İnsan Hakları ve Özürlülük Bilgilendirme Semineri “Sivil Toplum Kuruluşları” Aralık 2012, İstanbul Türkiye’de STK Çalışmaları ve Deneyimler Hakan Özgül

Mesele Nedir? İnsan hakları Birey - Devlet Devlet - Birey Birey - Toplum Toplum - Birey Devlet - Toplum Toplum - Devlet

Türkiye’nin İH Karnesi Rusya’dan sonra AİHM'e en çok başvuran ülke Türkiye AİHM'de Türkiye'nin en çok mahkûm edilen devlet Savunma hakkının kısıtlanması Masumiyet karinesinin ihlali Uzun tutukluluk süreleri Etkin soruşturma hakkının ihlali

Türkiye’de STK’lar Kurulan dernek sayısı: Fesih sayısı: Faâl dernek sayısı:

İllere göre en çok İstanbul: Ankara: İzmir: Bursa: Kocaeli: 2.743

İllere göre en az Tunceli:114 Ardahan: 130 Kilis: 152 Şırnak: 160 Bayburt: 171

Diğer özellikler İzin almadan yardım toplayan dernekler: 18 Kamu yararına çalışan dernekler: 406

Üye sayıları ve nüfus Kadın üye sayısı: Toplam üye sayısı: Erkek üye sayısı: kişiye bir dernek düşüyor %12’si dernek üyesi Nüfus sayısı:

Danimarka örneği Nüfus: Dernek üye sayısı:

Türkiye’de Engelliler Alanında Çalışan STK’lar Toplam sayı: 1.190, %1,4

DDK Raporu İki tip örgüt var Çoğunlukla özürlüler tarafından desteklenen fakat onlar tarafından yönetilmeyen Özürlüler tarafından yönetilen kendine yardım (self-help)

Hak temelli çalışma -1 Odak noktası: İnsanlar ve insan hakları Uzun vadeli çalışmayı gerektirir, vizyon Analiz: mevcut durum, çevre örgütler, kapasite Farklı örgütlerle çalışır: Hükümet ve hükümet dışı örgütler Katılımcılık Hak talebi, hakkın gereğini yerine getirmek Tam bağımsızlık, ilkeli duruş

Hak temelli çalışma -2 İdari başvurular Hukuki başvurular Farkındalık çalışmaları Savunuculuk Lobicilik: hükümetler tarafından verilen kararları etkileme İzleme, belgeleme ve raporlama Yenilenme, yenilikçi düşünmek

Hak temelli çalışma -3 Denetim mekanizmalarını kullanmak Toplumsal baskı mekanizmalarını kullanmak Medyaya yönelik çalışmalar Öğrenmek, bilmek, izlemek Ulusal ve uluslararası

Farklı STK’ların iş birliği -1 Ufuk kazandırır Mücadeleyi güçlendirir Kaynakların etkili kullanılmasını sağlar Ortak dil belirler Kapasite arttırır İtibar kazandırır Hedefe ulaşmayı kolaylaştırır

Farklı STK’ların iş birliği -2 Tecrübe paylaşımı Birlikte çalışma kültürü

Örnek iş birlikleri Seçim İzleme Platformu Nefret Suçları Yasa Tasarısı Platformu Engelli Ayrımcılığını Önleme Platformu İnsan Hakları Ortak Platformu İzleme Platformu Otizm Platformu Kamu Harcamaları İzleme Platformu

İzleme, bilgi toplama, belgeleme ve raporlama Bilgi toplama (soruşturma) Tek bir olaydaki ihlallerin tespit edilmesi ve bu ihlallerle ilişkili gerçeklerin ortaya konması İzleme Bir durumun ya da tekil bir olayın yakından gözlemlenmesidir

Belgeleme Bir olayın inceleme sonuçlarının sistemli olarak kaydedilmesi. Raporlama Ortaya konan gerçeklerin tarifini, analizini, varılan sonuçları ve önerileri içerecek şekilde önceki üç aşamadan elde edilen bulguların yazılması

İzleme neden yapılır -1 Mekanizmaları güçlendirmek Hükümetlere uluslararası standartları uygulamalarında yardım etmek için Hükümetlere uluslararası standartları kabul etmeleri ve uygulamaları konusunda baskı yapabilmek için Anlaşmazlıkları mahkemeye taşımak gibi ülke içinde hukuki eylemleri üstlenebilmek için

Potansiyel çatışma alanları konusunda erken uyarıda bulunabilmek için Hükümet üzerinde baskı yaratmak ve/ veya kamu bilincini geliştirmek amacıyla açıklama ve kampanya gibi diğer eylemleri üstlenebilmek için Mağdurlara yardım edebilmek için İzleme neden yapılır -2

İzlemeyi kimler yapar HÜKÜMETLER ARASI KURULUŞLAR HÜKÜMETLERE BAĞLI KURULUŞLAR HÜKÜMET DIŞI KURULUŞLAR

İzlemenin öğeleri Uzun dönemde yürütülür Büyük miktarda veri toplanır Gelişmelerin sürekli ya da periyodik olarak incelenmesine ve belgelenmesi gerekir Durumu değerlendirmek için standartları ya da normları kullanmak gerekir Gereği ya da sonraki eylemler için dayanak oluşturan bir raporla sonuçlanır

Yol gösterici ilkeler Doğruluk Mahremiyet/Gizlilik Tarafsızlık Toplumsal Cinsiyet Duyarlılığı

Ayrımcılığı izleme Olanın tespiti Olay incelemesi Durum izlemesi Standart formların kullanılması Ayrımcılık teşkil eden fiile ilişkin veriler Ayrımcılık mağduruna veya mağdurlarına ilişkin veriler Olay örgüsüne ilişkin veriler Ayrımcılığın sorumlularına ilişkin veriler

Olması gerekenin tespiti Hangi temellere dayalı ayrımcılığın yasaklandığı Kimlerin ayrımcılık yasağının koruması kapsamında olduğu Kimlerin ayrımcılık yasağı bakımından yükümlülük altında olduğu Ayrımcılığın nasıl tanımlandığı Ayrımcılığın hangi hak ve özgürlükler bakımından veya hangi alanlarda yasaklandığı

Kullanılan yöntem Bilgi edinme başvuruları, Yazılı medya taraması, Yasal mevzuatın taranması, Alanda çalışan STK’lar ve diğer unsurlarla iletişim, Akademik çalışmalar ve makaleler, STK yayınları, Ulusal ve Uluslararası raporlar, Yargıya intikal eden vakalar, Yasama faaliyetleri (soru önergeleri, kanun tasarıları), Diğer yayınlar ve raporlar (bildiriler, kent konseyleri raporları).

Çıktıları Ayrımcılık yasağı üzerine çalışan kurumlar arasında iletişim Yeni ortaklıklar İleride ortaklaşa izleme ve belgeleme çalışmaları yapmak için uygun zeminin yaratılması Gerek aynı gerekse farklı ayrımcılık temellerinde çalışan kurumlar arasında bilgi ve tecrübe paylaşımı STK’lar arasında kurulmuş olan platformlara yönelik iyi uygulamaların sergilenmesi

Çıktılar Ağ oluşturma ve yönetmeye dair ilkelerden bahsedilmesi Belgelemeye ve raporlamaya dair eğitim ihtiyaçlarının tespiti Farklı ayrımcılık temelleri üzerine çalışan grupların kullandıkları izleme, belgeleme ve raporlama yöntemleri konusunda bilgi paylaşımı Baskı mekanizmalarını oluşturma Görünür hale getirme

İzleme ve raporlamada yaşanan zorluklar Bilgi edinme başvuruları STK’lar ve veri toplama Medya taraması Tanımlar ve tanımlamalar Finansman

İzleme ve raporlamaya yönelik öneriler Planlama (idari ve finansman yöntemi) Doğru ekip STK’larla ilişki Medya taraması Konusunda uzman danışmanlar Kaynak

ÖRNEK İŞ BİRLİKLERİ

4857’de değişiklik önerisi Asgari Ücret Standart Hale Gelmesi İstihdamında Bölgesel Eşitsizlikler Oluşacaktır İşverenler İçin Kaçış Yolu Çalışma Kampları Müeyyideler Muğlak Kurul Kararları Sübjektif Olabilir Cezalar İşverene Kaynak Olarak Dönecek

Ne yapıldı? STK’lar arası görüş birliği Meclis’e yönelik çalışmalar Kamuoyu çalışmaları Ortak basın açıklaması Sonuç: Tasarı geri çekildi

İ.A.Ü.’ne Karşı STK Koalisyonu Özürlü öğrencilere eğitim-öğretim verecek olanağımız olmadığından; özürlü öğrencilerin tercih etmemesi gerekir.

Ne yapıldı? Medya’ya yönelik çalışmalar Suç duyurusu Ortak basın açıklaması STK’lar ararı dil birliği Sonuç: Kılavuz tashih edildi, kamuoyu önünde özür

Anayasa Tartışmaları Eşitlik (Maddi-Şekli), Haklardan Eşit Yararlanma Hak Temelli Bir Altyapı Pozitif Ayrımcılık (Şayet Yaparsa) Çalışma Hakkı Saygı Gösterme, Koruma ve Yerine Getirme Eğitim Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Uluslararası Hukuk Ne Diyor? (AB, BM)

Anayasa Tartışmaları Tedbir Alma Yükümlülüğü Kadınlar İçin Var Anayasa 10. Madde ( engelliler yok )

Neler yapılabilir? 3194 sayılı İmar Kanunu – Erişilebilirlik (ilk kez 1997) 4857 sayılı İş Kanunu - Kota 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu - İstihdam 5174 sayılı TOBB Kanunu - Ayrımcılık 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu - Ayrımcılık 5237 sayılı TCK – Ayrımcılık Tanım 5378 sayılı Özürlüler Kanunu – Engelliliğin Tanımı

BM EKSHS Raporlama ve Lobicilik Diplomatik Görüşmeler Yazılı Rapor Sunulması Komite’ye Sunum Nihai Rapor – Prestij – Utandırma Devlete Sorular BM EHS Devlet Raporu ? Arama Toplantıları

Teşekküler…