DAĞITICI LİDERLİK

NEDEN DAĞITICI LİDERLİK? Okul liderliği uygulamalarının analizi,liderlerin nasıl çalıştığını yorumlamak için gereklidir. Okulda öğrenci başarısını arttırmak için yapılan çalışmalarda sadece liderlere odaklanmak yeterli değildir. Çünkü liderlik sadece liderlerin ne bildiğinin ve ne yaptığının bileşeni değildir. Liderlik uygulamaları içinde okuldaki her birey, liderin çevresinde bulunmalıdır. Bu kapsamın uygulamada nasıl ele alınacağının tartışılması ‘’Dağıtıcı Liderlik’’ modelinin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Yeni koordinasyon ve işbirliği modelleri geliştirilmesi de bu modelin benimsenmesi gereğini doğurmaktadır.

Yönetici iş bölümü için kurallar koyup, talimatlar verirken lider,iş bölümünü tanımlar,açıklar ve kendisi de bu süreçte rol alır.Bu şekilde kurallar koyulması ve talimatlar verilmesi, özellikle iş bölümü sık sık değiştiğinde, metodolojik sorunlar oluşturur.

Örneğin okullar, büyük ölçüde ,okul yöneticilerinin verdiği talimatların yoğunluğu ile başa çıkabilecek ekip çalışmasına dayanmaktadır.Bu yüzden işlerin yapılışına, yerine getirilişine odaklanacak birimlere olan ihtiyaç öne çıkmaktadır.

İş bölümünün yapısında hem parçalara ayırma hem de birleştirme ihtiva eden zorunlu bir diyalektik vardır.Yapılacak işler nicelik olarak arttıkça niteliksel olarak da değişir ve bazı dış faktörlerin etkisiyle gereksiz görülen işler için eleme yoluna gidilebilir. Dolayısıyla iş bölümünün teknik yönü alan uzmanlığı gerektiren bir süreçtir. İş bölümünün yapısında var olan dayanışma ve iş bölümü aşamalarındaki bu birleştirme ve ayırma ikililiği ‘dağıtıcı liderlik’ modelinin ortaya çıkmasına neden olan sebeplerin ana kaynağıdır.

DAĞITICI LİDERLİK NEDİR? Dağıtıcı liderlikteki yönetim şekli bir ittifak eylemidir,bir araya gelen bireylerin bireysel eylemi değildir.Bir ittifak eylemi olarak dağıtıcı liderliğin üç formu vardır -İş yerinde spontan oluşan işbirliği modelleri -İş arkadaşları arasındaki yakın iş ilişkilerinden doğan,sezgisel olarak oluşan işbirliği modeli -Dağıtıcı eylemi düzenleyecek kurumsallaşmış düzenlemelerden doğan işbirliği modeli.

Dağıtıcı liderlikte, liderliğin dağıtılmış işlerin bir bütünü olduğu ve birden çok kişinin etkileşimi sonucunda ortaya çıktığı kabul edilir.Liderlerin yapacağı işler okulların şartlarına bağlı olarak belirlenir.Bu işler, müdürün ya da bir yöneticinin tek başına yapacağı işler değildir.Bunlar dayanışma ve işbirliği ile ayarlanıp bir düzene koyulmalı ve değişik yöntemler kullanılarak yapılmalıdır.Bu işler maddi ya da personele ait konularla ya da kriz gibi öngörülemeyen bir durumla da ilgili olabilir.Ayrıca büyüklük ,zorluk derecesi ve kapsam olarak da değişiklik gösterebilir.

Değişik bilgi ve becerilere ve farklı kurumsal statülere sahip kişilerden oluşan ekipler de herhangi bir sorunu çözmek ya da bir işi bitirmek üzere bir araya gelip deneyim ve tecrübelerini paylaşabilirler. Bu tür durumlar işbirliğini tetikleyerek sinerji oluşmasını sağlar.

Bu düzeyde liderlik, ortaklık ve rol paylaşımı şeklinde kendisini gösterir. Kurum çalışanlarının birbirlerinin deneyim tecrübe ve imkânlarından faydalanmaları gerekeceği durumlarda taraflar arasında güven temini açısından görev dağılımı yapılır ve roller belirlenerek yapılacak olan işler işbirliği içerisinde yürütülür.

Birimi oluşturan personel birime aitlik mantığı ile kendi planlarını olduğu kadar,iş arkadaşlarının da planlarını dikkate alarak ortak hareket ederler.Bu ortaklık en az iki bileşenli bir yöntem ve işlem süreci gerektirir.

Birinci bileşen tamamen birimin iç işleri ve eylemleri ile ilgilidir Birinci bileşen tamamen birimin iç işleri ve eylemleri ile ilgilidir.Böyle bir durum kurum personelinin her birinin değişik konularla ilgili olarak fikirlerini ifade etmelerine, değişik durumlarda çözüm yolları geliştirmelerine olanak vererek belli bir sinerji oluşmasını sağlar. Bununla birlikte, bireyler birbirlerinin kapasitelerini ortaya çıkarmış ve birbirlerine bu kapasiteyi kullanma yolları sunmuş olurlar.

İkinci bileşen, hem içsel hem dışsal etkilere sahip olan karşılıklı etkileşim durumudur.Karşılıklılık ilkesi iki ya da daha fazla grubun birbirleri üzerindeki etkisini ifade eder Ortaklık ilişkisi karşılıklı etkileşim gerektirir.Dolayısıyla liderlik sorumluluğu da almış ortaklar iş ilişkilerinde hem iş arkadaşlarını etkiler hem de kendileri etkilenir.Bu da aynı zamanda ekip liderliği modelinin temelini oluşturur.

DAĞITICI LİDERLİĞİN ÖZELLİKLERİ Dayanışma: Dayanışma’ bireyleri özerk olarak iş yapmaktan alıkoymaz ama bir kurumun üyelerinin karşılıklı bir şekilde birbirlerine bağımlı oldukları anlamına gelir. Dayanışmanın iki düzeyi vardır: -personeli oluşturan bireylerin sorumluluk alanlarının çakışması, -personelin görev ve sorumluluklarının birbirini tamamlayıcı nitelikte olması.

Roller ya da sorumluluklar ile ilgili çakışmalar yaşanması karşılıklı bilgi ve destek ihtiyacından doğar. Bu durum bazen gereksiz yere fazla efor sarf edilmesine yol açsa da bir yandan fayda da sağlar; yapılan iş bir daha kontrol edilmiş daha çok gözden geçirilmiş olur. Hataların oluşma ya da tekrar edilme ihtimali azalır.Çünkü bir işin sağlaması ne kadar çok yapılırsa eksikler ya da hatalar da o denli az olur.

Rollerin ya da sorumlulukların birbirini tamamlamasının ise hem maddi hem manevi boyutu vardır.Öncelikle iş bölümü yapacak bireylerin ,birbirlerinin deneyim ve tecrübelerini paylaşabilmek için, görev dağılımının uygunluğuna dikkat etmelidirler.Görevlerin iyi bir şekilde yerine getirilmesi için bireylerin uzmanlık alanlarına göre görev dağılımı yapılmalı ve sahip olunan yetenek ve yeterliliklerin doğru yerde ve doğru zamanda kullanılması sağlanmalıdır.Böylelikle bireyler aynı zamanda birbirlerinin deneyim ve tecrübelerinden faydalanma,tartışma ve gözlemler yoluyla edindikleri bilgilerle eksikliklerini giderme ve zayıf yönlerini güçlendirme imkanı bulurlar.Aynı zamanda iş arkadaşları birbirlerine güven ve destek vermiş olurlar.

Koordinasyon: Dağıtıcı liderliğin bir diğer önemli özelliği de koordinasyondur. çalışanların gücünü birleştirmek ve zaman bakımından ayarlama yapmak demektir. Bu sayede ortak amaca varmak için etkinlikler birbirlerini izleyecek şekilde sıralanır ve bütünleşir. Koordinasyonda başarı personelin birbirleri ile kendi istekleri sonucu işbirliği yapmaları ile sağlanır.Koordinasyon faaliyetlerin yürütülmesi sırasında yapılır ve diğer yönetim fonksiyonlarının hepsine yardımcı olur. Personel, kaynaklar, malzeme ve görevler koordinasyonun arajmanlarıdır.

Sonuç olarak; Dağıtıcı liderlik bir kurumda, liderliğin kurumun bir çok üyesi arasında dağıtılmasını öngörmektedir.Bu liderlik anlayışı ne bireysel çalışmayı ne de bir tek bireyin çalışma arkadaşları üzerinde daha çok nüfuz etmesini ayrıcalık sayar. Bu nedenle çoğul bir eylem olarak dağıtıcı liderlik,bir kurumun hemen hemen bütün üyelerine değişik evrelerde lider olabilme imkanı tanır.