanmıştır. Obruk gelişiminde; yüzeysel (meteorik) kökenli sular ile CO2’ce zengin volkanik kökenli suların birleşmesine bağlı gelişen karışım korezyonu etkili olduğu saptanmıştı. Hidrojeolojik açıdan Jura-Kretase ve Neojen yaşlı karstik kireçtaşlarının veriminin yüksek olduğu, yeraltısuyunu besleyen bu akiferlerde hidrolik eğimin genelde düşük olduğu, buna karşılık hidrolik iletkenliğin ise oldukça yüksek olduğu belirlenmiştir. En genç çökmeler olan Akkuyu ve İnoba obruklarının yakın çevresinde çok sayıda pompaj kuyusunun bulunması, kuyulardan yüksek debilerle çekim yapılması (40-50 l/s), çekimlerin yeraltında oluşturduğu boşlukların bu güncel obrukların oluşumunda önemli etkisinin olduğu da öngörülmektedir.

Sonuçlar-II (2009 Yılı) Mühendislik jeolojisi açısından saha genelinde ölçüm yapılan kayaçların %61’i “orta”, %19’u “yüksek”, %14’ü “düşük”,%6’sı “çok düşük” sınıfında yeralmaktadır. Yatayda ve düşeyde geçişli olan kayaçlarda, kil oranı arttıkça dayanım düşmekte, silis içeriği artışına bağlı olarak “yüksek” dayanım değerlerine kadar geniş bir aralıkta değişim gözlenmektedir. Söz konusu aralığın büyük olmasına neden olan en büyük etken yüzeyde meydana gelen yüksek fiziksel bozunmadır. Ayrıca, kayaçların yüksek gözenekliliğe sahip olması, boşlukların yer yer kil dolgulu olması bozunma hızına arttırıcı, dayanım azaltıcı etki göstermektedir Akkuyu ve İnoba Obrukları’nın düşey geometrileri ve olası yanal devamlılıkları Gravite ve Jeoelektrik yöntemlerinin kullanıldığı Jeofizik çalışmaları ile araştırılmıştır. Her iki obrukta düşey yönde genişleyen anomaliler saptanmıştır. Akkuyu Obruğu’nun KD’nda ve GB’sında, İnoba Obruğu’nun ise GB’da yüzeyde herhangi bir belirti göstermeyen, ancak ölçümler sonucu olası “potansiyel” obruk alanları saptanmıştır. Uzaktan Algılama ve Hidrojeoloji araştırmaları da Jeofizik çalışmalarını destekler yöndedir.

2010 Yılı Çalışma Programı Akkuyu-İnoba Obrukları ve yakın çevrelerinde saptanan anomali alanlarında araştırma sondajlarının yapılması. Radar yöntemi kullanılarak Uzaktan Algılama çalışmasının gerçekleştirilmesi Belirlenen yeni alanlarda detay jeofizik (Gravite ve Rezistivite) çalışmalarının yapılması. Hidrojeoloji gözlem, ölçüm ve örnekleme çalışmalarına devam edilecek. Gaz ve sularda izotop amaçlı örnekleme çalışmaları gerçekleştirilecek. Yapılacak araştırma sondajlarında yerinde ve laboratuvar koşullarında hidrojeolojik ve jeoteknik amaçlı veri üretilmesi. Detay karsthidrojeolojisi haritasının oluşturulması. Araştırılan 2009 yılı çalışma alanının K ve G’de detay jeoloji araştırmalarının sürdürülmesi. Saptanan yeni mağaralarda ve obruk sahasında morfotektonik ve paleoiklime yönelik veri toplama çalışmalarını sürdürülmesi hedeflenmektedir. Karapınar’ın KD’sunda yeralan Sultaniye Ovası’nın batı yamacında olası aktif fayın varlığına yönelik yarma çalışması gerçekleştirilecektir. TÜBİTAK–MAM işbirliği ile bölgedeki olası çökmelerin sapatanmasına yönelik sismograf ağının kurulması.