İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ALANINDA KOBİ’LERİN SORUNLARI ve ÇÖZÜM YOLLARI SMMM BÜLENT FIÇICI TOSYÖV BURSA ÜYESİ 3 Aralık 2008

KOBİ TANIMI 250 kişiden az işçi çalıştıran, yıllık net satış hasılatı ve mali bilançosu 25 milyon YTL sini aşmayan işletmeler Kobi (Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletme) dir. Mikro İşletme = 9 ve aşağısı Küçük İşletme= 10 ile 49 arası Orta Büyüklükteki İşletme= 50 ile 249 arası

KOBİLERİN ÖNEMİ Kobilerin Ülkemiz Ekonomisindeki yeri ve önemi. Her 100 işletmeden 98’ i Kobi’ dir. Toplam istihdamın %60’ ı Kobiler tarafından sağlanmaktadır.

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE KOBİ Kobiler İş Sağlığı ve Güvenliği alanında da önemli bir yere sahiptir. Son yılların istatistiki verilerine bakıldığında; İş kazaları ve meslek hastalıklarının %80’ i Kobilerde meydana gelmiştir. Bunun %30’ u mikro işletmelerde, %35’ i küçük işletmelerde, %15‘ i ise orta büyüklükteki işletmelerde meydana gelmiştir.

UZMANLARA GÖRE KOBİLERİN SORUNLARI Sınırlı Sermaye Yapıları Geri ve Eski Teknoloji Kullanması Geleneksel Yöntemlerle Üretim Yapılması Teknik Bilgi Birikiminin Yeterli Olmaması İş Güvenliğine Gerekli Önemin Verilmemesi İnşaat ve Altyapı Tesislerinin Yetersiz Olması Nitelikli İşgücü Eksikliği Hukuki düzenlemelerin karmaşık ve dağınık olmasından dolayı yaşanan tereddüt ve bunun pratik uygulamada çeşitli sorunlara yol açmasıdır.

KOBİLERE GÖRE KOBİLERİN SORUNLARI Öz Kaynak yetersizliği Maliyetlerin yüksekliği Kar Marjlarının düşüklüğü

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ MEVZUATI 4857 sayılı İş Kanununun 77 ile 89.maddeleri arasında İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili hükümler yer almaktadır. İş kanununa bağlı olarak çıkarılan yönetmeliklerinin yanında farklı bakanlıklar tarafından iş sağlığı ve güvenliği konusunda her bir konu ile ilgili çıkarılmış çok sayıda yönetmelik mevcuttur.

YÜKÜMLÜLÜKLER-1 Sanayiden sayılan, devamlı olarak en az 50 işçi çalıştıran ve 6 aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde, İş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik eleman çalıştırma yükümlülüğü var Yönetmelik Danıştay iptali Halen bu konuda yeni bir düzenleme yapılmadığından konu ile ilgili görevli uzman bulunamamakta, sıkıntıyı işletmeler çekmektedir.

YÜKÜMLÜLÜKLER-2 Sanayiden sayılan, devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde her işveren bir iş sağlığı ve güvenliği kurulu kurmakla yükümlüdür. Bir çok işletmede bu kurullar işlevlerini yerine getirmekten, iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesine fayda sağlamaktan çok uzaktırlar.

YÜKÜMLÜLÜKLER-3 Devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran işverenler, bir veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmakla yükümlüdür. İşyeri hekimlerinin birçoğu iş kazaları ve meslek hastalığının önlenmesi konusunda herhangi bir çalışma yapmamaktadır. Aile hekimliğinin uygulamaya girmesi ile birlikte işyeri hekimi açığı yaşanacaktır.

YÜKÜMLÜLÜKLER-4 Devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran işverenler, bir işyeri sağlık birimi oluşturmakla yükümlüdür. İşyeri sağlık biriminde sürekli bulunması gereken hemşire veya sağlık memurunun maliyetine 50 kişilik işyerlerinin katlanması olanaksızdır. Uygulamada da işletmeler sıkıştırıldığında bu kişiler istihdam edilmekte daha sonra tekrar işten çıkarılmaktadır.

YÜKÜMLÜLÜKLER-5 Ağır ve tehlikeli işler ve 18 yaşından küçük işçiler için alınacak olan rapor işyeri hekimi olan işletmeler için ek bir külfet değil. Ancak, bu uygulama 50 den az işçi çalıştıran ve iş yeri hekimi bulunmayan işletmeler için tam bir kabusa dönüşmektedir. Sağlık ocakları bu konuda yetersiz kaldıkları gerekçesi ile rapor vermek istememekte, Çalışan işçilerin çalışma saatleri içersinde SGK ve Devlet Hastanelerine götürülmeleri iş kaybı ve yüksek maliyete sebep olmaktadır.

50 KİŞİ SINIRLANDIRMASI 50 kişiyi geçen işyerlerinin sorumluluklarında uçurum derecesinde farklılık olduğundan Kobiler bölünerek çoğalmaktadır. Bu uçurum pozitif yönde giderilmeli, İşletmelerin büyümelerinin önündeki engeller kaldırılmalıdır.

5763 SAYILI YASA İLE DEĞİŞİKLİK İşletmeler, iş yeri hekimi, işyeri sağlık ve güvenlik birimi, iş güvenliği uzmanı olan mühendis veya teknik eleman yükümlülüklerini işletme dışında kurulu ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak da yerine getirebilecekler tarihinden itibaren çalıştığı işle ilgili mesleki eğitimi almamış olan işçiler Ağır ve Tehlikeli işlerde çalıştırılamayacaklar.

İSTENMEYEN iŞ KAZALARINDA Sıklıkla rastladığımız tablo, işletme bütün önlemleri alsa dahi iş kazası olması halinde işverene önemli ölçüde kusur yüklenmektedir. İşçi veya işçi yakınları dava açmaktadır. SGK kusur oranında Rücu davası açmaktadır. İşverenler ne kadar önlem alırlarsa alsınlar bu sonuçla karşılaşacaklarını bildiklerinden İşyeri mali sorumluluk poliçeleri yaptırmaktadır.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Kobilerin maddi yetersizlikler sebebi ile tek başlarına sağlayamayacakları; Sağlık ve güvenlik hizmetlerini, işletmelerin birlikte oluşturacakları ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden, danışmanlık ve uzmanlık desteği alarak daha güvenilir ve daha ucuza hizmet almalarını sağlamak.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Bu uygulama ile 50 kişinin altındaki işletmeler de kısmen kapsam içine alınabileceklerdir. İş sağlığı güvenliği destek hizmetlerinin, tarafsız ve bilimsel bir kimlik içerisinde gerçekleşmesi sağlanacaktır. Dışarıdan destek sağlanacak kurum ve kuruluşlara yükümlülükler getirilip hem işlerini daha doğru yapmaları, hem de olumsuzluklarda sorumluluğu paylaşmaları sağlanacaktır.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Hukuki düzenlemelerin karmaşık ve dağınık olmasından dolayı yaşanan tereddütlerin giderilmesi için mevzuatın sadeleşmesi ve daha anlaşılabilir hale gelmesi önemlidir. Büyük işletmeler her konuda ayrı danışmanlar ile çalışırken Kobilerin mevzuatı kendi çabaları ile öğrenmeye çalıştıkları unutulmamalıdır.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Eğitim Bilgilendirme Basit risk değerlendirme yöntemleri Bu yöndeki faaliyetlerin teşvik edilmesi

ÇSGB, TABİPLER ODASI, TMMOB ÇSGB; İş Güvenliği Uzmanı konusunda kendi müfettişlerine iş imkanı yaratmaya çalışıyor. Tabipler Odası; Bu hizmetler dışardan alınamaz, Kapsam genişletilsin 50 kişiden az işçi çalıştıranlara da uygulansın, Denetimler ve yaptırımlar artsın diyor. TMMOB; 50'den daha az işçi çalıştıran iş yerleri kapsam içine alınsın, İş Güvenliğinden sorumlu olan teknik eleman değil mühendis olsun, iş yasası tamamen işverenlerin çıkarları doğrultusunda hazırlanmıştır yeniden hazırlansın diyor.

SONUÇ Ekonominin itici gücü olan Kobiler ayakta kalmak için müthiş efor sarf ederken sadece İş sağlığı ve güvenliği alanında değil, diğer bir çok konuda yüksek maliyetlere ve ek külfetlere katlanmaktadırlar. Unutulmamalıdır ki, eğer Kobiler var olursa ve hayatlarını devam ettirebilirlerse orada işçilere, tabiplere, mühendislere ve diğer kişilere iş imkanı olacaktır.