VİTAMİNLER

VİTAMİNLER Vitaminler düzenleyici ve direnç arttırıcı moleküllerdir. Doğal besin kaynaklarında bulunurlar ve besinlerle ya doğrudan ya da provitamin olarak alınırlar. Provitamin vitaminlerin öncül maddesidir . Ör : A ve D provitaminleri. Yapısı çabuk bozulur.

GÖREVLERİ Hücrenin yapısına katılmazlar !! Enerji kaynağı olarak kullanılmazlar Sindirilmezler ve direk hücre zarından geçebilirler Büyük bir kısmı enzimlerin çalışmasını sağlayan koenzim kısmının yapısını oluşturur. Esas iş gören kısımdır.

Vitaminler iki grupta incelenir

YAĞDA ÇÖZÜNEN VİTAMİNLER Yağda çözünen vitaminler A ,D, E, K vitaminleridir. Fazla alındıklarında karaciğerde DEPO edilirler. Dolayısıyla günlük alınmaları gerekmez. Depo edildikleri için de eksiklik belirtileri , suda eriyen vitaminlere göre daha geç ortaya çıkar.

SUDA ÇÖZÜNEN VİTAMİNLER B grubu vitaminler ve C vitamini suda çözünen vitaminlerdir. Suda çözündüklerinden fazlası idrarla dışarı atılır vücutta depolanamazlar (B12 vitamini kısa süreli depolanabilir) Günlük olarak alınmaları gereklidir Eksiklikleri kısa sürede etkisini gösterir.

A VİTAMİNİ Besinlerle doğrudan ya da provitamin olarak alınır. Provitamin A bitkilerde bulunan turuncu renkli karoten maddesidir. Karoten karaciğerde A vitaminine dönüştürülür.A vitaminin fazlası da vücuda zararlıdır.( Zayıflama , saç dökülmesi , halsizlik )

Görme pigmentlerinin yapısına katılır. Bu nedenle A vit Görme pigmentlerinin yapısına katılır. Bu nedenle A vit. Eksikliğinde karanlıkta görememe durumu ( gece körlüğü ) ,tavuk karası gibi rahatsızlıklar görülür. Büyüme, üreme kemik ve diş gelişimi için gereklidir. Epitel doku yapımı, gelişimi ve korunmasında görevlidir. Enfeksiyonlara karşı direnci arttırır.

D VİTAMİNİ D Vitaminin öncül maddesi besinlerle vücuda alınır ve güneş ışınları ile deride D vitaminine dönüştürülür. D vitamini ayrıca besinlerle doğrudan da alınabilir. Ca ve P un ince bağırsaktan emilmesi için gereklidir. Ca un kemiklerde depo edilmesini sağlar

Az güneş alan ülkelerde ve güneş ışığını doğrudan alamayan bireylerde D vitamini eksikliği görülür.Bu durumda Ca ve P emilimi yetersiz kaldığından ,kemik ve diş yapılarında bozukluklar meydana gelir. Çocuklarda Raşitizm , yetişkinlerde ise Osteomalazi denilen kemik hastalıkları ortaya çıkar Fazla alınması durumunda ise eklemlerin ve yumuşak dokuların kireçlenmesine neden olur.

Raşitizm

E VİTAMİNİ Günlük yiyeceklerde yeterli miktarda bulunduğundan eksikliğine az rastlanır. Farelerle yapılan deneylerde E vitamini eksikliğinin erkeklerde kısırlığa ,dişilerde ise embriyo ölümlerine yol açtığı saptanmıştır.

Üremede etkilidir A vitamini için koruyucu etkiye sahiptir. Oksijen ile bozulmayı önleyerek ( antioksidan etki ) hücrelerin ömrünü uzatır. Bağışıklık ve sinir sistemini güçlendirir Eksikliğinde kalp ve damar hastalıkları görülür.

K VİTAMİNİ Protrombin ,kanın pıhtılaşmasında rol oynayan bir maddedir. K vitamini karaciğerde protrombinin meydana gelmesini sağladığından kanın pıhtılaşmasında etkilidir. Bağırsakta bulunan bakteriler K vitamini sentezleyebilirler Fazla miktarda antibiyotik alınması , sadece hastalık yapıcı bakterilerin değil, K vitamini sentezleyen bakterilerin de ölümüne yol açar. Bunun sonucunda da K vitamini yetersizliği görülebilir.

B GRUBU VİTAMİNLER Genellikle besinler içinde birlikte bulunurlar. Tahıl kabukları , karaciğer , yeşil sebzeler B grubu vitaminlerin en önemli besin kaynağıdır. Bir çok enzimin koenzim kısmını oluştururlar.

B1 Vitamini ( Tiyamin ) : İlk keşfedilen B vitaminidir. Karbonhidrat metabolizmasında görev yaparak enerji üretiminde rol oynar Sinir sisteminin işlemesine yardımcı olur.( Eksikliği : Beriberi ) Kalp ve sindirim sistemi kaslarının çalışmasında rol oynar

B2 Vitamini-Riboflavin Koenzim olarak çalışır. Görme bozukluğu, yaralar oluşur B3 Vitamini-Niyasin-PP Pellegra (B3 eksikliği) B5 Vitamini-Pantotenik asit Vücudu korur

B6 Vitamini ( Piridoksin ) : Amino asit metabolizmasında rol oynar Bağışıklık sistemi için gereklidir. Kırmızı kan hücrelerinin oluşumunda etkisi vardır Eksikliğinde bağışıklık sistemi zayıflar

B7 Vitamini : ( Biotin ) Sinir ve sindirim sist. Çalışmasında etkilidir. B9 Vitamini : ( Folik Asit ) Bağırsak bakterileri tarafından sentezlenebilir. Alyuvar yapımında görevlidir Nükleik asitlerin yapımı için gereklidir. Hücre yapımını hızlandırır Amino asit metabolizmasında rol oynar

B12 Vitamini : ( Kobalamin ) Bağırsak bakterileri tarafından sentezlenebilir. Vücutta depolanabilir Bitkisel besinlerde bulunmaz Vejeteryanlar kendilerini bu vitamin eksikliğine karşı süt ve yumurta tüketerek korurlar Kırmızı kan hücrelerinin yapımı için gereklidir. Sinir sisteminin çalışmasında rol oynar

Bağışıklık sisteminde görev yapar Protein metabolizması için gereklidir.

C VİTAMİNİ ( Askorbik Asit ) Hava ve ışıkla temasta çok çabuk bozulduğu için ,bu vitamini içeren besinlerin hemen tüketilmesi gerekir. Özellikle stres altındaki kişilerin ve sigara kullananların günlük C vitamini ihtiyacı daha fazladır Bağ dokusundaki Kollajen liflerin oluşumu için gereklidir. Kan yapımı ve folik asidin kana geçmesini kolaylaştırır ve kullanımını arttırır böylelikle kansızlığı önler

Bağışıklık sistemini güçlendirir Diş sağlığında rol oynar. Eksikliğinde diş eti kanaması ( Skorbüt ) görülür.