TÜRKİYE’DE EKONOMİK İSTİKRAR PROGRAMLARININ DÜNÜ VE BUGÜNÜ Doç.Dr.Muhammet AKDİŞ Pamukkale Üniversitesi Tavas-2001

EKONOMİK İSTİKRAR NEDİR? Fiyatların artış hızının %2-3 arasında bir seyir izlemesidir. İşsizliğin çalışabilir nüfusun %2-3’ünü geçmemesidir. Bütçe açıklarının GSYİH’nın %3’ünü geçmemesidir. Toplam Kamu Borçlarının GSYİH’nın %60’ını aşmamasıdır.

AB STANDARTLARI  1) Enflasyon: Üye ülkelerin enflasyon oranları, en düşük enflasyonu sahip üye üç ülkenin enflasyon oranları ortalamasının %1.5’inden fazla olmayacak,  2) Bütçe Açıkları: Üye ülkelerin bütçe açıklarının GSYİH’ya oranı %3’ü geçmeyecek,

AB STANDARTLARI  3) Kamu Borçları: Üye ülkelerin toplam kamu borçları(iç artı dış), GSYİH’sının %60’ından fazla olmayacak,  4) Faiz Oranları: Üye ülkelerin uzun vadeli faiz oranları enflasyonu en düşük üç üye ülkedeki faizlerin ortalamalarının %2’sinden daha fazla olmayacak.

TÜRKİYE’DE ENFLASYON (1994=100) YıllarTÜFE(% Artış)

TÜRKİYE’DE ENFLASYON (1994=100) YıllarTÜFE(% Artış)

TÜRKİYE’DE ENFLASYON

TÜRKİYE’DE İŞSİZLİK Yıllar YıllarÇalışabilir Nüfusun (%) 19917, , , , ,9

TÜRKİYE’DE İŞSİZLİK YıllarÇalışabilir Nüfusun (%) YıllarÇalışabilir Nüfusun (%) 19966, , , , ,3

TÜRKİYE’DE BÜTÇE AÇIĞI ( )(Katrilyon TL) YıllarGelirlerHarcamalarAçık YıllarGelirlerHarcamalarAçık /

DEVLET BORÇLARI (Stok) Yıllarİç (Katril. TL)Dış (Milyar $)

DIŞ BORÇ FAİZ ÖDEMELERİ (Milyar $) YıllarD.Borç(Milyar $) İ. Borç (Kat.TL)

TarihHükümetAmaçSonuç Eylül-1946Recep PekerEkonomiyi dışa açmak ve yeniden yapılandırmak İthalat patlamıştır, dış ticaret açığı artmıştır Ağustos-1958Adnan MenderesEnflasyonu dizginleyip, büyümeye hız kazandırmak Enflasyon dizginlendi, büyeme ise hızlanamadı Ağustos-1970 (Stand-by)Süleyman DemirelEkonomik durgunluğa son vermekBüyüme arttı, ancak enflasyon da arttı. Ağustos-Eylül 1977Süleyman DemirelEnflasyonu indirmek, döviz açığını gidermek Enflasyon arttı, cari açık yükseldi, büyüme yavaşladı. Mart-1978 (Stand-by)Bülent Ecevitİhracıt arttırmak, büyümeyi hızlandırmak Ekonomik sorunlar arttı, durgunluk krize dönüştü Mart-1979 (Stand-by)Bülent EcevitEkonomik krizi sonlandırmakEkonomi küçüldü, enflasyon önlenemedi. Ocak-1980Süleyman DemirelEkonomiyi dışa açmak ve ekonomik durgunlaktan çıkmak Ekonominin dışa açılmasında başarılı olundu, ancak enflasyon üç haneli rakamlara ulaştı. Nisan-1994 (Stand-by)Tansu Çillerİç ve dış açıklardaki arttışı durdurmak Enflasyon patladı, 94 krizi doğdu. Ocak-1997Mesut YılmazEnflasyonu önlemekErken seçim kararı sebebiyle tamamlanamadı. Aralık-1999 (Stand-by)Bülent EcevitEnflasyonu frenlemek2000 ve 2001 yılı krizleri ile sarsıldı. Türkiye’de istikrar programları

1958/8 Yılı İstikrar Programı  Liranın Dolar karşısındaki değeri yeniden belirlenmiş ve 1 dolar 900 kuruşa yükseltilmiştir,  Para arzını kontrol altına almak için K.İ.T.'lerinin merkez bankasından çekebilecekleri para miktarı sınırlandırılmıştır,  Kredi hacmini sınırlandırmak için bankaların plasman miktarının tarihindeki seviyesinde dondurulması kararlaştırılmıştır,  Paranın reel değerini arttırmak için tasarruf ve kredi faizlerinin yeniden ayarlanması kabul edilmiştir,  Devlet bütçesinin denk bağlanacağı kararı alınmıştır,  Birikmiş dış borçların konsolide edileceği ilan edilmiştir.

IMF İLE YAPILAN STAND-BY ANLAŞMALARI Stand-by kabul tarihi SüreMali Yardım Miktarı (Milyon SDR) Kullanım (Milyon SDR) Sonuç Başarısız Başarısız Başarılı Kısmen Başarılı Başarısız Başarılı Başarılı Başarılı Başarılı Başarısız Başarısız(İptal-1979) Başarısız(İptal-1980) Başarılı Başarısız Başarısız(İptal-1984) Başarısız(İptal-1996) Devam

1999 Yılı Para Programının Temel Amaçları  2000 yılı sonunda enflasyon %25’e, 2001 yılı sonunda %12’ye ve 2002 yılında %7’ye indirmeyi,  Reel faiz oranlarını makul düzeylere düşürmeyi,  Ekonominin büyüme potansiyelini arttırmayı,  Ekonomideki kaynakların daha etkin ve adil dağılımını sağlamayı hedeflemektedir.

Enflasyonu Düşürme Programının Temel Unsurları Sıkı maliye politikası uygulayarak faiz dışı fazlanın arttırılması, yapısal reformların gerçekleştirilmesi ve özelleştirmenin hızlandırılması, Enflasyon hedefi ile uyumlu gelirler politikası, Ekonomik birimlere uzun vadeli bir bakış açısı kazandırmak için enflasyonun düşürülmesine odaklanmış kur ve para politikalarıdır.

22 Kasım Krizi Düşük faiz ve düşük kurun canlandırdığı talep artışı ve enflasyonist baskı, Düşük kurun teşvik ettiği ithalat ve caydırdığı ihracat sebebiyle büyüyen cari açık, Bankaların açık pozisyonları sebebiyle artan döviz talebi, Yabancı yatırımcının hazine kağıtlarını boşaltması sebebiyle oluşan nakit ve döviz talebi.

22 Kasım Krizinin Sonucu Faizlerdeki artış, Elinde düşük faizli hazine kağıtları tutanların zor duruma düşmeleri ve Demirbank’a el konulması, IMF’den gelen 7,5 milyarlık ek rezerv kolaylığı sebebiyle piyasalarda rahatlama.

21 Şubat Krizi Piyasalarda 22 Kasım’dan beri devam eden tedirğinliğe zirvedeki tartışmanın tuz biber ekmesi, Faizlerin %5000, %7500’lere çıkması, Dalgalı kura geçilmesi.

2001 Yılı Programı Mali Sektörün Yeniden Yapılandırılması Devlette Şeffaflığın Artırılması ve Kamu Finansmanının Güçlendirilmesi Ekonomide Rekabetin ve Etkinliğin Artırılması Sosyal Dayanışmanın Güçlendirilmesi, amaçlarına yöneliktir.

KRİZLERİN ORTAK ÖZELLİKLERİ  Yüksek enflasyon,  Fiyatdeğişmeleri ile ilgili beklentilerin paniğeyol açması,  Geleceğe dönük belirsizlik,  Yüksek enflasyonun mali sektördeki dengeleri bozması,  Borçlanmaya bağlı hızlı büyüme,  Denetimsiz rekabet,  Kredi talebindeki ani ve hızlı artışlar,  Milli paranın değerindeki değişikler,  Döviz piyasalarındaki istikrarsızlıklar,  Bankacılık kesimindeki sorunlar.

NİYET MEKTUBU METNİ

BEKLENTİLERİMİZ Yapısal reformları yapmak, sözümüzün arkasında durmak.