STRESLİ ÇALIŞMA ORTAMI Prof Dr Süheyla ÜNAL İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD

Temel gereksinimler Açlığın, susuzluğun, cinselliğin fizyolojik doyumu Emniyet, güven, düzen, değişmezlik Ait olma, sevgi Değer, başarı, kendine saygı Kendini gerçekleştirme

İyilik hali + - Uyarılma Gergin Kaygılı Mutlu Keyifli - + Haz Üzgün Depresse Huzurlu Rahat

Homeostazis Savaşma Kaçma Çevresel talepler STRES

Selye’nin uyum kuramı Normal düzeyde direnç Stres yaratan olaya tepki Alarm Direnme Tükenme

İşle ilgili ruhsal sorunlar Stres Davranışsal sorunlar Hastalıklar İşle ilgili ruhsal sorunlar

Strese yanıt Birincil değerlendirme İkincil değerlendirme Stres uyaranını kişi için ne anlama geldiğinin belirlenmesi İkincil değerlendirme Sorun yaratan durum karşısında sahip olunan kaynakların değerlendirilmesi

Birincil değerlendirme Bireyin inanç sistemi, değerleri, amaçları, olayın kontrol edilebilirliğine inancı, stres durumunun yeni ya da eski olması - zarar/kayıp (öfke, korku, gücenme) - tehlike (öfke, korku) - mücadeleye davet ( heyecan, heves

Strese yanıt Değerlendirme Tepki Tehdit Donakalma Stresli olay Meydan okuma Uyarılma, odaklanma

İkincil değerlendirme İnsan kaynakları Toplumsal statü kaynakları Kişiye özgü direnç kaynakları Zaman, para, bilgi gibi enerji kaynakları

Başa çıkma yolları Sorun odaklı Duygu-odaklı Stressörü kontrol etme Tepkiyi kontrol etme

Sorun odaklı çözümler Sorun çözme aşamalarını sistematize etme Girişken davranma Zamanı iyi kullanma Alternatif çözümler üretme

Duygu odaklı çözümler Sosyal destek arama Soruna uzaktan bakma Kaçma- kaçınma (uyku, ilaç, madde ile) Self- kontrol Sorumluluk alma Pozitif yorumlama

Problem focused coping Active coping Planning Suppression of competing activities Restraint coping Seeking of instrumental social support Emotion focused coping Seeking of emotional social support Positive reinterpretation Acceptance Denial Turning to religion

Strese yanıt Stressör hakkındaki algı ve değerlendirmeyi değiştirmek Stressörü modifiye etmek Stres aşısı Stressöre tepkiyi değiştirmek

Bilinçdışı başa çıkma yolları Gerçeği olduğundan farklı algılayarak kendi kendimizi aldatmamızı sağlar. Yansıtma İnkar Yer değiştirme Yalıtma

Bilinçli başa çıkma yolları Girişkenlik Hoşgörü düzeyini arttırmak Beklenti düzeyini azaltmak Saldırmak Olumlu düşünmek Duygusal destek ve öğüt arama

Bilinçli başa çıkma yolları Profesyonel yardım arama Bilgi arama Duygularıyla yüz yüze gelme İlaç/madde kullanma TV seyretme Kısa gezinti

Bilinçli başa çıkma yolları Plan yapma Gülme, durumunu şakaya vurma Gevşeme, meditasyon, dua Yaratıcı aktivitelere yönelme Uyuma Yalnızlık Kendini kınama

İş Stresi

Bilişsel değerlendirme İşyeri ile ilişkili stres etkenleri Stres kaynakları Kişisel etkenler Bilişsel değerlendirme İşyeri ile ilişkili stres etkenleri Strese tepki Stresin sonuçları Durumsal etkenler

Karasek’in İş Gerilimi Modeli Karasek (1979) Admin Sci Quarterly

İş ortamında stres kaynakları

İş dışı stres kaynakları

İşe ilişkin sorunlar Rol çatışması İş-Ev Çalışma süresi Duygusal ihtiyaçlar İş baskısı

İşin sağladığı olanaklar Beceri çeşitliliği Kendini geliştirme olanağı Denetleme, yetiştirme Sosyal destek Otonomi

Denge Rol çatışması Beceri çeşitliliği İş-Ev Kendini geliştirme olanağı Çalışma süresi Yönetme, yetiştirme Duygusal ihtiyaçlar Sosyal destek İş baskısı Otonomi

Kişilerarası ve rollere ilişkin Tükenme süreci Kişilerarası ve rollere ilişkin stres etkenleri Duygusal tükenme Fizyolojik, psikolojik, davranışsal sonuçlar Yabancılaşma Kişisel becerilerde azalma

Tükenme İş yaşamındaki temel amaçları ve iş doyumunu yitirme Yaptığı işe ilgi kaybı Yorgunluk, bezmişlik Mesleksel krize girme Yabancılaşma Alaycı tavra bürünme Bulaşıcı bir durumdur!

Stres yönetimi Görevle ilgili düzenlemeler İş ve görevin yeniden düzenlenmesi Katılımcı yönetim Esnek çalışma takvimi Fiziksel ortamın düzenlenmesi Ekip çalışması

Stres yönetimi Roller ve kişilerarası ilişkilerde düzenlemeler Ödüllendirme Kariyer gelişimi Danışmanlık sistemi Ekip oluşturulması Programda değişiklikler Uygun liderlik

Zor insanla uğraşırken Tepkisel davranmayın Soruna yönelin, kişiye değil Bu kişiye ilişkin amacınızı belirleyin ve bunu kişiye belirtin Anlaşma noktası bulun Karşınızdaki insanı çaresiz bir bebekmiş gibi

Zaman yönetimi Amaçları saptama Öncelikleri belirleme Mola verme “Hayır” diyebilme Ertelememe Görevlendirme Zaman kazandırıcı araçları iyi kullanma

Öncelikleri belirleme

Günlük yaşamı düzenleme

Sağlığı bozucu etkenleri azaltma