Tıbbi Hizmetler Başkanlığı T.C. İSTANBUL BEYOĞLU GENEL SEKRETERLİĞİ 2014 YILI ADAY MEMUR EĞİTİM PROGRAMI TÜRKİYE’DE SAĞLIK HİZMET SUNUMU VE GELİŞİMİ 23.10.2014 Uzman Elif BÜYÜKÇETİN Tıbbi Hizmetler Başkanlığı

Sağlık Hizmet Sunumunun Amacı Nedir? SUNUM PLANI Sağlık Hizmeti Nedir? Sağlık Hizmet Sunumunun Amacı Nedir? Sağlık Hizmeti Süreçleri Nelerdir? Türkiye’de Sağlığın Gelişimi 2 2

SAĞLIK HİZMETİ NEDİR ? Kişilerin ve toplumların; sağlığını korumak, hastalıklarında tedavilerini yapmak, engelli olanların başkalarına bağımlı olmadan yaşayabilmelerini sağlamak ve toplumların sağlık düzeyini yükseltmek için yapılan planlı çalışmaların tümüne sağlık hizmeti denir. 3 3

SAĞLIK HİZMETİNİN AMACI NEDİR? *Sağlık hizmetinin temel amacı; kişileri hastalıklardan korumaktır. Ancak, her zaman hastalıktan korunmak mümkün olmayabilir. *Hastalık halinde, sağlık hizmetlerinin 2. amacı olan hastalıkların tedavisi gündeme gelir. *Mevcut yöntem ve bilgilerle hasta tam olarak tedavi edilemeyebilir. Bazıları kısmen, bazıları da tam olarak tedavi edilip; sağlığına kavuşabilir. *Sağlık hizmetlerinin 3. amacı ise engellilerin başkalarına bağımlı olmadan kendi kendilerine yetecek biçimde yaşamalarını sağlamak, yani rehabilite etmektir. 4 4

SAĞLIK HİZMETİ SUNUM SÜRECİ 1) KORUYUCU SAĞLIK HİZMETLERİ a) Kişiye yönelik koruyucu hizmetler b) Çevreye yönelik koruyucu hizmetler 2) İYİLEŞTİRİCİ / TEDAVİ EDİCİ SAĞLIK HİZMETLERİ a) Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri: -Aile Sağlığı Merkezleri, -Verem Savaş Dispanserleri, -Toplum Sağlığı Merkezleri b) İkinci Basamak Sağlık Hizmetleri: -Devlet Hastaneleri, -Dal Hastaneleri, -Özel Hastaneler c) Üçünü Basamak Sağlık Hizmetleri: -Eğitim ve Araştırma Hastaneleri, -Dal Eğitim ve Araştırma Hastaneleri -Üniversite hastaneleri 3. REHABİLİTASYON HİZMETLERİ a) Tıbbi Rehabilitasyon b) Sosyal (mesleki) Rehabilitasyon 5 5

TÜRKİYE’DE SAĞLIK HİZMETLERİNİN GELİŞİMİ Kuruluş Yılları ve Dr. Refik Saydam Dönemi: Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde sağlık hizmetleri İçişleri Bakanlığı’na bağlı bir Genel Müdürlük tarafından yürütülüyordu. Sağlık Bakanlığı 3 Mayıs 1920 tarihinde, 3 sayılı “Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaleti Yasası” ile kurulmuştur. 3 Mayıs 1920’de yapılan ilk Bakanlar Kurulu toplantısına Dr. Adnan Adıvar ilk Sağlık Bakanı olarak katılmıştır. 10 Mart 1921’de Bakanlıktan ayrılan Dr. Adnan Adıvar’ın yerine Dr. Refik Saydam Bakan olmuştur. Refik Saydam döneminde koruyucu ve tedavi edici hekimlik hizmetlerinin birbirinden ayrı ele alınması ilkesi benimsenmiştir. Bu dönemde Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı’nın esas görevinin koruyucu hekimlik olduğu kabul edilmiş ve örgütlenme buna göre yapılmış, genel bütçe olanakları bu yöne aktarılmıştır . 6 6

TÜRKİYE’DE SAĞLIK HİZMETLERİNİN GELİŞİMİ Yerel yönetimler hastane açmaya özendirilmiştir. Ankara, İstanbul, Sivas, Erzurum ve Diyarbakır gibi büyük illerde Bakanlığa bağlı Numune Hastaneleri açılmıştır. 1924 yılında İstanbul ve Sivas’ta Sağlık Memurları Okulları ile 1925’te İstanbul’da Kızılay Hemşirelik Okulu açılmıştır. Tüm sağlık personelinin yetki ve sorumlulukları belirlenmiştir. 1930 yılında çıkarılan 1593 sayılı “Umumi Hıfzıssıhha Yasası” ile Sağlık Hizmetlerinin Politikasının Esasları belirlenmiştir. Her ilçede Hükümet Tabipliği kurulmuş, o gün için sağlık sorunu olan sıtma, verem, trahom, cüzzam gibi bulaşıcı hastalıklarla mücadele için dikey programlar başlatılmıştır. 1936 yılında ise 3017 sayılı “Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Teşkilat ve Memurin Yasası” çıkarılmış Sağlık Örgütünün temel çatısı kurulmuştur. 7 7

TÜRKİYE’DE SAĞLIK HİZMETLERİNİN GELİŞİMİ 1938 Sonrası ve Dr. Behçet Uz Dönemi : 1938 sonrası dönemde Türkiye, savaşın getirdiği sıkıntıları yaşamıştır. Bu dönemde sıtma, tifüs ve çiçek salgınları olmuştur. 1945 yılında “Olağanüstü Sıtma Savaş Yasası” çıkarılmıştır. Aynı yıl önemli bir gelişme de Sosyal Sigortalar Kurumunun kurulmasıdır. Bu kuruma sigortalı işçiler için sağlık örgütü kurma, işletme ve sağlık personeli atama yetkisi verilmiştir. 1946-50 yılları arasında bakanlık yapan Dr. Behçet Uz tarafından hazırlanan 1. On Yıllık Milli Sağlık Planı, 1946 yılında toplanan 9. Milli Tıp Kongresi’ne sunulmuştur. Bu plana göre ülke 7 sağlık bölgesine ayrılacak ve her bölgenin örgütlenmesi kendine yeterli hale getirilecekti. Bu bölgelerde, her 40 köy için 10 yataklı bir sağlık merkezi kurulacak ve merkezlerde 2 hekim, 1 ebe, ve 1 sağlık memuru, 1 ziyaretçi hemşire bulunacaktı. Buna ek olarak, her 10 köy için 1 ebe ve 1 sağlık memuru öngörülmüştü. 8 8

TÜRKİYE’DE SAĞLIK HİZMETLERİNİN GELİŞİMİ Bu merkezler koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerini birlikte yürüteceklerdi. Koruyucu ve iyileştirici hizmetleri ayrı ayrı ele alan, yataklı tedavi hizmetlerini yerel idarelere bırakan anlayıştan vazgeçilerek sağlık hizmetlerinin tümü merkezi hükümet görevi ve sorumluluğu haline getirilmiş oluyordu. Behçet UZ’ un bakanlıktan ayrılmasından sonra bu plan gereği gibi uygulanmamış, her ilçeye bir sağlık merkezi yapma biçimine dönüşmüştür. 9 9

TÜRKİYE’DE SAĞLIK HİZMETLERİNİN GELİŞİMİ 1950-1960 Dönemi : 1954 yılında, 6134 sayılı yasa ile il özel idarelerine, belediyelere ve vakıflara bağlı hastaneler Sağlık Bakanlığı’na bağlanarak hastane hizmetleri tek elde toplanmış (SSK ve Üniversite hastaneleri hariç), tamamen merkezi hükümetin görev ve sorumluluğu haline getirilmiştir. Bu dönemde özel sektörün geliştirilmesi düşüncesi ağırlık kazanmış ve bu sektör sağlık yatırımları için özendirilmiştir. Uluslar arası kuruluşlarla, özellikle Dünya Sağlık Örgütü ve UNICEF ile işbirliğine önem verilmiş, bu kuruluşlardan ana- çocuk sağlığı ve tüberkülozla savaş gibi koruyucu sağlık hizmetlerine destek sağlanmıştır. Bu dönemde tedavi edici hizmetler, koruyucu hizmetleri tamamlayan bir öğe olarak görülmüş; hastanecilik hizmetleri ikinci plana itilerek evde ve ayakta tedaviyi sağlayan, küçük topluluklara kadar yayılan bir sağlık örgütünün kurulması öngörülmüştür. 10 10

TÜRKİYE’DE SAĞLIK HİZMETLERİNİN GELİŞİMİ 1961 yılında Sağlık Bakanlığı müsteşarı Dr. Nusret Fişek’in önderliğinde hazırlanan 224 sayılı “Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkındaki Yasa” kabul edilmiştir. Uygulanmasına 1963 yılında Muş’ta başlanan sosyalleştirilmiş sağlık hizmetlerinin, 1977 yılında tüm illere yaygınlaştırılması amaçlanmıştı. Bu yasa ancak 1 Ocak 1984 tarihinden itibaren Türkiye genelinde uygulanmaya başlanmıştır. Bu yasanın kabul ettiği başlıca ilkeler şunlardır: -Eşit, sürekli, -Entegre, kademeli, -Öncelikli, katılımlı, -Ekip çalışması gerektiren, denetlenen, -Uygun ve nüfusa göre hizmettir. Yasaya göre sağlık hizmetleri il içinde bir bütündür ve sağlık hizmetlerinin ildeki amiri validir. Sağlık müdürü, vali adına hizmet yürütür. İl içindeki bütün sağlık kuruluşları sağlık müdürlüğüne bağlı olarak görev yapar. 11 11

TÜRKİYE’DE SAĞLIK HİZMETLERİNİN GELİŞİMİ 2000’ li Yıllar : SSK Hastaneleri 2006 yılında 5283 Sayılı Yasa ile Sağlık Bakanlığı’ na devredildi. 2010 yılında birinci sağlık hizmetleri alanında 5258 Sayılı Yasa ile Aile Hekimliği sistemine geçilmiştir. Aile hekimliği sisteminde; 4924 Sayılı Yasa ile ‘‘sözleşmeli personel’’ uygulamasına başlandı. 2011 yılında 663 sayılı kanun hükmünde kararname ile Kamu Hastaneler Kurumu kurularak Sağlık Bakanlığı ve bağlı kuruluşlarında yeniden yapılanma gerçekleştirilmiştir. 12 12

Teşekkür Eder, Başarılar Dilerim….