E-İşletme Açısından Veri Tabanı, Veri Ambarı ve Örnekleri T.C. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ E-İşletme Açısından Veri Tabanı, Veri Ambarı ve Örnekleri ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ E-İŞLETME DERSİ HAZIRLAYAN Halil İbrahim CEBECİ ÖĞRETİM ÜYESİ Yard.Doç.Dr. Gültekin ÇAĞIL © 2003

VERİ AMBARLARI Veri Ambarı Nedir? Veri ambarı,bir işletmenin ya da kuruluşun değişik birimleri tarafından canlı sistemler aracılığı ile toplanan bilgilerin,gelecekte kullanılabilecek ya da değerlendirilebilecek olanlarının arka planda üst üste yığılarak birleştirilmesinden oluşan büyük çaplı bir veri deposudur.

VERİ AMBARLARI Veri Ambarının Kullanım Amacı Müşterilerin gizli kalmış satın alma eğilimlerini tespit etmek Satış analizi ve trendler üzerine odaklanmak, Finansal analiz olabilir. Stratejik Analiz (Bir KDS olmasından dolayı) KDS: Karar Destek Sistemi

Veri Ambarı vs. Veritabanı -Metadatalardan oluşur -Üst Yönetime hitap eden KDS lerdir. -Son kullanıcı sayısı azdır (<100) -Off-Line çalışır - Veri madenciliği gibi uzun ve karmaşık süreçleri sonucunda analizler yapılabilir. -Tarihsel verilerden (metadata) oluşur Veritabanı -Verilerden oluşur -Organisazyonun her aşamasında veriye ulaşılır -Son kullanıcı sayısı fazladır (>1000) -On-Line çalışır -Sorgularla istenilen sonuçlara anında ulaşılır - Güncel verilerden oluşur

Veri Ambarı Fonksiyonları Değişik platformlar üzerindeki işletimsel uygulamalara ait verilere erişim ve gerekli verilerin bu platformlardan alınması Alınan verilerin temizlenmesi, tutarlı duruma getirilmesi, özetlenmesi, birleştirme ve birbirleriyle entegrasyonunun sağlanması Dönüştürülen verilerin Veri Ambarı veya datamart ortamına dağıtımı Gönderilen verilerin bir veri tabanında toplanması Depolanan bilgi ile metadatada bulunan ilgili bilgilerin veri katoloğunda saklanması ve son kullanıcılara sunulması VeriAmbarı veya Datamartda bulunan bilgileri uç kullanıcıların karar destek amaçlı kullanımının sağlanması

Veri Ambarı Bileşenleri

Veri Ambarı Bileşenleri DataMart Datamartlar küçük boyutlu (1-10 GB) bölümsel ambarlardır. Datamartlar Veriambarının alt kümesidir. Organizasyonun (işletmenin) belirli kullanıcıları için ayrlmış ve onlara ait verileri içerir. Metadata VeriAmbarının en önemli bileşenlerinden biri metadatadır. Veri Ambarında verilerin tanımlandığı kısımdır. Metadata “veri hakkında veri“ anlamındadır. Metadata her veri elementinin anlamını, hangi elementlerin hangileriyle nasıl ilişkili olduğunu ve kaynak verisi ile erişilecek veri gibi bilgileri içermektedir

OLAP (On Line Analytical Processing) OLAP araçları, her iş kullanıcısının kolaylıkla kullanabileceği yapısı ile veriye çok boyutlu erişimi sağlamaktadır. OLAP araçları ile; En çok kâr getiren müşterilerim kimlerdir? (Bayi ve perakendeci bazında.) En kârlı ürünlerim nelerdir? (16 mm I. Sn. Kayın masif parke gibi.) Hangi işletme ya da mağazamda, en çok hangi saat ve günlerde hareketlilik olmaktadır? (Örneğin A İşletmesi'nde her ayın son Cuma günü levha siparişleri ve müşteri yoğunluğu artmakta.) gibi sorulara cevap bulunabilmektedir.

Veri Ambarı Projelerinde Beş Adım İşlerde kullanılan verilerin tanımlanması. Bu verilerin belirlenmesinde diğer departmanlarla işbirliği yapılmasına gerek vardır Ambar için veri modeli yaratılır Data temizleme ve arıtma süreci Kullanılacak analiz yöntemlerinin seçilmesi (Araçları seçerken kullanıcıların görüşlerini dikkate almak ve kullanıcılara araçların kullanımını öğretmek) Sistem performansının izlenmesi

Veri Ambarları Sistem mimarisi Bir veri ambarı Kişisel bilgisayarlar, Karar destek sistemi(KDS) yazılımı, İletişim ağları, Sunucular, Ana çatı bilgisayarlar, Farklı veritabanı yönetim sistemi(DBMS) paketleri, Farklı insan ve organizasyonel birimler gibi, çok geniş bir alana dağılmış bileşenler içeren karmaşık bir sistemdir. Bu yüzden de, her karmaşık sistemde olduğu gibi bir mimari oluşturularak işe girişilmelidir. Bu mimarinin tasarımlanabilmesi için birbirinden farklı disiplinlerden yararlanılması gerekiyor.

Veri Ambarları Sistem mimarisi Veri ambarından beklenilen, hem organizasyonu hem de çevresini anlatan tutarlı ve yararlı bir bilgi kaynağına ulaşabilmektir. Mimari tasarım oluşturulurken, şu noktalara dikkat etmek gerekir: Sistemin çözmesi istenen problem ayrıntılı bir biçimde tanımlanmalıdır. Sistemle ilgili hedefler, kısıtlamalar ve kritik başarı etkenleri sıralanmalıdır. Başlıca sistem bileşenleri ve arayüzler, bileşenler arasındaki bağlantı veya iletişim yolları iyice ortaya koyulmalıdır. Gelecekte yapılması olası iyileştirmeler, değişiklikler ve başka sistemlere geçişler hakkında öngörüler yapılmalıdır. Topyekun bir geliştirme ve bakım programı ve sisteme destek verecek personel kaynağı planlanmalıdır. Sistemi programa uygun bir şekilde geliştirebilmek ve uzun vadede bakımını yapıp yönetebilmek için gerekli bilgi, beceri ve diğer destek araçları belirlenmelidir

Veri Ambarlarını Sağladığı Faydalar Yeni pazarlama fırsatları Maliyetlerin azaltılması dolayısıyla rekabet avantajının sağlanması İşler arasında ilişkilerin belirlenebilmesi Müşteri ihtiyaçlarına çabuk cevap verebilme (Etkin CRM)

Veri Ambarı Uygulamaları Örnekleri Eğitim, Kimya, Perakende, Sağlık, Nakliye, İnternet, Kamu, Bankacılık, Sigorta, Finans, İmalât,

Veri Ambarı Uygulamaları Örnekleri Sağlık Sektörü Veri ambarlarının sağlık sektöründeki kullanımına gen bankası ve North American Association of Central Cancer Registration (NAACCR) örnek olarak verebiliriz. Genetik alanında meydana gelen gelişmeler ışığında bilim adamları artık genleri kullanarak özellikle suç işleyenlere yönelik bir veri ambarı oluşturmaya başlamışlardır. CSI birimi

Veri Ambarı Uygulamaları Örnekleri Sağlık Sektörü Sağlık alanında veri ambarının kullanılmaya başlandığı diğer bir konu kanserdir. NAACCR’ın oluşturduğu ve ülke çapında birçok kanser merkezinin dahil olduğu kanserli hastalara ait birçok veri toplanmaktadır. Bunun için gerekli olan software, network ağı, görevlendirilen kişilerin eğitimi ile ilgili her türlü destek NAACCR tarafından sağlanmaktadır. Elde edilen verilerden kanserin tedavisi ve tedavi sonuçları hakkında geniş kapsamlı bilgiler elde edilmektedir.