KÜRESELLEŞME VE POPÜLER KÜLTÜR Dr. Ozan Örmeci http://www.ozanormeci.com/

KÜRESELLEŞME VE POPÜLER KÜLTÜR Küreselleşme Nedir ? Küreselleşme veya globalizasyon; ekonomik, sosyal, teknolojik, kültürel ve politik açılardan ülkeler ve toplumlar arası bütünleşme, entegrasyon ve dayanışmanın artması anlamına gelmektedir. Anthony Giddens’a göre küreselleşme karmaşık süreçlerin bir araya geldiği bir olgular kümesidir. Üstelik çelişkili ya da birbirine zıt etkenlerin de devreye girdiği bir süreçtir. Giddens, modernliğin sonucu olarak değerlendirdiği küreselleşmeyi, yerel oluşumların millerce ötedeki olaylarla biçimlendirildiği, dünya çapında toplumsal ilişkilerin yoğunlaşması olarak tanımlamaktadır.

KÜRESELLEŞME VE POPÜLER KÜLTÜR Küreselleşmenin Faydaları - Teknolojinin yaygınlaşması - Bilginin yaygınlaşması ve hiçbir şeyin gizli kalmaması - Farklı kültürler ve sosyal gruplar arasında yeni ilişkilerin kurularak düşmanlıkların ortadan kaldırılması. - Liberallere göre küresel rekabet sayesinde ürün kalitesinin artması ve fiyatların ucuzlaması - Yine liberallere göre ulus devletlerin piyasaya yenik düşerek zayıflamaları ve artık bir baskı aygıtı olmaktan çıkması - Sınırların belirsiz hale gelmesi ve insanlar için çok seçenekli bir dünyanın ortaya çıkması

KÜRESELLEŞME VE POPÜLER KÜLTÜR “Öyle söyleniyor ki küreselleşmeye karşı çıkmak yerçekimi kanunlarına karşı çıkmak gibidir.” – Kofi Annan

KÜRESELLEŞME VE POPÜLER KÜLTÜR Küreselleşmenin Dezavantajları - Oyun kuralları adaletsiz, gelişmiş ülkelere ve büyük firmalara yarıyor - Maddi değerler çevre ve insanın dahi önüne geçiyor - Demokrasileri geliştirmediği gibi zayıflatıyor, halkların bağımsız karar alma sürecine engel oluyor - Kazananlar kadar, kaybedenler de mevcut Çok kültürlülük iddiası olmasına karşın aslında tek bir ortak dünya kültürüne doğru gidişi hızlandırıyor, yerel kültürleri aşındırıyor veya yok ediyor (Amerikanizasyon) Bireylere çılgınca bir tüketim kültürü aşılanıyor

KÜRESELLEŞME VE POPÜLER KÜLTÜR “Bizim gibi zengin insanlar tarafından tanımlanınca küreselleşme; cep telefonları, internet ve bilgisayarlar demektir. Ama bu dünyanın üçte ikisini ilgilendirmiyor.” – Jimmy Carter

KÜRESELLEŞME VE POPÜLER KÜLTÜR Popüler kültür Latince “halk” anlamına gelen “populos” teriminden türemiş ve daha çok 20. yüzyılda kitle iletişim araçlarının ortaya çıkmasıyla ilişkilendirilmiş bir kavramdır. 19. yüzyılda ilk kez kullanılan bu terim (Oxford sözlüğüne 1854 yılında giriyor) daha çok alt sınıflara ait ve yüksek sınıf kültüründen farklı olan kültürü anlatır. Popüler kültür kelime anlamıyla “halk kültürü” anlamında kullanılmasına rağmen, bu terim kullanıldığında yerel ve etnik değerlerden ziyade büyük sermaye kontrolündeki ana akım medyada daha çok yer bulan kültürel öğeler kastedilmektedir.

KÜRESELLEŞME VE POPÜLER KÜLTÜR “Popüler kültür” birçokları için kendi başına kullanıldığında pejoratif (olumsuz, küçümseyici) anlamı olan bir terim. Bunun iki temel sebebi var.

KÜRESELLEŞME VE POPÜLER KÜLTÜR Birincisi ve daha yaygın olanı popüler kültürün merkezde yer alan elitlerle değil de çevresel olan kitleler ile özdeşleşmiş olması. Yani popüler olan genellikle rafine bilgiyi, seçkin zevkleri değil, avam yönelimleri kastetmek için kullanıyor ve bu nedenle entelektüel çevrelerce küçümseniyor. Ülkemizde arabesk müziğe olan yaklaşım bunun tipik bir göstergesi olarak kabul edilebilir. Leonardo Da Vinci vs. İsmail YK

KÜRESELLEŞME VE POPÜLER KÜLTÜR Şahan Gökbakar – “Dikkat Şahan Çıkabilir” programından

KÜRESELLEŞME VE POPÜLER KÜLTÜR İkinci neden ise sınıfsal yaklaşımlarda popüler kültürün yöneten sınıfların kültürel değerlerini ve geleneklerini egemen ideolojileri doğrultusunda yeni formüller biçiminde yansıtarak yarattıkları, bağımlı bireylere sundukları ve bir anlamda baskı ve uyuşturma aracı işlevi gören bir olgu olarak algılanması. Theodor Adorno’nun - “Kültür Endüstrisi” Antonio Gramsci - “Hegemonya” Kültür endüstrisinin egemen sınıflar yararına işlev gören doktriner kimliği, onun kâra dayalı olduğu gerçeğini değiştirmiyor ve işte tam da bu nedenle popüler kültür avam ve gerçek olandan besleniyor, beslenmek zorunda kalıyor.

KÜRESELLEŞME VE POPÜLER KÜLTÜR - Küreselleşmenin kültürel boyutu Arjun Appadurai’e göre beş ana kategoride gruplandırılabilir; a) Etno-mekân: İçinde yaşadığımız dünyayı değiştiren insanların (turistler, göçmenler, mülteciler, misafir işçiler vs) oluşturduğu etkileşim alanları b) Tekno-mekân: Teknoloji akışlarının çeşitli düzeylerde buluşmasını sağlayan ve sınırları hızlı bir şekilde aşarak oluşan alanlar (internet vs) c) Finans-mekân: Uluslararası düzeyde büyük miktarlarda ve hacimde hızlı para akışının olduğu ve bu akışın meydana getirdiği piyasa işlemlerinin yapıldığı alanlar d) Medya-mekân: Gazeteler, dergiler, televizyon, sinema, internet gibi kitle iletişim araçları vasıtasıyla kültürel temasların sıklaşmasını sağlayan alanlar e) Fikri-mekân: Özellikle Aydınlanma kökenli ideolojilerin ve fikirlerin dayandığı kavramların (özgürlük, insan hakları ve demokrasi vs) etkin olduğu alan

KÜRESELLEŞME VE POPÜLER KÜLTÜR Kültürel küreselleşme aynı anda hem bir homojenleşme, hem de heterojenleşme sürecini içeren karmaşık bir yapıdadır. Dünya çapında küresel bir kültürün ortaya çıkışı doğal olarak kültürel homojenleşme sonucunu doğurur. Michael Jackson şarkılarının aynı anda New York’ta bir gökdelende ve Kigali’de bir mülteci kampında dinlenilmesi gibi. Fakat kültürel küreselleşme aynı zamanda ulus devletlerin yaşadığı siyasal ve ekonomik dönüşüme paralel olarak ulusal kültürlerin zayıflaması ve yerel-etnik kültürlerin ön plana çıkması sürecini de beraberinde getirmektedir. (Think globally act locally – Küresel düşün yerel davran)

KÜRESELLEŞME VE POPÜLER KÜLTÜR Küreselleşme ile popüler kültür arasında da doğrudan bir ilişki var. Küreselleşme nedeniyle bilginin kolaylıkla yaygınlaşabilir olması ve ülkeler arasındaki kültürel, ekonomik, sosyal ve hatta siyasal bariyerlerin zayıflaması bir küresel pazarın ve küresel rekabet düzleminin doğmasına yol açıyor. Dünyadaki farklı güçte ve büyüklükteki devletler bu küresel kültüre farklı ölçeklerde katkıda bulunuyorlar. Bu alanda da bir yarış ve rekabet söz konusu. ABD Hollywood filmleri ve pop şarkıcılarıyla bu alanda liderliği kimseye bırakacağa benzemiyor. Bu üstünlük ABD’ye siyasal alanda da Joseph Nye’ın “soft power (yumuşak güç)” dediği bir üstünlük imkanı sağlıyor.

KÜRESELLEŞME VE POPÜLER KÜLTÜR “Eğer Tanrı Hollywood’u yok etmezse, Sodom ve Gomorra’ya bir özür borcu olur.” – Jay Leno “Hollywood’da olmamın tek sebebi parayı reddedecek ahlaki cesaretim olmayışıdır.” – Marlon Brando

KÜRESELLEŞME VE POPÜLER KÜLTÜR Türkiye’nin ise küresel popüler kültüre katkı ve yumuşak güç kullanımı konusunda henüz emekleme devrinde olduğu ancak gelecek için umut vaat ettiği söylenebilir. İLK KÜRESEL TÜRK CELEBRİTY’Sİ “BORAT” KARAKTERİNE DE İLHAM KAYNAĞI OLAN MAHİR ÇAĞRI.

KÜRESELLEŞME VE POPÜLER KÜLTÜR 2011 Ocak ayından başlayarak Orta Doğu coğrafyasında etkili olan ve şimdiye kadar üç ülkede rejimi değiştiren Arap Baharı sürecinde Türkiye’nin televizyon dizileri vasıtasıyla etkili olduğu iddia ediliyor. TESEV tarafından 16 Orta Doğu ülkesinde yapılan bir araştırmaya göre Arap halklarının yüzde 74’ü bir Türk dizisini daha önce takip etmiş. Yine araştırmaya katılanların yüzde 61’i Türkiye’yi başarılı bir demokratik model olarak gördüğünü ifade ediyor. (www.hurriyet.com.tr/gundem/19834658.asp) Bu ve benzeri araştırmaların bulguları, doğru bir strateji ile Türkiye’nin yakın gelecekte Orta Doğu ve Balkanlar’da önemli bir yumuşak güç elde edebileceğini gösteriyor.

KÜRESELLEŞME VE POPÜLER KÜLTÜR Arap ülkelerinde yayınlanan bazı Türk dizileri: Gümüş, Binbir Gece, Kurtlar Vadisi, Muhteşem Yüzyıl, Aşk-ı Memnu.