TÜRKÇE ÖĞRETİMDE YENİ YAKLAŞIMLAR Yrd. Doç Dr. Dilek BELET 1

İÇİNDEKİLER YAPILANDIRMACI ÖĞRENME YAKLAŞIMI Yapılandırmacı Yaklaşıma Dayalı Türkçe Öğretiminin Özellikleri Yapılandırmacı Yaklaşıma Dayalı Türkçe Öğretiminde Öğretmen Özellikleri İŞBİRLİĞİNE DAYALI ÖĞRENME İşbirliğine Dayalı Öğrenmenin Temel Ögeleri İşbirliğine Dayalı Öğrenme Teknikleri Türkçe Öğretiminde İşbirliğine Dayalı Öğrenme PROBLEME DAYALI ÖĞRENME Türkçe Öğretiminde Probleme Dayalı Öğrenme ÇOKLU ZEKA KURAMI Zeka Türleri ve Özellikleri ÖĞRENME STİLLERİ VE ÖĞRENME STRATEJİLERİ Öğrenme stilleri Öğrenme stratejileri 1

Öğretmen merkezli yaklaşımlardan öğrenci merkezli yaklaşımlara Çizelge 8.1. Öğretmen ve Öğrenci Merkezli Öğretimin Karşılaştırılması   Öğretmen Merkezli Öğrenci Merkezli Sınıfta etkinlik Öğretime dönük anlatım Etkileşimli Öğretmenin rolü Bilgi veren öğreten Katılma, parçası olma, rehber olma Öğrenmenin ortağı olma Öğrencinin rolü Dinleyici, alıcı Katılımcı, rehber, kimi zamanlarda uzman Ders Bilgiye dayalı Beceriye dayalı Bilgi kazanımı Hatırlama ve ezber Sorgulama ve buluş Bilginin birikmesi Bilgilerin yeni bilgilere dönüşümü Başarı göstergesi Bilgi miktarı Nitelik ve bireysel ilerleme Ölçme Normlara göre Ölçütlere göre Teknoloji kullanımı Tekrar ve uygulama İletişim, katılım bilgiye erişim.

Davranışçı, bilişsel ve yapılandırmacı yaklaşımların karşılaştırılması Davranışçı yaklaşım Bilişsel yaklaşım Yapılandırmacı yaklaşım Öğrenme Kasıtlı davranış değişikliği Bilginin kodlanması Anlamın birey tarafından oluşturulması Türleri Ayrımlaştırma, genelleme, birleştirme, zincirleme Kısa süreli bellek, uzun süreli bellek Problem çözme Öğretim Stratejileri Uygulama yapma ve dönüt sağlama Bilişsel öğrenme stratejileri Etkin, yansıtıcı ve öz düzenlemeye dayalı öğrenme Ortam Çeşitli geleneksel ortamlar ve bilgisayar destekli öğretim Bilgisayar tabanlı öğretim Etkileşimli çevre Anahtar Kavram Pekiştirme Bilgiyi düzenleme İçsel motivasyon

TÜRKÇE ÖĞRETİMDE YENİ YAKLAŞIMLAR: YAPILANDIRMACILIK Yapılandırmacı eğitim durumlarında dikkate alındığında yapılandırmacı öğrenme süreçlerinin özellikler aşağıda verilmiştir (Yurdakul, 2005): Tüm öğrenme etkinlikleri geniş bir görev ya da probleme bağlanmalıdır. Öğrenenlerin, özgün bilgi yapılarını kendilerinin oluşturacakları yaşantılar düzenlemeli ve bu yaşantılarla öğrenme sorumluluğu öğrenenlere bırakılmalıdır. Yeni öğrenmeleri oluşturmada önbilgiler dikkate alınmalıdır. Öğrenme sürecinde sosyal etkileşim sağlanmalıdır. 1

TÜRKÇE ÖĞRETİMDE YENİ YAKLAŞIMLAR: YAPILANDIRMACILIK Anlamlı öğrenmeyi gerçekleştirmek üzere özgün öğrenme görevleri tasarlanmalı ve gerçek yaşamın karmaşıklığını yansıtacak öğrenme ortamları oluşturulmalıdır. Çoklu gerçeklikler açığa çıkarılarak bilişsel çelişkiler yaratılmalı ve bireysel anlamın oluşmasını destekleyecek etkinlikler düzenlenmelidir. Bilgiyi yapılandırma sürecinin farkına varılmasını desteklemek üzere nasıl öğrenildiğinin yansıtılmasını sağlayacak yaşantılar düzenlenmelidir. Öğrenme için tehlikesiz ve güvenli bir ortam yaratılmalıdır. Öğrenen düşüncelerinin desteklendiği bir öğrenme ortamı yaratmalıdır. 1

TÜRKÇE ÖĞRETİMDE YENİ YAKLAŞIMLAR Yapılandırmacı Yaklaşıma Dayalı Türkçe Öğretiminin Özellikleri öğrencilerin kendi öğrenme yaşantılarını oluşturmalarına yönelik eğitim ortamları düzenlenmeli ve öğrencilerin kendi deneyimleri yoluyla ve etkileşim içinde öğrenme yaşantıları kazanmaları sağlanmalıdır. Burada öğretmenler öğrencilere farklı öğrenme alanlarına yönelik yapılan etkinliklerde “bu konu ile ilgili ne düşünüyorsunuz?” “neden böyle düşündünüz?” “nasıl bu sonuçlara ulaştınız” gibi sorular yöneltmelidir. 1

TÜRKÇE ÖĞRETİMDE YENİ YAKLAŞIMLAR YAPILANDIRMACI TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE Öğrenciler konuya ilgi uyandıran problemlere yöneltilmeli Öğrenme en genel olan kavramlarla yapılandırılmalı Öğrencilerin bireysel görüşleri ortaya çıkarılmalı ve bu görüşlere değer verilmeli Eğitim programı öğrencilerin görüşlerine göre düzenlenmeli Öğrenmelerin değerlendirilmesi öğrenme bağlamında ele alınmalıdır. 1

TÜRKÇE ÖĞRETİMDE YENİ YAKLAŞIMLAR Yapılandırmacı Yaklaşıma Dayalı Türkçe öğretiminde Öğretmen Özellikleri Türkçe öğretiminde yapılandırmacı yaklaşımın etkin bir biçimde gerçekleştirilmesine yönelik olarak öğretmenlerin özellikleri şu biçimde açıklanabilir: Her öğrenme alanına yönelik etkinliklerde öğrenci farklılıklarının bilincindedir. Türkçe etkinliklerinde gerçek bilgileri ve güncel kaynakları kullanır. Tanımla, analiz et, tahmin et ve düşün terimlerini kullanır. Dersi yönlendirir, yeni yöntemler uygular. Temalar doğrultusunda alternatif konular önerir. 1

TÜRKÇE ÖĞRETİMDE YENİ YAKLAŞIMLAR Öğretmen özellikleri Dil becerilerinin kazandırılmasına yönelik yeni bilgileri eski bilgiler üzerine inşa eder. Öğrencilerin arkadaşları ve kendisiyle sözlü ve yazılı iletişim kurmasını sağlar. Öğrencinin sorumluluk duygusunu geliştirir. İşbirliği ile öğrenmeye olanak sağlar. Etkinliklerde yanıt için bekleme zamanı verir. Öğrencinin düşünmesini ve yeni yöntemler geliştirmesini sağlar. Dil etkinliklerinde rehberdir. Öğrencilerin anadili Türkçe’ye karşı ilgilerini geliştirmede yardımcı olur. 1

TÜRKÇE ÖĞRETİMDE YENİ YAKLAŞIMLAR: İŞBİRLİĞİNE DAYALI ÖĞRENME İşbirliğine Dayalı Öğrenmenin Temel Ögeleri İşbirliğine dayalı öğrenmenin temel ögeleri; pozitif bağlılık, yüz yüze destekleyici eğitim, bireysel sorumluluk, kişiler arası ya da sosyal becerileri, grup sürecine yansıtma olarak sınıflanabilir. 1

TÜRKÇE ÖĞRETİMDE YENİ YAKLAŞIMLAR: İŞBİRLİĞİNE DAYALI ÖĞRENME Pozitif bağlılık: Bütün grup üyeleri, üyelerden birinin başarısının ancak ve ancak gruptaki herkesin başarısı söz konusu olduğunda olası olabileceğini kavradıkları durumlarda başarılı bir şekilde yapılandırılır. 1

TÜRKÇE ÖĞRETİMDE YENİ YAKLAŞIMLAR İŞBİRLİĞİNE DAYALI ÖĞRENME Yüz yüze destekleyici etkileşim: Grubun amaçlarına ulaşabilmesi ve verilen bir görevi başarı ile yerine getirebilmesi için üyelerin birbirlerinin çabasını desteklemesi, kolaylaştırması, yönlendirmesi ve ödüllendirmesidir. 1

TÜRKÇE ÖĞRETİMDE YENİ YAKLAŞIMLAR İŞBİRLİĞİNE DAYALI ÖĞRENME Bireysel sorumluluk: Bireysel sorumluluk, her üyenin verilen görevi tamamlamada kimin daha çok yardıma, desteğe ve cesarete gereksinim duyduğunu bilmeleri ve başkaların çabalarına ve çalışmalarını engellememenin bilincinde olmaları demektir. 1

TÜRKÇE ÖĞRETİMDE YENİ YAKLAŞIMLAR İŞBİRLİĞİNE DAYALI ÖĞRENME Sosyal beceriler: Sosyal ya da küçük grup becerileri; grup üyelerinin karşılıklı çabalarını koordine edebilmeleri ve grup amaçlarına ulaşabilmeleri için öğrencilerin birbirlerini çok iyi tanımaları ve birbirlerine güvenmeleri, birbirleriyle doğru, açık ve net olarak iletişime girmeleri birbirlerini kabul etmeleri ve savunmaları, birbirleri arasındaki uyuşmazlıkları yapıcı bir şekilde çözümlemelerine dayanır. 1

TÜRKÇE ÖĞRETİMDE YENİ YAKLAŞIMLAR İŞBİRLİĞİNE DAYALI ÖĞRENME Grup sürecine yansıma: Grup süreci, hangi grup eylemlerinin yararlı ya da yararsız olduğunu betimlemek, hangi eylemlerin sürdürülmesi ya da değiştirilmesi konusunda karar vermek için grubun durumunu tanımlar. 1

TÜRKÇE ÖĞRETİMDE YENİ YAKLAŞIMLAR İşbirliğine Dayalı Öğrenme Teknikleri Öğrenci takım öğrenmelerinin temelinde; takım ödülleri, bireysel sorumluluk ve başarı için eşit fırsatlar olmak üzere üç önemli öge vardır. İşbirliğine dayalı öğrenme teknikleri; öğrenci takımları-başarı grup tekniği, takım-oyun–turnuva tekniği, takım destekli bireyselleştirme tekniği, birleştirilmiş işbirliğine dayalı okuma ve kompozisyon tekniği, 1

Türkçe Öğretimde Yeni Yaklaşımlar ayrılıp birleşme tekniği, takım etkililiği tekniği, küçük gruplarla öğretim tekniği, karşılıklı sorgulama tekniği olmak üzere sınıflandırılmaktadır. 1

Probleme dayalı öğrenme Gruplar oluşturulur, Öğretmen karmaşık yapılı bir problem durumu tasarlar, Problem durumuna öğrencilere (slaytlarla, video gösterisi ile, resimlerle ya da metin biçiminde) sunulur, Öğrenciler problem senaryosunda etkin sorumluluk alarak problem durumunu kendilerine mal eder, Öğrenciler problem durumu hakkında ne bilip ne bilmediklerini belirleyerek problemin çözümü için görev dağılımı yaparlar, Öğrenciler var olan durumu irdeleyerek gerçek problemi belirler ve çözüm için bir araştırma gerçekleştirirler, Öğrenciler problem durumu hakkında birkaç olası çözüm üretir ve bunlardan birisi üzerine hem fikir olurlar, Öğrenciler konuya ilişkin yeni ve eski bilgilerini karşılaştırır.

Çoklu zeka kuramı Zeka alanı ve kapsamı Özellikleri Öğrenme yöntemleri Sözel dilsel zeka Bir bireyin kendine ait kavramları, vurgulama ve telaffuzlarına, anlama ve dil yapısına uygun biçimde kullanabilme yeteneğini içerir. Diğer öğrencilere göre daha iyi yazar. İsimler, yerler ve tarihleri olay hatırlar. Tekerleme ve sözcük oyunlarını sever. Dinleyerek öğrenmeyi sever Kendi dilleri dışındaki dilleri de iyi ifade eder. Sözcüklerle yazarak okuyarak, konuşarak, mizahı kullanarak ve ikna ederek öğrenirler. Başkalarıyla iletişime girerek daha iyi öğrenirler. Mantıksal-matematiksel zeka Mantık kurallarına, neden sonuç ilişkilerine, varsayımlar oluşturma ve bunlara benzer soyut işlemlere karşı yeteneği içerir. Sayılarla çalışma ve hesaplamayı sever. Nesneleri belli kategorilere ayırır. Olaylar arasında mantıksal ilişkiler kurar. Mantıksal bulmacaları çözmeyi, satranç, dama gibi stratejik oyunları oynamayı sever. Akıl yürüterek, soyut modelleri tasarlayarak, sayılarla düşünerek, ilişkileri ve bağlantıları kurgulayarak öğrenir.

Çoklu zeka kuramı Zeka alanı ve kapsamı Özellikleri Öğrenme yöntemleri Görsel uzamsal zeka Bir bireyin çevresini nesnel olarak gözlemlemesi, algılaması ve değerlendirmesi ve bunlara bağlı olarak çevreden edindiği görsel ve uzaysal fikirleri grafiksel olarak sergilemesi yeteneğini içerir. Yer zaman, renk, çizgi, şekil, biçim ve desen gibi olgularla ve bu olgular arasındaki ilişkilere karşı duyarlıdır. Haritaları, çizelgeleri, diyagramları ve tabloları düz metinlere oranla daha iyi anlar. Kolay hayal kurar. Filmleri, slaytları, görsel materyallerle sunulanları izlemeyi sever. Varlıkları görsel imgeleriyle çok iyi ve net olarak hatırlar. İmgeleri düzenleyerek, zihinsel resimler oluşturarak, çizerek, desen oluşturarak, hayal ederek öğrenir. Müziksel ritmik zeka Bir bireyin müziksel olarak düşünmesi, bir olayın oluş biçimini, ve düzenini müziksel olarak algılaması, yorumlaması ve iletişimde bulunmasını içerir. Şarkıların melodilerini kolaylıkla hatırlar. Bir müzik aletini kolaylıkla ya da çalmak ister. Şarkı sözleme yeteneğine sahiptir. Konuşurken ya da hareket ederken elleri ile ritim tutar. Çevresindeki seslere karşı duyarlıdır. Melodi ve ritim yaratarak, empati kurarak, seslere duyarlı olarak, enstrüman kullanarak öğrenirler.

Çoklu zeka kuramı Zeka alanı ve kapsamı Özellikleri Öğrenme yöntemleri Bedensel kinestetik zeka Duygu ve düşüncelerini bedeni ile ifade edebilme ve nesneleri becerikli bir biçimde kullanarak bir problemi çözme, bir model oluşturma yada bir ürün ortaya koyma yeteneğini içerir. Koordinasyon, denge, güç, esneklik, ve hız gibi kimi fiziksel yetenekleri ve kimi devimsel becerilere sahiptir. En iyi yaparak yaşayarak öğrenir Jest, mimik ve yüz ifadelerini kolaylıkla ifade eder. Hareket etmeyi sever. Devimsel etkinliklere katılmayı sever. Zihinle bedeni birleştirerek, dokunarak, üç boyutlu tasarımlar gerçekleştirerek öğrenirler. Sosyal zeka Diğer insanların yüz ifadelerine, seslere ve mimiklere olan duyarlığı en iyi şekilde analiz etme, yorumlama ve farkına vararak onları en iyi şekilde analiz etme, yorumlama ve değerlendirme yeteneğidir. Grup içinde iş birliği yapar. Uyumlu çalışır. Sözlü ve sözsüz iletişim kurar. Başka insanların ilgilerini ve gereksinimlerini iyi algılar. İşbirliği içinde ve iletişim kurarak öğrenir.

Çoklu zeka kuramı Zeka alanı ve kapsamı Özellikleri Öğrenme yöntemleri İçsel zeka Kişinin kendini tanıması ve kendisi hakkında sahip olduğu bu bilgi ve anlayış ile çevresinde uyumlu davranışlar sergileme yeteneğini içerir. Kendini güçlü ve zayıf olduğu yanları ile değerlendirir. Kendini disipline eder. Kendine güvenir. Amacını bilir ve kendisiyle ilgili doğru kararlar alır. Bireysel sorumluluklar alarak öğrenir. Doğacı zeka Doğaya ve doğa olaylarına ve doğal kaynaklara karşı aşırı duyarlılık ; mineralleri, florayı ve faunayı anlama ayırt etme ve sınıflama yeteneğini içerir. Doğa olaylarına karşı duyarlıdır. Sağlıklı bir çevre oluşturma bilincindedir. Çevresindeki bitkilere, hayvanlara ve doğal kaynaklara karşı çok meraklıdır. Canlı ve cansız varlıkların ayrımını yapar Araştırma, inceleme ve keşif yoluyla öğrenir.

Öğrenme stili Öğrenme stili en genel anlamıyla , bireyin öğrenmeye yönelik eğilimlerini ya da tercihlerini gösteren özelliklerdir. Bu özellikler bireyin ya da öğrencinin öğrenmeyi nasıl algıladığını, çevresiyle nasıl etkileşimde bulunduğunu ve çevresindeki ögelere nasıl tepkide bulunduğunu gösterir. Öğrenci bu özellikleri belli bir tutarlılık ve süreklilik içinde yerine getirir

Öğrenme stili Çevresel koşullar: Öğrenmenin gerçekleşmesi için seçilen, ses, ısı ve ışık durumları ve düzeni ile ilgili koşullardır. Öğrencilerin bunlarla ilgili tercihleri farklılık gösterir. Duyuşsal özellikler: öğrencilerin öğrenmeye güdülenmesi, çalışmada süreklilik, öğrenme sorumluluğu ve öğrenmede yapılanmışlık gibi özellikleri ile ilgilidir.

Öğrenme stili Sosyal tercihler: Öğrencilerin nasıl bir sosyal ortamda öğrenmek istedikleri ile ilgilidir. Öğrenme grupları, otorite görüntüsü ve öğrenmenin çeşitli yolları biçiminde etmenleri içerir. Fiziksel özellikler: Öğrencilerin öğrenme için duyu organları ve zaman dilimi seçme, öğrenme sırasında yiyeceğe ve harekete gereksinme duyup duymama ile ilgili özelliklerdir. Öğrenciler öğrenme amacıyla duyu organlarını seçme de farklılıklar gösterirler.

Öğrenme stratejisi öğrenme stratejisi, bireyin kendi kendine öğrenmesini kolaylaştıran tekniklerin her biridir

Öğrenme stratejisi Temel öğrenmeler için yineleme stratejileri: Basit hatırlama gerektirir. Tekrarlama ve adlandırma yapılır. Karmaşık öğrenmeler için yineleme stratejileri:. Bu stratejilerin temel amaçları, öğrenene sunulan materyalin önemli kısımlarına dikkat etmesine yardım etmeyi sağlayan seçme ve materyalin daha sonraki çalışmalar için, uzun süreli belleğe aktarıldığından emin olmayı olanaklı kılan edinmedir. Örneğin, sesli okuma, değiştirmeden yazma, aynı sözcükle not alma ve satır altı çizme yineleme stratejileridir.

Temel öğrenmeler için anlamlandırma stratejileri: kimi sembolik yapıların kullanılmaya dayalıdır. Öğrenilecek materyalde iki ya da daha fazla konu arasında içsel ilişki kurularak zihinsel imgeler oluşturulur. Karmaşık öğrenmeler için anlamlandırma stratejileri: öğrenen kişinin genelde bildikleri ile anlamaya çalıştıkları arasında bir köprü oluşturmasıdır. . Zihinsel imgeler oluşturma, cümlede kullanma, başka sözcüklerle anlatma, özetleme, benzetim, kendi ifadeleriyle not alma ve soru yanıtlama bu gruba girmektedir. 1

Öğrenme stratejisi Temel öğrenmeler için örgütleme stratejileri: Bilginin daha kolay anlaşılır duruma getirilmesine yönelik stratejilerdir. Bu strateji bir listedeki başlık ya da konuların daha geniş bir örgütsel çatıya göre listelenmesi gibi gruplamalarda kullanılır. Karmaşık öğrenmeler için örgütleme stratejileri: öğrenilecek bilgilerin yeniden düzenlenip yapılandırılarak öğrenilmesini sağlar.. Başlıcaları, ana çizgileri çıkarma, bilgi şeması oluşturma ve çizelgeleştirmedir. 1

Öğrenme stratejisi Anlamayı izleme stratejileri: Sorunları belirleme ve tanımlama, dikkatini toplama ve tepkilerini yönlendirme, kendini pekiştirme ve değerlendirme, hatalarını düzeltme ve çözüm üretme anlamayı izleme stratejilerini oluşturur. Duyuşsal stratejiler: Sınıftaki öğrenmeye yönelik olarak, öğrenenin uygun öğrenme çevresini yaratması, izlemesi ve denetlemesinde öğrenenin rolünü vurgulayan stratejilerdir. Dikkat toplama, tutum, güdülenme ve kaygı, duyuşsal stratejilerden kimileridir. 1