5018 SAYILI KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU H O Ş G E L D İ N İ Z !

5018 SAYILI KANUN Genel Hükümler (2-12) Bütçe (14-28) Harcama Süreci ve süreçteki görevliler (30-61) Sorumluluk Kavramı ve Sorumlular (63-93) Raporlar (95-102) İç Kontrol ve Denetim (104-122)

Kamu Mali Yönetim Sistemine Yönelik Eleştiriler (1) Bütçe uygulamaları mali yılla sınırlı kalması ve çok yıllı bütçelemeye imkân verecek bir yapının kurulamaması, Mevcut kamu yönetim sistemi uluslararası standartlara ve Avrupa Birliği (AB) normlarına uygun olmaması, Mevcut sistemin, görev, yetki ve sorumluluk dengesini kuramaması, Tek bir bütçe yerine daire ve idarelere bağlı olarak değişik bütçelerin ortaya çıkması (fonlar, döner sermeyeler vs.), Bütçe sisteminin plan-program, program-bütçe ve plan-bütçe ilişkisini kuramaması, Kamu kurum ve kuruluşlarının önlerini görebilecekleri stratejik planların yapılamaması,

Kamu Mali Yönetim Sistemine Yönelik Eleştiriler (2) Türk bütçe sisteminde denetimin, esas itibarıyla mevzuata uygunluğun denetimi şeklinde gerçekleştirilmesi, Kaynakların etkin, ekonomik ve verimli kullanımının sağlanamaması, Yönetsel sorumlulukların açık bir şekilde tanımlanmaması, Bazı kanunların verdiği yetkiye dayanılarak parlamentonun izni olmadan yıl içinde bütçelere eklenen ödeneklerin büyüklüğü, Devletin varlıkları ile ilgili kayıt ve kontrol sisteminin, yeterli etkinlik düzeyine ulaşamaması Devletin taahhütleri konusunda tam bir bilgiye sahip olamaması, Devletin teşvik politikalarıyla yarattığı vergi istisnaları, indirimleri ve muafiyetlerinin tutarının bütçelerde görülememesi,

5018 Sayılı Kanunun Getirdikleri Mali yönetim ve bütçenin kapsamı genişletilmiştir, Stratejik planlama ve performans esaslı bütçeleme, Orta vadeli harcama programı çerçevesinde çok yıllı bütçelemeye geçilmiştir, Hesap verebilirlik ve mali saydamlık sağlanmaktadır, Kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılması ilkesi getirilmiştir, Kamuda muhasebe birliği sağlanmış ve mali istatistiklerin yayımlanması öngörülmüştür, İç kontrol sistemi getirilmiştir, İç denetim sistemi getirilmiştir, Sayıştayın denetim kapsamı genişletilmiştir.

Mali Yönetim ve Kontrol Süreci Stratejik Plan Misyon Vizyon Stratejik amaçlar Stratejik hedefler Performans Programı Öncelikler Performans hedefleri Faaliyet/projeler Kaynak ihtiyacı Performans göstergeleri İdare Bütçesi Harcama birimleri Kaynak tahsisi Temel performans göstergeleri Uygulama Faaliyet Raporu Faaliyet/proje sonuçları Performans hedef ve gerçekleşmeleri Sapmalar ve nedenleri Öneriler ve tedbirler Denetim ve Değerlendirme İç ve dış denetim TBMM/Yerel Meclis Kesin hesap Hesap verme sorumluluğu

Kanunun Künyesi Kanunun Numarası: 5018 Kanunun Adı: Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu Kabul Tarihi: 10.12.2003 R.G. tarih ve numarası: 24.12.2003 – 25326 Kanun, 01.01.2005 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 1927 yılından beri yürürlükte olan 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanununu yürürlükten kaldırmıştır.

Kanunun Genel Gerekçesi Kanun ile; bütçe kapsamının genişletilmesi suretiyle bütçe hakkının en iyi şekilde kullanılması, bütçe hazırlama ve uygulama sürecinde etkinliğin arttırılması, mali yönetimde şeffaflığın sağlanması, sağlıklı bir hesap verme mekanizması ile harcama sürecinde yetki-sorumluluk dengesinin yeniden kurulması, etkin bir iç kontrol sisteminin oluşturulması suretiyle çağdaş gelişmelere uygun yeni bir kamu mali yönetim sistemi oluşturulması öngörülmektedir.

5018 Sayılı Kanunun Amacı Bu Kanunun amacı, kalkınma planları ve programlarda yer alan politika ve hedefler doğrultusunda; Kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını, Hesap verebilirliği, Malî saydamlığı, sağlamak için: kamu malî yönetiminin yapısını ve işleyişini, kamu bütçelerinin hazırlanmasını, uygulanmasını, tüm malî işlemlerin muhasebeleştirilmesini, raporlanmasını, malî kontrolü, düzenlemektir. (5018/1)

5018 Sayılı Kanunun Kapsamı (5018/2) Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdareleri Merkezi Yönetim Kapsamındaki Kamu İdareleri Sosyal Güvenlik Kurumu (IV Sayılı Cetvel) Mahalli İdareler 1- Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri (I Sayılı Cetvel) 2- Özel Bütçe Kapsamındaki İdareler (II Sayılı Cetvel) 3- Düzenleyici ve Denetleyici Kuruluşlar (III Sayılı Cetvel) 1- Belediyeler, 2- İl özel idareleri, 3- Bunların kurdukları birlik ve idareler,

5018 Sayılı Kanun Kapsamı Dışında Tutulan Kuruluşlar Düzenleyici ve denetleyici kurumlar (bazı maddeler hariç), T.C. Merkez Bankası, Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT’ler), Belediye İktisadi Teşekkülleri (BİT’ler), Döner Sermayeli İşletmeler, Kamu görevi veya hizmeti yürüten dernek ve vakıflar, 5436 sayılı Kanunla yapılan düzenleme neticesinde kapsam dışında bırakılan bazı kuruluşlar (TOKİ, TMSF, TRT, vb.).

Hazine Birliği Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin gelir, gider, tahsilat, ödeme, nakit planlaması ve borç yönetimi Hazine birliğini sağlayacak şekilde yürütülür. Bu Kanuna ekli (I) sayılı cetvelde yer alan kamu idarelerinin tüm gelirleri Hazine veznelerine girer, giderleri bu veznelerden ödenir. Bu idareler özel vezne açamaz. (5018/6)

5018 SAYILI KANUN Genel Hükümler Bütçe Harcama Süreci ve süreçteki görevliler Sorumluluk Kavramı ve Sorumlular Raporlar İç Kontrol ve Denetim

Bütçe Belirli bir dönemdeki gelir ve gider tahminleri ile bunların uygulanmasına ilişkin hususları gösteren ve usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan belgeyi ifade eder. (5018/3-f). Bu belge düzenleyen kuruma göre ya Kanundur ya da meclis kararıdır. Merkezî yönetim bütçe kanunu, merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin gelir ve gider tahminlerini gösteren, bunların uygulanmasına ve yürütülmesine yetki ve izin veren kanundur. (5018/15) İl özel idaresi, belediye, bağlı idare ve birliklerin bütçesi, mali yıl içindeki  gelir ve gider tahminlerini gösteren, gelirlerin toplanmasına ve harcamaların yapılmasına izin veren bir meclis kararıdır. (MİBMY/5)

Kamu İdaresinde Bütçeler (1) Genel yönetim kapsamındaki idarelerin bütçeleri; Merkezî yönetim bütçesi, Sosyal güvenlik kurumları bütçeleri, Mahallî idareler bütçeleri, olarak hazırlanır ve uygulanır. Kamu idarelerince bunlar dışında herhangi bir ad altında bütçe oluşturulamaz. (5018/12)

Kamu İdaresinde Bütçeler (2) Merkezî yönetim bütçesi: bu Kanuna ekli (I), (II) ve (III) sayılı cetvellerde yer alan kamu idarelerinin bütçelerinden oluşur. Genel bütçe: Devlet tüzel kişiliğine dahil olan ve bu Kanuna ekli (I) sayılı cetvelde yer alan kamu idarelerinin bütçesidir. Özel bütçe: Bir bakanlığa bağlı veya ilgili olarak belirli bir kamu hizmetini yürütmek üzere kurulan, gelir tahsis edilen, bu gelirlerden harcama yapma yetkisi verilen, kuruluş ve çalışma esasları özel kanunla düzenlenen ve bu Kanuna ekli (II) sayılı cetvelde yer alan her bir kamu idaresinin bütçesidir. Düzenleyici ve denetleyici kurum bütçesi: Özel kanunlarla kurul, kurum veya üst kurul şeklinde teşkilatlanan ve bu Kanuna ekli (III) sayılı cetvelde yer alan her bir düzenleyici ve denetleyici kurumun bütçesidir. Sosyal güvenlik kurumu bütçesi: Sosyal güvenlik hizmeti sunmak üzere, kanunla kurulan ve bu Kanuna ekli (IV) sayılı cetvelde yer alan her bir kamu idaresinin bütçesidir. Mahallî idare bütçesi: Mahallî idare kapsamındaki kamu idarelerinin bütçesidir.

Bütçe İlkeleri (1) (5018/13) Bütçelerin hazırlanması, uygulanması ve kontrolünde aşağıdaki ilkelere uyulur: Bütçelerin hazırlanması ve uygulanmasında, makroekonomik istikrarla birlikte sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak esastır. Kamu idarelerine bütçeyle verilen harcama yetkisi, kanunlarla düzenlenen görev ve hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla kullanılır. Bütçeler kalkınma planı ve programlarda yer alan politika, hedef ve önceliklere uygun şekilde, idarelerin stratejik planları ile performans ölçütlerine ve fayda-maliyet analizine göre hazırlanır, uygulanır ve kontrol edilir. Bütçeler, stratejik planlar dikkate alınarak izleyen iki yılın bütçe tahminleriyle birlikte görüşülür ve değerlendirilir.

Bütçe İlkeleri (2) (5018/13) Bütçe, kamu malî işlemlerinin kapsamlı ve saydam bir şekilde görünmesini sağlar. Tüm gelir ve giderler gayri safi olarak bütçelerde gösterilir. Belirli gelirlerin belirli giderlere tahsis edilmemesi esastır. Bütçelerde gelir ve gider denkliğinin sağlanması esastır. Bütçeler, ait olduğu yıl başlamadan önce Türkiye Büyük Millet Meclisi veya yetkili organlarca kabul edilmedikçe veya onaylanmadıkça uygulanamaz. Bütçelerde, bütçeyi ilgilendirmeyen hususlara yer verilmez.

Bütçe İlkeleri (3) (5018/13) Bütçe gelir ve gider tahminleri ile uygulama sonuçlarının raporlanmasında açıklık, doğruluk ve malî saydamlık esas alınır. Kamu idarelerinin tüm gelir ve giderleri bütçelerinde gösterilir. Kamu hizmetleri, bütçelere konulacak ödeneklerle, mevzuatla belirlenmiş yöntem, ilke ve amaçlara uygun olarak gerçekleştirilir. Bütçelerde, ödenekler belirli amaçları gerçekleştirmek üzere tahsis edilir. Bütçeler kurumsal, işlevsel ve ekonomik sonuçların görülmesini sağlayacak şekilde Maliye Bakanlığınca uluslararası standartlara uygun olarak belirlenen bir sınıflandırmaya (Analitik Bütçe Sınıflandırması) tâbi tutularak hazırlanır ve uygulanır.

Analitik Bütçe Sınıflandırması (ABS)

Merkezi Yönetim Bütçe Kanununun Kapsamı Merkezî yönetim bütçe kanunu, merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin gelir ve gider tahminlerini gösteren, bunların uygulanmasına ve yürütülmesine yetki ve izin veren kanundur. Merkezî yönetim bütçe kanununda; yılı ve izleyen iki yılın gelir ve gider tahminleri, varsa bütçe açığının veya fazlasının tutarı, açığın nasıl kapatılacağı veya fazlanın nasıl kullanılacağı, vergi muafiyeti, istisnası ve indirimleri ile benzeri uygulamalar nedeniyle vazgeçilen vergi gelirleri, borçlanma ve garanti sınırları, bütçelerin uygulanmasında tanınacak yetkiler, bağlı cetveller, malî yıl içinde gelir ve giderlere yönelik olarak uygulanacak hükümler yer alır. Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin her birinin gelir-gider tahminleri, merkezî yönetim bütçe kanununda ayrı bölüm veya cetvellerde gösterilebilir. (5018/15)

Bütçe Süreci SÜREÇ YETKİLİ MERCİ TARİH Orta Vadeli Program Kalkınma Bakanlığı Eylül başı (BKK) Orta Vadeli Mali Plan Maliye Bakanlığı Eylül başı (YPK) Bütçe Çağrısı ve eki Bütçe Hazırlama Rehberi En geç Eylül 15’e kadar R.G.de yayımlanır Yatırım Genelgesi ve eki Yatırım Programı Hazırlama Rehberi Bütçe Gelir ve Gider Teklifleri Kamu İdareleri Eylül sonuna kadar Maliye Bakanlığına Yatırım Teklifleri Eylül sonuna kadar Kalkınma Bakanlığına Maliye Bakanlığı ile Kamu idarelerinin görüşmeleri Eylül Sonu Bakanlar kurulu tarafından TBMM ye sunulur En geç 17 Ekim Komisyon ve Genel Kurul da bütçe görüşmeleri ve oylanması 31 Aralık Cumhurbaşkanınca onay

Şematik Bütçe Süreci Eylül sonu YPK Orta Vadeli Program 17 Ekim Eylülün ilk haftası Tasarı En geç Eylül 15 YPK 17 Ekim Bütçe Çağrısı ve Bütçe Hazırlama Rehberi Eylül 15 Orta Vadeli Mali Plan Eylül sonu Eylül sonu Yatırım Genelgesi ve Yatırım Programı Hazırlama Rehberi Teklif Görüşmeler

Merkezi Yönetim Bütçe Kanununda Değişiklik Yapılabilmesi (1) Anayasanın “Bütçelerde değişiklik yapılabilme esasları” başlıklı 163 üncü maddesine göre: “Merkezi yönetim bütçesiyle" verilen ödenek, harcanabilecek miktarın sınırını gösterir. Harcanabilecek miktar sınırının Bakanlar Kurulu kararıyla aşılabileceğine dair bütçelere hüküm konulamaz. Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde kararname ile bütçede değişiklik yapmak yetkisi verilemez. Cari yıl bütçesindeki ödenek artışını öngören değişiklik tasarılarında ve cari ve ileriki yıl bütçelerine malî yük getirecek nitelikteki kanun tasarı ve tekliflerinde, belirtilen giderleri karşılayabilecek malî kaynak gösterilmesi zorunludur.” denilerek bütçelerde değişiklik yapılabilmesinin esasları çizilmiştir.

Merkezi Yönetim Bütçe Kanununda Değişiklik Yapılabilmesi (2) 5018 sayılı Kanun’un 19 uncu maddesinin son fıkrasında: “Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçelerindeki ödeneklerin yetersiz kalması halinde veya öngörülmeyen hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla, karşılığı gelir gösterilmek kaydıyla, kanunla ek bütçe yapılabilir” denilerek anayasal hükme paralel bir düzenleme yapılmıştır.

Sosyal Güvenlik Kurumları ve Mahallî İdareler Sosyal güvenlik kurumları ve mahallî idare bütçelerinin hazırlanması ve uygulanması ile diğer malî işlemleri, bu Kanun hükümleri saklı kalmak kaydıyla, ilgili kanunlarındaki hükümlere tâbidir. … Mahalli idarelerde bütçe hazırlama süreci ve uygulanması, merkezi yönetime dahil kurum bütçelerinden farklı olarak, 10.03.2006 tarih ve 26104 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan “Mahalli idareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği”ne göre gerçekleştirilir. (5018/77) İlgili Yönetmeliğin 2,3,4,5,6 ncı bölümleri tamamen bütçe ve kesin hesapla alakalıdır.

Mahalli İdarelerde Bütçe İl özel idaresi, belediye, bağlı idare ve birliklerin bütçesi, mali yıl içindeki gelir ve gider tahminlerini gösteren, gelirlerin toplanmasına ve harcamaların yapılmasına izin veren bir meclis kararıdır. Mali yıl bütçesi, stratejik plan ve performans programları dikkate alınarak izleyen iki yılın gelir ve gider tahminleri ile birlikte görüşülür ve değerlendirilir. Bütçe, kurumların plan ve programlarının gerekleri ile fayda ve maliyet unsurları göz önünde tutularak verimlilik, tutumluluk ilkeleri ile uluslararası standartlara uygun olarak hazırlanır ve uygulanır. Bütçe; gider, gelir ve finansmanın ekonomik sınıflandırması bölümlerinden oluşur. … (MİBMY/5)

İl Özel İdaresi Bütçesi İlin stratejik plânına uygun olarak hazırlanan bütçe, il özel idaresinin malî yıl ve izleyen iki yıl içindeki gelir ve gider tahminlerini gösterir, gelirlerin toplanmasına ve harcamaların yapılmasına izin verir. Bütçeye ayrıntılı harcama programları ile finansman programları eklenir. Bütçe yılı Devlet malî yılı ile aynıdır. Bütçe dışı harcama yapılamaz. Vali ve harcama yetkisi verilen diğer görevliler, bütçe ödeneklerinin verimli, tutumlu ve yerinde harcanmasından sorumludur. (5302/44)

5018 SAYILI KANUN Genel Hükümler Bütçe Harcama Süreci ve süreçteki görevliler Sorumluluk Kavramı ve Sorumlular Raporlar İç Kontrol ve Denetim

Harcama Süreci (Genel) Bütçe Kanunu (Ödenekler) Ödeneklerin Serbest Bırakılması Ödenek Gönderilmesi (Taşra ve Yurtdışı) Harcama Talimatı (Harcama Yetkilisi) Gerçekleştirme İşlemleri (Fiyat araştırması, İhale, Maaş Bordrolarının Düzenlenmesi v.s.) Ödeme Emri Belgesinin Düzenlenmesi (Ön Mali Kontrol) Mali Hizmetler Biriminde ön Mali Kontrol (Öngörülmüş ise) Harcama Yetkilisinin Onayı Muhasebe Yetkilisince Ödeme Denetim

Harcama Süreci (Özel) MERKEZ Mali Harcama Hizmetler yetkilisi Birimi Ödeme Emri Harcama yetkilisi Muhasebe Yetkilisi Harcama Talimatı Gerçekleştirme Görevlileri Harcama yetkilisi TAŞRA Ödenek Gönderme Belgesi Ödeme Emri Harcama Talimatı Muhasebe yetkilisi Gerçekleştirme Görevlileri

Harcama Sürecinin Gerçekleşmesinde Görev Alanlar 1. Harcama Yetkilisi 2.Gerçekleştirme Görevlileri 3. Muhasebe Yetkilisi Bir kamu giderinin yapılabilmesi için Harcama Yetkilisi tarafından harcama talimatı verilmesi gerekmektedir. (5018/32-1) Gerçekleştirmeyle görevli olanlar ise giderin belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler. (5018/33-2) Gelirlerin ve alacakların tahsili, giderlerin hak sahibine ödenmesi, para ve parayla ifade edilebilen değerler ile emanetlerin alınması, saklanması, ilgililere verilmesi, gönderilmesi ve diğer tüm mali işlemlerin kayıtlarının yapılması ve raporlanması işlemlerini yürütür. (5018/61) 4. Ön mali kontrol fonksiyonunu yerine getirenler 5. Taşınır kayıt kontrol yetkilisi

Harcama Sürecinin Başlaması 5018 Sayılı Kanun hükümlerine göre, harcama süreci harcama yetkililerinin; hizmetin gerekçesi, yapılacak işin konusu ve tutarı, yapılacak işin süresi, yapılacak işin kullanılabilir ödeneği, gerçekleştirme usulü gerçekleştirmeyle görevli olanlar, hakkında bilgileri içeren harcama talimatını vermesiyle başlar.

Harcama Talimatı (2)

Harcama Yetkilisinin Belirlenmesi Genel Kural: Analitik bütçe sisteminde kurumsal sınıflandırmanın üçüncü ve dördüncü düzeyinde yer alan birimler bütçeyle ödenek tahsis edilen harcama birimlerini, Bu birimlerin en üst yöneticileri ise harcama yetkililerini ifade eder.

Harcama Yetkilisinin Belirlenmesi (Örnek)

İl Özel İdarelerinde Harcama Yetkilisi Kimdir? İl özel idaresi bütçesiyle ödenek tahsis edilen her bir harcama biriminin en üst yöneticisi harcama yetkilisidir. İlçelerde bu yetki kaymakam tarafından kullanılır. İlçelere gönderilecek ödeneklerin, il özel idaresi malî kontrol yetkilisi tarafından vize edilmesi yeterlidir. Bu ödeneklerin harcanması sırasında ayrıca harcama öncesi kontrol işlemi yapılmaz.(5302/46)

Harcama Yetkilisinin Belirlenmesinde Özel Durumlar Teşkilat yapısı ve personel durumu gibi nedenlerle harcama yetkililerinin belirlenmesinde güçlük bulunan idarelerde, Bütçelerinde harcama birimleri sınıflandırılmayan idarelerde, Harcama yetkisi, üst yönetici veya üst yöneticinin belirleyeceği kişiler tarafından; mahalli idarelerde İçişleri Bakanlığının, diğer idarelerde ise Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine yürütülebilir.

Merkez Dışı Birimlerde Harcama Yetkilileri Ödenek gönderme belgesiyle ödenek gönderilen merkez dışı birimlerin en üst yöneticisi harcama yetkilisidir. Ancak bu genel ilkeye istisna olacak şekilde ilçe mal müdürlüklerinde ve ilçe özel idarelerinde harcama yetkilisi, Malmüdürü veya İlçe Özel İdare Müdürü yerine Kaymakamdır. Çeşitli bakanlık ve kuruluşlara bağlı; ilköğretim, ortaöğretim ve dengi okullar, başkanlık, hastane, dispanser, sağlık ocağı, sağlık merkezi, müze ve kütüphaneler, ceza ve tevkif evleri gibi birimlere ödenek gönderme belgesi ile ödenek gönderilmesi halinde bu birimlerin okul müdürü, baştabip, başkan, müdür gibi unvanlara sahip en üst yöneticileri harcama yetkilisidir.

Ödenek Gönderme Belgesi

Harcama Yetkisinin Birleştirilmesi Teşkilat yapısında üst yönetici ile harcama birimleri arasında yönetim kademesi yer almak şartıyla, bütçeyle ödenek tahsis edilen harcama birimlerinin harcama yetkisi harcama türleri itibarıyla kısmen veya tamamen; merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde Maliye Bakanlığının, sosyal güvenlik kurumlarında ilgili bakanlığın, mahalli idarelerde ise İçişleri Bakanlığının uygun görüşü ve üst yöneticinin onayı ile bir üst yönetim kademesinde birleştirilebilir. Üst yönetici ve yardımcılarına harcama yetkisinin birleştirilmesi suretiyle harcama yetkisi verilemez.

Harcama Yetkisinin Devri Merkez teşkilatında yardımcılarına, yardımcısı olmayanlar hiyerarşik olarak bir alt kademedeki yöneticilere, Merkez dışı birimlerde yardımcılarına (Nüfusu 50.000’in altındaki ilçeler hariç), Belediye ve il özel idareleri ile bunlara bağlı idarelerde yardımcılarına, yardımcısı olmayanlar ise hiyerarşik olarak bir alt kademedeki yöneticilere, Mahalli idare birliklerinde birlik başkanı harcama yetkisini birlik genel sekreteri, birlik müdürü veya birim amirlerine, kısmen veya tamamen devredebilirler.

Harcama Yetkisi Devrinin Şartları Yetki devri yazılı olmak zorundadır. Devredilen yetkinin sınırları açıkça belirlenmiş olmalıdır. Harcama yetkisinin devri ve bu yetkinin geri alınması mali hizmetler birimine ve muhasebe yetkilisine, merkez teşkilatında ayrıca üst yöneticiye, yazılı olarak bildirilmelidir. Harcama yetkisinin devredilmesi, yetkiyi devredenin idari sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.

Harcama Yetkisi Devrinin Sınırları Her bir harcama işlemi itibarıyla, mal ve hizmet alımlarında iki yüz elli bin Türk Lirasını, yapım işlerinde ise bir milyon Türk Lirasını aşan harcamalara ilişkin harcama yetkisi hiçbir şekilde devredilemez.

Harcama Yetkilisinin Geçici Olarak Görevden Ayrılması Hali Kanuni izin, Hastalık, Geçici görev, Disiplin cezası uygulaması, Görevden uzaklaştırma ve benzeri nedenler, sebebiyle geçici olarak görevinden ayrılması halinde ilgili harcama biriminin harcama yetkilisi vekaleten görevlendirilen kişidir. (HYHG Tebliğ, S.N.1)

Birleşemeyecek Görevler (Görevler Ayrılığı İlkesi) Harcama yetkilisi ve muhasebe yetkilisi görevi aynı kişide birleşemez. Mali hizmetler biriminde ön mali kontrol görevini yürütenler mali işlem sürecinde görev alamazlar. (İç Kontrol ve Ön Mali Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar Md.15)

Harcama Sürecinde Gerçekleştirme Aşaması Harcama yetkilisinin harcama talimatını vermesinden itibaren malın alınması veya hizmetin yaptırılması süreci başlamakta, bu süreç alım ve hizmet ifasına ilişkin kanıtlayıcı belgelerin ödeme belgesi ekinde harcama yetkilisine imzalatılması ve müteakiben de muhasebe yetkilisine sunulmasına kadar devam etmektedir. Bütçelerden bir giderin yapılabilmesi için iş, mal veya hizmetin belirlenmiş usul ve esaslara uygun olarak alındığının veya gerçekleştirildiğinin, görevlendirilmiş kişi veya komisyonlarca onaylanması ve gerçekleştirme belgelerinin düzenlenmiş olması gerekir. 33 üncü madde hükmüne göre, giderlerin gerçekleştirilmesi; harcama yetkililerince belirlenen görevli tarafından (Gerçekleştirme Görevlisi) düzenlenen ödeme emri belgesinin harcama yetkilisince imzalanması ve tutarın hak sahibine ödenmesiyle tamamlanır.

Gerçekleştirme Görevlisi Harcama yetkilisi, yardımcıları veya hiyerarşik olarak kendisine en yakın üst kademe yöneticileri arasından bir veya daha fazla sayıda gerçekleştirme görevlisini ödeme emri belgesi düzenlemekle görevlendirir.

Ödeme Emri Belgesi

Gerçekleştirme Görevlilerinin Görevleri Gerçekleştirme görevlileri; harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi, ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması, görevlerini yürütürler. Ödeme emri belgesini düzenlemekle görevlendirilen gerçekleştirme görevlileri, ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerinde ön mali kontrol işlemini de gerçekleştirirler. Elektronik ortamda oluşturulan ortak bir veri tabanından yararlanmak suretiyle yapılacak harcamalarda, veri giriş işlemleri gerçekleştirme görevi sayılır.

Harcama Sürecinde Ödeme Aşaması Harcama yetkilisince imzalanan ödeme emri belgesine istinaden muhasebe yetkilisi tarafından tutarın hak sahibine ödenmesiyle harcama işlemi tamamlanmış olur.

Muhasebe Yetkilisi (1) Muhasebe yetkilileri ödeme emri belgesi ve ekleri üzerinde; Yetkililerin imzasını, Ödemenin çeşidine göre ilgili mevzuatında belirlenen belgelerin tamam olmasını, Maddi hata bulunup bulunmadığını, Hak sahibinin kimliğine ilişkin bilgileri, kontrol etmekle yükümlüdürler. (5018/61)

Muhasebe Yetkilisi (2) Muhasebe yetkilileri, ilgili mevzuatında düzenlenmiş belgeler dışında belge arayamaz. Kontrolüne tabi konulara ilişkin hata veya eksiklik bulunması halinde ödeme yapamaz. Belgesi eksik veya hatalı olan ödeme emri belgeleri, düzeltilmek veya tamamlanmak üzere en geç bir iş günü içinde gerekçeleriyle birlikte harcama yetkilisine yazılı olarak gönderilir. Hataların düzeltilmesi veya eksikliklerin giderilmesi halinde muhasebe kaydına alınma sırasına göre ödeme işlemi gerçekleştirilir. (5018/61)

Ön Ödeme İlgili mevzuatında öngörülen hallerde kesin ödeme öncesi avans veya kredi şeklinde yapılan ödemeye ön ödeme denir. Harcama yetkilisinin uygun görmesi ve karşılığı ödeneğin saklı tutulması kaydıyla, ilgili kanunlarda öngörülen haller ile gerçekleştirme işlemlerinin tamamlanması beklenilemeyecek ivedi veya zorunlu giderler için avans vermek veya kredi açmak suretiyle ön ödeme yapılabilir. Verilecek avansın üst sınırları merkezî yönetim bütçe kanununda gösterilir. (5018/35) Ön ödemeler hangi iş için verilmiş ise yalnızca o işte kullanılır. (Ön Öd. Hak. Yön./5) Avans verilmek veya kredi açılmak suretiyle ön ödeme yapılabilecek gider türleri Ön Öd. Hak. Yönetmeliğin altıncı maddesinde sayılmaktadır.

Ön Ödeme Çeşitleri 1- Bütçe içi ön ödemeler 2- Bütçe dışı ön ödemeler

Bütçe İçi Ön Ödemeler Bütçe ödenekleriyle irtibat kurularak yapılan ödemelerdir. Örneğin; Personele yolluk karşılığı verilen avanslar Harcama yetkilisi mutemetlerine verilen avanslar

Bütçe Dışı Ön Ödemeler Bütçede yer alan ödeneklerle bağlantısı kurulmadan, diğer bir anlatımla bütçede ödeneğinin olup olmadığına bakılmadan tamamen bütçe dışından yapılan ön ödemelerdir. İlgili kanunların bütçe dışı avans ödenmesine ilişkin hükümleri saklı kalmak üzere Ön Öd. Hak. Yönetmeliğin yedinci maddesinde belirtilen hallerde bütçe dışı avans verilmek veya kredi açılmak suretiyle ön ödeme yapılabilir.

Ön Ödemelerde Mahsup İşlemleri (1) Her mutemet ön ödemelerden harcadığı tutara ilişkin kanıtlayıcı belgeleri, ilgili kanunlarında ayrıca belirtilmemiş olması halinde avanslarda bir ay, kredilerde üç ay içinde muhasebe yetkilisine vermek ve artan tutarı iade etmekle yükümlüdür. Bakanlık, zorunlu hallerde mahsup süresini ayrıca belirlemeye yetkilidir. Harcama yetkilisinin talimatıyla, süreleri içinde getirilecek harcama belgeleri tutarında yeniden ön ödeme yapılabilir. Usulüne uygun olarak mahsup işlemi yapılmadıkça aynı iş için ön ödeme yapılamaz. (Ön Öd. Hak. Yön./11)

Ön Ödemelerde Mahsup İşlemleri (2) Süresi içerisinde mahsup edilmeyen avanslar hakkında 21.7.1953 tarihli ve 6183 sayılı Kanun hükümleri uygulanır. Avansın verildiği tarihten önceki bir tarihi taşıyan harcama belgeleri avansın mahsubunda kabul edilemez. Mahsup döneminde verilen harcama belgelerinin de, ön ödemenin yapıldığı tarih ile en geç ait olduğu bütçe yılının son günü arasındaki tarihi taşıması gerekir. Mutemet, işin tamamlanmasından sonra, yukarıdaki bir ve üç aylık sürelerin bitimini beklemeden, son harcama tarihini takip eden üç iş günü içinde ön ödeme artığını iade etmek ve süresinde mahsubunu yaparak hesabını kapatmak zorundadır. (Ön Öd. Hak. Yön./11)

Ön Ödemelerde Mahsup İşlemleri (3) Ön ödemenin başka mutemede devredilmesi halinde, devralan mutemedin de, hesabını ön ödemenin ilk mutemede yapıldığı tarihten itibaren, yukarıda belirtilen sürelerde muhasebe yetkilisine vermesi zorunludur. Denetim elemanları, yollukları ve diğer giderleri karşılığı aldıkları avanslara ilişkin harcama belgelerini, takip eden ayın onuncu gününe kadar idarelerine vermek ve varsa avans artığını iade etmekle, idareler de bunu aramakla yükümlüdür. Hakediş tutarının avanstan fazla olması halinde, farkın, ilgili denetim elemanının banka hesabına aktarılması zorunludur. (Ön Öd. Hak. Yön./10)

Avans ve Kredi Arasındaki Farklar Limit (Belli limite kadar avans, üzeri kredi) Mahsup Süresi (Avans 1 ay, kredide 3 ay) Geç Mahsup (Avanslar 6183, kredi için uyarma) Ödenme (Avansta nakit, kredide hesaba aktarma)

5018 SAYILI KANUN Genel Hükümler Bütçe Harcama Süreci ve süreçteki görevliler Sorumluluk Kavramı ve Sorumlular Raporlar İç Kontrol ve Denetim

Sorumluluk Kavramı (1) Genel bir kavram olarak sorumluluk: “Kişinin kendi davranışlarını veya kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesi, mesuliyet” (TDK), “Uyulması gereken bir kurala aykırı davranışın hesabını verme, tazminatla yükümlü olma ve işlenmiş bir suçun cezasını çekme” (Yılmaz, 1985: 234) olarak ifade edilebilmektedir. Hesap verme sorumluluğu esasında bir raporlama faaliyetidir. Bir görev icra etmek üzere kendilerine emanet edilen kamu kaynaklarını kullananların, kaynakları kendilerine emanet edenlere karşı, kaynakların kullanımı ve görevin nasıl yerine getirildiği hususunda açıklamada bulunma sorumluluğudur. Genel anlamda sorumluluk, yaptırıma bağlanmış yetkiyi ifade etmektedir

Sorumluluk Kavramı (2) Sorumluluk kavramı kusura dayanan ve kusursuz sorumluluk olarak ayrılabildiği gibi hukuksal sorumluluk, ceza sorumluluğu, mali sorumluluk, siyasal sorumluluk olarak da ayrıma tabi tutulabilir. Bunlardan mali sorumluluk; kişinin gerek hazineye gerekse başka bir kişiye verdiği zararın kendisine ödettirilmesi sonucunu doğuran sorumluluk türüdür. Mali sorumluluğun varoluş amacı, işlem ve eylemden zarar görenin zararının giderilmesi: müeyyidesi ise zarar doğurucu eylemi yapanın tazminata mahkûm olmasıdır.

5018 Sayılı Kanun Açısından Sorumluluk Genel Sorumluluk Hali: Hesap Verme Sorumluluğu (Madde 8) Özel Sorumluluk Halleri; Bakanların Hesap Verme Sorumluluğu (Madde 10) Üst Yöneticilerin Hesap Verme Sorumluluğu ( Madde 11) Harcama Yetkililerinin Sorumluluğu (Madde 32) Gerçekleştirme Görevlilerinin Sorumluluğu (Madde 33) Muhasebe Yetkililerinin Sorumlulukları (Madde 61) Gelirlerin Toplanması Sorumluluğu (Madde 38) Mal Yönetiminde Etkililik ve Sorumluluk (Madde 48) Ödenek Üstü Harcama Halinde Sorumluluk (Madde 70) Kamu Zararının Doğması Halinde Sorumluluk (Madde 71) Yetkisiz Tahsil ve Ödeme Halinde Sorumluluk (Madde 72) İdarelerin Mali Saydamlığı Sağlamak İçin Gerekli Düzenlemeleri Yapmaları Sorumluluğu (Madde 7) Bağış ve Yardımları Kullanmakla Görevlendirilenler (Madde 40)

5018 Sayılı Kanunda Genel Sorumluluk Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır. Hesap verme sorumluluğu, diğer sorumlulukları da içeren bir üst sorumluluk halidir. Bu sorumluluk, yapılan işlemin niteliğine göre idari, mali ve cezai sorumluluk hallerinden biri, birden fazlası veya tamamı şeklinde söz konusu olabilir. 5018 sayılı Kanun, sorumluluk açısından “kusur sorumluluğu” ilkesini benimsemiştir. Yani, yeni sorumluluk sisteminde objektif kusursuz sorumluluk anlayışından vazgeçilmiş bulunulmaktadır. (5018/8)

Hesap Verme Sorumluluğu TBMM Yerel Meclis Başbakan Bakan Üst yönetici Üst yönetici Harcama Y. Harcama Y. Gerçekleştirme G. Gerçekleştirme G. Genel ve Özel Bütçeli İdareler ile Sosyal Güvenlik Kurumlarında Mahalli İdarelerde

Bakanların Hesap Verme Sorumluluğu (1) Hükümet politikalarının uygulanmasından, Bütçelerin hazırlanması ve uygulanmasından, Diğer bakanlıklarla koordinasyon ve işbirliğinden, Kaynakların kullanımından, Kamuoyunun bilgilendirilmesinden, Başbakana ve Türkiye Büyük Millet Meclisine karşı sorumludur. Buradaki sorumluluktan kasıt siyasal sorumluluktur. Yani bakanların, Kanun kapsamında yürütmekle ve hesap vermekle mükellef oldukları iş ve işlemler için genel olarak bir hukuka uygunluk aranmakla birlikte doğrudan kanuna ve mevzuata uygunluk aranmamaktadır. (5018/10)

Bakanların Hesap Verme Sorumluluğu (2) 14/06/2007 tarihli ve 5189/1 sayılı Sayıştay Genel Kurul kararında bakanların hesap verme sorumluluğu yönünden “…Ancak Sayıştay yargılaması sırasında bakanın sorumluluğu ile ilgili bir hususa rastlanması durumunda bu hususun ilgili mercilere bildirilmesi mümkün bulunmaktadır…” kararına varılmıştır. Burada kastedilen ilgili merci TBMM’dir.

Üst Yöneticilerin Hesap Verme Sorumluluğu (1) Kamu idaresi bütçesinin sorumlusu üst yöneticidir. Bakanlıklarda müsteşar (Milli Savunma Bakanlığında Bakan) Diğer kamu idarelerinde en üst yönetici Üniversitelerde rektör İl Özel İdarelerinde vali Belediyelerde belediye başkanı

Üst Yöneticilerin Hesap Verme Sorumluluğu (2) Üst yöneticiler, idarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden, malî yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve bu Kanunda belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden Bakana; mahallî idarelerde ise meclislerine karşı sorumludurlar. Üst yöneticiler, bu sorumluluğun gereklerini harcama yetkilileri, malî hizmetler birimi ve iç denetçiler aracılığıyla yerine getirirler. (5018/11) Buradan hareketle 657 sayılı Kanun’un 10 uncu maddesi hükmü ile bağlantılı olarak üst yöneticilerinin sorumluluğunun kural olarak idari sorumluluk olduğu anlaşılmaktadır.

Üst Yöneticilerin Hesap Verme Sorumluluğu (3) 14/06/2007 tarihli ve 5189/1 sayılı Sayıştay Genel Kurul kararında; Üst yöneticiler işlerin gidişatından harcama yetkililerinin ve diğer görevlilerin bilgilendirmeleri ve raporları ile bilgi sahibi olmaktadırlar. Bununla birlikte Üst yöneticilerin özel Kanunlardan doğan Sayıştaya karşı mali sorumlulukları olabileceği gibi, münferit bir olayda sorumluluklarına hükmedilmeleri de gerekebilir. Bu husus, meselenin Sayıştay yargısında görüşülmesi sırasında hükme bağlanacak bir konudur. Dolayısıyla bu aşamada bir genelleme yaparak üst yöneticilerin, işlemlerin hukuka uygun olarak yürütülmesinden sorumlu olacakları yada olmayacakları yönünde bir görüş belirtilmesi uygun bulunmamaktadır…” yönünde karara varılmıştır.

Harcama Yetkililerinin Sorumluluğu (1) KURUM ADI : Yıldız Teknik Üniversitesi   KURUMSAL SINIFLANDIRMA AÇIKLAMA I II III IV 38  YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI  10 YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ 02 GENEL SEKRETERLİK 04 05 İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığı Personel Daire Başkanlığı

Harcama Yetkililerinin Sorumluluğu (2) Bütçeyle ödenek tahsis edilen her bir harcama biriminin en üst yöneticisi harcama yetkilisidir. (Analitik bütçe sisteminde kurumsal sınıflandırmanın üçüncü ve dördüncü düzeyinde yer alan birimler bütçeyle ödenek tahsis edilen harcama birimlerini, bu birimlerin en üst yöneticileri ise harcama yetkililerini ifade etmektedir.) Ancak, teşkilât yapısı ve personel durumu gibi nedenlerle harcama yetkililerinin belirlenmesinde güçlük bulunan idareler ile bütçelerinde harcama birimleri sınıflandırılmayan idarelerde harcama yetkisi, üst yönetici veya üst yöneticinin belirleyeceği kişiler tarafından; mahallî idarelerde İçişleri Bakanlığının, diğer idarelerde ise Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine yürütülebilir. Kanunların verdiği yetkiye istinaden yönetim kurulu, icra komitesi, komisyon ve benzeri kurul veya komite kararıyla yapılan harcamalarda, harcama yetkisinden doğan sorumluluk kurul, komite veya komisyona ait olur. (5018/31)

Harcama Yetkililerinin Sorumluluğu (3) Harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygun olmasından, Ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından, Görev ve yetki alanları çerçevesinde, idari ve malî karar ve işlemlere ilişkin olarak iç kontrolün işleyişinden, 5018 sayılı Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden, sorumludurlar. (5018/11)

Harcama Yetkililerinin Sorumluluğu (4) 14/06/2007 tarihli ve 5189/1 sayılı Sayıştay Genel Kurul Kararında, harcama yetkilisinin genel sorumluluğu başlığı altında; “…bütçeden yapılacak harcamalar konusunda 5018 sayılı Kanunda öngörülen harcama sürecinde tek ve tam yetkili olan, giderin yapılmasına karar vermekten ödeme aşamasına kadar tüm işlemleri emir ve talimatı çerçevesinde yürüten ve maiyetindekileri ve onların eylem ve işlemlerini gözetmek ve denetlemekle yükümlü olan harcama yetkilisinin, Sayıştay’a karşı hesap verme konusunda tam ve doğrudan sorumlu olduğu anlaşılmaktadır. Bu nedenle, harcama yetkililerinin, harcama talimatlarının ve buna konu olan harcamaların bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygunluğundan sorumlu olduklarına…” karar verilmiştir.

Harcama Yetkililerinin Sorumluluğu (5) Kurul, Komite veya Komisyon Üyelerinin Harcama Yetkisinden Doğan Sorumluluğu (31. madde 3. fıkra): Kanunların verdiği yetkiye istinaden yönetim kurulu, icra komitesi, komisyon ve benzeri kurul veya komite kararıyla yapılan harcamalarda, harcama yetkisinden doğan sorumluluk kurul, komite veya komisyona ait olur. Kanunun 31inci maddesinin üçüncü fıkrasında sayılan yönetim kurulu, icra komitesi, komisyon ve benzeri kurul veya komite kararıyla yapılan harcamalarda, harcama yetkisinden doğan sorumluluk belirlenirken; kararın, harcama talimatının unsurlarını taşıyıp taşımadığının ve kurul, komisyon veya komitenin harcama sürecinde rol alıp almadığının belirlenmesi gerekmektedir. Bu husus, 5189/1 sayılı Sayıştay Genel Kurulu Kararında ayrıntısıyla ele alınmıştır.

Harcama Yetkililerinin Sorumluluğu (6) Harcama Yetkisinin Devri Halinde Sorumluluk (31. madde 4. fıkra): Harcama yetkisinin devredilmesi, yetkiyi devredenin idarî sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. Bu madde hükmünün mefhumu muhalifinden harcama yetkisinin devri halinde, devredenin mali sorumluluğunun ortadan kalktığı anlaşılmaktadır. Bu doğrultudaki Sayıştay Genel Kurulu Kararında; “…harcama yetkisinin devredilmesi, yetkiyi devredenin idari sorumluluğunu kaldırmamakla birlikte, yetkiyi devreden harcama yetkilisinin malî sorumluluğunu ortadan kaldırmaktadır. Bu nedenlerle, harcama talimatının kullanılmasından doğan sorumluluğun, harcama yetkisinin devredildiği görevliye ait olması gerektiğine … karar verilmiştir.’’ denilmektedir.

Harcama Yetkililerinin Sorumluluğu (7) Görev Ayrılığı Nedeniyle Yetki Devrinde Harcama Yetkisinden Doğan Sorumluluk (31. madde 2. fıkra): Teşkilât yapısı ve personel durumu gibi nedenlerle harcama yetkililerinin belirlenmesinde güçlük bulunan idareler ile bütçelerinde harcama birimleri sınıflandırılmayan idarelerde harcama yetkisi, üst yönetici veya üst yöneticinin belirleyeceği kişiler tarafından; mahallî idarelerde İçişleri Bakanlığının, diğer idarelerde ise Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine yürütülebilir. Sayıştay Genel Kurul Kararında, “…mevzuatta yer alan bazı hükümler nedeniyle kamu idareleri arasında veya idarenin değişik birimleri arasında iş ve hizmet ilişkisine bağlı olarak yapılan ödenek aktarmalarında, harcama yetkisinden doğan sorumluluğun, ödenek aktarılan birimin en üst yöneticisine ait olduğuna…” karar verilmiştir.

Harcama Yetkililerinin Sorumluluğu (7) Vekâlet Görevi Nedeniyle Yetki Devrinde Harcama Yetkisinden Doğan Sorumluluk: Harcama yetkilisinin izin, hastalık ve geçici görev gibi sebeplerle görevlerinde bulunmadığı durumlarda, bu kişilerin yerine, mevzuatlarında öngören usulle vekâleten atanan kişi asilin tüm yetki ve sorumluluklarını taşıyacağından harcama yetkisini de kullanacaktır. Bu doğrultuda Sayıştay Genel Kurul Kararında; “…harcama yetkilisinin yerine, mevzuatında öngörülen usullere uygun olarak vekâleten atanan görevlinin, vekâlet ettiği göreve ait harcama yetkisini kullanmasından doğan sorumluluğun bu görevi vekâleten yürüten görevliye ait olduğuna…” karar verilmiştir.

Gerçekleştirme Görevlilerinin Sorumluluğu Madde 33: …… Harcama talimatı üzerine işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürüten kişilere gerçekleştirme görevlileri denir. Elektronik ortamda oluşturulan ortak bir veri tabanından yararlanmak suretiyle yapılacak harcamalarda, veri giriş işlemleri gerçekleştirme görevi sayılır. Gerçekleştirme görevlileri, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludurlar. Bu sorumluluk, yapılan fiiliyatın türüne göre idari, mali ve cezai sorumluluk olabilecektir. Gerçekleştirme görevlisi olanların idarî açıdan harcama yetkilisine; malî açıdan Sayıştay ve adlî mahkemelere, konusu suç teşkil eden iş ve işlemleri sebebiyle de ceza mahkemelerine karşı sorumlulukları bulunmaktadır. Sayıştay’ın tespit edeceği mali sorumluluğun çerçevesi ise, 5189/1 sayılı Sayıştay Genel Kurulu Kararında ayrıntılı olarak yer almaktadır.

Muhasebe Yetkililerinin Sorumlulukları (1) Muhasebe hizmeti; gelirlerin ve alacakların tahsili, giderlerin hak sahiplerine ödenmesi, para ve parayla ifade edilebilen değerler ile emanetlerin alınması, saklanması, ilgililere verilmesi, gönderilmesi ve diğer tüm malî işlemlerin kayıtlarının yapılması ve raporlanması işlemleridir. Bu işlemleri yürütenler muhasebe yetkilisidir. Memuriyet kadro ve unvanlarının muhasebe yetkilisi niteliğine etkisi yoktur. Muhasebe yetkilisi, bu hizmetlerin yapılmasından ve muhasebe kayıtlarının usulüne uygun, saydam ve erişilebilir şekilde tutulmasından sorumludur. Kanunun 61 inci maddesinin üçüncü fıkrasında muhasebe yetkililerinin ödeme aşamasında görev ve yetkileri dört bent halinde sayılmakta; bunun yanında mezkur maddenin altıncı fıkrasındaki hükme göre de, muhasebe yetkilileri, Kanunun 34 üncü maddesinin birinci fıkrasındaki ödemeye ilişkin hükümler ile bu maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen ödemeye ilişkin kontrol yükümlülüklerinden dolayı sorumludur. (5018/61)

Muhasebe Yetkililerinin Sorumlulukları (2) Muhasebe yetkililerinin bu Kanuna göre yapacakları kontrollere ilişkin sorumlulukları, görevleri gereği incelemeleri gereken belgelerle sınırlıdır hükmü gereği, muhasebe yetkilileri hukuka uygunluk ve yerindelik denetimi yapmayacaklardır. Muhasebe yetkililerinin sorumlulukları, 5189/1 sayılı Sayıştay Genel Kurulu Kararında; Muhasebe Yetkilisinin İmza Kontrol Görev ve Sorumluluğu açısından, Ödemeye Esas Belgelerin Eksikliği ve Maddi Hata Bulunması Durumunda Sorumluluk açısından, Muhasebe Yetkilisinin Gideri Hak Sahibine Ödeme Görevi açısından Muhasebe Yetkilisinin Gelir ve Alacakları Tahsil Görevi açısından ayrıntılı olarak kararlaştırılmış bulunmaktadır.

Gelirlerin Toplanması Sorumluluğu Kamu gelirlerinin tarh, tahakkuk, tahsiliyle yetkili ve görevli olanlar, ilgili kanunlarda öngörülen tarh, tahakkuk ve tahsil işlemlerinin zamanında ve eksiksiz olarak yapılmasından sorumludur. Bu sorumluluk, Kanunun 8 inci maddesinde düzenlenen genel sorumluluk hükmü kapsamında değerlendirilerek, idarî, malî, ve cezaî sorumluluk türlerinden biri, birkaçı ya da hepsini içerebilir. (5018/38)

Mal Yönetiminde Etkililik ve Sorumluluk (1) Kamu idareleri, taşınırların yönetimi, kaydı, muhafazası ve kullanımından sorumludurlar. Taşınırların özelliğinden veya olağan kullanımından kaynaklanan yıpranma ile usulüne uygun olarak belirlenen firelerden dolayı sorumluluk aranmaz. Kullanılmak üzere taşınır teslim edilen görevliler, taşınırın korunmasından ve taşınıra verilen zararlardan sorumludur. Kamu idareleri, verilen zararların sorumlularına ödettirilmesini sağlamakla yükümlüdür. Kamu idarelerine ait malları edinme, kiralama, tahsis, yönetim, kullanma ve elden çıkarma işlemleri, mevzuatında öngörülen kurallar dahilinde hizmetin amacına uygun olarak verimlilik ve tutumluluk ilkesine göre yapılır. Bu ilkeye aykırı eylem ve işlemlerden doğacak zararlardan, malların yönetimi veya kullanılması hususunda yetki verilenler sorumludur. (5018/48)

Mal Yönetiminde Etkililik ve Sorumluluk (2) Mal yönetiminde sorumluluk hususu Taşınır Mal Yönetmeliğinde ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Taşınır Mal Yönetmeliğine göre taşınır yönetiminde görev alan ve sorumlu olanlar; harcama yetkilileri, taşınır kayıt ve kontrol yetkilileri, kullanılmak üzere kendisine taşınır teslim edilen kamu görevlileri, taşınır konsolide görevlileri ve muhasebe yetkilileridir. Taşınırların muhafazasından ve yönetilmesinden sorumlu olanların, gerekli tedbirlerin alınmaması veya özenin gösterilmemesi nedeniyle taşınırın kullanılmaz hale gelmesi veya yok olması sonucunda sebep oldukları kamu zararları hakkında, 27/9/2006 tarihli ve 2006/11058 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümleri uygulanır.

Ödenek Üstü Harcama Halinde Sorumluluk Kamu zararı oluşturmamakla birlikte bütçelere, ayrıntılı harcama programlarına, serbest bırakma oranlarına aykırı olarak veya ödenek gönderme belgelerindeki ödenek miktarını aşan harcama talimatı veren harcama yetkililerine, her türlü aylık, ödenek, zam ve tazminat dahil yapılan bir aylık net ödemeler toplamının iki katı tutarına kadar para cezası verilir. (5018/70) 5018 sayılı Kanun, mülga 1050 sayılı Kanun’un 48’inci maddesindeki düzenlemeden farklı olarak ödenek üstü harcama yapılmasına izin vermemektedir.

Kamu Zararının Doğması Halinde Sorumluluk Kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır. Kontrol, denetim, inceleme, kesin hükme bağlama veya yargılama sonucunda tespit edilen kamu zararı, zararın oluştuğu tarihten itibaren ilgili mevzuatına göre hesaplanacak faiziyle birlikte ilgililerden tahsil edilir. Alınmamış para, mal ve değerleri alınmış; sağlanmamış hizmetleri sağlanmış; yapılmamış inşaat, onarım ve üretimi yapılmış veya bitmiş gibi gösteren gerçek dışı belge düzenlemek suretiyle kamu kaynağında bir artışa engel veya bir eksilmeye neden olanlar ile bu gibi kanıtlayıcı belgeleri bilerek düzenlemiş, imzalamış veya onaylamış bulunanlar hakkında Türk Ceza Kanunu veya diğer kanunların bu fiillere ilişkin hükümleri uygulanır. Ayrıca, bu fiilleri işleyenlere her türlü aylık, ödenek, zam, tazminat dahil yapılan bir aylık net ödemelerin iki katı tutarına kadar para cezası verilir. (5018/71)

Yetkisiz Tahsil ve Ödeme Halinde Sorumluluk Kanunların öngördüğü şekilde yetkili kılınmamış hiçbir gerçek veya tüzel kişi, kamu adına tahsilat veya ödeme yapamaz. Yetkisiz tahsilat veya ödeme yapılması, kamu hizmeti karşılığında veya kamu hizmetleriyle ilişkilendirilerek bağış veya yardım toplanması veya başka adlarla tahsilat veya ödeme yapılması hallerinde; söz konusu tutarlar, yetkisiz tahsilat veya ödeme yapılanlardan alınarak, ilgisine göre bütçeye gelir kaydedilir veya ilgililerine iade edilmek üzere emanet hesaplarına kaydedilir. Ayrıca, bunlar hakkında ilgili kanunları uyarınca adli ve idari yönden gerekli işlemler yapılır. (5018/72)

İdarelerin Mali Saydamlığın Sağlanmasına İlişkin Sorumluluğu Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında denetimin sağlanması amacıyla kamuoyu zamanında bilgilendirilir. Kamu mali yönetiminin yapısı, fonksiyonları, plan ve hedefleri hakkında tam bir bilgi akışının kamuya sunulması ve sonuçta bu bilgilerin sistemli bir şekilde değerlendirilmesi ve denetlenmesiyle kamuda etkinliğin artırılması mali saydamlığın temel ilkesidir. Kanun mali saydamlıkla ilgili olarak 7 nci maddede yer alan hususların yerine getirilmesini zorunlu tutmuş olsa da ihlali ya da yerine getirilmemesi halinde herhangi bir müeyyideye tabi tutmuş değildir. Dolayısıyla burada anayasa ve idare hukuku anlamında idarenin genel sorumluluğundan bahsetmek mümkündür. Mali saydamlığın sağlanması için gerekli düzenlemelerin yapılması ve önlemlerin alınmasından kamu idareleri sorumlu olup bu hususlar Maliye Bakanlığınca incelenir. (5018/70)

Bağış ve Yardımları Kullanmakla Görevlendirilenler Herhangi bir gerçek veya tüzel kişi tarafından, kamu hizmetinin karşılığı olarak veya kamu hizmetleriyle ilişkilendirilerek bağış veya yardım toplanamaz, benzeri adlar altında tahsilat yapılamaz. Bağış ve yardımlar, kullanılmadığı veya amaç dışı kullanıldığı için geri istenildiği takdirde, bütçeye gider kaydıyla ilgilisine geri verilir. Şartlı bağış ve yardımın zamanında kullanılmaması nedeniyle doğacak zararlar ile amaç dışı kullanım nedeniyle yapılan harcamalar sorumluluğu tespit edilenlere ödettirilir. (5018/40)

Para cezaları ve yetkili merciler Bu Kanunda belirtilen para cezaları, ilgili kamu idaresinin üst yöneticisi tarafından verilir. Para cezaları, karar verilmesini izleyen ay başından başlamak üzere ve herhangi bir hüküm almaya gerek kalmaksızın; ilgililerine yapılan her türlü aylık, ödenek, zam, tazminat dahil bir aylık net ödemelerin dörtte biri oranında kesilerek tahsil olunur. (5018/73)

Para Cezalarında Zamanaşımı Kamu zararının meydana geldiği ve bu Kanunda belirtilen para cezalarının verilmesini gerektiren fiilin işlendiği yılı izleyen malî yılın başından başlamak üzere zamanaşımını kesen ve durduran genel hükümler saklı kalmak kaydıyla onuncu yılın sonuna kadar tespit ve tahsil edilemeyen kamu zararları ile para cezaları zamanaşımına uğrar (5018/74)

5018 SAYILI KANUN Genel Hükümler Bütçe Harcama Süreci ve süreçteki görevliler Sorumluluk Kavramı ve Sorumlular Raporlar İç Kontrol ve Denetim

Faaliyet Raporları (1) Üst yöneticiler ve bütçeyle ödenek tahsis edilen harcama yetkililerince, hesap verme sorumluluğu çerçevesinde, her yıl faaliyet raporu hazırlanır. Üst yönetici, harcama yetkilileri tarafından hazırlanan birim faaliyet raporlarını esas alarak, idaresinin faaliyet sonuçlarını gösteren idare faaliyet raporunu düzenleyerek kamuoyuna açıklar. Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idareleri ve sosyal güvenlik kurumları, idare faaliyet raporlarının birer örneğini Sayıştaya ve Maliye Bakanlığına gönderir. Mahallî idarelerce hazırlanan idare faaliyet raporlarının birer örneği Sayıştay ve İçişleri Bakanlığına gönderilir. İçişleri Bakanlığı, bu raporları esas alarak kendi değerlendirmelerini de içeren mahallî idareler genel faaliyet raporunu hazırlar ve kamuoyuna açıklar. Raporun birer örneği Sayıştay’a ve Maliye Bakanlığına gönderilir. (5018/41)

Faaliyet Raporları (2) Merkezî yönetim kapsamındaki idareler ile sosyal güvenlik kurumlarının bir malî yıldaki faaliyet sonuçları, Maliye Bakanlığınca hazırlanacak genel faaliyet raporunda gösterilir. Bu raporda, mahallî idarelerin malî yapılarına ilişkin genel değerlendirmelere de yer verilir. Maliye Bakanlığı, genel faaliyet raporunu kamuoyuna açıklar ve bir örneğini Sayıştaya gönderir. Sayıştay, mahallî idarelerin raporları hariç idare faaliyet raporlarını, mahallî idareler genel faaliyet raporunu ve genel faaliyet raporunu, dış denetim sonuçlarını dikkate alarak görüşlerini de belirtmek suretiyle Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar. Türkiye Büyük Millet Meclisi bu raporlar ve değerlendirmeler çerçevesinde, kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasına ilişkin olarak kamu idarelerinin yönetim ve hesap verme sorumluluklarını görüşür. Bu görüşmelere üst yönetici veya görevlendireceği yardımcısının ilgili bakanla birlikte katılması zorunludur.

Faaliyet Raporları Hakkında Yönetmelik Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri, özel bütçeli idareler, sosyal güvenlik kurumları ile mahalli idarelerin faaliyet raporlarının hazırlanması, ilgili idarelere ve Sayıştaya verilmesi, kamuoyuna açıklanması ve bu işlemlere ilişkin süreler ile diğer usul ve esasları belirlemek amacıyla “Kamu İdarelerince Hazırlanacak Faaliyet Raporları Hakkında Yönetmelik” 17.03.2006 Tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak 01.01.2006 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiştir.

5018 Sayılı Kanunda Yer Alan Raporlar RAPORUN ADI HAZIRLAYAN SUNULAN SÜRESİ Birim Faaliyet Raporu Harcama Yetkilisi Üst Yönetici En geç Şubat, Mart ayı sonuna kadar İdare Faaliyet Raporu Sayıştay, Maliye Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Kamuoyu En geç Mart, Nisan ayı sonuna kadar Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu İçişleri Bakanlığı En geç Haziran ayının onbeşine kadar Genel Faaliyet Raporu Maliye Bakanlığı Sayıştay, Kamuoyu En geç Haziran ayının sonuna kadar Faaliyet Genel Değerlendirme Raporu Sayıştay T.B.M.M. Ağustos

İdare Faaliyet Raporları Kanunun 41 inci maddesi ve ilgili yönetmelik hükümlerine göre, genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri, özel bütçeli idareler ve sosyal güvenlik kurumlarının idare faaliyet raporları üst yöneticiler tarafından izleyen mali yılın en geç Nisan ayı sonuna kadar kamuoyuna açıklanır ve bu raporların birer örneği aynı süre içinde Sayıştaya gönderilir.

Mahalli İdarelerin Faaliyet Raporları İl Özel İdarelerinin faaliyet raporları Mart ayı sonuna kadar; belediyelerin faaliyet raporları ile mahalli idare birliklerinin faaliyet raporları ise Nisan ayı sonuna kadar üst yöneticiler tarafından kamuoyuna açıklanır ve birer örneği aynı süreler içinde Sayıştaya gönderilir. Mahalli İdareler genel faaliyet raporu, İçişleri Bakanlığı tarafından izleyen mali yılın Haziran ayının onbeşine kadar kamuoyuna açıklanır ve birer örneği aynı süre içinde Sayıştaya gönderilir.

Genel Faaliyet Raporu Genel faaliyet raporu, merkezi yönetim kapsamındaki idarelerin ve sosyal güvenlik kurumlarının bir mali yıldaki faaliyet sonuçlarını gösterecek şekilde Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanır, izleyen mali yılın haziran ayı sonuna kadar kamuoyuna açıklanır ve aynı süre içinde Sayıştaya gönderilir.

Faaliyet Raporlarının TBMM’ye Sunulması Kamu idareleri tarafından kurumsal sorumluluk çerçevesinde Sayıştay’a gönderilen raporlardan mahalli idarelerin faaliyet raporları hariç olmak üzere idare faaliyet raporları, mahalli idareler genel faaliyet raporu ve genel faaliyet raporu, dış denetim sonuçlarını dikkate alarak görüşlerini de belirtmek suretiyle Sayıştay tarafından genel uygunluk bildirimi ile birlikte TBMM’ne sunulur. (Yönetmelik Madde: 16)

5018 SAYILI KANUN Genel Hükümler Bütçe Harcama Süreci ve süreçteki görevliler Sorumluluk Kavramı ve Sorumlular Raporlar İç Kontrol ve Denetim

İç Kontrol 5018 sayılı Kanunun 55, 56, 57 ve 58. Maddelerinde ön mali kontrol ve iç kontrol sistemine ilişkin düzenlemeler yer almaktadır. Bütçenin yürütme organı içindeki kontrolü (iç kontrol), her bir idarenin kendi bünyesinde mali kontrol yetkilileri aracılığı ile gerçekleştirdikleri harcama öncesi kontrolü ve iç denetçileri vasıtasıyla gerçekleştirdiği harcama sonrası denetimi ifade eder.

İç Kontrolün Tanımı İç kontrol; idarenin amaçlarına, belirlenmiş politikalara ve mevzuata uygun olarak faaliyetlerin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülmesini, varlık ve kaynakların korunmasını, muhasebe kayıtlarının doğru ve tam olarak tutulmasını, malî bilgi ve yönetim bilgisinin zamanında ve güvenilir olarak üretilmesini sağlamak üzere idare tarafından oluşturulan organizasyon, yöntem ve süreçle iç denetimi kapsayan malî ve diğer kontroller bütünüdür. (5018/55)

İç Kontrolün Amacı İç kontrolün amacı; a) Kamu gelir, gider, varlık ve yükümlülüklerinin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yönetilmesini, b) Kamu idarelerinin kanunlara ve diğer düzenlemelere uygun olarak faaliyet göstermesini, c) Her türlü malî karar ve işlemlerde usulsüzlük ve yolsuzluğun önlenmesini, d) Karar oluşturmak ve izlemek için düzenli, zamanında ve güvenilir rapor ve bilgi edinilmesini, e) Varlıkların kötüye kullanılması ve israfını önlemek ve kayıplara karşı korunmasını, sağlamaktır. (5018/56)

Kontrolün Yapısı ve İşleyişi Kamu idarelerinin malî yönetim ve kontrol sistemleri; harcama birimleri, muhasebe ve malî hizmetler ile ön malî kontrol ve iç denetimden oluşur. Yeterli ve etkili bir kontrol sisteminin oluşturulabilmesi için; mesleki değerlere ve dürüst yönetim anlayışına sahip olunması, malî yetki ve sorumlulukların bilgili ve yeterli yöneticilerle personele verilmesi, belirlenmiş standartlara uyulmasının sağlanması, mevzuata aykırı faaliyetlerin önlenmesi ve kapsamlı bir yönetim anlayışı ile uygun bir çalışma ortamının ve saydamlığın sağlanması bakımından ilgili idarelerin üst yöneticileri ile diğer yöneticileri tarafından görev, yetki ve sorumluluklar göz önünde bulundurulmak suretiyle gerekli önlemler alınır. (5018/57)

İç kontrole ilişkin yetki ve sorumluluklar 5018 Sayılı Kanunun 11 inci maddesinde, üst yöneticilerin, mali yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve Kanunda belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden sorumlu oldukları ve bu sorumluluğun gereklerini harcama yetkilileri, mali hizmetler birimi ve iç denetçiler aracılığıyla yerine getirecekleri hükme bağlanmıştır. Esasların 8 inci maddesinde, üst yöneticilerin iç kontrol sisteminin kurulması ve gözetilmesinden, harcama yetkililerinin ise görev ve yetki alanları çerçevesinde, idari ve malî karar ve işlemlere ilişkin olarak iç kontrolün işleyişinden sorumlu oldukları belirtilmiştir. İdarelerin malî hizmetler birimi, iç kontrol sisteminin kurulması, standartlarının uygulanması ve geliştirilmesi konularında çalışmalar yapar ve ön malî kontrol faaliyetini yürütür. Muhasebe yetkilileri, muhasebe kayıtlarının usulüne ve standartlara uygun, saydam ve erişilebilir şekilde tutulmasından sorumludur.

Ön Malî Kontrol Ön malî kontrol, harcama birimlerinde işlemlerin gerçekleştirilmesi aşamasında yapılan kontroller ile malî hizmetler birimi tarafından yapılan kontrolleri kapsar. Ön malî kontrol süreci, malî karar ve işlemlerin hazırlanması, yüklenmeye girişilmesi, iş ve işlemlerin gerçekleştirilmesi ve belgelendirilmesinden oluşur. Kamu idarelerinde ön malî kontrol görevi, yönetim sorumluluğu çerçevesinde yürütülür. Harcama birimlerinde işlemlerin gerçekleştirilmesi aşamasında yapılacak asgarî kontroller, malî hizmetler birimi tarafından ön malî kontrole tâbi tutulacak malî karar ve işlemlerin usul ve esasları ile ön malî kontrole ilişkin standart ve yöntemler Maliye Bakanlığınca belirlenir. Kamu idareleri, bu standart ve yöntemlere aykırı olmamak şartıyla bu konuda düzenleme yapabilir. (5018/58)

Ön Malî Kontrolün Niteliği (Esaslar) Madde 11: Ön malî kontrol sonucunda uygun görüş verilip verilmemesi, danışma ve önleyici niteliği haiz olup, malî karar ve işlemlerin harcama yetkilisi tarafından uygulanmasında bağlayıcı değildir. Malî karar ve işlemlerin ön malî kontrole tâbi tutulması ve ön malî kontrol sonucunda uygun görüş verilmiş olması, harcama yetkilileri ve gerçekleştirme görevlilerinin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.

Uygun Görüş Verilmeyen İşlemler Ön mali kontrol sonucunda uygun görüş verilmediği halde harcama yetkilileri tarafından gerçekleştirilen işlemlerin mali hizmetler birimince kayıtları tutulur ve aylık dönemler itibariyle üst yöneticiye bildirilir. Söz konusu kayıtlar iç ve dış denetim sırasında denetçilere de sunulur. Ödeme belgesinin harcama yetkilileri tarafından imzalanmasından sonra artık ödemenin yapılmasını sağlamak için evrakın muhasebe yetkilisine gönderilmesi gerekmektedir.

M.H.B. Tarafından Ön Mali Kontrole Tabi Tutulacak Mali Karar ve İşlemler Kanun tasarılarının mali yükünün hesaplanması Taahhüt evrakı ve sözleşme tasarıları Ödenek gönderme belgeleri Ödenek aktarma işlemleri Kadro dağılım cetvelleri Seyahat kartı listeleri Seyyar görev tazminatı cetveli Geçici işçi pozisyonları Yan ödeme cetvelleri Sözleşmeli personel sayı ve sözleşmeleri Yurtdışı kira katkısı

Genel Olarak Denetim Denetim genel bir ifade ile kamu kurum ve kuruluşlarının faaliyet ve işlemlerinde hataların önlenmesine yardımcı olmak, çalışanların ve kuruluşların gelişmesine, yönetim ve kontrol sistemlerinin geçerli, güvenilir ve tutarlı hale gelmesine rehberlik etmek amacıyla; hizmetlerin süreç ve sonuçlarını mevzuata, önceden belirlenmiş amaç ve hedeflere, performans ölçütlerine ve kalite standartlarına göre; tarafsız olarak analiz etmek, karşılaştırmak ve ölçmek; kanıtlara dayalı olarak değerlendirmek, elde edilen sonuçları rapor haline getirerek ilgililere duyurmak şeklinde tanımlanabilir.

İç Denetim (1) 5018 Sayılı Kanunla kurulan sistemin en önemli mekanizmalarından birisi, “iç denetim” biriminin ihdas edilmesidir. 5018 sayılı Kanunun 63 ile 67 nci maddeleri arasında düzenlenen iç denetim, idarenin (yürütmenin) kendisine emanet edilen kaynakların yönetimini, yine kendisine bağlı denetçiler vasıtasıyla denetlemesidir. Harcama sonrası yapılan bir denetim türü olan iç denetim, bir idari denetim faaliyetidir.

İç Denetim (2) İç denetim, kamu idaresinin çalışmalarına değer katmak ve geliştirmek için kaynakların ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek ve rehberlik yapmak amacıyla yapılan bağımsız nesnel güvence sağlama ve danışmanlık faaliyetidir. Bu faaliyetler, idarelerin yönetim ve kontrol yapıları ile mali işlemlerinin risk yönetimi, yönetim ve kontrol süreçlerinin etkinliğini değerlendirmek ve geliştirmek yönünde sistematik, sürekli ve disiplinli bir yaklaşımla ve genel kabul görmüş standartlara uygun olarak gerçekleştirilir. İç denetim, iç denetçiler tarafından yapılır. (5018/63)

İç Denetçinin Görevleri Kamu idarelerinin yıllık iç denetim programı üst yöneticinin önerileri de dikkate alınarak iç denetçiler tarafından hazırlanır ve üst yönetici tarafından onaylanır. İç denetçi görevlerini, İç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından belirlenen ve uluslararası kabul görmüş kontrol ve denetim standartlarına uygun şekilde yerine getirir. İç denetçi, görevinde bağımsızdır ve iç denetçiye asli görevi dışında hiçbir görev verilemez ve yaptırılamaz. İç denetçiler, raporlarını doğrudan üst yöneticiye sunar. Bu raporlar üst yönetici tarafından değerlendirmek suretiyle gereği için ilgili birimler ile malî hizmetler birimine verilir. İç denetim raporları ile bunlar üzerine yapılan işlemler, üst yönetici tarafından en geç iki ay içinde İç Denetim Koordinasyon Kuruluna gönderilir. (5018/64)

İç Denetimin Önemli Özellikleri Etkin bir iç denetim sistemi, kurumun sigortasıdır. Kurumun amaç ve hedefleriyle iç denetimin amaç ve hedefleri aynıdır. İç denetimde temel amaç; denetlenen birimlerde hata aramak ve sorumluları cezalandırmak değil, organizasyonun daha verimli ve daha kaliteli hizmet üretmesini sağlamaktır. İç denetim, kurumun risk yönetimini, iç kontrol ve faaliyetleri anlamında bulundukları durumun fotoğrafını çeken, eksiklikleri tespit eden, bunları birim ve üst yöneticiyle paylaşan, kurumun daha iyi yönetilmesini teşvik eden ve katkı sağlayan bir denetim yaklaşımıdır. Üst yöneticinin 5018 sayılı Kanunla getirilen yönetim sorumluluğu ilkesi çerçevesinde hareket etmesine katkı sağlar.

Dış Denetim (1) Sayıştay tarafından yapılacak harcama sonrası dış denetimin amacı, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin hesap verme sorumluluğu çerçevesinde, yönetimin malî faaliyet, karar ve işlemlerinin; kanunlara, kurumsal amaç, hedef ve planlara uygunluk yönünden incelenmesi ve sonuçlarının Türkiye Büyük Millet Meclisine raporlanmasıdır. Dış denetim, genel kabul görmüş uluslararası denetim standartları dikkate alınarak; Kamu idaresi hesapları ve bunlara ilişkin belgeler esas alınarak, malî tabloların güvenilirliği ve doğruluğuna ilişkin malî denetimi ile kamu idarelerinin gelir, gider ve mallarına ilişkin malî işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olup olmadığının tespiti, Kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli olarak kullanılıp kullanılmadığının belirlenmesi, faaliyet sonuçlarının ölçülmesi ve performans bakımından değerlendirilmesi, suretiyle gerçekleştirilir. (5018/68)

Dış Denetim (2) Dış denetim sırasında, kamu idarelerinin iç denetçileri tarafından düzenlenen raporlar, talep edilmesi halinde Sayıştay denetçilerinin bilgisine sunulur. Denetimler sonucunda; ikinci fıkranın (a) ve (b) bentlerinde belirtilen hususlarda düzenlenen raporlar, idareler itibarıyla konsolide edilir ve bir örneği ilgili kamu idaresine verilerek üst yönetici tarafından cevaplandırılır. Sayıştay, denetim raporları ve bunlara verilen cevapları dikkate alarak düzenleyeceği dış denetim genel değerlendirme raporunu Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar. Sayıştay tarafından hesapların hükme bağlanması; genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin gelir, gider ve mal hesapları ile bu hesaplarla ilgili işlemlerinin yasal düzenlemelere uygun olup olmadığına karar verilmesidir. Dış denetim ve hesapların hükme bağlanmasına ilişkin diğer hususlar ilgili kanununda düzenlenir.

Dış Denetim (3) Sayıştay denetimindeki önemli bir husus, dış denetimin sadece hukuka uygunlukla sınırlı olmadığı, aynı zamanda harcamaların kurumsal amaç ve hedeflere uygunluğunun yani kurumsal performansın da dış denetime konu olduğudur. 5018 sayılı Kanunda bir önceki 1050 sayılı Kanundan farklı olarak, Sayıştay’ın harcama öncesi vize uygulaması kaldırılmış, yerine harcama sonrası denetimi getirilmiştir.

Kontrol - Denetim İlişkisi ÜST YÖNETİCİ Mali Hizmetler Birimi İç Denetim Birimi Muhasebe Birimi Harcama Birimi Harcama Birimi Harcama Birimi Ön Mali Kontrol Harcama sonrası Denetim İç Kontrol

T E Ş E K K Ü R L E R ! FEYZULLAH OKUMUŞ Sayıştay Uzman Denetçisi feyzullah09@gmail.com