Yaşam Bilimleri Veri Tabanı TÜBİTAK-ULAKBİM ULUSAL VERİ TABANLARI Oya Anıl Yaşam Bilimleri Veri Tabanı 21-22 Mart 2011 Trabzon 1

TÜBİTAK – ULAKBİM Veri Tabanları ULAKBİM, ülkemizde bilimsel araştırma faaliyetlerine temel oluşturmak amacıyla Türkiye adresli ulusal akademik dergileri içeren ulusal veri tabanları oluşturma faaliyetlerini 1990’ların başından bu yana yürütmektedir ve web üzerinden araştırmacıların erişimine açmaktadır. Ulusal veri tabanları ile araştırmacıların, uzmanlar tarafından indekslenen akademik bilgi kaynaklarına daha etkin ve hızlı bir şekilde ulaşmaları hedeflenmektedir. 2

Tarihçe 1992 veri tabanı çalışmaları başladı. 2000lerin basında web üzerinden veri tabanı sorgulanmaya ve makalelerin yanında kaynakça/referanslar da taranmaya başlandı. 2004 tam metinlere erişim sağlandı. 2005 atıf indeksi çalışmaları başladı. 2008 dergilerin elektronik ortamda editörler tarafından iletilmesine olanak sağlayacak web tabanlı program çalışmaları tamamlandı 2009 - Web tabanlı dergi izleme sistemi devreye girdi, -Atıf İndeksi yazılımı ihalesi gerçekleştirildi, -Google Scholar’da taranmaya başladı. -Ankara Üniversitesi, ULAKBİM Veri Tabanlarına giren dergileri atama ve yükseltmelerde kullanmaya karar verdi. 2010 -Akademik yükseltmelerde kullanılan asgari ölçütler de dikkate alınarak, ULAKBİM Veri Tabanları konu kapsamına “Din ve İnanç Araştırmaları” ve “Hukuk” temel konu alanları da dahil edildi. -EBSCOHost platformunda taranabilir oldu. 3

ULAKBİM Ulusal Veri Tabanları Ulusal veri tabanları, ülkemizde yayınlanan bilimsel dergi ve makalelere erişimi etkinleştirmek amacıyla oluşturulmaktadır. Web’den ücretsiz erişime sunulmaktadır. Dergiler ilgili alandaki akademik komiteler danışmalığında, uluslararası standartlara uygun kriterler aracılığı ile değerlendirilmektedir. Tam metin erişimi ve belge sağlama hizmeti sunulmaktadır. Türkiye adresli bilimsel dergilerin uluslararası WoS atıf indeksinde yer almasını yaygınlaştırmaya yönelik danışmanlık yapılmaktadır (Şubat 2010 itibarıyla 74 dergi). 4

Ulusal Veri Tabanları: Temel Hedefler Ulusal kavramsal dizin oluşturmak Bilim dilinin gelişimini ve dil birliğini sağlamak Bibliyografik denetimi gerçekleştirmek ve tekrar çalışmalarını engellemek Bilgi paylaşımını sağlamak Dergilerin de kaliteli bir şekilde yayınlanmalarını sağlamak ve buna bağlı olarak yayın sürekliliklerini arttırmak, Bilimsel kaliteyi artırmak Veri tabanları için uluslararası normlarda standart geliştirmek Araştırmaların ulusal bibliyografik verilerle desteklenmesini sağlamak, Araştırma makalelerinin bibliyografik verilerini arşivleyerek gelecek nesillere aktarmak. Ulusal içeriğe, uluslararası sistemler üzerinden de erişimi sağlamak ve yaygınlaştırmak. Ulusal yayın performansının ölçülmesine yönelik ulusal atıf indeksleri geliştirmek. 5

Dergi Değerlendirme Kriterleri Dergide ISSN bulunmalı, Dergi düzenli aralıklarla ve zamanında yayımlanmalı, Bilimsel araştırma yazısı ağırlıklı olmalı, Danışman/hakem değerlendirme sistemi bulunmalı, Makalelerde Türkçe ve yabancı dilde başlık, öz ve anahtar kelimeler yer almalı, Dergilerin yazım kuralları içerisinde “araştırma ve yayın etiğine uyum” gerekliliği açık olarak belirtilmelidir. 6

Elektronik Dergileri Değerlendirme Kriterleri Basılı dergiler için kullanılan değerlendirme kriterleri, elektronik ortamda yayımlanan dergiler için de geçerlidir. Buna ek olarak; Derginin elektronik adresi (Web sayfası) erişilebilir ve kullanılabilir olmalıdır. Elektronik derginin arayüzü kullanıcı dostu olmalı, hata mesajları ve erişim sorunları yaşanmamalıdır. Elektronik dergide "arama/search" ve eski sayılar için arşiv alanları bulunmalıdır. Dergi Editörleri e-posta aracılığı ile TÜBİTAK - ULAKBİM’e online dergi izleme sisteminde dergi sayılarının yayınlandığı bilgisini iletmesi gerekmektedir. 7

Ulusal Veri Tabanlarına Başvuru Dergilerinin Veri Tabanında yer alması için editörlerin İlgili Veri Tabanı Komitesi’ne hitaben yazılı başvuruda bulunması İçinde bulunulan yıl ve bir önceki yıla ait dergi sayılarının basılı kopyalarının ULAKBİM’e iletmesi gerekmektedir. Dergi değerlendirme kriterleri doğrultusunda uzmanlar tarafından ön değerlendirmesi yapılır ve Komite değerlendirmesi için ilgili Komite üyelerine iletilir. Kriterlere uygun bulunan dergiler ile sözleşme yapılır. Dergi kabulu için taraflar arasında yapılan sözleşme sonrası ULAKBİM Veri Tabanları Dergi Takip sistemine editör tarafından dergi bilgilerinin girilmesi ve sayılara ait pdf dosyalarının yüklenmesi, Daha sonra yayınlanacak dergi sayılarının da zamanında ve düzenli gönderilmeye devam edilmesi gerekmektedir. 8

ULAKBİM VERİ TABANLARI DERGİ TAKİP SİSTEMİ http://uvtdi.ulakbim.gov.tr Web tabanlı bir program ; Editörler tarafından ULAKBİM veri tabanlarına başvuruların gerçekleştirilmesi ve dergi içeriklerinin gönderilmesi, takibi, Türkçe veri tabanları ofisi tarafından dergilerin durumlarının izlenmesi, çeşitli listeleme/filtrelemelerin yapılabilmesi, yazışmaların ve komite toplantı tutanaklarının oluşturularak arşivlenmesi, Dergilerin veri tabanı uzmanları ve komite üyeleri tarafından değerlendirilmesi,

11 11

12 12

Ulusal Veri Tabanları Makalelerin veri girişi Bibliyografik künye, Türkçe ve yabancı özler ile kaynakça veri giriş operatörleri tarafından yapılır. İlgili konu uzmanlarınca Türkçe ve yabancı dilde anahtar kelimeler atanarak indekslemesi tamamlanır. 13

TÜBİTAK – ULAKBİM Veri Tabanları TÜBİTAK Destekli Projeler Veri Tabanı  [1966-]      Tarım, Veteriner ve Biyoloji Bilimleri Veri Tabanı  [1992-]  Türk Tıp Veri Tabanı  [1996-]  Mühendislik ve Temel Bilimler Veri Tabanı  [1992-]   Sosyal ve Beşeri Bilimler Veri Tabanı  [2002-]  Hukuk Veri Tabanı [2010- ] YENİ 14

Tübitak Destekli Projeler Veri Tabanı (1966- )‏ TÜBİTAK Araştırma Grupları tarafından desteklenmiş araştırma projelerine ait sonuç raporlarının bibliyografik veri ve özleri http://www.ulakbim.gov.tr/cabim/vt/uvt/proje 10423 Proje 9788 Tam Metin 15

Mühendislik ve Temel Bilimler Veri Tabanı(1992 -)‏ Mühendislik, Temel ve Uygulamalı Bilimler alanlarında Türkiye'de yayımlanan süreli yayınlarda bulunan Türkçe ve diğer dillerdeki özgün araştırma/derleme makaleleri ve olgu sunumları http://www.ulakbim.gov.tr/cabim/vt/uvt/muh 120 Dergi 15565 Makale 3290 Tam Metin 16

Yaşam Bilimleri Veri Tabanı (1992- )‏ Eski Adı: Tarım, Veteriner ve Biyoloji Bilimleri Veri Tabanı Tarım, Ormancılık, Veterinerlik, Su Ürünleri, Gıda ve Gıda Teknolojisi ile Biyoloji bilim dallarında Türkiye'de yayımlanan süreli yayınlarda bulunan Türkçe ve diğer dillerdeki özgün araştırma/derleme makaleleri ve olgu sunumları http://www.ulakbim.gov.tr/cabim/vt/uvt/tarim 98 Dergi 20278 Makale 6149 Tam Metin 17

Türk Tıp Veri Tabanı [1996-] Sağlık Bilimleri (Tıp, Diş Hekimliği, Eczacılık, Hemşirelik vd.) alanında Türkiye'de yayımlanan süreli yayınlarda bulunan Türkçe ve diğer dillerdeki özgün araştırma/derleme makaleleri ve olgu sunumları http://www.ulakbim.gov.tr/cabim/vt/uvt/tip 229 Dergi 45713 Makale 17512 Tam Metin 18

Sosyal ve Beşeri Bilimler Veri Tabanı (2002- )‏ Antropoloji,Arkeoloji, Coğrafya, Dil Bilim, Eğitim Bilimleri, Felsefe, İletişim, Ekonomi ve İşletme, Kamu Yönetim, Kütüphanecilik ve Bilişim, Mimarlık, Psikoloji, Sanat Tarihi, Sosyoloji, Şehir Bölge Planlama, Tarih, Siyasal Bilimler bilim dallarında Türkiye'de yayımlanan süreli yayınlarda bulunan Türkçe ve diğer dillerdeki özgün araştırma/derleme makaleleri, çeviri ve olgu sunumları http://www.ulakbim.gov.tr/cabim/vt/uvt/sbvt 139 Dergi 16500 Makale 8500 Tam Metin 19

Kullanım İstatistikleri YILLAR  TIP PROJE MÜH YAŞAM SOSYAL 2002 12.859 8.140 14.904 7.031 2003 19.522 13.161 20.037 11.744 2004 31.824 15.175 21.407 14.744 14.571 2005 69.883 46.789 47.997 40.221 90.522 2006 100.677 78.131 68.959 49.555 152.689 2007 91.649 68.333 56.992 44.652 139.011 2008 94.437 77.359 56.003 37.227 171.584 2009 365.348 384.081 335.566 321.999 457.096 2010 131.402 132.070 131.422 131.273 131.713 TOPLAM 917.601 823.239 753.287 658.446 1.157.186 20

Kullanım İstatistikleri 21

ISI Standartları Dergi Seçimi: Editoryal İçerik Dizine zenginlik katacak bir dergi mi? Spesifik bir kategoride tamamlayıcı içerik üretebilecek mi? Benzer editoryal içeriğe sahip olan diğer dergilere göre nasıl? Temel Dergi Yayıncılık Standartları Zamanlılık Editoryal Konvansiyonlar İngilizce Dilinde Bibliyografik Bilgi Hakem Kurulu Bilimsel Dergilerin Etki Faktörlerinin Saptanması ve Atıf İndeksleri İçin Önemi, James TESTA http://www.ulakbim.gov.tr/cabim/vt/uvt/toplanti/uay08/sosyal_sunum.uhtml 22 22

ISI Standartları Dergi seçimi: Uluslararası Çeşitlilik Yazar, editör ve hakemler uluslar arası araştırma camialarını temsil ediyor mu? Dergi uluslar arası veya bölgesel bir kullanıcı kitlesini hedeflemiş mi? Atıf Analizleri Yeni dergiler için dergide makale yazmış yazarların önceki yayınları dahil atıf analizlerini yapılmakta. Bu yazarlar yayınlarına camia literatüründen atıf almış mı? Önceden geliştirilmiş dergiler için atıf analizi olarak etki faktörü incelenmektedir. Bilimsel Dergilerin Etki Faktörlerinin Saptanması ve Atıf İndeksleri İçin Önemi, James TESTA http://www.ulakbim.gov.tr/cabim/vt/uvt/toplanti/uay08/sosyal_sunum.uhtml 23 23

24

"ULAKBİM, ISI Türkiye Adresli Dergiler Danışmanı" Ulusal bilimsel içeriğe uluslararası platformda erişimin yaygınlaştırılması amacıyla, ISI WoS ve alan indekslerine yönelik girişimler içinde bulunan ULAKBİM, 2008 yılı itibariyle ISI' ya girecek Türkiye adresli dergiler için danışmanlık görevi üstlenmiştir. ULAKBİM tarafından Thomson Reuters (ISI)'a önerilecek Türkiye adresli bilimsel dergiler TÜBİTAK ULAKBİM Veri Tabanları’nda indekslenen dergiler arasından veri tabanları Komitelerinin ön değerlendirmesi doğrultusunda seçilmektedir. 25

"ULAKBİM, ISI Türkiye Adresli Dergiler Danışmanı" Değerlendirmelerde; Dergilerin hakemli olması, Düzenli ve zamanında yayınlanması, Dergide yer alan makalelerin çoğunun araştırma makalesi olması Konu alanında etkinliği olması, İngilizce öz ve başlık içermesi gibi kriterler dikkate alınmaktadır. 26 26

27 27

28 28 Life Sciences Ocak 2010 Medical Sciences Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi (Ondokuz Mayıs Üniv. Ziraat Fakültesi Dergisi) Namık Kemal Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Gıda Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Veteriner Dergisi Hayvansal Üretim Lalahan Hayvancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi Derim Veteriner Hekimler Derneği Dergisi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi Medical Sciences ANKEM Dergisi Türk Kardiyoloji Derneği Arşivi Gazi Medical Journal Toraks Dergisi Gülhane Tıp Dergisi Türk Oftalmoloji Gazetesi Erciyes Tıp Dergisi Türk Silahlı Kuvvetleri Koruyucu Hekimlik Bülteni Marmara Medical Journal ELEKTRONİK Dicle Tıp Dergisi Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği Dergisi Journal of the Turkish German Gynecological Ass. Ege Tıp Dergisi Ulusal Cerrahi Dergisi Genel Tıp Dergisi (ELEKTRONİK) Solunum Turkish Journal of Pharmaceutical Sciences Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi Türk Onkoloji Dergisi Retina Vitreus 28 28

Üniversite Sıralamaları ve Araştırma Makalelerinin Önemi TÜBİTAK-ULAKBİM Üniversite Sıralamaları ve Araştırma Makalelerinin Önemi 29

SCImago SCImago tarafından 17,000 dergiyi tarayan Scopus veri tabanı kullanılarak yapılan bu sıralamada 2007 yılında en az 100 makale yayınlayan 2,000 araştırma kuruluşu sıralanmıştır. Kuruluşlar devlet, yüksek öğrenim, sağlık, özel sektör, ve diğerleri olarak 5 gurupta toplanmıştır. Sıralamada kullanılan kriterler şunlardır: -    Makale sayısı (2003-2007 döneminde) -    Makale başına atıf sayısı -    Uluslararası ortaklıklarla yazılmış makale oranı -    Makalenin yayınlanmış olduğu derginin normalize edilmiş etki değeri -    Atıf sayısının alana göre normalize edilmiş değeri 30 30

31 31

32 32

Shanghai Jiao Tong Dünyadaki üniversitelerin ilk çok amaçlı sıralaması “Academic Ranking of Worldwide Universities” (Dünya Üniversitelerinin Akademik Sıralaması) adı altında Cin’de Şanghay şehrindeki Jiao Tong Üniversitesi tarafından gerçekleştirilmiştir. İlk amacı Çin üniversitelerinin dünya üniversiteleri arasındaki yerini belirlemek olan bu sıralama ilk defa 2003de yapılmış olup, tüm dünya üniversiteleri, hükümetleri, ve medyası tarafından ilgi ile karşılanmıştır. Binin üzerinde üniversiteyi sıralayan ve her sene yenilenen bu çalışmada şu kriterler kullanılmaktadır: a) Mezunlar tarafından kazanılmış olan Nobel ödülleri ve Fields madalyaları (%10) b) Öğretim üyeleri tarafından kazanılmış olan Nobel ödülleri ve Fields madalyaları (%20) c) 21 değişik alanda yüksek sayıda atıf alan bilim insanları (%20) d) Nature ve Science dergilerinde basılan makale sayıları (%20) e) Science Citation Index ve Social Science Citation Index tarafından endekslenen dergilerde basılan makale sayıları (%20) f) Yukarıdaki kriterlerin kişi başına ayarlanmış sayıları (%10) Bu sıralama birçok ülkede yüksek öğrenim değerlendirilmesinde kullanılmış olup eğitim reformlarına katkıda bulunmuştur. Kriterlerden de anlaşılacağı gibi bu sıralama özellikle temel bilimlere odaklanan araştırma ağırlıklı bir sıralamadır 33 33

34 34

35 35

36 36

Leiden Hollanda’daki Leiden Üniversitesinde bulunan The Centre for Science and Technology Studies (CWTS) 2008 yılında bibliometrik endikatörler kullanan bir sıralama sistemi geliştirmiş, ve yılda 700 ve daha fazla endeksli makale yayını yapan 1,000 civarında üniversitenin 2003-2007 araştırma performanslarını değerlendirmiştir. Dört değişik Leiden sıralaması mevcuttur: -    Yayın sayısı -    Yayın başına atıf sayısı -    Yayın sayısı çarpı alana göre normalize edilmiş ortalama etki -    Yayın başına atıf sayısı bölü alana göre ortalama etki 37 37

38 38

Bu Sıralamalar incelendiğinde Türk araştırmacıların dünya sıralamalarında üst noktalara gelmesinde araştırma makalelerinin ne kadar önemli olduğu görülmektedir.

Neler Yapmamız Gerekir Neler Yapmamız Gerekir? *Türkiye adresli dergilerimiz araştırmacılar tarafından makaleleri için tercih edilen dergiler olmalıdır. *Dergilerde yer alacak makalelerin bilimsel kalitelerine önem verilmelidir. *Editörler bu konuda deneyimli ve istekli olmalıdır. *Dergi hakemlerinin makale değerlendirmeleri etik olmalı, makaleler ilgili hakemlere yönlendirilmelidir. *Bilimsel dergi yayıncılığının ülkesel çıkarlarımızdaki öneminin bilinciyle ortak çalışmalar ve bilgi paylaşımı her fırsatta gerçekleştirilmelidir. *Genç araştırmacılara bilimsel makalenin önemi, nasıl yazılması gerektiği öğretilmeli ve araştırma kapasitelerini artırıcı uygulamalara önem verilmelidir. 40 40

Teşekkürler 41 41