SUPER’ İN MESLEKİ GELİŞİM KURAMI

PDR İKİNCİ ÖĞRETİM TEZSİZ YÜKSEK LİSANS 1. DÖNEM MESLEK DANIŞMANLIĞI VE UYGULAMASI DERSİ

Yaşam boyu mesleki gelişim kuramının çatısı super tarafından kurulmuş ve geliştirme çalışmaları yine super’in yönetiminde gerçekleştirilmiştir. Super meslek seçimini bir açınım süreci olarak görmekte,belli bir zamana bağlı bir olay olmadığını savunmaktadır.

Benlik Kavramı Super’a göre benlik kavramı, bir kimsenin kendini nasıl gördüğüdür. Bireyin benlik kavramı çevresiyle etkileşimle, belli durumlarda, belli bir fonksiyonda bulunmakla gerçekleşir. Bireyin benlik kavramı, meslek seçimini etkiler.

Benlik iki bölümden oluşmaktadır: 1) Bireyin seçenekler arasından nasıl bir secim yapacağını ve yaptığı secime hangi yolla uyum sağlayacağını belirleyen kişisel bölüm ve 2) içerisinde yasadıkları ve çalıştıkları sosyal yapıyı ve sosyo-ekonomik durumu değerlendirdikleri sosyal bolum.

Super’a gore meslek secimi, belli bir gelişim sureci içinde bireyle çevrenin etkileşimi sonucu oluşan benlik kavramının bir mesleğe yansıması ve ifadesidir. Mesleki gelişim devamlı bir süreç, meslek seçimi ise bir sentez yapma işidir.

Bu kurama göre bireylerin mesleki gelişimlerinde onların yetenek, ilgi ve benlik tasarımlarının önemli bir yeri bulunmaktadır. Ailenin ekonomik düzeyi, bireyin karşılastığı fırsatlar ve birey ile cevre arasındaki ilişki meslek seçiminde önemli bir etkiye sahiptir

Super, bireylerin yaşamları boyunca yaşam aşamalarının herhangi birinde oynadıkları çeşitli rolleri göz önüne alarak, benlik kavramının gelişimine ilişkin görüşünü genişletmiştir. Super;çocuk, öğrenci, issiz, bos zamanlı, vatandaş, işsiz, eş, ev işleri sorumlusu, ebeveyn ve emekli olmak üzere dokuz ana rol ve bu rollerin oynandığı dört yeri (ev,okul, toplum, işyeri) tanımlamıştır.

Super kişinin genel benlik kavramı içerisinde bir de mesleki benlik kavramından bahsetmektedir. Mesleki benlik, kişinin ömrü boyunca girişeceği meslek kararlarında etkilidir.

Benlik kavramlarının mesleki terimlere dönüştürülmesi, beğenilen bir mesleki role sahip yetişkinle özdeşleşme, üstlendiği rolde yaşantılar geçirme ve kendinin belirli bir mesleğe yönelik yetenek ve kapasiteye sahip olduğunu fark etmesi süreciyle oluşur . Super, benlik kavramının oluşması ve bir meslek tercihine dönüşmesinin, gelişim sureci boyunca gerçekleştiğini belirtmekte ve mesleki gelişim surecini 5 evreye ayırmaktadır.

Büyüme Dönemi (Doğumdan 14.yaşa kadar) Çoçuk yetişkinlerin rollerini izler ve onlara benzeme arzusu ile hayalinde bir takım mesleklere özenir. Bu özentinin gerisinde yetişkinlerle yaptığı özdeşim, yetişkinlerin devamlı telkinler ya da o andaki istekleri yer alır. çoçukta ifade edilen tercihler tamamen heves ve özentileri yansıtır.

Okula başlayınca yeteneklerini geliştirir, neler yapabileceği ve ne olmak istediğine ilişkin bir öz kavramı geliştirir. Meslekler ve çalışma yaşamı hakkında fikir edinir. Hayal Basamağı (0-10) İlgi basamağı (11-12) Yetenek basamağı (12-14)

Araştırma Dönemi(14-24) Bu dönem yoğun bir araştırma ve inceleme dönemidir. Kişinin kendini çeşitli rollerde denediği, deneyimleri üzerinde düşündüğü, kazandığı becerilerle meslek arasında bağlantı kurduğu bir dönemdir. 20'li yaşlardan itibaren bir çalışma alanı kendisine belirlemektedir. a)Deneme basamağı(14-17) b)Geçiş basamağı (18-21) c)Sınama ve izleme basamağı (22-24)

Yerleşme Dönemi(25-44) 25 ile 44 yaşlar arasında yerleşme kavramı, bir düzen kurma ve bunu devam ettirmeyi de beraberinde getirir. Uygun bir alan ve o alanda kararlı bir işin bulunması ile nitelendirilir. a) sınama basamağı (25-30) b) sağlamlaştırma basamağı (31-44)

Sürdürme Dönemi (45-64): Var olan işini geliştirme, sürdürme ve koruma dönemidir .

Çöküntü Dönemi Bu dönemde insan beden gücünden çok tecrübelerinden yararlanır. İş temposu yavaşlar ve emekliliğe hazırlanır. a) Yavaşlama basamağı (65-70) b) Emeklilik Basamağı (71+)

Super’ın Yaşam Dönemleri ve Alt Basamakları

SUPER’IN YAŞAM-BOYU, YAŞAM-ALANI YAKLAŞIMI Super, kendi kuramını oluştururken Ginzberg’in görüşlerinden yola çıkmış ancak kendisinden önceki kuramcılardan farklı olarak sosyo-ekonomik statü, cinsiyet, sosyal değişim, seçim süreci gibi kavramlara kuramında yer vererek kariyer seçimine çok sayıda faktörü dahil etmeye çalışmıştır.

Yaşam Alanı Yaşam alanı kişinin oynadığı rolleri ve işgal ettiği pozisyonlar kümesini ifade eden bir kavramdır.Bir insan yaşamı boyunca,içinde bulunduğu toplumda değişik roller oynar.Mesleki rol bunların en önemlisi olsa da sadece bir tanesidir. İnsanlar meslek seçme,bir çalışma örgütüne bağlanma.iş yaşamına ilişkin davranışları benimseme gibi konularda karar verirler.

Yaşam Boyu-Yaşam Alanı

Mesleki Kimlik Mesleki kimlik bir kimsenin mesleki gelişim bakımından önemli özellikleri olan yetenekleri,ilgileri ve hedefleri hakkında doğru,açık ve kararlı bir görüşe sahip olması demektir.Bu görüşün oluşmasında başkalarından gelen geri bildirimler önemli rol oynarlar.Bu geribildirimler kişinin kendini başkalarına göre değerlendirmesinde dayanak oluşturur.

Meslek Olgunluğu Meslek gelişimi ve meslek gelişimi görevleri kavramları doğal olarak meslek olgunluğu kavramlarını ortaya çıkarmıştır.Toplum belli yaş düzeyindeki bireylerden belli bazı davranışlar beklemektedir. Birey kendisinden beklenen bu görevleri yaşına uygun olarak yerine getiriyorsa bu kişinin mesleki olgunluğunun yüksek olduğu söylenebilir.

Meslek seçimine ilişkin genel gelişim görevleri şunlardır: Olumlu ve gerçekçi bir öz kavramı geliştirme, Meslekler ve iş dünyası hakkında doğru ve ayrıntılı bilgi sahibi olma, Çalışmaya ve çeşitli mesleklere karşı olumlu tutum geliştirme, Doğru tercihler yapma,

Super’in Mesleki Gelişim Görevleri

Super’a göre 14-17 Yaş Mesleki tercihi billurlaştırmak için gerekli tutum ve davranışlar Bir mesleki tercihi billurlaştırma gereğinin farkında olma Meslek seçiminde göz önüne alınacak faktörlerin farkında olama Meslek seçiminde hedefleri etkileyebilecek faktörlerin farkında olma Meslek seçiminde şimdi ve gelecek arasındaki ilişkinin farkında olma Tercih edilen meslekle ilgili bilgi edinme Tercih edilen mesleği planlama İlgi ve değerleri farklılaştırma Meslek seçiminde kaynakları kullanma

Meslek Olgunluğunun Boyutları Meslek gelişimi kuramını sınamak için Super 1951 yılında başlayan uzunlamasına bir araştırma yapmıştır.Bu araştırma meslek örüntüsü araştırması olarak bilinir.Super bu araştırmada kullanmak üzere meslek olgunluğunun boyutlarını saptamıştır.Bunlar: 1.boyut:Meslek seçimine yöneliş 2. boyut:Tercih edilen meslek hakkında bilgi toplama ve planlar yapma 3. boyut:Meslek tercihlerinin tutarlılığı 4. boyut:Özelliklerinin billurlaşması 5, boyut:Meslek tercihlerinde akılcılık

SUPER’ın Katkıları Yaşam boyu devam eden kariyer gelişim dönemleri, benlik kavramı, yaşam rolleri, kariyer olgunluğu gibi kavramlar, Super’ın kariyer gelişim ve danışmanlığı alanına önemli katkıları arasında sayılabilir. ölçme araçları geliştirmesi, bilgisayarların danışmanlık alanındaki rolüne vurgu yapması, Super’ın bu alana diğer önemli katkılarıdır

SUPER’ın Eleştiri Aldığı Yönler Kuramını bir bütün haline getirememesi kuramda tanımlanan dönemlerin ve alt basamakların oldukça karışık olması, kadınlar ve etnik grupların kariyer gelişim sürecine kuramında yeteri kadar yer vermemesi düşük sosyo-ekonomik düzeyden gelen bireylerin kariyer gelişimlerini yeterince dikkate almaması

TEŞEKKÜRLER