BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ BİLME; HEM BİLGİSİZLİĞİN FARKINDA OLMAYI HEMDE ONU YENME İSTEĞİNİN VARLIĞINI GEREKTİRİ Yrd. Doç. Dr. Serkan HAZAR

BİLİM -Nesnel sağlamlığı olan bilgiler bütünü -neden/sonuç ilişkilerinin ifade edildiği sistematik bilgiler birikimi - Biriktirilen kaydedilen sistematik bilgi

BİLİMSEL YÖNTEM -kanıtlanmış bilgi elde etmek için izlenen yol Problem çözmek için izlenecek düzenli yol açık seçik, denetlenebilir, yansız , eleştirici ve düzeltici, deneyici, seçici, akla uygun dur

BİLİMİN DAYANDIĞI TEMEL VARSAYIMLAR (ÖNKABULLER) Olaylar arasında sistemli neden/sonuç ilişkisi vardır. Nedensiz olay yoktur. İlişkiler bilimsel yöntemle açıklanabilir Olaylar “eşya” gibi incelenebilir. Gerekli yetişmişlik sağlandığında insan duyu organları ve onları genişleten araçlardan yararlanarak olayları ve ilişkileri doğruca gözlemleyebilir. Tümevarım ve tümden gelim sentezi ile geçerli ve güvenilir bilgi toplanabilir. Olaylar metafizik görüşlere dayalı olmaksızın açıklanabilir. (Nihai amaç ve ilk sebeplerini bilmeden)

Araştırmacıyı güdüleyen motifler Merak Problem Eldeki veriler Teknik olanaklar: ekipman, malzeme, sporcu Ekonomik kaynak Güncel yaklaşımlar

Bilimsel araştırmanın amaçları Olayların tanımlanması,sınıflamsı… Olaylar arasındaki ilişkileri bulmak Olayları anlamak ve açıklamak Olayların önceden tahmin edilmesi Olayların kontrolü İlişkilerin içindeki sebepleri incelemek

Başlıca iki araştırma metodolojisi vardır niceliksel araştırma (quantitative research) niteliksel araştırma (qualitative research)

Nitel araştırma Niçin? Nasıl? Ne şekilde sorularına yanıt arar. Nicel araştırma Ne kadar? Ne miktarda? Ne kadar sık, Ne kadar yaygın? sorularına yanıt arar.

Bilgi edinme yolları Otoriteden bilgi almak Kişisel deneyimler sonucu bilgi edinmek Bilimsel yöntemle bilgi edinmek

Bilimsel yöntemin özellikleri Düzenlilik göstermesi gerekir Verilere dayalı olmalıdır Nesneldir Analitik olmalıdır

Bilimsel yöntemin aşamaları Güçlüğün seçilmesi, Problemin tanımlanması Probleme ilişkin olası çözümlerin ortaya konulması (denenceler) Verilerin toplanması Verilerin çözümlenmesi Sonuç,yargı ve raporlaştırma

ARAŞTIRMA problemlere güvenilir çözümler aramak amacı ile planlı ve sistemli olarak verilerin toplanması çözümlenmesi, yorumlanarak değerlendirilmesi ve rapor edilmesi sürecidir.

Araştırmanın özellikleri Araştırma problem çözmeyi amaçlar Problemlere güvenilir çözümler bulmalıdır Gözlenebilir, ölçülebilir verilere dayalı olmalıdır Yapılan gözlem ve tanımlar doğru olmalıdır Yapılan araştırmada kişisel yanlılık yok edilmelidir. Araştırmalar kayıt altına alınmalıdır.

Araştırma Desenleri (modelleri) Araştırmanın alt problemlerine yanıt aramak veya denenceleri test etmek için yapılan araştırma planı

Araştırma desenleri ikiye ayrılır Tecrübi (empiric) Belgesel (documantary)

Belgesel araştırmalar, araştırma problemi hakkında var olan kütüphane, arşiv veya Internet kaynaklarından derlenen verilere (yazı, resim vs) dayalı araştırmalardır.

Tecrübi araştırmalar, araştırma problemi hakkında gözlem, mülakat, anket, test ve diğer ölçme araçlarıyla toplanan geçerli ve güvenilir verilere dayanır.

Tecrübi araştırma desenleri de ikiye ayrılır Deneysel araştırma desenleri (experimental designs) Tarama çalışmaları

Tarama çalışmaları, araştırmacının bağımsız değişkenler üzerinde değişiklik yapmadığı, bağımsız değişkenler olan kişisel ve psikolojik özelliklerle görüş, tutum ve performans arasındaki ilişkiyi araştırır.

Amaçlarına göre araştırmalar Temel araştırmalar (kuramsal) Uygulamalı araştırmalar (bilgiyi kullanma ARGE)

Kontrol kullanıp kullanmamaya bağlı araştırmalar Geriye dönük araştırmalar ( Retrospektif) İleriye dönük araştırmalar (Prospektif)

Yapıldığı yere göre araştırmalar Kütüphane araştırmaları Alan araştırmaları Alan deneyleri Laboratuar deneyleri

Metoduna göre araştırmalar Betimsel araştırmalar Deneysel çalışmalar

ARAŞTIRMANIN PLANLANMASI NE YAPILACAK NİÇİN YAPILACAK NASIL YAPILACAK (plan başkalarınca da anlaşılır ve tekrar edilebilir olmalıdır)

Araştırmaya yönelik kavaramlar

Değişken Değişkenler Denek değişkenleri Çevre değişkenleri (yaş, boy, cinsiyet, meslek, gelir vs) Çevre değişkenleri (pekiştireç, deneme programı, ilaç vs)

Kontrol şekline göre değişkenler Bağımsız değişken Araştırma problemini ve kişi özellikleri etkileyen, değişmez çevre Bağımlı değişken Bağımsız değişkenin etkisinin araştırıldığı, ona göre değişen özellikler Ara değişken Gözlenebilir değişkenlerin gerisinde kalan değişkenler

Ara değişkenler Evrene ilişkin ara değişkenler Araştırma sürecine ilişkin ara değişkenler Ölçüm aracına ilişkin ara değişkenler Araştırma ortamına ilişkin ara değişkenler

Aldığı değere göre değişkenler süreksiz değişken (limitlerden birini almak zorundadır erkek-bayan) Sürekli değişken (limitler arasında yer alabilirlik)

Sayıltı Doğruluğu peşinen kabul edilen, varsayılan, kanıtlanmaya gerek olmayan

Denence (hipotez) Araştırma denencesi (araştırmacının denencesi=Ho) İstatistiksel denence Araştırmanın denencesi H1

İyi bir denencenin özellikleri 1- Kuramsal bir temele dayanmalıdır Bilinenlerle ciddi çelişkisinin olmaması gerekir Değişkenler arasındaki ilişkiyi tanımlamalıdır Test edilebilir olmalıdır

Sınırlılık Araştırma çerçevesi

Tarama çalışmaları, bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki ilişkiyi ve ilişki derecesini araştırır; deneysel çalışmalar ise değişkenler arasındaki neden-sonuç bağlantısını arar.

Tarama çalışmalarında, bağımsız değişkenler üzerinde hiçbir değişiklik yapılmazken; deneysel çalışmalarda bağımsız değişkenler kontrollü olarak değiştirilip bunun bağımlı değişken üzerindeki etkisi ölçülür.

Araştırma önerisi hazırlanması Araştırma planının yazılı dökümüne araştırma önerisi denir. araştırmanın adı Problem ve alt problemleri Araştırmanın amacı Araştırmanın önemi Varsayımlar (ön kabuller) Sınırlılıklar Tanımlar Yöntem Süre ve olanaklar Ekler kaynakça

Deneysel araştırma desenleri üçe ayrılır Deneme öncesi desenler Yarı deneysel desenler Gerçek deneysel desenler

Deneme Öncesi Desenler Kontrol olasılığı oldukça zayıftır Guruba ve ölçümün niteliğine ilişkin bilgiler edinmek için uygulanır 1- Tek gurup sontest G1-D1-T1 2- Tek gurup öntest- sontest G1-T1-D-T2

Deney öncesi desenler 3- karşılaştırmalı statik model G1-D1-T1 G2----- T1 Gurupların önceki durumları göz önüne alınmamıştır.

Gerçek Deney Desenleri Birden fazla gurup kullanılır Guruplar tek örneklemden seçilmiştir Kontrol gurubu vardır Deney ve kontrol gurubunda eşleşme vardır Kontrol edilemeyen değişkenler ortaktır

Gerçek Deney Desenleri Araştırmacının yapması gerekenler 1-İstenmeyen karıştırıcı değişkenlerin kontrolü 2-bağımsız değişkenin deney gurubuna uygulanıp kontrol gurubuna uygulanmaması 3-guruplar arası değişme ve gurup içi değişim hesaplanmalıdır. 4-şanstan kaynaklanan fark olasılığını belirlemek için gurup içi ve guruplar arsı değişime bakılmalıdır

Gerçek Deney Desenleri T1 T3 T2 T4

Gerçek Deney Guruplarının Çeşitleri Randomize G1 R- D – T1 G2 R- - T2 Öntest-sontest Kontrol guruplu model G1 R- T1- D- T3 G2 R- T2-- --- T4 Handikap: öğrenmenin etkisi

Gerçek Deney Guruplarının Çeşitleri Dörtlü gurup desenler G1 R- T1- D- T3 G2 R- T2- - T4 G3 R - - - T5 G4 R- - D T6 öğrenmenin etkisi kontrol altına alınmıştır

Yarı Deneysel desenler Deneysel desenlerin uygulanamadığı durmlarda uygulanan modellerdir.

Deneysel çalışmaların bir diğer temel kavramı da varyanstır.

Varyans, bağımlı değişkende meydana gelen değişmelerdir.

Deneysel çalışmalarda, “bağımsız değişkendeki bir değişme bağımlı değişkende bir değişikliğe neden olur” fikri test edilir.

Deneysel araştırma desenleri, denek sayısı bakımından tek denekli (küçük grup) desenler ve çok denekli desenler olarak da ikiye ayrılır.

Deneysel araştırma desenleri, bağımlı değişken üzerinde etkili olan faktör sayısı bakımından tek faktörlü desenler ve çok faktörlü desenler olarak da ikiye ayrılır.

Tek faktörlü desenler (one factor design), bağımlı değişken üzerinde tek bir bağımsız değişkenin etkisini araştırır.

Çok faktörlü desenler (faktöryel desen) iki veya daha fazla değişkenin bağımlı değişken üzerindeki tek tek ve eşzamanlı etkilerini inceler.

Deneysel araştırma desenlerinin bir başka sınıflandırması. Denekleriçi / gruplariçi desen (completely randomized design): Aynı deneklerin farklı koşullarda karşılaştırılması. Tekrarlı ölçümler yapılır. Deneklerarası / gruplararası desen (randomized block design): Farklı deneklerin farklı deneme şartlarında karşılaştırılması Karışık desenler (mixed design): Denekleriçi ve deneklerarası desenlerin karma yapılması. Öntest – sontest kontrol gruplu desen

Araştırma desenlerinde iç geçerlik ve dış geçerlik kavramları da önemlidir.

İç geçerlik (internal validity), bağımlı değişkendeki farklılaşmanın bağımsız değişkenlerle açıklanma derecesidir.

Dış geçerlik (external validity), bir örneklem üzerinde elde edilen araştırma sonuçlarının daha büyük gruplara ve evrene genellenme derecesi.

Beden eğitiminde ana araştırma konuları Hareket ve antrenman bilimi Antrenman yöntemleri Beslenme Biomekanik Spor fizyolojisi Kinesyoloji Ergojenler vb.

Beden eğitiminde ana araştırma konuları Sporda sosyal alanlar Yönetim organizasyon Rekreasyon Spor sosyolojisi Spor psikolojisi Spor tarihi Beden eğitimi ve spor vb.

ARAŞTIRMALARDA KAYNAK GÖSTERME TEKNİKLERİ

Alıntı Yapılırken Dikkat Edilecek Hususlar Kaynak Göstermenin Zorunlu Olduğu/Olmadığı Durumlar Metin İçerisinde Kaynak Gösterme Kaynakça Listesini Sıralama veya Gruplama Kaynakça Gösterme Yöntemleri

GİRİŞ Niçin kaynak gösterilmeli? Başkalarının emeğine saygı Atıfta bulunacak diğer araştırmacıları yanlış yönlendirme Yasal zorunluluklar

ALINTI YAPILIRKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Doğrudan Alıntılar Kelimesi kelimesine aynen yapılan alıntılardır ve çift tırnak ( “......” ) işareti içerisine metin yazılır. Örnek: Yıldırım (1966, 21)’a göre, hipotez “araştırmacıya bir nevi ışık tutma niteliği taşıyorsa değerli sayılmalıdır.” Dolaylı Alıntılar Alıntı yapılan metin eğer birebir kaynakla aynı değilse, yazar kendi cümleleriyle ifade ediyorsa, alıntı yapılan kısım tırnak içine alınmaz ya da sıkıştırılmış paragraf gibi özel biçimler kullanılmaz; ancak kaynak göstermek zorunludur.

KAYNAK GÖSTERMENİN ZORUNLU OLDUĞU DURUMLAR Başkasının eserinden bir aktarma yapılmış ise, Başkasının bulduğu yöntem, sonuç veya amaçtan faydalanılmış ise, Başkasının eserinden rakam, katsayı, şekil, grafik, resim vb. alınarak kullanılmış ise, Az veya çok başkasının eserinden esinlenilmiş ise, Yukarıdakilerin dışında başkasının eserinden doğrudan ve dolaylı olarak faydalanılmış ise yararlanılan kaynakların bildirilmesi zorunludur.

KAYNAK GÖSTERMEYİ GEREKTİRMEYEN DURUMLAR Genel kurallar, prensipler veya uygulamalar konusunda kaynak göstermeye gerek yoktur. Örneğin, “yardımseverlik bir erdemdir” ifadesinde kaynak göstermeye gerek yoktur. Herkesin bildiği, açık ve seçik olarak fark edilen bilgiler için kaynak göstermeye gerek yoktur. Örneğin, “Almanya Avrupa Birliğinin en güçlü ekonomisine sahip ülkelerinden biridir” ifadesinde kaynak göstermeye gerek yoktur.

KAYNAK NEREDE GÖSTERİLİR? DİPNOTU şeklinde aynı sayfanın sonunda Cümle içerisinde veya cümle sonunda Kitap veya makalenin sonunda Bölüm sonlarında Kaynakça Listesi Kitap veya makalenin sonunda Kaynakça Listesi Bu alternatiflerden bir veya bir kaçı yazının yayınlanacağı derginin veya kitabın yayın politikalarına; veya ödevlerde ise öğretmenin tercihleri doğrultusunda yapılır.

METİN İÇERİSİNDE KAYNAK GÖSTERME ŞEKİLLERİ Dipnotu Yöntemi Soyadı, Tarih ve Sayfa Yöntemi Soyadı ve Tarih Yöntemi Numaralama Yöntemi

Dipnotu Halinde Kaynak Gösterme Yöntemi Dipnotu halinde kaynak gösterirken, ilgili kısma veya cümle sonuna parantez içerisinde bir rakam yazılır ve aşağıda sayfanın en altına çizgi ile ayrılmış bölgeye metinde verilen numaranın aynısı eklenerek yazarın soyadı, adı, kitap/makale başlığı, yayıncı, yayın yeri, yayın tarihi ve sayfa numarası gibi tüm bilgiler verilir1. Örnek: [1] Arıkan, Rauf, (2005), Araştırma Teknikleri ve Rapor Hazırlama, Asil Yayın Dağıtım, 5. Baskı, Ankara.

Soyadı, Tarih ve Sayfa Yöntemi Örnek: Hipotez “araştırmacıya bir nevi ışık tutma niteliği taşıyorsa değerli sayılmalıdır” (Yıldırım,1966,21). Soyadı ve Tarih Yöntemi Örnek: Hipotez “araştırmacıya bir nevi ışık tutma niteliği taşıyorsa değerli sayılmalıdır” (Yıldırım,1966). Numaralama Yöntemi Örnek: Anket sorularının düzenlenmesinde soru sayısı kadar soru sırası da önemlidir (34)

KAYNAKÇA LİSTESİNİ SIRALAMA VEYA GRUPLAMA Yazarın Soyadına Göre Sıralama Kaynak Türlerine Göre Sıralama (Kitaplar, Dergiler, Tezler vb. şeklinde)

KAYNAKÇA LİSTESİ Nerede yer alır? Yazının metin kısmından hemen sonra Ekler kısmından hemen önce yer alır. Kaynağın türüne göre bir gösterim şekli vardır. Ancak bazı yayıncı kuruluşlar Kaynakça Listesinde ayrı bir gösterim şekli isteyebilir.

SONUÇ HAZIRLADIĞINIZ ÇALIŞMALARDA BİLGİYİ NEREDEN ALDIĞINIZI MUTLAKA YAZINIZ. BU ŞEKİLDE DAVRANMANIZ, ÖDEVİNİZİN DEĞERİNİ AZALTMAYACAK, TAM TERSİNE ÖDEVİNİZİ DAHA DA DEĞERLİ KILACAKTIR.