İŞ SAĞLIĞI GÜVENLİĞİNİN ÖNEMİ VE 6331 SAYILI YENİ YASA Yadigar Yolcu İş güvenliği Bilim Uzmanı
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Nedir ? İşyerlerinde işin yürütümü sırasında, çeşitli sebeplerden kaynaklanan sağlığa zarar verebilecek şartlardan korunmak amacıyla yapılan bilimsel çalışmalar İşyerlerinde çalışanların sağlıklı ve güvenli çalışmalarını sağlamak üzere alınması gereken tedbirler dizisidir.
İşyerindeki Sağlık ve Güvenlik Tehlikeleri 1.Kimyasal Faktörler Metaller (kurşun, civa, arsenik, kadmiyum ...) Gazlar (karbonmonoksit, metan, kükürtlü hidrojen ...) Çözücüler (benzen, toluen, hekzan ...) Asit ve alkaliler (nitrik asit, sülfürik asit ...) Pestisitler (klorlu insektisitler, organik fosforlu insektisitler ...) Boyalar Plastik maddeler 2. Fiziksel Faktörler 3. Biyolojik Faktörler 4. Tozlar 5. Ergonomik Faktörler 6. Psikososyal Faktörler 7. Mekanik Faktörler
Neden İş Sağlığı ve Güvenliği? Dünya Türkiye Her gün; 1 Milyon iş kazası olmakta, 5534 çalışan işle ilgili hastalıklar,879 çalışan iş kazası nedeniyle ölmektedir. 2010 SGK Verisi 62.903 iş kazası 1.545 ölüm 2.085 sürekli iş görmezlik 172 iş kazası olmakta, 4 kişi iş kazası nedeniyle ölmekte, 6 kişi sürekli iş göremez hale gelmektedir. 4
Kaza Nedenleri: %80-85 İnsan faktörü %15-20 Teknik çevre faktörü Makine-malzeme faktörü %2 Doğal afetler vb. İş kazalarının %98 önlenebilmektedir... İşyerindeki Sağlık için tehlikeli maruziyetlere karşı yeterli önlem alınmadığı takdirde Meslek Hastalığı ortaya çıkar ! Meslek Hastalıklarının %100 önlenebilmektedir...
Rakamlarla İş Kazalarının Hesaplanabilen Maliyetleri Ulusal ölçekte; Gayrisafi milli hasılanın %4’ ü 2011 GSMH = 1.231,8 Trilyon $ O halde ülkemiz için maliyeti = 49,272 Milyar $ Kişisel ölçekte; Tedavi, bakım vb. giderler Tazminatlar Ortalama = 100-350 bin TL./Kişi
Görünür Maliyetler Sürekli iş göremezlik ve ölüm nedeniyle katma değer kaybı Üretim durması kaynaklı katma değer kaybı İş göremezlik ve ölüm nedeniyle tazminat ödemeleri İş kazası ve meslek hastalığı için yapılan tedavi giderleri Geçici iş göremezlik katma değer kaybı nedeniyle; Toplam: 3.847.880.159 TL.
Görünmeyen Maliyetler Kaza esnasında işçilerin işi bırakması, doktor, araç getirilmesi ve/veya kazalının taşınması, kaza mahallinin tekrar çalışır konuma getirilmesi v.b. nedenlerle oluşan maliyetlerdir. Görünür Maliyetler ile Görünmeyen Maliyetlerin eşit olduğu varsayılmıştır. İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Toplam Gideri: 7.695.760.318 TL.
Basit Bir Kazanın Zaman Maliyeti Olay: Basit bir parmak kesilmesi Faaliyet Süre(dk) Olay anı 5 Arkadaşına gösterir 10 Sağlık görevlisini ziyaret 30 Hastaneyi ziyaret 240 Arkadaşlarına anlatır 60 Rapor formlarını doldurur 60 Formlar kontrol edilir 10 İş Güvenliği Komitesinde tartışılır 60 Toplam 475 dk (8 saat)
Ayrıca kaybedilen yaşam ve sakatlıkların telafisi mümkün değildir!... SORUN ÇOK DAHA BÜYÜKTÜR Ailelere ve topluma manevi sonuçları hesaplanamamakta Sadece SGK verileri olması kayıt dışı olaylar Ayrıca kaybedilen yaşam ve sakatlıkların telafisi mümkün değildir!...
sürekli iyileştirme ve olumlu hale getirmekle mümkündür SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ BİR ÇALIŞMA ORTAMI Çalışma koşullarını sürekli iyileştirme ve olumlu hale getirmekle mümkündür ÇALIŞANIN SAĞLIĞINI KORUMA 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU
Kapsam dışı kalanlar b) Afet ve acil müdahale ekipleri a) TSK, Emniyet teşkilatı ve MİT faaliyetleri b) Afet ve acil müdahale ekipleri c) Ev hizmetlerinde çalışanlar ç) Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına çalışanlar d) Hükümlü ve tutuklular
6331 Sayılı Yasada Neler Var? Konu ilk kez müstakil bir kanunla ele alındı İşçi ifadesi yerine çalışan ifadesi geldi Kamu özel ayrımı kaldırıldı Proaktif yaklaşım esası alındı Faaliyet alanına göre risk grupları belirlendi Hekim ve uzman sayı sınırı kaldırıldı Hizmetin dışardan alınmasının önü açıldı 10 dan az çalışanı olan işletmeler destek geldi
6331 Sayılı Yasada Neler Var? Meslek hastalıklarının önlenmesi için sağlık gözetimi ve sağlık etki değerlendirilmesi yapılacak, Çalışma alanında risk ve maruz kalma ilişkisi olan her türlü iş için iş güvenliği tedbirleri alınacak, Çalışanlar için iş sağlığı güvenliği ve mesleki eğitim aldırılacak, Ciddi ve yakın tehlike halinde çalışana işten kaçma hakkı olacak Hayati tehlike durumunda kamuya işi durdurma yetkisi olacak
Hekim ve Uzman çalıştırma 4857 sayılı İş Kanununda, işyeri hekimi görevlendirilmesi için aranan devamlı olarak elli işçi çalıştırma şartı, ile iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi için aranan işin sanayiden sayılan işlerden olması şartı 6331 sayılı Kanun ile ortadan kaldırılmıştır. 6331’e göre her işverenin, çalışan sayısına bakılmaksızın işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı istihdam etmenin yanında işyeri hemşiresi ve "diğer sağlık personeli" çalıştırma yükümlülüğü getirilmiştir.
OSGB Hizmet alma Risk grubuna göre özellikleri ve çalışma sürelerinin belirlendiği İSG hizmetler için işyerinde personel çalıştırılabileceği gibi OSGB’den hizmet alabileceklerdir.
İSG Kurulları oluşturulması 4857 sayılı İş Kanununun 80. maddesi ile sanayiden sayılan, en az elli işçi çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu kurulmasını öngörmekteydi. Kanunda ise sanayiden sayılan ibaresine yer vermeyerek elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı, özel veya kamu sektöründe faaliyet gösteren her işyerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu oluşturulması zorunluluğu getirilmiştir.
Asıl işveren-alt işveren Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunduğu işyerlerinde ayrı ayrı işverenler tarafından kurul oluşturulabileceği gibi, koordinasyonu asıl işverence yürütülmek üzere müşterek kurul da oluşturulabilir.
Yönetimlerin Sorumlulukları Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde, iş sağlığı ve güvenliği konusundaki yönetimlere koordinasyon, takip edilmesi ve uyarı sorumluluğu verilmiştir.
İşveren açısından getirdikleri İSG Koşullarını iyileştirme ve sürekliliğini sağlama Çalıştıracağı personelin işe uygunluğunu dikkate alma Risk değerlendirme raporları ışığında iyileştirici önlemler alarak, önleme politikası geliştirme Çalışma ortamına yönelik ölçüm, inceleme ve araştırmalar yapma Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda koordinasyonu sağlama Her şartta izleme denetleme ve uygunsuzlukları giderme
Çalışan açısından getirdikleri Sayı sınırı olmaksızın İSG hizmetlerinden yararlanma İşyerinde yapılacak İSG çalışmalarına katılma ve aktif katılım sağlayabilme Ciddi ve yakın tehlike anında gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınma İSG konusunda eğitim alma, bilgilenme, temsil edilme Kendilerine verilen üretim ve korunma ekipman ve araçlarına sahip çıkma, doğru kullanma, talimatlara uyma
Hizmet (Tedbir alma) zorunluğu Küçük büyük her işletme risk değerlendirmesi yapacak/yaptıracak Endüstriyel kaza riski yüksek olan işyerlerinde risk değerlendirmesi ve acil eylem planları yapılmamışsa tesis kapatılacak Ciddi ve yakın tehlike bulunan yerlerde tam eğitimli, donanımlı ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele ekipleri olacak
Hizmet (Tedbir alma) zorunluğu Çalışanlara işe başlamadan önce sağlık taraması ve sağlık raporu uygulaması Çalışanlar için rutin (periyodik) maruziyet kontrolleri ile sağlık raporu uygulaması İş kazası meslek hastalığı etkin şekilde izlenecek Eğitim ve denetim hizmetleri sürekli kılınacak
Sorumluluk nasıl dağılacak Her şartta işverenin sorumluluğu devam ediyor İşveren vekilleri, şantiye şefleri müteselsil sorumlu İş güvenliği uzmanı ve iş yeri hekimi alanında sorunlu Tehlikeli davranış yapan yada diğer çalışanların hayatını riske atan işçi de sorumlu Hizmet veren Ortak Sağlık Güvenlik Birimleri yetkileri kapsamında sorumlu Her sorumluluk farklı ceza ve yaptırımlara tabii
İdari Para Cezaları İdari para cezaları tek tek belirlenerek caydırıcı olması için oldukça yüksek tutulmuş. Bu kanun hükümlerine uymayan işverenleri 1.000 TL ile 80.000 TL arasında değişen ağır para cezaları beklemektedir.
İdari Para Cezaları İşverenin yerine getirmediği her bir genel yükümlülük (mesleki risklerin önlenmesi, eğitim, denetim vb.)- 2.000 TL. İşyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanı çalıştırmama 5.000 TL. (her biri için) devam ettiği her ay için de aynı miktar. Diğer sağlık personelini çalıştırmama – 2.500 TL. devam ettiği her ay için de aynı miktar Risk değerlendirmesi yapmamak/yaptırmamak – 3.000 TL. devam ettiği her ay için 4.500 TL. Gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmanın yapılmaması – 1.500 TL.
İdari Para Cezaları Acil durum planı hazırlamamak – 1.000 TL. devam eden her ay için aynı miktar İş kazası/meslek hastalığını SGK’ya bildirim eksikliği-2.000 TL. Sağlık gözetimine tabi tutulmayan yada sağlık raporu olmayan her çalışan için 1.000 TL. Bilgilendirilmeyen her çalışan için 1.000 TL. İSG eğitimi verilmeyen her işçi için 1.000 TL. Çalışan temsilcisi seçmeme 1.000 TL. İSG kurulu ile ilgili yerine getirilmeyen her bir aykırılık için 2.000 TL.
İdari Para Cezaları Durdurulan işi önlem almadan devam ettirme - 10.000 TL. Büyük kaza önleme politika belgesi veya güvenlik raporu hazırlamama - 50.000 TL. Güvenlik raporuna onay almadan çalışan, durdurulan işyerinde faaliyette bulunan işveren - 80.000 TL. Bu cezalar gerekçesi bildirilerek Çalışma ve İş Kurumu il müdürünce verilir. Tebliğinden itibaren 30 gün içerisinde ödenir.
İŞ KAZASININ HUKUKİ SONUCU BORÇLAR KANUNU (6098) Maddi Tazminat İş Göremezlik (49) Tedavi Masrafları Çalışma Gücünün Kaybından Doğan Zararlar İktisadi Geleceğin Sarsılmasından Doğan Zararlar Maddi Tazminat Destekten Yoksun Kalma (53) Manevi Tazminat (56) SSGSSK (5510) Haklar (16) Geçici/Sürekli İş göremezlik Hak Sahiplerine Gelir Evlenme Yardımı Cenaze Yardımı İşveren Rücuu (21)
İŞ KAZASININ CEZAİ SONUCU CEZA HUKUK Taksirle Öldürme (5237/85) 2 – 6 Yıl Hapis Birden fazla ölüm bir /birden fazla ölümü + bir/birden fazla yaralanma 2 yıl – 15 yıl Taksirle Yaralama (5237/89) 3 Aydan -1 Yıla Hapis Adli para cezası Birden fazla kişi 6 ay – 3 yıl İŞ HUKUKU İdari Yaptırım Kapatma Durdurma Alıkoyma İdari Para Cezası
İş Hukuku Yönünden Kazazedenin Kendisi veya Ölmüşse Hak Sahipleri Tarafından Kusuru Olanlar Aleyhine İş Mahkemesinde Maddi Ve Manevi Tazminat Davası Açılır Borçlar Kanunu’nun 49.”Kusurlu Ve Hukuka Aykırı Bir Fiille Başkasına Zarar Veren, Bu Zararı Gidermekle Yükümlüdür.” hükmü Bulunmaktadır.
Manevi Tazminat: İş Hukuku Yönünden Borçlar Kanunu’nun 56. Maddesinde “Hâkim, Bir Kimsenin Bedensel Bütünlüğünün Zedelenmesi Durumunda, Olayın Özelliklerini Göz Önünde Tutarak, Zarar Görene Uygun Bir Miktar Paranın Manevi Tazminat Olarak Ödenmesine Karar Verebilir.” Hükmu Bulunmaktadır.
Sigorta Hukuku Yönünden SGK tarafından kusuru görülenler aleyhine iş mahkemesinde açılan rücuan tazminat davalarıdır. Kurum sigortalıya veya hak sahiplerine yaptığı ve ileride yapacağı yardımların peşin sermaye değerini, kusuru nispetinde müsebbiplerden talep eder.
Ceza Hukuku Yönünden TAKSİR; Dikkat Ve Özen Yükümlülüğüne Aykırılık Dolayısıyla, Bir Davranışın Suçun Kanuni Tanımında Belirtilen Neticesi Öngörülmeyerek Gerçekleştirilmesidir. (TCK 22) KAST; Suçun Kanuni Tanımındaki Unsurların Bilerek Ve İstenerek Gerçekleştirilmesidir. (TCK 21)
6331 sayılı kanunda bilinmesi, yapılması gerekenleri tek tek belirtmiştir. Dolayısıyla belirtilen hususların yerine getirilmemesi sonucu oluşan kazalarda TCK 22 maddesine öngörülen bilinçli taksir durumunun ispatı kolaylaşacaktır. Bu durumda kaza sonrası kolayca tutuklama kararı verilebilecektir. Ayrıca TCK da bilinçli taksir kavramından sonra kaza sonrası tutuklama oranları artmıştır.
Ceza Hukuku Yönünden Olay Yaralanma İle Sonuçlanmışsa: -Sulh Ceza Mahkemesi, Tck. 89. Md. Uyarınca 3-12 Ay Arasında Hapis Veya Adli Para Cezası Verir. Taksirle Yaralama Suçlarının Takibi Şikayete Bağlıdır. -Duyu Zayıflaması, Kemik Kırılması, Konuşmada Sürekli Zorluk Ve Hayati Tehlike Geçirme Halinde Ceza Yarı Oranında Arttırılır. -Bitkisel Hayata Girme Veya Sürekli Hastalık, Uzuv Kaybı, Çocuk Yapma Veya Konuşma Yeteneğini Kaybetme, Yüzde Sürekli Değişiklik Yahut Çocuk Düşürme Halinde Ceza Bir Kat Arttırılır.
Ceza Hukuku Yönünden -Olay Bir Kişinin Ölümü İle Sonuçlanmışsa: Asliye Ceza Mahkemesince, TCK 85. Madde Uyarınca 3-6 Yıl Arası Hapis Cezası verilir, -Birden fazla kişinin ölümü veya bir kişinin ölümü yanında başka kişilerin yaralanması ile sonuçlanmışsa; Ağır Ceza Mahkemesince, TCK 85. Madde Uyarınca 3-15 Yıl Arası Hapis Cezası verilir. Aynı koşul bilinçli taksirle birleşince asli kusurla 22,5 yıla kadar ceza alabilmektedir
Kanunun aşamalı uygulanması Kamu kurumları ile 50'den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için 01.07.2014 tarihinden itibaren, (Uzman ve Hekim istihdamı açısından) 50'den az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için 01.07.2013 tarihinden itibaren, (Uzman ve Hekim istihdamı sağlayacaklardır) Diğer işyerleri için ise 01.01.2013 tarihinden itibaren Kanun hükümleri yürürlüğe girecektir.
Kanunun aşamalı uygulanması - 2 Kanunun ön gördüğü eğitimler, risk değerlendirmeleri, sağlık kontrolleri ve gözetim vb. 01.01.2013 tarihinden itibaren yürürlüğe girecektir. Personel istihdamı ile iş güvenliği önlemlerinin alınması hususları birbirine karıştırılmamalıdır.
Eski Mevzuatın Durumu: Kanuna göre; 4857 sayılı İş Kanunun; iş sağlığı ve güvenliği hakkındaki hükümleri, bu kanunun yürürlük tarihinden sonra kaldırılmıştır. Ancak 4857 sayılı İş Kanunu'na göre çıkarılmış olan yönetmelikler; bu Kanuna dayanarak çıkarılacak olan yönetmelikler Resmi Gazete 'de yayınlanıp yürürlüğe girene kadar geçerli olacaktır.
Sonuç olarak Ölümcül iş kaza oranlarında Avrupa birincisi Dünya üçüncüsüyüz Artık kazanın kaderimiz olmadığı gerçeğini anlama vakti geldi sanırım… Artık mevcut koşullarda İşverenlerin İş sağlığı ve güvenliği konusunda risk almamaları önerilmemektedir. Çünkü bu konu yönetilebilir bir risk olmaktan çıkmıştır.
Huzur sağlık ve bereket diliyorum Saygılarımla…